BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ TƯ PHÁP
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
THẨM QUYỀN CỦA TÒA ÁN VIỆT NAM ĐỐI VỚI
CÁC VỤ VIỆC KINH DOANH, THƯƠNG MẠI CÓ
YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI TRONG MỐI TƯƠNG QUAN
VỚI PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI
Chuyên ngành : Luật Quốc tế
Mã số : 9380108
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2020
Công trình được hoàn thành tại: TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Nguyễn Hồng Bắc
2. TS. Nguyễn Thái Mai
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp Trường,
họp tại Trường Đại học Luật Hà Nội, vào hồi h / / /2020
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1) Thư viện Quốc gia;
2) Thư viện Trường Đại học Luật Hà Nội.
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để hoàn thiện hệ thống
pháp luật về thẩm quyền của Tòa án đối với các vụ việc kinh doanh, thương mại có
YTNN, cũng như ký kết Hiệp định tương trợ và hợp tác trên các lĩnh vực thương
mại, đầu tư với các nước, tham gia các Điều ước quốc tế (ĐUQT) để giải quyết các
vấn đề trên đã đem lại nhiều thuận lợi hơn trong công tác giải quyết các vụ việc
kinh doanh, thương mại có YTNN. Tuy nhiên, quy định của các Hiệp định tương
trợ tư pháp (TTTP) về thẩm quyền của TA Việt Nam giải quyết các tranh chấp dân
sự nói chung, kinh doanh, thương mại nói riêng có YTNN trong các Hiệp định
TTTP còn ít ỏi, sơ lược, có quy định lại cho phép TA của cả hai bên ký kết đều có
thẩm quyền giải quyết,… nên việc hiểu, áp dụng những quy định đó còn nhiều
lúng túng. Ngoài ra, pháp luật Việt Nam quy định về thẩm quyền của TA Việt
Nam giải quyết các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN còn nằm rải rác
trong các văn bản khác nhau mà chưa có sự tập trung trong văn bản chuyên ngành,
còn có sự mâu thẫu giữa các văn bản chuyên ngành như Luật Đầu tư năm 2014, Bộ
luật Hàng hải năm 2015,… so với quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự
(BLTTDS) năm 2015. Các quy định về thẩm quyền của TA trong BLTTDS năm
2015 vẫn còn chứa đựng những bất cập, hạn chế, nhiều vấn đề chưa được luật hóa
như quyền thỏa thuận lựa chọn Tòa án (TA), thẩm quyền của TA đối với các vụ
việc về sở hữu trí tuệ,...
Việc nghiên cứu thẩm quyền của TA Việt Nam đối với các vụ việc kinh
doanh, thương mại có YTNN, đặt trong mối tương quan so sánh với pháp luật của
một số quốc gia trên thế giới là cần thiết hiện nay. Chính vì vậy, tác giả chọn đề
tài: “Thẩm quyền của Tòa án Việt Nam đối với các vụ việc kinh doanh, thương
mại có yếu tố nước ngoài trong tương quan với pháp luật một số quốc gia trên
thế giới”, làm luận án Tiến sỹ Luật học của mình. Nghiên cứu sinh hy vọng, luận
án sẽ góp phần hoàn thiện pháp luật Việt Nam về thẩm quyền của TA, hài hòa hóa
hệ thống pháp luật Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
2. Mục đích và nhiệm vụ của Luận án
Mục đích nghiên cứu của luận án là làm sáng tỏ các quy định cả lý luận và
thực tiễn về thẩm quyền giải quyết các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN
của TA Việt Nam; thực trạng pháp luật và những giải pháp hoàn thiện đặt ra trong
bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Với mục đích nêu trên nên luận án có
nhiệm vụ chính sau đây:
- Nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về thẩm quyền giải quyết các vụ việc
kinh doanh, thương mại có YTNN
2
- Giải quyết về mặt lý luận, thực trạng lập pháp về thẩm quyền giải quyết các
vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN của TA trong đó có thẩm quyền tài phán
chung và thẩm quyền riêng biệt của TA Việt Nam, thẩm quyền công nhận và cho
thi hành bản án, quyết định của TA nước ngoài; thẩm quyền của TA đối với các
hoạt động của trọng tài nước ngoài, công nhận và cho thi hành phán quyết của
trọng tài nước ngoài,...đặt trong tương quan với pháp luật một sốquốc gia trên thế
giới để có những đánh giá, so sánh cần thiết, tiếp thu, tham khảo khi kiến giải hoàn
thiện pháp luật Việt Nam, trên cơ sở đó chỉ ra những nội dung cần hoàn thiện.
- Đánh giá ưu, nhược điểm của thực trạng thẩm quyền của TA Việt Nam giải
quyết các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN và chỉ ra nguyên nhân của
thực trạng.
- Đưa ra những đề xuất, kiến nghị để hoàn thiện pháp luật tố tụng dân sự và
pháp luật có liên quan đến vấn đề nghiên cứu và bổ sung một số quy phạm mới về
thẩm quyền của TA Việt Nam đối với các vụ việc kinh doanh, thương mại có
YTNN đáp ứng yêu cầu hội nhập: Những đề xuất, kiến nghị cụ thể, có cơ sở lý
luận và thực tiễn, có tính khả thi cao.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các vấn đề về thẩm quyền giải quyết các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN
của TA Việt Nam theo các ĐUQT, pháp luật Việt Nam đặt trong mối tương quan trên cơ
sở phân tích, so sánh với pháp luật một số quốc gia trên thế giới.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Về nội dung:
Thẩm quyền giải quyết các vụ việc dân sự có YTNN của TA là một phạm trù
rộng, gồm nhiều chế định, quy phạm pháp luật phức tạp về thẩm quyền. Trong
phạm vi nghiên cứu của một luận án tiến sỹ, cần phải có cách tiếp cận và nghiên
cứu sâu về một lĩnh vực cụ thể. Do vậy, luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề
sau:
Thứ nhất, Luận án chỉ tập trung nghiên cứu thẩm quyền của TA Việt Nam đối
với các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN: Thẩm quyền xét xửcủa TA đối
với các tranh chấp kinh doanh, thương mại có YTNN; thẩm quyền công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định của TA nước ngoài; thẩm quyền của TA đối với
các hoạt động của trọng tài thương mại. Luận án không giải quyết tất cả các vấn đề
về thẩm quyền của TA trong các lĩnh vực khác cũng như không đi vào các nội
dung trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản án, quyết định của TA nước
ngoài, Phán quyết của trọng tài nước ngoài.
3
Thứ hai, Luận án tập trung vào những vấn đề lý luận cơ bản về thẩm quyền
của TA giải quyết các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN. Xác định thẩm
quyền của TA đối với các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNNtrong ĐUQT
và pháp luật Việt Nam, luận án đặt trọng tâm vào các ĐUQT mà Việt Nam là
thành viên và nghiên cứu pháp luật Việt Nam hiện hành về thẩm quyền giải quyết
các vụ việc kinh doanh, thương mại của TA trong tương quan so sánh với pháp
luật của một số quốc gia. Những vướng mắc, bất cập của pháp luật về vấn đề trên
từ thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng để đề xuất các giải pháp hoàn thiện.
+ Về không gian:
Luận án tập trung nghiên cứu các Hiệp định TTTP mà Việt Nam là thành
viên, Công ước Hague năm 2005 về thỏa thuận lựa chọn TA,…
Ngoài ra, Luận án còn nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia về thẩm
quyền của TA đối với các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN như Cộng
đồng các quốc gia Châu Âu (EU), Pháp, Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore,… Tuy
nhiên, Nghiên cứu sinh tập trung nghiên cứu vào các quốc gia như Pháp, Trung
Quốc, Nhật Bản, Singapore,…mục đích của việc nghiên cứu pháp luật của các
quốc gia này để đánh giá mức độ tương quan so sánh, đánh giá được ưu, nhược
điểm của các quy phạm pháp luật khi áp dụng vào thực tiễn, từ đó học hỏi kinh
nghiệm của các quốc gia. Theo đó, Nghiên cứu sinh chọn lọc, đánh giá học hỏi
kinh nghiệm của pháp luật nước ngoài phù hợp với tình hình thực tiễn của Việt
Nam và đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam. Việc lựa chọn hệ
thống pháp luật của một số quốc gia như Pháp, Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore,
Liên Bang Nga để nghiên cứu so sánh bởi vì:
Cộng hòa Pháp và Liên bang Nga là một trong những nước tiêu biểu cho
truyền thống Civil law, pháp luật Việt Nam chịu ảnh hưởng rất nhiều từ truyền
thống pháp luật của Pháp và Liên bang Nga. Mặc dù là thành viên của Liên minh
Châu Âu, tuy nhiên pháp luật Pháp có những nét đặc thù riêng, đặc sắc cần nghiên
cứu để học hỏi kinh nghiệm từ quốc gia này.
Trung Quốc là một nước láng riềng với Việt Nam nên có nhiều điểm tương
đồng về phong tục tập quán, truyền thống hay thể chế chính trị. Ngoài ra, Trung
Quốc còn là một trong những nước có quan hệ thương mại rất lớn với Việt Nam.
Nhật Bản, từ khi thiết lập quan hệ đối tác chiến lược (năm 2009) và nâng tầm
lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện từ năm 2014.
Ngoài ra, mặc dù Nhật Bản mới đưa các quy định về thẩm quyền của TA giải
quyết các vụ việc kinh doanh, thương mại có YTNN vào quy định của BLTTDS
(trước đây Nhật Bản áp dụng các án lệ để giải quyết các vụ việc kinh doanh,
thương mại có YTNN). Tuy nhiên, các quy định về thẩm quyền của TA trong
