1
ĐỀ CƯƠNG MÔN LUẬT QUỐC TẾ VỀ SỞ HỮU TRÍ TUỆ
-Khái niệm quyền SHTT: SHTT là các sáng chế tinh thần, bao gồm các
sáng chế, tác phẩm văn học nghệ thuật, biểu tượng, tên, hình ảnh, kiểu dáng
sử dụng trong thương mại.
-Quyền SHTT là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ bao gồm
quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công
nghiệp và quyền đối với giống cây trồng (Khoản 1 điều Luật SHTT 2022)
- Đặc điểm của quyền SHTT:
+ Sở hữu 1 tài sản vô hình
+ Bảo hộ có tính chọn lọc
+ Bảo hộ mang tính lãnh thổ và có thời hạn
- Trong lĩnh vực quyền tác giả, VN là thành viên của CƯ Berne về bảo hộ tác
phẩm văn học nghệ thuật. Quyền tác giả được bảo hộ tự động.
- Trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, VN là thành viên của CƯ Paris
Về nguyên tắc là bảo hộ theo lãnh thổ, tuy nhiên cũng có 1 số ngoại lệ theo
các ĐƯQT mà VN là thành viên trong lĩnh vực SHTT.
- Tài sản trí tuệ, các đối tượng quyền SHTT đc bảo hộ theo thời hạn, đc giới
hạn tùy thuộc vào đối tượng.
- Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng
tạo ra hoặc sở hữu. (K2 Điều 4 Luật SHTT 2022).
- Đặc điểm của quyền tác giả:
+ Quyền tác giả được bảo hộ theo cơ chế tự động: Ví dụ bản án tranh chấp
quyền tác giả giữa ông Lê Linh và công ty Phan Thị, tuy nhiên pháp luật
khuyến khích các chủ thể đi đăng kí. Khác với pl Hoa Kì thì một số tòa án
ở HK sẽ không thụ lý vụ án mà không có đăng kí quyền tác giả, tuy nhiên ở
VN tòa án vẫn thụ lý các vụ án mặc dù có hay không để bảo hộ tốt nhất
trong việc bảo hộ quyền tác giả.
Hoàng Minh Hòa – LQT K20
2
+ Tính nguyên gốc của tác phẩm được bảo hộ: Quyền tác giả phát sinh kể từ khi
tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới 1 hình thức nhất định, không
phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố
hay chưa công bố, đã đăng kí hay chưa đăng kí (Điều 6 Luật SHTT 2022).
+ Bảo hộ hình thức sáng tạo: Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được
sáng tạo và được thể hiện dưới 1 hình thức nhất định, không phân biệt đối xử nội
dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố,
đã đăng kí hay chưa đăng kí. (Điều 6 Luật SHTT 2022) Nghĩa là những ý tưởng
sẽ không được bảo hộ, trừ khi những ý tưởng này được thể hiện dưới dạng vật
chất nhất định, ví dụ như vẽ ra, thể hiện dưới 1 bức tranh, …
+ Các điều kiện khác: Công nhận và bảo hộ quyền SHTT của tổ chức, cá nhân
trên cơ sở bảo đảm hài hòa lợi ích của chủ thể quyền SHTT với lợi ích công
cộng, không bảo hộ các đối tượng SHTT trái với đạo đức XH, trật tự công
cộng, có hại cho quốc phòng, an ninh (Khoản 1 điều 8 Luật SHTT 2022)
- Tác giả là người trực tiếp sáng tạo toàn bộ hoặc 1 phần tác phẩm, tác
phẩm được bảo hộ phải đảm bảo các điều kiện sau đây:
+ Phải có nội dung
+ Phải có tính sáng tạo, tính nguyên gốc (quan trọng nhất)
+ Thể hiện dưới hình thức nhất định
+ Không trái với quy định của pháp luật (bạo lực, kích động, kêu gọi, tuyên
truyền chống phá Đảng, nhà nước, trái với thuần phong mỹ tục, … )
Tuy nhiên, nếu đảm bảo 3 điều kiện trên nhưng trái với quy định của pháp luật thì
không phải là quyền tác giả, không được bảo hộ.
- Điều kiện để 1 đối tượng SHCN được bảo hộ là: Tính mới và duy nhất.
Hoàng Minh Hòa – LQT K20
3
-Một số ví dụ về việc vi phạm bản quyền.
Trong thực tế, bản quyền có sự thể hiện khá phong phú nên các dạng vi phạm
bản quyền cũng khá đa dạng.
Một số ví dụ:
- Một bài báo sao chép lại bài báo khác.
- Nhà xuất bản in, tái bản sách mà chưa có sự đồng ý của tác giả.
- Ca sĩ biểu diễn, ghi âm, thu hình bài hát mà không có sự thỏa thuận của nhạc
sĩ sáng tác.
- Bộ phim bị thu trộm và nhân bản trên băng video hoặc đĩa VCD để bán.
- Chương trình máy tính bị bẻ khóa.
Bản chất của việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là gì ?
Từ góc độ vật chất, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là nhằm đảm bảo cho người
sáng tạo có thể khai thác giá trị kinh tế từ các sản phẩm sáng tạo của mình để bù
đắp lại công lao sáng tạo.
Việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ luôn gắn với thời hạn bảo hộ. Ví dụ tác phẩm
điện ảnh được bảo hộ 50 năm, thiết kế bố trí mạch tích hợp có thời hạn bảo hộ
là 10 năm.
Hết thời hạn này, các sáng tạo trở thành tài sản chung của nhân loại và tất
cả mọi người có thể khai thác, sử dụng mà không phải xin phép hoặc trả
thù lao cho người sáng tạo.
Hoàng Minh Hòa – LQT K20
4
Thời hạn bảo hộ các đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ theo Hiệp định
TRIPS là bao nhiêu lâu?
Hiệp định TRIPS chỉ quy định thời hạn bảo hộ tối thiểu, nghĩa là các nước có thể
đặt ra thời hạn bảo hộ bằng hoặc dài hơn thời hạn nêu trong Hiệp định TRIPS.
Thời hạn bảo hộ tối thiểu theo Hiệp định TRIPS là :
- Bằng sáng chế: 20 năm
- Bản quyền (đối với các tác phẩm không phải là tranh, điện ảnh): 50 năm hoặc
suốt đời tác giả cộng thêm 50 năm
- Bản quyền điện ảnh: 50 năm
- Bản quyền tranh: 25 năm
- Thương hiệu: 7 năm
- Kiểu dáng công nghệ : 10 năm
- Sơ đồ bố trí mạch tích hợp: 10 năm
Tính tất yếu và ý nghĩa của việc bảo hộoquyền SHTT?
Trong một xã hội văn minh và công bằng, việc bảo vệ các sản phẩm SHTT là đòi
hỏi khách quan, không chỉ nhằm bảo vệ các quyền của chủ nhân sáng tạo hữu ích,
mà cao hơn nữa là cơ chế đảm bảo sự công bằng, thúc đẩy sức lao động sáng tạo
để xã hội phát triển. Để đạt được điều đó, cơ chế bảo hộ quyền SHTT không chỉ
giới hạn trong phạm vi từng quốc gia mà cần phải có sự hợp tác có tính chất quốc
tế. Chính vì vậy, các nước công nghiệp phát triển đã đưa vấn đề SHTT vàookhuôn
khổ điều chỉnh của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Bảo hộ quyền SHTT
trong phạm vi quốc gia và ở tầm quốc tế là những biện pháp hữu hiệu để thúc đẩy
hoạt động sáng tạo, động viên hoạt động nghiên cứu phát triển, góp phần xây dựng
và đảm bảo một nền thương mại bình đẳng theo nguyên tắc cạnh tranh lành mạnh,
góp phần thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài và thúc đẩy hoạt động chuyển giao
công nghệ hợp pháp.o
Hoàng Minh Hòa – LQT K20
5
Về phương diện lý luận, nếu coi các đối tượng quyền SHTT là tài sản và bản thân
quyền SHTT là quyền tài sản, thì việc bảo hộ nó là việc làm tất yếu nhằm bảo vệ
một trong những quyền có tính chất tự nhiên, cơ bản nhất của con người. Điều này
đã được ghi nhận trong các văn bản pháp lý quốc gia và quốc tế quan trọng như:
Hiến pháp Mỹ năm 1787, Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền, các điều ước quốc tế
trong lĩnh vực SHTT ...
Những nguyên tắc cơ bản của việc bảo hộ quyền SHTT trong các đạo luật nổi tiếng
lâu đời đã đặt nền móng cơ sở lý luận cho việc ban hành và thực thi các đạo luật về
SHTT của các quốc gia trên toàn thế giới.
Về phương diện kinh tế, ý nghĩa của việc bảo hộ quyền SHTT còn thể hiện qua vai
trò của các đối tượng quyền SHTT đối vớionền kinh tế.oLà một bộ phận ngày càng
quanotrọng của hàng hoá và dịch vụ, SHTT có vaiotrò rất lớn đối với thương mại
và đầu tư…Bảoohộ SHTT với tư cách là điều kiện để thamogia thương mại quốc tế
là nghĩa vụ quanotrọng nhất trong số các nghĩa vụ đó. Việcoobảo hộ và thực thi
quyền SHTT không thoảođáng bị coi là thực tiễn thương mại không lànhomạnh và
là rào cản đối với thị trường tự do vàomở cửa, khi các đối thủ cạnh tranh trên
thịotrường đó không cần đầu tư cho nghiên cứuovà triển khai, có thể bắt chước, sao
chép vàobán các sản phẩm với giá rẻ hơn nhiều và vìothế chiếm chỗ và loại các sản
phẩm hợpopháp, chính hiệu ra khỏi thị trường đó.oLý luận và thực tiễn đã chỉ ra
rằng, hoạt động sáng tạo và sở hữu các sản phẩm trí tuệ ngày càng quan trọng, xuất
phát từ vai trò trung tâm của thông tin và kiến thức trong xã hội hậu công nghiệp.
Theo Philip G. Altbach, bản quyền (quyền tác giả) trở thành một trong những
phương tiện quan trọng nhất điều chỉnh dòng lưu chuyển quốc tế của các sản phẩm
dựa trên trí tuệ và các ý tưởng, là sản phẩm trung tâm phục vụ ngành công nghiệp
trí tuệ của thế kỷ XXI. Ai nắm được bản quyền sẽ có lợi thế đáng kể trong nền kinh
tế toàn cầu dựa trên trí tuệ đang phát triển mạnh mẽ. Song song với việc tăng lên
Hoàng Minh Hòa – LQT K20