Norse mythology collected by Pika Rock
Th n tho i B c Âu bao g m tôn giáo th i kỳ ti n Ki-tô giáo, tín ng ng và truy n thuy tầ ạ ắ ồ ờ ề ưỡ ề ế
c a nh ng c dân vùng Scandinavia, k c nh ng ng i đ nh c trên đ o Iceland - n i tìmủ ữ ư ể ả ữ ườ ị ư ả ơ
th y nhi u t li u vi t c a th n tho i B c Âu. D b n n i ti ng c a th n tho i B c Âu làấ ề ư ệ ế ủ ầ ạ ắ ị ả ổ ế ủ ầ ạ ắ
th n tho i các dân t c g c Đ c v n hình thành t th n tho i các dân t c n-Âu t n t iầ ạ ộ ố ứ ố ừ ầ ạ ộ Ấ ồ ạ
tr c đó.ướ
Tôn giáo các dân t c B c Âu không d a trên m t "s th t" đ c truy n tr c ti p t th nộ ắ ự ộ ự ậ ượ ề ự ế ừ ầ
thánh đ n con ng i (tuy cũng có nh ng câu chuy n ng i tr n đ c th n thánh vi ngế ườ ữ ệ ườ ầ ượ ầ ế
thăm) và không có nh ng văn b n chính quy nh Kinh Thánh c a Thiên Chúa giáo hay kinhữ ả ư ủ
Qur'an c a H i giáo. Th n tho i B c Âu đ c truy n mi ng d i d ng nh ng bài th dài.ủ ồ ầ ạ ắ ượ ề ệ ướ ạ ữ ơ
Vi c l u truy n tôn giáo B c Âu di n ra m nh nh t vào th i Viking. Ng i ta tìm hi u vệ ư ề ắ ễ ạ ấ ờ ườ ể ề
th n tho i B c Âu ch y u qua các s thi Edda và các văn b n ghi chép trong th i đ oầ ạ ắ ủ ế ử ả ờ ạ
Thiên chúa m r ng v khu v c Scandinavia. Th n tho i B c Âu có nh h ng l n đ nở ộ ề ự ầ ạ ắ ả ưở ớ ế
các tác ph m văn h c ngh thu t.ẩ ọ ệ ậ
Ngu nồ
Th n tho i B c Âu t n t i ch y u b ng con đ ng truy n mi ng, do đó nó b th t truy nầ ạ ắ ồ ạ ủ ế ằ ườ ề ệ ị ấ ề
m t ph n l n. Tuy nhiên, không ph i t t c đ u b m t đi nh vào các ghi chép c a cácộ ầ ớ ả ấ ả ề ị ấ ờ ủ
h c gi Ki-tô giáo, đ c bi t là các Edda và tác ph m Heimskringla c a Snorri Sturluson -ọ ả ặ ệ ẩ ủ
ng i tin r ng các v th n th i kỳ ti n Ki-tô giáo không ph i là qu d . M t tác ph mườ ằ ị ầ ờ ề ả ỷ ữ ộ ẩ
đáng chú ý khác là Gesta Danorum c a Saxo Grammaticus. Tuy nhiên các v th n B c Âuủ ị ầ ắ
trong tác ph m này b s a đ i nhi u đ thích h p v i các s ki n t nhiên và l ch s .ẩ ị ử ổ ề ể ợ ớ ự ệ ự ị ử
Edda b ng văn xuôi đ c vi t vào đ u th k 13 b i Snorri Sturluson, m t nhà th , nhàằ ượ ế ầ ế ỷ ở ộ ơ
lãnh đ o và nhà ngo i giao Iceland. Nó ch y u đ c coi là s tay cho các nhà th m iạ ạ ở ủ ế ượ ổ ơ ớ
vào ngh . Edda b ng văn xuôi bao g m nh ng chú gi i v các hình t ng truy n th ngề ằ ồ ữ ả ề ượ ề ố
th ng đ c dùng trong th ca. Nh tác ph m này, nh ng m u chuy n r i r c trong th nườ ượ ơ ờ ẩ ữ ẫ ệ ờ ạ ầ
tho i B c Âu đ c k l i m t cách h th ng và liên t c.ạ ắ ượ ể ạ ộ ệ ố ụ
Edda b ng th đ c cho là xu t hi n 50 năm sau Edda b ng văn xuôi. Nó g m 29 bài thằ ơ ượ ấ ệ ằ ồ ơ
dài, trong đó 11 bài nói v các v th n, s còn l i là v các anh hùng trong th n tho i nhề ị ầ ố ạ ề ầ ạ ư
Sigurd c a dòng h Volsung (Sigfield trong tr ng ca Nibelungenlied c a Đ c). Dù các h củ ọ ườ ủ ứ ọ
gi th ng cho r ng nó đ c sáng tác sau Edda b ng văn xuôi, văn phong và th th c aả ườ ằ ượ ằ ể ơ ủ
tác ph m ch ng t các bài th trong đó đã đ c sáng tác khá lâu tr c khi b n vi t tay c aẩ ứ ỏ ơ ượ ướ ả ế ủ
chúng ra đ i.ờ
Ngoài các tài li u trên còn có các b n kh c ch Rune nh các b n kh c trên b ng đá Rökệ ả ắ ữ ư ả ắ ả ở
và t m bùa Kvinneby cũng là ngu n kh o c u quý giá. Ngoài ra còn có các b n kh c vàấ ồ ả ứ ả ắ
hình v th hi n các c nh trong th n tho i B c Âu nh chuy n đi câu c a Thor, các c nhẽ ể ệ ả ầ ạ ắ ư ế ủ ả
t tr ng ca Volsunga, Odin và Sleipnir, Odin b Fenrir nu t ch ng, Hyrrokkin đ n d đámừ ườ ị ố ử ế ự
tang c a Baldr.ủ
Vũ tr trong th n tho i B c Âuụ ầ ạ ắ
Norse mythology collected by Pika Rock
Trong th n tho i B c Âu, Trái Đ t là m t dĩa d t đ t trên cành c a cây th gi i Yggdrasil.ầ ạ ắ ấ ộ ẹ ặ ủ ế ớ
Asgard, n i các v th n sinh s ng, n m trung tâm đĩa. Con đ ng duy nh t d n đ nơ ị ầ ố ằ ở ườ ấ ẫ ế
Asgard là c u v ng (hay c u Bifröst). Các ng i kh ng l s ng Jotunheimr (nghĩa làầ ồ ầ ườ ổ ồ ố ở
"vùng đ t c a ng i kh ng l "). Ng i ch t đ n m t n i l nh l o và t i tăm g i làấ ủ ườ ổ ồ ườ ế ế ộ ơ ạ ẽ ố ọ
Niflheim do Hel, con gái c a Loki, cai tr . Đâu đó ph ng nam là vùng Muspelheim r củ ị ở ươ ự
l a, n i các ng i kh ng l l a sinh s ng. Các vùng đ t siêu nhiên khác là Álfheim -ử ơ ườ ổ ồ ử ố ấ
v ng qu c c a ng i elf tr ng, Svartálfaheim - v ng qu c c a ng i elf đen, Nidavellirươ ố ủ ườ ắ ươ ố ủ ườ
- v ng qu c c a ng i lùn. Gi a Asgard và Niflheim là Midgard (hay Middle-earth), n iươ ố ủ ườ ữ ơ
con ng i sinh s ng.ườ ố
Tính đ i l p là m t thành ph n quan tr ng trong quan đi m v vũ tr c a th n tho i B cố ậ ộ ầ ọ ể ề ụ ủ ầ ạ ắ
Âu. Ví d th gi i đ c hình thành t băng và l a.ụ ế ớ ượ ừ ử
Các th l c siêu nhiênế ự
Có ba "th t c" th n thánh trong th n tho i B c Âu là Aesir (Æsir), Vanir và Jotun (trong bàiị ộ ầ ầ ạ ắ
vi t này g i là ng i kh ng l ). S khác bi t gi a hai th t c Aesir và Vanir (đ c g iế ọ ườ ổ ồ ự ệ ữ ị ộ ượ ọ
chung là th n) ch là t ng đ i. Gi a hai th t c th n thánh này t ng x y ra chi n tranh màầ ỉ ươ ố ữ ị ộ ầ ừ ả ế
ph n th ng thu c v phe Aesir. Nh ng h đã ch p nh n dàn hòa đ cùng nhau cai tr thầ ắ ộ ề ư ọ ấ ậ ể ị ế
gi i và đ gi hòa bình, hai bên trao đ i con tin và đã có nh ng cu c hôn nhân gi a cácớ ể ữ ổ ữ ộ ữ
thành viên c a hai th t c. M t s v th n thu c v c hai n i. M t s h c gi suy đoánủ ị ộ ộ ố ị ầ ộ ề ả ơ ộ ố ọ ả
r ng câu chuy n này ph n ánh quá trình các th n linh c a ng i n-Âu xâm lăng chi m uằ ệ ả ầ ủ ườ Ấ ế ư
th so v i các th n linh c a ng i b n đ a. Tuy nhiên đây ch là m t gi thuy t. Có nh ngế ớ ầ ủ ườ ả ị ỉ ộ ả ế ữ
ng i cho r ng s phân bi t Aesir/Vanir ch là phiên b n B c Âu c a h th ng th n thánhườ ằ ự ệ ỉ ả ắ ủ ệ ố ầ
c a các dân t c n-Âu, gi ng nh s phân bi t gi a các v th n trên đ nh Olympus v i cácủ ộ Ấ ố ư ự ệ ữ ị ầ ỉ ớ
Titan trong th n tho i Hy L p.ầ ạ ạ
Các Aesir và Vanir th ng trong tình tr ng thù đ ch v i b t c Iotnar (s ít là Iotunn hayườ ạ ị ớ ộ ộ ố
Jotuns, trong ti ng Anh c là Eotenas hay Entas). B t c này gi ng nh các Titan vàế ổ ộ ộ ố ư
Gigantos trong th n tho i Hy L p và th ng đ c g i là ng i kh ng l tuy cũng cóầ ạ ạ ườ ượ ọ ườ ổ ồ
ng i g i h là qu . Tuy nhiên, các Aesir có t tiên là ng i c a Iotnar và có thành viênườ ọ ọ ỷ ổ ườ ủ
c a c Aesir l n Vanir k t hôn v i h . Tên m t s ng i kh ng l đ c nh c đ n trongủ ả ẫ ế ớ ọ ộ ố ườ ổ ồ ượ ắ ế
s thi Edda. Ng i kh ng l th ng đ c coi nh hi n thân c a các s c m nh t nhiên.ử ườ ổ ồ ườ ượ ư ệ ủ ứ ạ ự
Có hai lo i ng i kh ng l là ng i kh ng l băng và ng i kh ng l l a. Ngoài ra còn cóạ ườ ổ ồ ườ ổ ồ ườ ổ ồ ử
ng i Elf và ng i lùn. Vai trò c a h trong th n tho i B c Âu không rõ. H th ng đ cườ ườ ủ ọ ầ ạ ắ ọ ườ ượ
Norse mythology collected by Pika Rock
cho là đ ng minh c a các v th n Aesir-Vanir.ồ ủ ị ầ
Nh ng sinh v t siêu nhiên khác g m có con chó sói kh ng l Fenrir và con r n bi nữ ậ ồ ổ ồ ắ ể
Jörmungandr cu n vòng quanh Trái Đ t. Hai con quái v t này là con c a v th n l a đ oộ ấ ậ ủ ị ầ ừ ả
Loki và m t n kh ng l . Ngoài ra còn có hai con qu Hugin và Munin (nghĩa là "suy nghĩ"ộ ữ ổ ồ ạ
và "ký c") chuyên giúp Odin - th lĩnh c a các v th n - n m đ c tình hình th gi i vàứ ủ ủ ị ầ ắ ượ ế ớ
con sóc Ratatosk ch y trên các cành c a cây th gi i Yggdrasil trung tâm vũ trạ ủ ế ớ ở ụ
.
Gi ng nh các tôn giáo đa th n khác, trong th n tho i B c Âu không có s đ i đ u thi n-ố ư ầ ầ ạ ắ ự ố ầ ệ
ác nh trong tín ng ng vùng Trung Đông. Nh ng ng i kh ng l trong th n tho i B cư ưỡ ữ ườ ổ ồ ầ ạ ắ
Âu v b n ch t không ph i là đ c ác. H thô l , n ào và kém văn minh thì chính xác h n.ề ả ấ ả ộ ọ ỗ ồ ơ
Ch đ chính trong th n tho i B c Âu là s đ i l p gi a tr t t và h n lo n. Các v th nủ ề ầ ạ ắ ự ố ậ ữ ậ ự ỗ ạ ị ầ
đ i di n cho tr t t còn ng i kh ng l và quái v t t ng tr ng cho s h n đ n.ạ ệ ậ ự ườ ổ ồ ậ ượ ư ự ỗ ộ
Voluspa: kh i nguyên và k t thúc c a th gi iở ế ủ ế ớ
S ph n c a toàn vũ tr đ c mô t trong Völuspá ("L i tiên tri") - m t trong nh ng bàiố ậ ủ ụ ượ ả ờ ộ ữ
th đáng chú ý nh t trong Edda b ng th . Trong Völuspá, Odin - th lĩnh c a các v th nơ ấ ằ ơ ủ ủ ị ầ
g i h n c a m t Volva ("n tiên tri") đ h i v quá kh và t ng lai c a th gi i. V nọ ồ ủ ộ ữ ể ỏ ề ứ ươ ủ ế ớ ị ữ
tiên tri h i l i Odin li u ông có th t s mu n bi t đi u đó không. Odin nh n m nh r ngỏ ạ ệ ậ ự ố ế ề ấ ạ ằ
v i vai trò vua c a các v th n, ông c n có nh ng hi u bi t đó. Cu i cùng, v n tiên tri choớ ủ ị ầ ầ ữ ể ế ố ị ữ
Odin bi t nh ng bí m t c a quá kh và t ng lai r i chìm tr l i vào bóng t i.ế ữ ậ ủ ứ ươ ồ ở ạ ố
Quá trình hình thành th gi iế ớ
Norse mythology collected by Pika Rock
Ban đ u th gi i ch có g m vùng đ t băng giá Niflheim và vùng đ t r c l a Muspelheim.ầ ế ớ ỉ ồ ấ ấ ự ử
Gi a hai vùng đ t này là Ginnungagap - kho ng tr ng n i không có gì sinh s ng. ữ ấ ả ố ơ ố Ở
Ginnungagap, l a c a Muspelheim đã làm băng c a Niflheim thành ng i kh ng l đ uử ủ ủ ườ ổ ồ ầ
tiên Ymir và con bò kh ng l Auðumbla. Ymir s ng nh s a c a con bò này. Con bòổ ồ ố ờ ữ ủ
Audumbla li m băng t o thành v th n đ u tiên Búri cha c a Borr, và Borr là cha c a baế ạ ị ầ ầ ủ ủ
Aesir đ u tiên: Odin, Vili và Ve. Ymir là ng i c nam và c n , t Ymir t c ng i kh ngầ ườ ả ả ữ ừ ộ ườ ổ
l đ c sinh ra. Sau đó các con c a Borr là Odin, Vili và Ve gi t Ymir và dùng xác Ymirồ ượ ủ ế
xây d ng th gi i.ự ế ớ
Các v th n quy đ nh s tu n hoàn c a ngày và đêm cũng nh c a các mùa. Sol, con gái c aị ầ ị ự ầ ủ ư ủ ủ
Mundilfari và v c a Glen, là n th n M t Tr i. H ng ngày th n đi qua b u tr i trên c xeợ ủ ữ ầ ặ ờ ằ ầ ầ ờ ỗ
do hai con ng a Alsvid và Arvak kéo. Đ ng đi c a M t Tr i v n th ng đ c bi t t iự ườ ủ ặ ờ ẫ ườ ượ ế ớ
d i cái tên Alfrodull ("Vinh quang c a ng i Elf"). Sol th ng xuyên b Skoll (tên khácướ ủ ườ ườ ị
c a Fenrir) th ng xuyên truy đu i. Nh t th c là d u hi u Skoll g n b t đ c Sol. Theoủ ườ ổ ậ ự ấ ệ ầ ắ ượ
l i tiên tri, cu i cùng th n M t Tr i Sol s b Skoll b t k p và ăn th t. Tuy nhiên th n sờ ố ầ ặ ờ ẽ ị ắ ị ị ầ ẽ
đ c thay th b i con gái c a mình. Anh c a Sol là th n M t Trăng Mani cũng b đu i b iượ ế ở ủ ủ ầ ặ ị ổ ở
m t con sói khác tên là Hati. Trái Đ t đ c b o v kh i toàn b s c nóng c a M t Tr iộ ấ ượ ả ệ ỏ ộ ứ ủ ặ ờ
nh Svalin đ ng ch n gi a Sol và m t đ t. Trong tín ng ng B c Âu, ánh sáng không t aờ ứ ắ ữ ặ ấ ưỡ ắ ỏ
ra t th n M t Tr i mà t b m hai con ng a kéo xe Alsvid và Arvak c a th n.ừ ầ ặ ờ ừ ờ ự ủ ầ
Nh ng con ng i đ u tiên là Ask và Embla đ c các v th n Odin, Hoenir (Vili) và Lodurrữ ườ ầ ượ ị ầ
(Ve) t c ra t g và ban cho s s ng.ạ ừ ỗ ự ố
V n tiên tri còn miêu t cây th gi i Yggdrasil và các n th n s m nh (còn g i là norn)ị ữ ả ế ớ ữ ầ ố ệ ọ
tên là Urd, Verdandi và Skuld (ch quá kh , hi n t i và t ng lai) ng i xe nh ng s i ch sỉ ứ ệ ạ ươ ồ ữ ợ ỉ ố
ph n d i bóng c a nó. Ngoài ra, Odin còn đ c k v cu c chi n gi a các Aesir và Vanirậ ướ ủ ượ ể ề ộ ế ữ
và cái ch t c a Baldr.ế ủ
Ngày t n thậ ế
T ng lai trong tín ng ng B c Âu khá u t i. L c l ng bóng t i và h n lo n s v t quaươ ưỡ ắ ố ự ượ ố ỗ ạ ẽ ượ
các v th n đ i di n cho tr t t . Loki và các con s v t ra kh i xi ng xích. Ng i ch t tị ầ ạ ệ ậ ự ẽ ượ ỏ ề ườ ế ừ
Niflheim tr l i d ng th t n công ng i s ng. Heimdall, v th n đ ng gác c ngở ạ ươ ế ấ ườ ố ị ầ ứ ở ổ
Asgard s tri u t p l c l ng nhà tr i b ng m t h i tù và. Sau đó n ra cu c chi n gi aẽ ệ ậ ự ượ ờ ằ ộ ồ ổ ộ ế ữ
h n đ n và tr t t (v n đ c bi t t i v i cái tên Ragnarök). Đ nh m nh c a các v th n làỗ ộ ậ ự ẫ ượ ế ớ ớ ị ệ ủ ị ầ
th t b i trong tr n chi n này. H bi t rõ đi u đó nên s t p h p nh ng chi n binh gi iấ ạ ậ ế ọ ế ề ẽ ậ ợ ữ ế ỏ
nh t, các Einherjar, đ chi n đ u bên c nh mình. Nh ng cu i cùng h cũng ph i b t l cấ ể ế ấ ạ ư ố ọ ả ấ ự
nhìn th gi i chìm tr l i vào bóng t i. Các v th n và tr t t do h t o ra s b tiêu di t.ế ớ ở ạ ố ị ầ ậ ự ọ ạ ẽ ị ệ
B n thân Odin s b Fenrir nu t ch ng.ả ẽ ị ố ử
Norse mythology collected by Pika Rock
Tuy nhiên, s còn m t vài v th n và con ng i s ng sót đ xây d ng m t th gi i m i.ẽ ộ ị ầ ườ ố ể ự ộ ế ớ ớ
Các h c gi v n đang tranh cãi xem đây có ph i là d u hi u c a nh ng nh h ng t Ki-tôọ ả ẫ ả ấ ệ ủ ữ ả ưở ừ
giáo hay không. N u không, quan đi m ngày t n th c a Voluspa có th ph n ánh th gi iế ể ậ ế ủ ể ả ế ớ
quan n-Âu c .Ấ ổ
Vua chúa và các v anh hùngị
Bên c nh nh ng câu chuy n v các v th n linh, th n tho i B c Âu cũng k v các v vuaạ ữ ệ ề ị ầ ầ ạ ắ ể ề ị
và anh hùng ng i tr n th . Nh ng câu chuy n này ph n ánh quá trình hình thành các bườ ầ ế ữ ệ ả ộ
t c và qu c gia B c Âu. M t s h c gi cho r ng nh ng câu chuy n này d a trên nh ngộ ố ắ ộ ố ọ ả ằ ữ ệ ự ữ
s ki n có th t và có th coi chúng nh m t ngu n nghiên c u l ch s vùng Scandinavia. ự ệ ậ ể ư ộ ồ ứ ị ử
Danh sách tên 1 s v th n và nhân v tố ị ầ ậ
Các v th n Aesirị ầ
Baldr - th n ánh sáng, ngh thu t và cái đ p ầ ệ ậ ẹ
Bragi - th n th ca và hùng bi n, nhà th và ca sĩ c a Asgard (skald) ầ ơ ệ ơ ủ
Forseti - th n công lý ầ
Freyja (con tin t t c Vanir) - n th n c a tình yêu và s c đ p ừ ộ ữ ầ ủ ắ ẹ
Freyr (con tin t t c Vanir) - th n c a s sung túc ừ ộ ầ ủ ự
Frigg - n th n t i cao, v c a Odin ữ ầ ố ợ ủ
Heimdall - th n gác c u Bifrost và b o v Asgard ầ ầ ả ệ
Höðr - v th n mù c a mùa đông và bóng t i ị ầ ủ ố
Hœnir - v th n hay do d ị ầ ự
Iðunn - n th n tu i tr ữ ầ ổ ẻ
Loki - th n c a l a, k l a đ o ầ ủ ử ẻ ừ ả
Meili - th n c a giao thông ầ ủ
Nanna - v c a Baldr ợ ủ
Njörðr (con tin t t c Vanir) - th n c a gió và ngh đi bi n ừ ộ ầ ủ ề ể