THEO DÕI KHÍ MÁU ĐỘNG MẠCH
TRONG THỞ MÁY
ThS.Bs. Vũ Đình Thắng
Khoa HSTC - BV ND 115
I. Đại cương:
- Khí máu động mạch (KMĐM) có thể cho ta biết về tình trạng toan kiềm, tình trạng
thông khí, tình trạng oxy hóa máu của cơ thể
- Theo dõi oxy hóa máu động mạch có thể dựa vào KMĐM, SpO2 và biểu hiện lâm sàng
1.1 Khí máu động mạch và tình trạng toan kiềm:
- Giá trị bình thường của KMĐM:
Ch
ức năng
TD
Thông số
GTBT
(PB 760 mmHg)
GTBT
(PB 630 mmHg)
Thông khí PaCO2 35 - 45 mmHg (TB 40) 32 - 42 mmHg
Oxy hóa máu
PaO2 80 - 100 mmHg 60 - 80 mmHg
pH 7.35 - 7.45 (TB 7.4) 7.32 - 7.42
HCO3- 22 - 26 mEq/L (TB 24)
Acid-Base
BE -2 - +2 mEq/L
- Khái niệm cơ bản về kiềm toan trong cơ thể:
[H+] = 24 x (PaCO2 / [HCO3-])
Diễn đạt bằng pH, [H+] và pH thay đổi nghịch chiều
Khi có rối loạn toan kiềm nguyên phát thì cơ thể sẽ điều chỉnh sao cho tỉ số
PaCO2/[HCO3] không thay đổi và luôn bằng 20 (đáp ứng bù trừ)
Khi có rối loạn nguyên phát là chuyển hóa (HCO3-) bù trừ là hô hấp (PaCO2)
Khi có rối loạn nguyên phát là hô hấp (PaCO2) bù trừ là là chuyển hóa (HCO3-
)
Sự thay đổi bù trừ
RL toan - kiềm Thay đổi tiên phát Thay đổi bù trừ
Toan CH HCO3- PaCO2
Kiềm CH HCO3- PaCO2
Toan HH PaCO2 HCO3-
Kiềm HH PaCO2 HCO3-
CH: chuyển hóa HH: hô hấp
Rèi lo¹n nguyªn ph¸t Thay ®æi bï trõ
Toan CH PaCO2 (dù ®o¸n) = 1,5 x HCO3-BN + 8 ( 2)
KiÒm CH PaCO2 (dù ®o¸n) = 0,7 x HCO3-BN + 21 ( 2)
Toan HH cÊp pH/PaCO2 = 0,008
Toan HH m¹n pH/PaCO2 = 0,003
KiÒm HH cÊp pH/[PaCO2] = 0,008
KiÒm HH m¹n pH/[PaCO2] = 0,003
pH = pHBN - 7.4
PaCO2 = PaCO2BN - 40
[PaCO2] lµ trÞ tuyÖt ®èi cña (PaCO2BN - 40) v× khi kiÒm HH PaCO2 < 40
Áp dụng 5 luật khi đọc KMĐM:
LuËt 1: RL toan - kiÒm nguyªn ph¸t nÕu pH bÊt thường, pH vµ PaCO2 thay
®æi cïng chiÒu
NhiÔm toan chuyÓn ho¸
pH < 7.36
PaCO2 giảm
NhiÔm kiÒm chuyÓn ho¸
pH > 7,44
PaCO2 tăng
LuËt 2: rối loạn toan kiÒm HH kÌm theo nÕu:
PaCO2 ®o ®ược > PaCO2 dù ®o¸n: toan HH
PaCO2 ®o ®ược < PaCO2 dù ®o¸n: kiÒm HH
TÝnh PaCO2 dù ®o¸n:
Toan CH PaCO2 dù ®o¸n = 1.5 x HCO3-BN + 8 ( 2)
KiÒm CH PaCO2 dù ®o¸n = 0.7 x HCO3-BN + 21 ( 2)
LuËt 3: RL toan-kiÒm do HH tiªn ph¸t khi PaCO2 bÊt thường, PaCO2 vµ pH
thay ®æi ngược chiÒu
Toan h« hÊp:
PaCO2 > 44 mmHg
pH giảm
KiÒm h« hÊp:
PaCO2 < 36 mmHg
pH tăng
LuËt 4: tØ lÖ thay ®æi pH so víi thay ®æi PaCO2 sÏ
QuyÕt ®Þnh : Rối loạn h« hÊp cÊp/m¹n?
QuyÕt ®Þnh : Rối loạn toan kiÒm do CH ®i kÌm theo?
LuËt 5: RL toan kiÒm hçn hîp khi
PaCO2 bÊt thường, pH b×nh thường
pH bÊt thường, PaCO2 b×nh thường
0,003
0,008
M¹ n
Bï 1 phÇn
Rl toan kiÒm CH
pH/[ PaCO
2
]
=
[
PaCO2] lµ trÞ tuyÖt ®èi cña (PaCO2BN - 40)
1.2 Khí máu động mạch và tình trạng suy hô hấp:
1.2.1 Khái niệm căn bản:
- PaO2:
O2 toàn bộ = O2 hòa tan + O2 gắn Hb
O2 hòa tan chiếm phần nhỏ và liên quan trực tiếp PaO2
PaO2 (khí phòng) Giảm oxy máu
80-100 BT
60-79 Giảm O2 máu nhẹ
40-59 Giảm O2 máu TB
< 40 Giảm O2 nặng
PaO2 cho biết tình trạng O2 máu, không phải O2 mô
BN thở máy thì chỉ cần đạt PaO2 > 60 mmHg và SaO2 > 90%
- Phương trình khí phế nang:
PAO2 = (PB – P H2O) x FiO2 – PaCO2/R
+ PAO2 = áp lực O2 trong phế nang
+ PB là áp lực khí quyển = 760 mmHg (ngang mực nước biển)
+ P H2O là áp lực hơi nước = 47 mmHg tại nhiệt độ cơ thể
+ R là thương số HH = VCO2/VO2 = 0.8, có thể bỏ khi FiO2 > 0.6
+ Khi thở máy phải cộng thêm áp lực trung bình đường thở vào PB