Thi ĐH, CĐ: Cách ôn thi và làm bài
môn Địa Lý
Địa lí là một môn học về cơ bản không phải là môn học thuộc lòng (ghi nhớ –
tái hiện) mà chủ yếu là phải thông hiểu và vận dụng. Dưới đây là một số kinh
nghiệm cho các thi sinh.
Các vấn đề về lí thuyết
Sử dụng sơ đồ: Chương trình địa lí lớp 12 chủ yếu gồm bốn phần: các nguồn lực
để phát triển kinh tế – xã hội, địa lí dân cư, các ngành kinh tế và các vùng kinh tế.
Trong từng phần lại có từng bài, trong mỗi bài lại có những ý lớn, vì vậy chúng ta
nên hệ thống hóa kiến thức cơ bản bằng sơ đồ. Dễ làm và thích hợp nhất là dùng
sơ đồ hình mang cá. Sử dụng Atlat địa lí: Đây là cuốn tài liệu quan trọng được
phép mang vào phòng thi. Atlat được coi là “ngôn ngữ” của địa lí, vì vậy ôn tập
phải luôn gắn liền với Atlat địa lí Việt Nam. Biết sử dụng Atlat thì việc ôn tập sẽ
nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Sử dụng các mối quan hệ, đặc biệt là mối quan hệ
nhân – quả giữa các sự vật, hiện tượng địa lí.
Chú trọng các kĩ năng
Thí sinh phải thành thạo kĩ năng làm việc với bảng số liệu, Atlat, rèn luyện kĩ năng
vẽ biểu đồ, lược đồ. Thông thường có một số biểu đồ cơ bản sau: biểu đồ đường,
tròn, cột, miền và biểu đồ kết hợp. Kĩ năng sử dụng và khai thác Atlat địa lí: ngoài
việc nắm được ý nghĩa các kí ước hiệu, màu sắc, tỉ lệ bản đồ, biểu đồ… trong
Atlat, thí sinh phải hiểu được cấu trúc của nội dung cần trình bày là gì. Có như vậy
thí sinh mới biết cần lấy những thông tin gì trong vô số các thông tin có trong
Atlat. Ví dụ: để trình bày tình hình sản xuất lương thực của nước ta, thí sinh cần
biết cấu trúc nội dung cần trình bày là diện tích, năng suất, sản lượng và phân bố
của cây lương thực, bình quân lương thực theo đầu người. Những thông tin về số
liệu cụ thể thí sinh không cần nhớ, vì đã thể hiện đầy đủ trong Atlat.
Phương pháp làm bài thi
Cấu trúc và nội dung đề thi tuyển sinh ĐH, có hai phần lí thuyết và kĩ năng.Phần lí
thuyết rất đa dạng, tuy nhiên có thể phân thành một số dạng chủ yếu sau: Dạng đề
câu hỏi trình bày. Đây là dạng đề đơn giản, chủ yếu yêu cầu thí sinh ghi nhớ và tái
hiện kiến thức. Tuy nhiên khi làm bài thí sinh phải trả lời rõ ràng, hỏi “gì” thì trình
bày “nấy” tránh lan man, lạc đề. Dạng đề này thường có thể sử dụng Atlat địa lí
Việt Nam để giải quyết vấn đề. Dạng câu hỏi so sánh: đòi hỏi thí sinh phải có kiến
thức tổng hợp để phân tích được sự giống và khác nhau giữa các sự vật, hiện
tượng địa lí. Dạng câu hỏi phân tích, chứng minh: thí sinh phải nắm vững kiến
thức và sử dụng khéo léo các số liệu, thống kê để phân tích hoặc chứng minh một
vấn đề nào đó theo yêu cầu của đề thi. Dạng đề yêu cầu thí sinh phải trả lời câu hỏi
“tại sao”: đây là dạng đề đòi hỏi thí sinh phải sử dụng kiến thức tổng hợp và các
mối quan hệ nhân – quả để giải thích một hiện tượng địa lí. Phần kĩ năng: phổ
biến các dạng như vẽ lược đồ Việt Nam và điền các thông tin cần thiết, vẽ và nhận
xét biểu đồ, nhận xét bảng số liệu. Đề thi ĐH thường yêu cầu thí sinh vẽ biểu đồ
thích hợp nhất. Vì vậy, việc nhận dạng biểu đồ thích hợp là hết sức quan trọng.
Sau đây là một số dấu hiệu để chúng ta nhận dạng. Biểu đồ đồ thị: đối tượng được
biểu hiện là các đối tượng địa lí có sự thay đổi theo nhiều mốc thời gian. Đơn vị
tính có thể là trị tuyệt đối (ngàn tấn, triệu ha, triệu người…) nhưng cũng có thể là
trị tương đối (%). Biểu đồ cột: các đối tượng biểu hiện là các đối tượng được phân
bố theo địa điểmhoặc so sánh các đối tượng ở nhiều mốc thời gian. Bảng số liệu
có thể là trị tuyệt đối hoặc trị tương đối. Biểu đồ miền: đối tượng được biểu hiện
là cơ cấucủa đối tượng địa lí thay đổi theo nhiều mốc thời gian (từ bốn mốc thời
gian trở lên). Bảng số liệu phải có giá trị tương đối, mỗi mốc thời gian có tổng các
thành phần bằng 100%. Biểu đồ tròn: biểu hiện quy mô, cơ cấu của đối tượng ở
một, hai hoặc ba mốc thời gian. So sánh các thành phần trong một tổng thể ở các
mốc thời gian hoặc các địa điểm. Đơn vị của biểu đồ luôn là phần trăm (%).
Vậy, việc nhận dạng biểu đồ thích hợp đòi hỏi thí sinh phải căn cứ vào bảng số
liệu và yêu cầu của câu hỏi, bên cạnh đó căn cứ vào câu hỏi mà nhiều lúc chúng ta
không thể để nguyên bảng số liệu mà phải xử lí bảng số liệu từ trị tuyệt đối sang
trị tương đối sau đó mới tiến hành vẽ. Khi làm bài thí sinh cần thực hiện các thao
tác như nhận dạng đề thi. Đây là khâu quan trọng nhất do đó thí sinh phải đọc kĩ
đề bài để nhận dạng được đề thi như dạng so sánh hay chứng minh, phân tích,
dạng trình bày hay lí giải, biểu đồ dạng nào, bảng số liệu có cần xử lí hay không.
Phác thảo đề cương cho từng câu hỏi trong đề thi: việc lập dàn ý này giúp thí sinh
không bị sót ý, viết lặp lại, lan man lạc đề và có thể kiểm soát được thời gian làm
bài. Nên dành khoảng 15 phút cho công đoạn này. Bên cạnh đó trong khi làm bài
chú ý câu nào, phần nào dễ ta làm trước nhưng phải đảm bảo tính logic, hệ thống.
Nên làm tất cả các câu chứ không nên tập trung vào một câu nào đó.
Đáp án môn địa lí thường rất rõ ràng, chi tiết theo từng ý do đó khi làm bài thí sinh
nên trình bày rõ từng câu theo từng ý bằng các gạch đầu dòng.