T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
465
XÁC ĐỊNH THỜI GIAN SỐNG CÒN CỦA HỘI CHỨNG THỰC BÀO MÁU
Ở NGƯỜI LỚN TẠI BỆNH VIỆN TRUYỀN MÁU HUYẾT HỌC
Nguyễn Thị Mỹ Linh1, Huỳnh Thiện Ngôn1, Nguyễn Quốc Thành2
TÓM TẮT54
Mục tiêu nghiên cứu: Xác định thi gian
sống còn của hội chứng thực bào máu ở ngưi
lớn tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học
Phương pháp và đối tượng nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca, ngưi bệnh từ 16
tuổi trở lên đưc chẩn đoán Hội chứng thực bào
máu tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học từ
tháng 01 năm 2018 đến tháng 01 năm 2024.
Kết quả nghiên cứu: 109 ngưi bệnh đưc
chẩn đoán Hội chứng thực bào máu với tuổi
trung vị là 45 tuổi, dao động từ 17 đến 86 tuổi.
Trong đó, 62 bệnh nhân (56,9%) là nam. Các
triệu chứng lâm sàng hay gặp là sốt 98,2%, lách
to 80,7%. Về đặc điểm cận lâm sàng, tất cả ngưi
bệnh đều có hình ảnh thực bào trong tủy đồ và
tăng Ferritin. Yếu tố kích hoạt HCTBM thưng
gặp nhất là nhiễm trùng ở 52 bệnh nhân (47,7%)
với tác nhân là EBV chiếm 36,7%. Thi gian
sống còn toàn bộ trung vị là 80 ngày. Tỉ lệ sống
cn 1 năm ước đoán là 30,9%. Tỉ lệ tử vong
chung là 60,6% với 34 ca tử vong trong 30 ngày
đầu tiên, chiếm 31,2%. Bệnh nhân nhóm chưa r
yếu tố kích hoạt có thi gian sống trung vị ngắn
nhất (16 ngày), có sự khác biệt có ý nghĩa thống
kê giữa các nhóm (p = 0,015).
1Bệnh viện Truyền máu Huyết học
2Bệnh viện Tâm Anh
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Mỹ Linh
SĐT: 0972503774
Email: nguyenlinh5497@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 28/9/2024
Kết luận: Hội chứng thực bào máu ở ngưi
lớn có đặc điểm lâm sàng, yếu tố kích hoạt phức
tạp, thi gian sống trung vị ngắn ngày.
Từ khóa: Hội chứng thực bào máu, ngưi
lớn
SUMMARY
DETERMINING THE OVERALL
SURVIVAL OF HEMOPHAGOCYTIC
LYMPHOHISTIOCYTOSIS IN ADULTS
AT BLOOD TRANSFUSION HOSPITAL
Objectives: Determining the overall survival
of Hemophagocytic lymphohistiocytosis in adults
at Blood Transfusion Hospital.
Methods and patients: Retrospective
observational cross-sectional study, patients over
16 years old, were diagnosed with HLH 2004
diagnostic criteria at Blood Transfusion Hospital
from January 2018 to January 2024
Results: The study included 109 patients, the
median age was 45 years old with a wide range
(17-86 years), 62 patients (56,9%) were male.
Clinical features include fever (98,2%),
splenomegaly (80,7%). In terms of laboratory
features, all patients had hemophagocytosis in
bone marrow and had elevated ferritin
concentrations. The most common triggering
disease was infections in 52 patients (47,7%)
with EBV 36,7%. The median overall survival
was 80 days. The estimated 1-year survival rate
was 30,9%. Overall mortality rate was 61,5%
with 30-day mortality rate was 31,2%. Patients
with idopathic associated HLH had shortest
median survival (16 days), statistically
significant differences between subgroups were
observed (p=0,015).
Conclusions: HLH adult patients had very
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
466
complex clinical manifestations as well as
underlying disease and short median overall
survival.
Keywords: Hemophagocytic
lymphohistiocytosis, adult
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hội chứng thực bào máu (HCTBM) là
hậu quả của sự giảm hoặc mất chức năng của
tế bào giết tự nhiên (NK) và tế bào lympho T
gây độc, dẫn đến hệ miễn dịch bị kích hoạt
quá mức, gây tốn thương tế bào và suy đa cơ
quan. Bệnh đưc ghi nhận nhiều nơi trên thế
giới và ở nhiều độ tuổi khác nhau. HCTBM
có tiên lưng xấu, tỉ lệ tử vong chung của
HCTBM dao động từ 26,5 đến 74,8% theo
một nghiên cứu năm 2022.1 Hơn 10% bệnh
nhân tử vong trong vòng 2 tháng sau khi
chẩn đoán nếu không đưc điều trị. Nguyên
nhân tử vong phổ biến là xuất huyết nội tạng,
nhiễm trng cơ hội do giảm bạch cầu trung
tính, hoặc tổn thương đa tạng. Do đó, nhằm
xác định thi gian sống còn của hội chứng
thực bào máu ở ngưi lớn tại Bệnh viện
Truyền máu Huyết học, chúng tôi tiến hành
nghiên cứu: “Xác định thi gian sống còn
của Hội chứng thực bào máu ở ngưi lớn tại
Bệnh viện Truyền máu Huyết học” nhằm hai
mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm
sàng và yếu tố kích hoạt của hội chứng thực
bào máu ở ngưi lớn tại Bệnh viện Truyền
máu Huyết học
2. Xác định thi gian sống còn và các yếu
tố ảnh hưởng đến thi gian sống còn của hội
chứng thực bào máu ở ngưi lớn tại Bệnh
viện Truyền máu huyết học
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca
Đối tượng nghiên cứu
Tất cả bệnh nhân từ 16 tuổi trở lên đưc
chẩn đoán HCTBM tại Bệnh viện Truyền
máu Huyết học từ tháng 01 năm 2018 đến
tháng 01 năm 2024
Tiêu chuẩn nhận vào:
- Tất cả bệnh nhân trưởng thành từ 16
tuổi trở lên điều trị tại Bệnh viện Truyền máu
Huyết học
- Thỏa tiêu chuẩn chẩn đoán HCTBM
theo Hiệp hội bệnh lý thực bào máu thế giới
(HLH-2004)
Tiêu chuẩn loi trừ:
- HCTBM nguyên phát dựa vào xét
nghiệm gen phát hiện đột biến gen Perforin,
UNC13D, STX11, STXBP2
- Những bệnh nhân đưc điều trị bằng
phác đồ HLH nhưng không đáp ứng tiêu
chuẩn chẩn đoán
- Bệnh nhân đang mắc các bệnh mạn tính
đã đưc chẩn đoán, có giảm các dòng tế bào
máu như xơ gan, suy tủy, cưng lách
Cỡ mẫu nghiên cứu:
2
1 /2
2
(1 )Z P P
nd
−−
=
Trong đó:
n: cỡ mẫu tối thiểu.
α: sai lầm loại 1: 0,05.
Z: hệ số tin cậy ở mức xác suất 95% →
Z1-α/2 = 1,96.
p: chọn p = 0,74, là tỷ lệ sống còn trong
30 ngày theo nghiên cứu của Shuai cùng
cộng sự, năm 2016.2 Chúng tôi chọn nghiên
cứu tại Trung Quốc vì biến đổi địa lý đưc
xem là một đặc điểm dịch tễ quan trọng của
HCTBM ngưi lớn, đồng thi nghiên cứu
của chúng tôi với mục tiêu là mô tả đặc điểm
lâm sàng, sinh học và hiệu quả điều trị của
bệnh nhân ngưi lớn mắc HCTBM với nhiều
nhóm yếu tố kích hoạt.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
467
Chọn sai số biên trong nghiên cứu d =
0,1. Chúng tôi tính ra cỡ mẫu là 74 ngưi.
Các tiêu chuẩn áp dụng trong nghiên
cứu:
Tiêu chuẩn chẩn đoán Hội chứng thực
bào máu 2004 (HLH 2004)3
Xác định chẩn đoán Hội chứng thực bào
máu nếu thỏa mãn một trong 2 tiêu chuẩn
sau:
1. Chẩn đoán sinh học phân tử phát hiện
đưc các đột biến hằng định trong HLH.
2. Chẩn đoán khi thỏa mãn 5 trong 8 tiêu
chuẩn phụ sau: Sốt, lách to, giảm hai trên ba
dng tế bào máu (Hb < 90 g/L, tiểu cầu <
100 G/L, bạch cầu đoạn trung tnh < 1 G/L),
triglyceride máu ≥ 3 mmol/L và/ hoặc
fibrinogen ≤ 1,5 g/L, ferritin tăng ≥ 500
ng/mL, có hnh ảnh thực bào tế bào máu
trong tủy xương hoặc gan hoặc lách, giảm
hoặc mất hoạt tnh của tế bào NK, nồng độ
CD25 ha tan ≥ 2400 U/mL
Trong đó, hoạt tính tế bào NK thưng
giảm hoặc mất trong Hội chứng thực bào
máu và hầu hết bệnh nhân thiếu hụt perforin
có bất thưng hoạt tính tế bào NK,3 chính vì
vậy, chúng tôi đánh giá hoạt tính của tế bào
NK thông qua sự giảm Perforin trên quần thể
tế bào NK bằng dấu ấn miễn dịch mẫu máu.
Ngoài ra, xét nghiệm sinh học phân tử trong
Hội chứng thực bào máu chưa đưc thực
hiện tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học
nên chúng tôi không thu thập biến số này.
Thu thập và xử lí số liu:
Thu thập số liệu từ bệnh án theo phiếu
thu thập số liệu, xử lí số liệu bằng phần mềm
SPSS 26
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Chúng tôi thu thập đưc số liệu của 109
ngưi lớn mắc Hội chứng thực bào máu tại
Bệnh viện Truyền máu Huyết học từ tháng
01 năm 2018 đến tháng 01 năm 2024. Số liệu
ph hp với cỡ mẫu chúng tôi tnh đưc.
Tuổi trung vị của nhóm nghiên cứu là 45
(khoảng dao động 17-86 tuổi), trong đó
nhóm ≤ 50 tuổi là 65 ngưi, chiếm 60%. Số
bệnh nhân nam nhiều hơn bệnh nhân nữ, 62
(56,9%) nam và 47 (43,1%) nữ.
Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng
của nhóm nghiên cứu theo tiêu chuẩn của
HLH 2004
Bảng 5. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm nghiên cứu theo tiêu chuẩn của
HLH 2004
Chỉ số nghiên cứu
Số ca (%)
Số lượng người bệnh
109
Sốt
107 (98,2)
Lách to
88 (80,7)
Giảm ít nhất 2/3 dòng tế bào máu
74 (67,9)
• Hgb < 90 g/L
72 (66,1)
• BCH < 1 G/L
41 (37,6)
• TC < 100 G/L
81 (74,3)
Triglycerid ≥ 3mmol/l
75 (68,8)
Fibrinogen ≤ 1,5 g/L
26 (23,9)
Ferritin ≥ 500 ng/ml
109 (100)
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
468
• Tăng ≥ 10000 ng/ml
69 (60,6)
Tủy đồ có hình ảnh thực bào máu
109 (100)
CD25 hòa tan
• ≥2400 U/ml
30 (27,5)
• <2400 U/ml
52 (47,7)
• Không thực hiện
27 (24,8)
Giảm perforin trên quần thể
• Tế bào NK
9 (8,3)
• T/NK
34 (31,2)
• Tế bào T
2 (1,8)
• Không giảm
14 (12,8)
• Không thực hiện
50 (45,9)
Về lâm sàng, 98,2% bệnh nhân có biểu
hiện sốt, 80,7% biểu hiện lách to.
Về cận lâm sàng, 100% trưng hp tủy
đồ có hnh ảnh thực bào và tăng Ferritin,
trong đó Ferritin ≥ 10000 ng/ml chiếm
60,6%. Xét nghiệm ghi nhận giảmt nhất 2/3
dng tế bào máu, tăng triglycerid và giảm
fibrinogen lần lưt chiếm 67,9%, 68,8% và
23,9%. Có 82 trưng hp đưc thực hiện xét
nghiệm CD25 ha tan, trong đó tăng CD25
ha tan (≥2400 U/ml) chiếm 27,5%. Tương
tự, có 59 ca thực hiện xét nghiệm Perforin,
kết quả ghi nhận giảm Perforin trên quần thể
NK và đồng thi 2 quần thể T và NK chiếm
39,5%.
Đặc điểm yếu tố kích hoạt của nhóm
nghiên cứu
Bảng 2. Đặc điểm yếu tố kích hot của nhóm nghiên cứu
Chỉ số nghiên cứu
Số ca (%)
Số lượng người bệnh
109
Nhiễm trùng
52 (47,7)
Siêu vi
• EBV
40 (36,7)
• CMV
9 (8,3)
• HIV
1 (0,9)
Vi khuẩn
• Mycobacterium tuberculosis
2 (1,8)
Bệnh lí ác tính
28 (25,7)
U lympho không Hodgkin
24 (22)
• U lympho tế bào B
14 (12,8)
• U lympho tế bào T
10 (9,2)
U lympho Hodgkin
3 (2,8)
Bạch cầu cấp dòng tủy
1 (0,9)
Bệnh lí tự miễn
11 (10,1)
Chưa rõ yếu tố kích hoạt
18 (16,5)
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
469
Trong nhóm nghiên cứu, 52 trưng hp
(47,7%) có yếu tố kch hoạt là nhiễm trng,
chiếm tỉ lệ cao nhất. Tiếp theo là nhóm bệnh
l ác tnh, nhóm chưa r yếu tố kch hoạt,
bệnh l tự miễn lần lưt là 25,7%, 16,5% và
10,1%. Trong nhóm yếu tố kch hoạt nhiễm
trng, EBV chiếm tỉ lệ cao nhất (36,7%).
Trong nhóm ác tnh, yếu tố kch hoạt ác tnh
thưng gặp nhất là u lympho không Hodgkin
(22%). Yếu tố kch hoạt tự miễn liên quan
đến Hội chứng thực bào máu trong nhóm
nghiên cứu thưng gặp là Lupus ban đỏ hệ
thống. Ngoài ra, 18 bệnh nhân (16,5%) chưa
tm đưc yếu tố kch hoạt trong thi gian
nằm viện.
Điều trị của hội chứng thực bào máu
người lớn
Bảng 3. Điều trị hội chứng thực bào máu người lớn của nhóm nghiên cứu
Chỉ số nghiên cứu
Số ca (%)
Phác đồ HLH – 94
40 (36,7)
Phác đồ HLH – 04
39 (35,8)
Bệnh lí nền
30 (27,5)
Điều trị Hội chứng thực bào máu rất đa
dạng bao gồm điều trị thuốc ức chế miễn
dịch và điều trị yếu tố kích hoạt. Trong nhóm
nghiên cứu ghi nhận 40 bệnh nhân (36,7%)
điều trị phác đồ HLH - 94 và 39 bệnh nhân
(35,8%) điều trị phác đồ HLH - 04. Nhóm
điều trị bệnh lí nền chiếm 27,5%.
Kết cục và phân tích thời gian sống
còn của hội chứng thực bào máu ở người
lớn
Trong nhóm nghiên cứu, tỉ lệ tử vong
chung là 66/109 bệnh nhân, chiếm tỷ lệ
60,6% với 34 ca tử vong trong 30 ngày đầu
tiên chiếm tỷ lệ 31,2%. Nguyên nhân tử vong
chiếm nhiều nhất là suy hô hấp (56%), tiếp
theo là suy đa tạng (37,9%), rối loạn tri giác
(18,2%), xuất huyết tạng (15,1%).
Biểu đồ 1. Thời gian sống còn toàn bộ của nhóm nghiên cứu