Thu t Nói Chuy n H ng Ngàyậ ệ ằ Hoàng Xuân Vi t ệPh
n 026ầ
Đ ng Nói Sai Ti ng M Đừ ế ẹ ẻ
Phan Khôi nói:"Ng i Vi t Nam ph i vi t qu c ng choườ ệ ả ế ố ữ
đúng, dùng danh t cho đúng". B n có th nói:"Ng i Vi từ ạ ể ườ ệ
Nam và th ng i nào cũng v y, khi nói chuy n đ ng nói saiứ ườ ậ ệ ừ
ti ng m đ ". ế ẹ ẻ
Có nhi u ng i sang tr ng, đi đ ng ra đi u th y cô, cóề ườ ọ ứ ệ ầ
ch c quy n cao, đ u nhi u c p b ng, nh ng nói ti ng mứ ề ậ ề ấ ằ ư ế ẹ
đ m t cách th ng h i. Nói chuy n v i ai, h làm k yẻ ộ ươ ạ ệ ớ ọ ẻ ấ
hi u sai đi u h mu n nói. nhi u n c văn minh, cóể ề ọ ố Ở ề ướ
không ít k trí th c v nhi u nghành h c, quán thông nhi uẻ ứ ề ề ọ ề
ngo i ng , nh ng ti ng n c nhà c a h , h phát âm sai bét,ạ ữ ư ế ướ ủ ọ ọ
nói tr t văn ph m, di n đ t ý m h , l m l n. Đáng ti cậ ạ ễ ạ ơ ồ ầ ẫ ế
n a là trong nhi u n c ch m ti n, h ng trí th c khôngữ ề ướ ậ ế ạ ứ
thông và khinh th ng ti ng m nhi u nh tr u. hi n gi ,ườ ế ẹ ề ư ấ ệ ờ
có bi t bao ng i, Hán h c, Tây h c thì hay l m, nh ngế ườ ọ ọ ắ ư
không d nói, vi t ti ng vi t trôi ch y. nói ngo i ng nhễ ế ế ệ ả ạ ữ ư
Pháp ng , Anh ng , thì nh b p rang, nh ng khi dùng ti ngữ ữ ư ắ ư ế
m thì không khác gì nh m t ngo i ki u. ẹ ư ộ ạ ề
H hay xen l n vào câu ti ng vi t nh ng ti ng Pháp,ọ ẫ ế ệ ữ ế
ti ng Anh, ti ng La tinh đ di n ý, vì quá nghèo d ng ngế ế ể ễ ụ ữ
ti ng n c nhà. Ti ng vi t, tuy không phong phú b ng Hoaế ướ ế ệ ằ
ng hay La ng . Nh ng hi n gi , có l nó đ c trên sáu b yữ ữ ư ệ ờ ẽ ượ ả
v n ti ng. Đó là ch a k nh ng th ng , nh ng ti ng lóng.ạ ế ư ể ữ ổ ữ ữ ế
Th mà t i sao h c dùng đi dùng l i m t m ti ng t mế ạ ọ ứ ạ ộ ớ ế ầ
th ng nào đó trong khi đ u não c a h là m t kho ngườ ầ ủ ọ ộ ữ
v ng v ngo i qu c v khoa h c, v s đ a. ự ề ạ ố ề ọ ề ử ị
Ng i c u th ti ng m , b t ch p vi c đánh h i ngã đãườ ẩ ả ế ẹ ấ ấ ệ ỏ
đành, h còn không quan tâm đ n cách phát âm nh ng phọ ế ữ ụ
âm đ u nh s, x,ch, tr. Sáng láng h đ c"xáng láng", trungầ ư ọ ọ
tr c h nói"chung ch c". Còn n n dùng sai danh t n a. ự ọ ự ạ ừ ữ Ở
m t tr ng đ i h c mà còn nh h ng c a n n giáo d cộ ườ ạ ọ ả ưở ủ ề ụ
th c dân, trong 100 sinh viên, có đ n b y m i ng i dùngự ế ả ươ ườ
l n l n hai ti ng"Chúng tôi" và chúng ta, dùng" phi n ph c"ẫ ộ ế ề ứ
th " phi n hà".ế ề
Ng i ta cũng không quên đ c, nh ng ng i khôngườ ượ ữ ườ
bi t phân bi t lo i ti ng d dùng cho h p câu chuy n. M tế ệ ạ ế ể ợ ệ ộ
giáo s c a m t tr ng trung h c n nói v i chúng tôi:"nhàư ủ ộ ườ ọ ọ ớ
tôi cho con v ch n th n kinh". B n nghe có trái tai ch a.ở ề ố ầ ạ ư
T i sao ông không nói đ n s :"nhà tôi cho con v Hu ". ạ ơ ơ ở ề ế
Ng i c u th ti ng Vi t, cũng không tùy ng i ti pườ ẩ ả ế ệ ườ ế
chuy n đ ăn nói cho x ng h p. Đ i v i ng i cao tu i, cóệ ể ứ ợ ố ớ ườ ổ
ch c quy n h n h , h v n dùng nh ng ti ng mà h nói v iứ ề ơ ọ ọ ẫ ữ ế ọ ớ
bè b n lúc gi n ch i. Nh ng ti ng"Ba đá, ráng ch u, quá sá,ạ ở ơ ữ ế ị
m ng, b ", h tha h s d ng cho b t c ai giao ti p v iừ ồ ọ ồ ử ụ ấ ứ ế ớ
h . ọ
Nh ng cách x ng hô đ chào h i, gi i thi u, t giã, hữ ư ể ỏ ớ ệ ừ ọ
cũng dùng sai bét mà không ý th c đ c l i c a mình. ứ ượ ỗ ủ
L dĩ nhiên, b n bi t câu chuy n c a h , không gâyẽ ạ ế ệ ủ ọ
thi n c m sâu s c n i ng i nghe. Có khi, ng i ta đ i xệ ả ắ ơ ườ ườ ố ử
t t v i h vì x giao. Nh ng bên trong ng i ta coiử ế ớ ọ ả ư ườ
th ng h . ươ ọ
Mu n kh i th t b i nh h trong lúc nói chuy n, xinố ỏ ấ ạ ư ọ ệ
b n ch u khó trau d i ti ng m đ . ạ ị ồ ế ẹ ẻ
Xin b n h c n m lòng nh ng đi u chúng tôi nh n g iạ ọ ằ ữ ề ắ ở
b n d i đây, đ s d ng ti ng m có giá tr và gây thi nạ ướ ể ử ụ ế ẹ ị ệ
c m, uy tín v i m i ng i. ả ớ ọ ườ
1/ Lo cho mình có m t v n d ng ng phong phú. ộ ố ụ ữ
Ph ng th là h c t đi n, h c nh ng sách v t ng .ươ ế ọ ự ể ọ ữ ề ừ ữ
Xin b n nh k , chúng tôi nói h c, ch không ph i coi hayạ ớ ỷ ọ ớ ả
tra thôi. T p thói quen đ trên đ u gi ng m t quy n danhậ ể ầ ườ ộ ể
t hay m t quy n t đi n, đ tr c khi ng h c vài ch .ừ ộ ể ự ể ể ướ ủ ọ ữ
Théodore Rooselt có t p quán đ m t quy n sách trên bànậ ể ộ ể
gi y và đ c trog nh ng phút đ i khách. T i sao b n khôngấ ọ ữ ợ ạ ạ
đ bàn ăn m t cu n danh t đ h c lúc ch d n b a ăn. ể ở ộ ố ừ ể ọ ờ ọ ữ
Anatole France mê dùng t đi n nh ng i mê dùng tìnhự ể ư ườ
nhân, nên ông tr thành đ i văn hào, ít ra b n h c ng v ng,ở ạ ạ ọ ữ ự
đ có nhi u d ng ng , h u di n đ t tâm t ng c a mìnhể ề ụ ữ ầ ễ ạ ưở ủ
chính xác, t ng t n. Mu n d ng ng phong phú, b n c nườ ậ ố ụ ữ ạ ầ
đ c nhi u lo i sách báo. Sau khi đ c, ch u khó ghi trong sọ ề ạ ọ ị ổ
riêng nh ng ti ng không bi t, r i tra t đi n. Nên giao duữ ế ế ồ ự ể
v i nh ng ng i gi i ti ng m , bàn chuy n v i nhà văn,ớ ữ ườ ỏ ế ẹ ệ ớ
chú ý h c nh ng ti ng chuyên môn, nh ng ti ng lóng, ti ngọ ữ ế ữ ế ế
đ a ph ng, th ng c a b t c ng i nào b n giao ti p.ị ươ ổ ữ ủ ấ ứ ườ ạ ế
Khi nghe gi ng ho c nghe di n thuy t đâu, c g ng h cả ặ ễ ế ở ố ắ ọ
cách dùng ti ng c a di n gi . Ti ng nào mình ch a bi t vế ủ ễ ả ế ư ế ề
nhà tra t đi n. ự ể
2/ Dùng ti ng cho chính xác. ế
Theo Gustave Flaubert, b t c đi u gì ta nói, ch có m tấ ứ ề ỉ ộ
ti ng nào đó đ di n nó ra. B n hãy tìm cho đ c ti ng y.ế ể ễ ạ ượ ế ấ
Nên đ c truy n Ki u đ h c tài dùng ti ng chính xác c aọ ệ ề ể ọ ế ủ
Nguy n Du. ễ
Nguy n Hi n Lê khuyên b n mu n tìm ti ng đúng nên: ễ ế ạ ố ế
a) L a m t ti ng c th . ự ộ ế ụ ể
b) D ng dùng ti ng m h . ừ ế ơ ồ
c) Đ ng nói chung quanh hay nói quá. ừ ơ
d) Đ ng dùng ti ng sáo. ừ ế
e) Phân bi t nh ng ti ng lóng và ti ng thanh nhã. ệ ữ ế ế
f) Hi u rõ nh ng ti u d gi a nh ng ti ng đ ng nghĩa. ể ữ ể ị ữ ữ ế ồ
Đó là nh ng l i khuyên vàng ng c mà b n nên nh . ữ ờ ọ ạ ớ
Tóm l i, chúng ta c n rèn luy n ti ng m đ đ trạ ầ ệ ế ẹ ẻ ể ở
thành ng i nói chuy n hay, và làm cho ng i nghe có c mườ ệ ườ ả
t ng t t v n n giáo d c, v giá tr văn hóa c a ta. ưở ố ề ề ụ ề ị ủ
[ Ph n Tr cầ ướ ] [ Ph n Kầ ế ]