TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
83
THỰC TRẠNG STRESS, LO ÂU, TRẦM CẢM CỦA ĐIỀU DƯỠNG VIÊN
BỆNH VIỆN LÃO KHOA TRUNG ƯƠNG NĂM 2023
Trần Thị Hương Trà1, Nguyễn Đức Luyện2
TÓM TẮT10
Đặt vấn đề: Cùng với sự phát triển của xã
hội thì các rối loạn sức khỏe tinh thần đang là
mối lo ngại không chỉ ở một quốc gia nào, mà
đang ở cấp độ toàn cầu. Do đặc thù nghề nghiệp
thì nhân viên y tế thường có tỷ lệ stress cao, đặc
biệt là điều dưỡng.
Mục tiêu: mô tả thực trạng stress, lo âu, trầm
cảm của điều dưỡng viên (ĐDV) và một số yếu
tố liên quan tại Bệnh viện Lão khoa trung ương
(BVLKTW) năm 2023.
Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô
tả cắt ngang và chọn mẫu toàn bộ, được tiến hành
trên 209 ĐDV trực tiếp hỗ trợ, chăm sóc người
bệnh tại BVLKTW. ĐDV trả lời theo bộ câu hỏi
được thiết kế sẵn dựa trên thang đo DASS 21.
Kết quả: tỷ lệ ĐDV có stress, lo âu, trầm
cảm lần lượt là 18,7%, 43,5%, 29,7%, đa số ở
mức độ nhẹ và vừa. Điều dưỡng ở các đơn vị Hồi
sức - Cấp cứu và Khám bệnh - Cận lâm sàng có
tỷ lệ stress, lo âu, trầm cảm cao hơn. Tuổi của
ĐDV, thâm niên công tác, không có nhà riêng,
khoảng cách từ nơi ở tới bệnh viện làm tăng nguy
cơ mắc stress, lo âu, trầm cảm (p < 0,05).
1Phòng Điều dưỡng - Bệnh viện Lão khoa Trung
ương
2Khoa Chẩn đon hình ảnh - Bệnh viện Lão khoa
Trung ương
Chịu trách nhiệm chính: Trần Thị Hương Trà
SĐT: 0353876168
Email: tra6168@gmail.com
Ngày nhận bài: 14/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 24/6/2024
Ngày duyệt bài: 25/7/2024
Kết luận: Cần tổ chức khám tầm soát, phát
hiện sớm các vấn đề về sức khỏe tâm thần cho
ĐDV.
Từ khóa: điều dưỡng, stress, lo âu, trầm
cảm, DASS-21.
SUMMARY
STRESS, ANXIETY, DEPRESSION OF
NURSES AT NATIONAL GERIATRIC
HOSPITAL IN 2023
Background: Along with the development
of society, mental health disorders are a concern
not only in one country, but at the global. Due to
occupational characteristics, medical staff often
have high prevalence of stress, especially nurses.
Objectives: This study aims to describe the
current situation of stress, anxiety, depression of
nurses and association with related factors at
National Geriatric Hospital in 2023.
Method: It was a cross-sectional study with
systematicsampling and conducted on 209 nurses
who directly support and care for patients at
National Geriatric Hospital. The nurses answered
according to a pre-designed questionnaire and the
stress, anxiety and depression assessed by the
DASS 21 scale.
Results: the proportion of nurses with stress,
anxiety, and depression were 18.7%, 43.5%,
29.7%, respectively. Most are mild and moderate
stage. Nurses in Resuscitation - Emergency and
Outpatient and Subclinical units have higher
rates of stress, anxiety, and depression. The
nurse's age, seniority in work, not having a home,
and distance from residence to the hospital
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
84
increase the risk of stress, anxiety, and
depression (p < 0.05).
Conclusion: It is necessary to screen
frequently mental health problems for nurses.
Keywords: nurse, stress, anxiety, depression,
DASS - 21.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Cùng với sự phát triển của xã hội thì các
rối loạn sức khỏe tinh thần đang là mối lo
ngại không chỉ ở một quốc gia nào, mà đang
ở cấp độ toàn cầu, ở cả các nước phát triển
và đang phát triển, nước giàu hay nghèo.
Nghiên cứu của Siddaway và cộng sự năm
2017 “Lo lắng tâm lý mối liên quan đến sự
hài lòng trong công việc của các điều dưỡng
làm việc tại bệnh viện” sử dụng thang đo
DASS-21 cho 932 điều dưỡng ở Malaysia
cho thấy tỷ lệ căng thẳng, lo âu và trầm cảm
lần lượt là 14,4%, 39,3% và 18,8% [7]. Tại
Việt Nam, trong những năm gần đây các
nghiên cứu về sức khỏe tâm thần của nhân
viên y tế cũng bắt đầu được quan tâm.
Nghiên cứu của Nguyễn Thành Tấn (2022)
về thực trạng sức khỏe tâm thần của điều
dưỡng tại các bệnh viện trên địa bàn thành
phố Cần Thơ cho thấy tỷ lệ điều dưỡng mắc
stress, lo âu và trầm cảm lần lượt là 9,2%;
7,6%; 6,7% đa số ở mức độ nhẹ và vừa,
5,1% điều dưỡng có cùng ba dạng rối loạn
trên [5]. Chưa có nghiên cứu nào về vấn đề
này tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương là
bệnh viện chuyên khoa đầu ngành về khám
chữa bệnh và chăm sóc người cao tuổi trong
phạm vi cả nước. Việc nắm bắt được tình
trạng sức khỏe tinh thần và các yếu tố liên
quan sẽ cung cấp các luận cứ khoa học giúp
các nhà quản lý đưa ra giải pháp hiệu quả và
khả thi góp phần nâng cao sức khỏe tinh thần
của điều dưỡng, qua đó góp phần nâng cao
chất lượng công tác chăm sóc, phục vụ người
bệnh. Với những cơ sở như trên chúng tôi
thực hiện đề tài với mục tiêu cụ thể sau:
- Mô tả thực trạng stress, lo âu, trầm cảm
của điều dưỡng viên tại Bệnh viện Lão khoa
Trung ương năm 2023 theo thang điểm
DASS 21.
- Xác định một số yếu tố liên quan đến
stress, lo âu, trầm cảm của điều dưỡng viên
bệnh viện.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn lựa chọn: Điều dưỡng viên đã
được ký hợp đồng làm việc chính thức, trực
tiếp tham gia công tác thăm khám, chăm sóc
người bệnh hàng ngày tại Bệnh viện Lão
khoa Trung ương
Tiêu chuẩn loại trừ: Điều dưỡng đi học,
nghỉ thai sản, nghỉ php hoặc nghỉ ốm trong
thời gian thực hiện nghiên cứu; Các điều
dưỡng viên làm tại các đơn vị thuộc khối
hành chính; Điều dưỡng không đồng ý tham
gia nghiên cứu
2.2. Địa điểm và thi gian nghiên cứu
Nghiên cứu thực hiện tại12 khoa lâm
sàng, 02 khoa cận lâm sàng và 01 phòng
chức năng (phng Công tác xã hội phụ trách
tiếp đón, hướng dẫn người bệnh tại khoa
Khám bệnh), từ tháng 4/2023 đến tháng
10/2023.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu cứu mô tả, thiết
kế nghiên cứu cắt ngang.
2.4. Cỡ mẫu
Chọn mẫu toàn bộ, tổng số 209 điều
dưỡng tham gia nghiên cứu.
2.5. Chỉ tiêu nghiên cứu
Thông tin chung của điều dưỡng:
+ Các yếu tố cá nhân: tuổi, giới, trình độ
chuyên môn, tình trạng hôn nhân, số con, tôn
giáo, có nhà riêng không, khoảng cách từ nơi
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
85
ở tới bệnh viện.
+ Các yếu tố công việc: thâm niên công
tác, đơn vị công tác, trực chuyên môn, thu
nhập trung bình, đối tượng lao động.
Thực trạng stress, lo âu, trầm cảm của
điều dưỡng theo thang đo DASS 21.
Yếu tố liên quan đến stress, lo âu, trầm
cảm của điều dưỡng viên: các yếu tố cá nhân,
các yếu tố công việc
2.6. Phương pháp thu thập và xử lý số
liệu
Điều dưỡng viên trả lời theo bộ câu hỏi
phát vấn được xây dựng dựa trên nội dung
của thang đo DASS 21. Thang đo DASS 21
được sử dụng để đánh giá tình trạng stress, lo
âu, trầm cảm do Lovibond và cộng sự xây
dựng, được phát triển và cung cấp bởi quỹ
tâm lý Úc, dịch ra tiếng Việt bởi Viện Sức
khỏe tâm thần Bệnh viện Bạch Mai [1]. Chỉ
số Cronbach’s Alpha từ 0,70 đến 0,88 cho
các tiểu mục và toàn bộ thang đo. Độ nhạy
và độ đặc hiệu của thang đo là 79,1% và
77,0% [4].
Số liệu sau khi thu thập sẽ được làm
sạch, nhập bằng phần mềm Excel, sau đó
phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 22.0
cho các thông tin mô tả và phân tích thống
kê. Phần mô tả: thể hiện tần số, tỷ lệ của các
biến trong nghiên cứu. Phần phân tích: test
thống kê kiểm định X2 (biến định danh), One
Way ANOVA (biến liên tục) và mô hình Hồi
quy Logistic được sử dụng để tìm mối liên
quan giữa các đặc điểm thông tin chung và
tình trạng stress, lo âu, trầm cảm của điều
dưỡng.
2.7. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu
được sự thông qua của Hội đồng đạo đức
Bệnh viện Lão khoa Trung ương và nghiên
cứu nhằm mục đích nâng cao chất lượng sức
khỏe tâm thần của điều dưỡng. Thông tin của
đối tượng nghiên cứu chỉ phục vụ mục đích
nghiên cứu và tham gia tự nguyện.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1. Thông tin chung của điều dưỡng viên (n=209)
Nội dung
Tần số (n)
T lệ (%)
Tuổi
< 30 tuổi
77
36,8
≥ 30 tuổi
132
63,2
Giới
Nam
47
22,5
Nữ
162
77,5
Trình độ
Trung cấp, Cao đẳng
111
53,1
Đại học, Sau ĐH
98
46,9
Thâm niên
< 5 năm
37
17,7
≥ 5 năm
172
82,3
Đơn vị công tác
Hồi sức - Cấp cứu
68
32,5
Nội lâm sàng nhà C
37
17,7
Nội lâm sàng nhà B
48
22,9
Khám bệnh-Cận lâm sàng
56
26,8
Nhn xét: Trong số 209 điều dưỡng tham gia nghiên cứu thì nhóm từ 30 tuổi trở lên
chiếm 63,2%, 77,5% là nữ giới; 46,9% trình độ đại học và sau đại học, nhóm có thâm niên
công tác từ 5 năm trở lên chiếm 82,3%, 32,5% làm việc tại đơn vị hồi sức và cấp cứu.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
86
3.2. Thực trạng stress, lo âu, trầm cảm của điều dưỡng viên
Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ stress, lo âu, trầm cảm chung của điều dưỡng
Nhn xét: Trong 209 điều dưỡng tham gia nghiên cứu thì số điều dưỡng có lo âu chiếm tỷ
lệ cao nhất 43,5%, tiếp đến là tỷ lệ trầm cảm chiếm 29,7% và thấp nhất là stress chiếm
18,7%.
Biểu đồ 3.2. Mức độ stress, lo âu, trầm cảm của điều dưỡng bệnh viện
Nhn xét: Kết quả cho thấy tỷ lệ mắc lo âu mức độ vừa, nặng và rất nặng cao nhất chiếm
tỷ lệ 23,0%, 3,3% và 3,3%; tiếp đến là tỷ lệ mắc trầm cảm vừa, nặng và rất nặng chiếm
18,2%, 10,5% và 1,0%; thấp nhất là tỷ lệ stress chiếm 4,8%, 2,4% và 0,0%.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
87
3.3. Các yếu tố liên quan đến stress, lo âu, trầm cảm điều dưỡng viên
Bảng 3.2. Mối liên quan giữa một số đặc điểm cá nhân vi tình trạng stress, lo âu, trầm
cảm ở điều dưỡng viên
Biến số
Stress
Lo âu
Trầm cảm
Không
P
Có
Không
P
Có
Không
P
n (%)
n (%)
n (%)
n (%)
n (%)
Tuổi
< 30 tuổi
57
(74,0)
0,038
36
(46,8)
41
(53,2)
0,474
25
(32,5)
52
(67,5)
0,498
≥ 30 tuổi
113
(85,6)
55
(41,7)
77
(58,3)
37
(28,0)
95
(72,0)
Gii
Nam
39
(83,0)
0,743
19
(40,4)
28
(59,6)
0,625
12
(25,5)
35
(74,5)
0,481
Nữ
131
(80,9)
72
(44,4)
90
(55,6)
50
(30,9)
112
(69,1)
Thâm
niên
< 5 năm
31
(83,8)
0,674
20
(54,1)
17
(45,9)
0,155
16
(43,2)
21
(56,8)
0,046
≥ 5 năm
139
(80,8)
71
(41,3)
101
(58,7)
46
(26,7)
126
(73,3)
Đơn
vị
công
tác
Hồi sức - Cấp
cứu
52
(76,5)
0,515
32
(47,1)
36
(52,9)
0,115
24
(35,5)
44
(64,7)
0,281
Nội lâm sàng
nhà C
30
(81,1)
16
(43,2)
21
(56,8)
9 (24,3)
28
(75,7)
Nội lâm sàng
nhà B
42
(87,5)
14
(29,2)
34
(70,8)
10
(20,9)
38
(79,1)
Khám bệnh -
Cận lâm sàng
46
(82,1)
29
(51,8)
27
(48,2)
19
(34,0)
37
(66,0)
Có
nhà
riêng
Có
80
(87,9)
0,032
37
(40,7)
54
(59,3)
0,461
21
(23,1)
70
(76,9)
0,067
Không
90
(76,3)
54
(45,8)
64
(54,2)
41
(34,7)
77
(65,3)
Nhn xét: Kết quả cho thấy yếu tố tuổi của điều dưỡng và không có nhà riêng có mối liên
quan với stress của điều dưỡng, thâm niên công tác có mối liên quan với trầm cảm của điều
dưỡng (p < 0,05). Nhóm điều dưỡng ở Hồi sức - Cấp cứu và Khám bệnh - Cận lâm sàng có tỷ
lệ stress, lo âu, trầm cảm cao hơn các nhóm khác.