Tìm hiểu đoạn trích Tình cảnh lẻ loi
của người chinh phụ
I/ Tìm hiểu chung
1.Tác giả
-Đặng Trần Côn(?-?), sinh tại làng Nhân Mục-Nhân Chính-Thanh Xuân-Hà
Nội
-Làm chức can gián vua
-Sáng tác: thơ, phú chữ Hán.
2. Dịch giả
-Đoàn Thị Điểm (1705-1748), quê làng Giai Phạm- Văn Giang-Hưng Yên.
-ý kiến khác: Phan Huy ích (1750-1822), quê làng Thu Hoạch-Thiên Lộc-Hà
Tĩnh.
3.Tác phẩm: “Chinh phụ ngâm”
-Hoàn cảnh ra đời:
+ Hoàn cảnh sáng tác:đầu đời Lê Hiển Tông, có nhiều cuộc khởi nghĩa nông
dân nổ ra, nhiều trai tráng phải giã từ người thân ra trận.
+ Hoàn cảnh dịch: Đ.T.Điểm vừa cưới chồng xong thì chồng đã phải đi sứ
Trung Quốc. Thời gian cô đơn này, bà đã dịch “Chinh phụ ngâm”
-Nội dung: oán ghét chiến tranh phong kiến; khao khát tình yêu, hạnh phúc lứa
đôi.
Mạch tự tình của tác phẩm: Phần1: đôi vợ chồng trẻ đang hạnh phúc thì chiến
tranh xảy ra. Người chinh phu lên đường. Buổi chia tay “bước đi một bước giây giây
lại dừng”. Phần 2: người chinh phụ ở nhà chờ đợi mỏi mòn theo năm tháng. Nàng
sống lẻ loi, khát khao hạnh phúc lứa đôi. Phần 3: tưởng tượng và hi vọng của người
chinh phụ ngày chiến tranh kết thúc, người chinh phu hiển vinh trở về.
-Hình thức:
+Thể loại: ngâm khúc
+Thể thơ: nguyên bản: trường đoản cú; bản dịch: song thất lục bát với phép đối
và cả vần chân, vần lưng tạo âm điệu dồi dào phù hợp với diễn tả nội tâm.
II/ Văn bản
1. Khái quát
- Nhìn chung về nghệ thuật miêu tả tâm trạng:
+ Thơ tự sự kể lại các sự vật, sự kiện khách quan, Vd: “Lục Vân Tiên”, bài ca
dao “Mười cái trứng”. Trái lại, thơ trữ tình chủ yếu miêu tả diễn biến nội tâm của con
người. “Chinh phụ ngâm” là tác phẩm thơ trữ tình. Dù có kể sự vật, sự việc gì thì tác
phẩm cũng để nói lên tâm trạng con người. Vd:
“ Hương gượng đốt hồn đà mê mải,
Gương gượng soi, lệ lại châu chan.”
Hai câu thơ không chỉ tả việc đốt hương, soi gương mà muốn bộc lộ nội tâm
của người chinh phụ. Từ “gượng” điệp lại hai lần diễn tả sự miễn cưỡng, chán
chường. Bởi vì trí óc nàng đang còn “mê mải” đâu đó, tâm hồn nàng đang buồn đau
đến mức “lệ châu chan”.
+ Nội tâm con người là điều vô hình, người khác không thể nghe hay nhìn thấy
được. Nhiệm vụ của nhà văn là tả sao cho cái vô hình đó hiện hữu, có thể cảm nhận
được. Đó là nghệ thuật miêu tả tâm trạng và “Chinh phụ ngâm” đã rất thành công
trong nghệ thuật này
-Vị trí đoạn trích: Nằm ở phần 2 tác phẩm, từ câu 193 tới 228, nói lên nỗi cô
đơn của người chinh phụ trong thời gian không có tin tức của người chồng.
-Bố cục: 3 phần
+16 câu đầu: nỗi cô đơn của người chinh phụ trong cảnh một mình một bóng
+8 câu tiếp: nỗi nhớ thương chồng ở phương xa khiến lòng nàng càng thêm ảm
đạm.
2.Đọc hiểu
2.1. 16 câu đầu: Những ngày tháng cô đơn
a. 8 câu đầu (1 – 8)
- Tả tâm trạng qua hành động: người chinh phụ đi ra đi vào, cuốn lên buông
xuống tấm rèm nhiều lần: “Dạo hiên vắng...đòi phen.”. Đó là hành động lặp đi lặp lại,
không có mục đích rõ ràng, thể hiện tâm trạng nặng nề, tù túng, nóng ruột.
- Tả tâm trạng qua ngoại cảnh: chim thước là vật báo tin may; đèn là vật tả nỗi
cô đơn, thường được dùng trong ca dao và thơ cổ, Vd: “Đèn thương nhớ ai /Mà đèn
không tắt?”. Nó thể hiện sự mong ngóng tin tức của người chồng, mong có người chia