BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
--------------------------------------------------------
TRẦN THỊ CẨM NHUNG
NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ
VÔ CẢM TRONG MỔ VÀ GIẢM ĐAU SAU MỔ
CỦA GÂY TÊ ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY
BẰNG HỖN HỢP BUPIVACAIN - DEXMEDETOMIDIN
TRONG KẾT HỢP XƯƠNG CHI TRÊN
N : Gây mê ồi sức
M s : 62720122
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
H Nội - 2020
Công trình được hoàn thành tại:
VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
N ười ướ dẫ k oa ọc:
1. GS.TS. Nguyễn Văn Chừng
2. TS. Tống Xuân Hùng
P ả biệ :
1. GS.TS. Nguyễn Hữu Tú
2. PGS.TS. Bùi Văn Mạnh
3. PGS.TS. Lê Văn Đoàn
Có t ể tìm iểu luậ á tại:
1. Thư viện Quốc gia Việt Nam
2. Thư viện Viện NCKH Y Dược lâm sàng 108
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Gãy xương chi trên là một chấn thương thường gặp và xảy ra ở
mọi đối tượng. Theo thống kê của Nguyễn Đức Chính và cộng sự từ
năm 2016 đến 2018, trong 90011 trường hợp tai nạn tại Bệnh viện
Việt Đức, tỷ lệ bệnh nhân chấn thương chi trên và chi dưới chiếm
53,2%. Nghiên cứu của Karl tại Hoa Kỳ năm 2009, ghi nhận tần suất
bệnh nhân gãy xương chi trên là 677/100000 trường hợp. Trong các
phương pháp vô cảm cho phẫu thuật chi trên, gây tê đám rối thần
kinh cánh tay là phương pháp khá phổ biến do kỹ thuật đơn giản
nhưng mang lại hiệu quả vô cảm cao.
Với mong muốn giảm liều thuốc tê, tăng hiệu quả vô cảm
trong mổ, kéo dài tác dụng giảm đau sau mổ trong gây tê đám rối
thần kinh cánh tay, các tác giả trong và ngoài nước đã và đang có
nhiều công trình nghiên cứu phối hợp thuốc tê với các thuốc như
sufentanil, fentanyl, morphin, dexamethason, ketorolac, clonidin, hay
dexmedetomidin. Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu về việc phối hợp
thuốc tê với dexmedetomidin, chính vì vậy chúng tôi tiến hành đề tài
“Nghiên cứu hiệu quả vô cảm trong mổ và giảm đau sau mổ của
gây tê đám rối thần kinh cánh tay bằng hỗn hợp bupivacain -
dexmedetomidin trong kết hợp xương chi trên”, với hai mục tiêu:
1. So sánh hiệu quả vô cảm trong mổ và giảm đau sau mổ của gây
tê đám rối thần kinh cánh tay bằng hỗn hợp 75mg bupivacain và
100mcg dexmedetomidin với nhóm bupivacain đơn thuần trong
mổ kết hợp xương chi trên.
2. Đánh giá ảnh hưởng trên huyết áp, tần số tim, tác dụng an thần
và một số tác dụng không mong muốn của gây tê đám rối thần
kinh cánh tay bằng hỗn hợp 75mg bupivacain với 100mcg
dexmedetomidin trong mổ kết hợp xương chi trên
2
C ươ 1
TỔNG QUAN
1.1 G y xươ c i trê
Nguyên nhân gãy xương chi trên chủ yếu do tai nạn sinh hoạt,
tai nạn nghề nghiệp, thể thao hay tai nạn giao thông. Năm 2017,
Rubin và cộng sự báo cáo trong 103465 trường hợp tai nạn giao
thông có 17263 trường hợp gãy xương chi trên, tỷ lệ gãy xương hở
chiếm 16,7%, nguời trưởng thành chiếm khoảng 18,1% và 13,2% trẻ
em. Tại Hà Lan, trong 9 năm từ năm 2004 đến năm 2012, tác giả
Beerekamp M.S.H và cộng sự ghi nhận tần suất gãy xương chi trên
chiếm khoảng 824/100000 trường hợp và có xu hướng tăng theo thời
gian, gặp nhiều ở nhóm tuổi từ 16-35, nam nhiều hơn nữ.
1.2. P ươ p áp vô cảm c o mổ kết ợp xươ c i trê
Phương pháp vô cảm để mổ kết hợp xương chi trên bao gồm
gây tê tĩnh mạch vùng, gây tê đám rối thần kinh cánh tay, gây mê
toàn thân.
Ưu điểm của phương pháp gây tê đám rối thần kinh cánh tay là
kỹ thuật đơn giản, chỉ làm giảm hoặc mất cảm giác - vận động tạm
thời của chi trên. Người bệnh tỉnh táo, có thể vận động và ăn uống
sớm nên giảm tải được công chăm sóc của nhân viên y tế và gia đình,
đặc biệt chi phí thấp hơn so với gây mê toàn thân.
1.3. Gây tê đám r i t ầ ki cá tay
Đám rối thần kinh cánh tay (ĐRTKCT) được hình thành từ
năm rễ, nhánh trước của các dây thần kinh gai sống từ cổ 5 (C5) đến
ngực 1 (T1) nối với nhau tạo thành ba thân, khi ra khỏi mức của cơ
bậc thang chúng gặp động mạch (ĐM) dưới đòn và phân chia thành
các ngành. Ba thân gồm thân trên là dây C5 nối với dây C6, thân giữa
3
do dây C7 tạo thành; thân dưới do dây C8 nối với dây T1, ba thân tạo
thành 6 ngành. Sáu ngành là kết quả của sự chia đôi của mỗi thân
thành một ngành trước và một ngành sau, sáu ngành nối với nhau
thành ba bó. Bó ngoài là ngành trước của thân trên và thân giữa hợp
lại, bó trong là ngành trước của thân dưới tạo thành và bó sau là do 3
ngành sau hợp lại. Ba bó hình thành các dây thần kinh (TK) chính
chi phối cảm giác và vận động chi trên: TK cơ bì, TK quay, TK giữa
và TK trụ.
Lợi điểm của gây tê đám rối thần kinh cánh tay đường trên
xương đòn là gây tê toàn bộ cánh tay nên được xem như phương
pháp “gây tê tủy sống chi trên”, lý tưởng cho các phẫu thuật cánh
tay, khuỷu tay, cẳng tay và bàn tay. Hầu như ĐRTKCT nhập thành
một khối nên phong bế vị trí này có khả năng gây tê tất cả các nhánh
của đám rối và thời gian đạt vô cảm nhanh do các thân thần kinh của
đám rối nhỏ, cần thể tích thuốc tê thấp.
Gây tê đường trên xương đòn có thể gặp tai biến tràn khí
màng phổi chiếm 0,04 - 1%, tiêm vào động mạch dưới đòn, hội
chứng Claude Bernard Horner, liệt thần kinh hoành ít gặp hơn.
1.4 T u c sử dụ trong nghiên cứu ây tê ĐRTKCT
Thuốc tê bupivacain ức chế có hồi phục dẫn truyền xung
động thần kinh bằng cách ngăn cản dòng Na+ đi qua màng tế bào
thần kinh, làm cho màng tế bào không khử cực được. Bupivacain ức
chế thần kinh cảm giác mạnh hơn so với thần kinh vận động, vì
đường kính của dây thần kinh vận động lớn hơn, có vỏ myelin bao
bọc, trong khi các dây thần kinh cảm giác không có vỏ myelin bao
bọc và đường kính nhỏ hơn. Thời gian tác dụng phong bế thần kinh
là 3 - 4 giờ.