1. Quang Dũng.
– Quang Dũng (1921-1988) tên khai sinh là Bùi Đình Diệm, quê ở Hà Tây.
– u ng Dũng là m t nghệ s tài: làm th , vi t v n, v tr nh, so n nh . Nh ng
u ng Dũng i t n nhi u là m t nhà th . Th u ng Dũng h n h u, ph ng
ho ng, m h t l ng m n và tài hoa. C t phẩm hính: Mây ầu ô, Th v n
Quang Dũng…
2. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.
– Tây Ti n vừ hỉ h ớng hành quân, vừ là tên m t n vị quân i thành l p
ầu n m 1947.
– Tây Ti n nhiệm vụ phối h p với i Lào, ảo vệ iên giới Việt –Lào, ng
thời nh tiêu hao lự l ng quân i Ph p ở Th ng Lào ũng nh ở mi n tây Bắ
B Việt Nam. Đị àn ng quân và ho t ng ủ oàn quân TT h r ng nh ng hủ
y u là ở iên giới Việt – Lào. Chi n s Tây Ti n phần ông là thanh niên, họ sinh, trí
thứ Hà N i, hi n u trong những hoàn ảnh gian hổ thi u thốn v v t h t, ệnh
sốt rét hoành hành dữ d i. Tuy v y, họ sống r t l quan và hi n u r t dũng ảm.
– Quang Dũng là i i tr ởng ở n vị Tây Ti n từ ầu n m 1947, r i huyển sang
n vị h . Rời n vị ũ h bao lâu, t i Phù L u Chanh, Quang Dũng vi t ài th
Nhớ Tây Ti n. Khi in l i, t giả ổi tên ài th là Tây Ti n. Tây Ti n là m t ài th
xu t sắ , thể xem là m t iệt t ủ Quang Dũng, xu t hiện ngay trong thời gian
ầu ủ u h ng hi n hống thự dân Ph p
3. Cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng
– Cảm hứng lãng mạn: T phẩm ày t m h ảm x tràn tr ủ i tôi trữ tình
– n i nhớ n ng nàn o ọ ả ài th . dụng nhi u hình ảnh gây n t ng m nh,
ph t huy cao trí t ởng t ng hi n ho ài th nhi u so s nh liên t ởng
o. Đối t ng miêu tả nhi u nét phi th ờng, thiên nhiên Tây Bắ vừ hùng v , dữ
d i, vừ th m ng trữ tình, ho ng s mà m p, ng ời lính Tây Ti n hào ho , m ng
m , l ng m n. dụng r ng r i thủ ph p ối l p: ối l p v hình ảnh, th nh iệu, tính
h ủ ng ời lính TT.
– m h ng bi tráng: ― i‖ là u u n, ―tr ng‖ là h hoắn, m nh m . T phẩm
âm h ởng bi
tr ng th ờng hông né tr nh những huyện x t x , u l ng nh ng o giờ ũng
n những x ảm m nh m , rắn r i. T giả nhắ n những h h n gi n hổ
trong những u hành quân, n i n những m t m , hi sinh, nh ng trong i u
th ng y hàm hứ những nét p hùng. Bi mà hông luỵ. C i bi thể hiện
ằng m t giọng iệu, âm h ởng, màu sắ tr ng lệ, hào hùng.
– Ch t l ng m n hoà h p với h t bi tr ng, t o nên vẻ p o ủ ài th .
4. Nội dung và nghệ thuật của bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.
a. Nội dung:
– Bứ tranh thiên nhiên vùng Tây Bắ tổ quố ta vừ tr ng lệ, hùng v vừ nên th , trữ
tình.
– Khẳng ịnh, ca ng i vẻ p m h t bi tr ng v hình ảnh ng ời lính Tây Ti n: tâm
h n l ng m n, hí ph h anh hùng, lí t ởng cao ả Vẻ p ủ hi n s Việt Nam
trong h ng hi n hống Ph p.
– Thể hiện tình yêu, sự gắn , ni m tự hào ủ t giả v trung oàn Tây Ti n và quê
h ng Tây Bắ trong những n m h ng hi n hống Ph p.
Kiến thức cơ bản về bài Tây Tiến – Quang Dũng
* Đo n 1: N i nhớ ủ t giả và con ờng hành quân ủ trung oàn Tây Ti n:
― ông M xa r i Tây Ti n i!…………M i Châu mù em th m n p xôi‖
– N i nhớ ủ t giả:
Nhà th Quang Dũng gắn với trung oàn Tây Ti n, gắn với n i rừng Tây Bắ
trong những n m h ng hi n . Vì th mà khi xa Tây Ti n, xa Tây Bắ – xa n vị
i , xa vùng t nhi u ỉ niệm h ng hi n t giả nhớ nhung da di t:
ông M xa r i Tây Ti n i!
Nhớ v rừng n i nhớ h i v i
– Mở ầu ài th là lời gọi tha thi t , ngọt ngào. T giả gọi tên n vị ― Tây Ti n‖ ,
gọi tên con sông vùng Tây Bắ ― sông M ‖ mà thân thi t , d t dào ảm tình nh gọi
tên những ng ời thân th ng trong u ời mình.Phải h ng trung oàn Tây Ti n,
n i rừng Tây Bắ gần gũi , thân th ng với t giả và khi xa thì Tây Bắ , Tây Ti n trở
thành m t ― mảnh tâm h n‖ ủ t giả.
– T giả r t thành ông trong việ s dụng nghệ thu t iệp từ ― nhớ ― và từ l y ― h i
v i‖, t giả ― nhớ h i v i‖ n i nhớ y hông x ịnh h t ối t ng , nhớ sông
M , nhớ Tây T n, nhớ n i rừng Tây Bắ , … nhớ t t ả. Những n i trung oàn Tây
Ti n i qua, những ng i từng gắn ,…t t ả u trở thành ỉ niệm hông thể
nào quên.Chính vì th mà khi xa Tây Ti n, xa Tây Bắ trong tâm h n t giả trào dâng
n i nhớ da di t, m nh liệt.
– Con ờng hành quân ủ trung oàn Tây Ti n: Qua n i nhớ da di t ủ nhà th ,
con ờng hành quân ủ trung oàn Tây Ti n n i Tây Bắ hiện lên h rõ nét.
– Tr ớ h t là những vùng t mà oàn quân i qua, gắn , m i vùng t với m t
nét riêng hông dễ gì quên:
ài Khao s ng l p oàn quân m i
M ờng L t hoa v trong êm h i
….
Nhà ai Pha Luông m xa h i
…..
Đêm êm M ờng Hị h ọp trêu ng ời
……
Mai Châu mù em th m n p xôi
+ Ở ài Khao thì s ng nhi u nh muốn che l p ả oàn quân hi n cho oàn quân
m i mệt Đ ũng hính là những gian hổ mà hi n s phải v t qua.
+ N u nh ở ài Khao oàn quân phải v t vả, mệt nhọ thì khi v M ờng L t th t m
p, l ng m n ởi ― hoa v trong êm h i‖. ― Ho ‖, ― h i‖ là hai hình ảnh làm cho ứ
tranh M ờng L t thêm gần gũi, trìu m n.
+ V Pha Luông thì m rừng th t th vị, vừ hành quân vừ ngắm ảnh v t d ới m
th t l ng m n, trữ tình.
+ C l ― m l ng‖ nh t là khi hành quân v vùng Mai Châu , h ng vị ặ sản ― n p
xôi‖ ủ vùng t y hi n anh hi n s dẫu xa ũng hông thể nào quên.
+ C n ghê r n nh t là khi v M ờng Hị h, i âm thanh ph t ra từ n i rừng y th t là
hi n cho con ng ời ảm gi t an : ― ọp trêu ng ời‖.
M i vùng t trung oàn Tây Ti n i qua u ể l i d u n trong tâm h n, tuy
nhi u gian nan, v t vả nh ng ũng r t l ng m n, trữ tình.
– Con ờng hành quân ủ trung oàn Tây Ti n t giả h i qu t rõ nh t qua
o n th :
Dố lên h huỷu dố th m thẳm
Heo h t n mây s ng ng i trời
Ngàn th ớ lên cao, ngàn th ớ xuống
…..
Chi u hi u oai linh th gầm thét
Đêm êm M ờng Hị h ọp trêu ng ời
Đo n th ngắn nh ng thể hiện nét t tài hoa ủ Quang Dũng. Ông thành ông trong
việ s dụng ngôn từ, hình ảnh, t ph p,…
+ Hàng lo t từ l y g i hình ảnh, ảm x ― h huỷu‖, ― th m thẳm‖, ― Heo h t‖
+ Hình ảnh vừ hiện thự vừ t o o, phi th ờng nh dố cao hi n s ng h m trời –
― s ng ng i trời‖, dố lên bao nhiêu thì xuống y nhiêu ― ngàn th ớ lên cao , ngàn
th ớ xuống‖ .
+ K t h p hình ảnh với những âm thanh ặ sắ nh ― th gầm thét‖, ― ọp trêu
ng ời‖
+ dụng nhi u thanh Trắ .
+ Đo n th m khuynh h ớng s thi và ảm hứng l ng m n.
Nét t tài hoa ủ Quang Dũng v l i con ờng hành quân- hi n u ủ trung
oàn Tây Ti n trong những n m h ng hi n hống Ph p , con ờng y th t gian
hổ, hiểm nguy với èo cao , dố hiểm và th rừng dữ t n nh ng ũng th t l ng m n,
h quên.
– Sau hàng lo t những âu th s dụng thanh Trắ t giả ph ng t m t âu th toàn
thanh Bằng h o ― Nhà ai Pha Luông m xa h i‖
Phải h ng sau những o n ờng hành quân, hi n u v t vả thì hi n s Tây Ti n
th ởng thứ nét l ng m n ủ n m rừng, th ởng thứ nét p ủ nhà
ai th p tho ng trong màn m . Những giây ph t l ng m n , th m ng trên con ờng
hành quân là ngọn ngu n sứ m nh ể hi n s v t qua gian lao, th th h.
Qua con ờng hành quân ủ trung oàn Tây Ti n ta ảm nh n vẻ p riêng
ủ n i rừng Tây Bắ và trung oàn Tây Ti n. Tây Bắ vừ hùng v , tr ng lệ vừ nên
th , trữ tình. Chi n s Tây Ti n iên ờng, t hu t, sẵn sàng v t gian lao th
th h ể thự hiện nhiệm vụ trong hoàn ảnh t n ớ hi n tranh.
– Và trên con ờng hành quân, hi n u , ũng những hi n s hông n ủ sứ
ể ti p tụ nhiệm vụ, lí t ởng ủ mình:
Anh n d i dầu hông ớ nữ
Gụ lên s ng mũ quên ời!
Hai âu th g i i bi, sự m t m , u th ng . Nh ng dẫu anh ― hông ớ
nữ ‖, ― quên ời ― thì vẫn trong t th ầm s ng. M t số hi n s Tây Ti n hông
ti p tụ sự nghiệp , lí t ởng ởi l sứ iệt. C anh sống và hi n u trong i u
iện thi u thốn thuố men, l ng thự , l i ị những n sốt rét rừng hoành hành nên
hông n ủ sứ ể ti p ớ . Đây là hiện thự u th ng h tr nh h i trong
những n m h ng hi n nên Quang Dũng ũng hông ngần ng i khi nhắ n. sự ra i
ủ ng i là m t m hông thể nào quên ủ i i tr ởng Quang Dũng. T giả
nhắ n ể t ởng nhớ, u n th ng , tự hào v ng i ủ mình và càng thôi th
tinh thần hi n u ể giành l y sự ình yên, h nh ph , l p, tự do.
Đo n mở ầu ài th ― Tây Ti n‖ da di t n i nhớ ng i , nhớ n i rừng Tây Bắ ủ
t giả Quang Dũng. Qua n i nhớ, con ờng hành quân ủ trung oàn Tây Ti n và
ứ tranh n i rừng Tây Bắ hiện v h rõ nét.
Đ ũng hính là i ―Tình ― mà Quang Dũng dành cho Tây Ti n ,Tây Bắ : Yêu m n,
gắn và tự hào.
( Ch Lan Viên : Khi ta ở , hỉ là n i t ở
Khi ta i, t ng h tâm h n )
* Đo n 2: Những ỉ niệm p ủ trung oàn Tây Ti n trong những n m h ng hi n
hống Ph p.
―Do nh tr i ừng lên h i uố ho ……….Trôi d ng n ớ lũ hoa ong ‖
* Kỷ niệm p m t thời tr n m trở thành hành trang ủ ng ời lính Tây Ti n.
Đ ng v y, hi n s Tây Ti n ũng nh hính t giả ũng hông thể nào quên
những ỉ niệm trong những n m h ng hi n ùng ng i, quân dân. Kỉ niệm h
quên nh t l là những êm liên hoan l tr i:
Doanh tr i ừng lên h i uố ho …….Nh v Viên Ch n xây h n th
+ Đêm ― h i uố ho ‖ là êm liên hoan l tr i giữ hi n s Tây Ti n với ng ào (
Tây Bắ , Lào) .
― Doanh tr i ừng lên ― – t giả s dụng từ ― ừng lên‖ th t hay, làm ừng s ng và
t h i m cho hông gian êm h i. Đêm h i nh s ng, h i m ủ ― uố ho ‖,
ti ng hèn, iệu nh và ― m‖ trong trang phụ xiêm o ng yểu iệu , th ớt tha ,
e p, dịu dàng. ― Em‖ ở ây là ô g i, thể là ô g i mi n n i Tây Bắ n ớ ta,
thể là ô g i Lào. ự xu t hiện ủ ô g i làm cho êm h i thêm vui vẻ, m
p và quy n rũ, say l ng ng ời.
+ Chi n s Tây Ti n phần là những hàng trai Hà N i hào hoa, l ng m n và h t
tình nên khi ô g i xu t hiện trong nh l , ti ng hèn iệu nh hi n anh
ng nhiên , thí h th , say mê. Ni m vui, th i thí h th ủ anh t giả
diễn tả ở từ ― Kì ‖. Phải h ng anh ng nhiên vì n i n i rừng y l i những ―
ho ‖ say l ng ng ời n th .
+ Say mê , thí h th trong êm h i ể v ― xây h n th ‖ hi n s xây m ng với
ô g i C hi n s th t là l ng m n.
+ Tài hoa ủ Quang Dũng trong o n th là t h p hài h hình ảnh, âm thanh, nh
s ng,… Đo n th là ứ tranh êm h i uố hoa th t vui vẻ , m p , l ng m n . Và
ũng hính là m t trong những ỉ niệm hông thể nào quên ủ trung oàn Tây Ti n,
minh hứng cho tình ảm ng i, tình quân dân n ng nàn, thắm thi t. Giây ph t vui
vẻ, h nh ph ùng ng ào, tình ảm quân dân thắm thi t là hành trang ủ
hi n s trên hi n tr ờng liệt.
* Trung oàn Tây Ti n qua nhi u vùng t n i Tây Bắ , m i vùng t với nét p
riêng h quên. N u ài Khao s ng nhi u nh che l p ả oàn quân Tây Ti n ,
M ờng Hị h ti ng ọp hi n con ng ời ghê s , vùng Mai Châu h ng vị m
n p th t h p dẫn ,…thì Châu M ũng th t l ng m n, trữ tình.
Ng ời i Châu M hi u s ng y….Trôi d ng n ớ lũ hoa ong
Bốn âu th theo d ng h i t ởng ―trôi‖ v mi n t l , là Châu M thu tỉnh n
La, n i những i t ng t mênh mông, d y n i Pha Luông cao 1884 mét ,
n i ản Pha Luông sầm u t ủ ng ời Th i. Quang Dũng h m ph ra bao vẻ ì
th ủ mi n Châu M . N m th ng i qua và mi n t y trở thành m t mảnh
trong tâm h n ủ bao ng ời.
― Khi ta ở, hỉ là n i t ở
Khi ta i, t ng h tâm h n‖ ( Ch Lan Viên )
+ ―Chi u s ng y‖ là hi u thu n m 1947 , s ng trắng phủ mờ n i rừng hi n khu
làm cho ảnh, ng ời àng thêm th m ng, trữ tình. Buổi hi u thu ầy s ng y in
m h n ng ời hi n cho hoài niệm thêm mênh mang. Chữ ― y‖ ắt vần với hữ ―
th y‖ t o nên m t vần l ng giàu âm iệu, nh m t ti ng h h i ― th y‖ t lên
trong l ng.
+ ― H n l u‖ là h n mù thu, hoa lau nở trắng, l lau xào x trong gi thu n i ờ
sông ờ suối―nẻo n ờ‖.
Với tâm h n thi s tài hoa, Quang Dũng ảm nh n vẻ p th m ng ủ thiên nhiên
Châu M qua ảnh sắ ― hi u s ng‖ và ― h n lau nẻo n ờ‖.
+ Điệp ngữ ― th y‖, ― nhớ‖ làm cho hoài niệm v hi u s ng Châu M thêm
phần man m , âng huâng. Trong chia phôi n nhớ , nhớ ảnh r i nhớ n
ng ời. ― C nhớ‖ con thuy n m và d ng ng ời hèo thuy n m ? ― C
nhớ‖ hình ảnh ―ho ong ‖ trên d ng n ớ lũ ? ― Hoa ong ‖ là hoa rừng ong
làm duyên trên d ng n ớ hay là hình ảnh ẩn dụ g i tả ô g i mi n Tây Bắ
xinh p l i thuy n duyên d ng, uyển huyển nh những ông hoa rừng ng ong
trên d ng suối? Và n u là hình ảnh g i tả ô g i Tây Bắ thì ô g i y phải
―t y l i ra ho ‖ mới thể ― ong ‖ nh v y. Quang Dũng th t tài tình và
con ng ời Tây Bắ th t tài hoa!
Bốn âu th là những d ng h i t ởng v ảnh sắ và con ng ời n i Tây Bắ , n i cao
nguyên Châu M .Với t ph p tài hoa và tâm h n l ng m n , Quang Dũng v l i ứ
tranh tuyệt p v thiên nhiên và con ng ời Tây Bắ .
+ Thuở y, n i rừng Tây Bắ th t hoang vu, là hốn rừng thiêng n ớ nh ng t
giả h m ph ra nét p th t th m ng, l ng m n ủ ảnh và ng ời .Nhà th
gắn với ảnh v t, với con ng ời Tây Bắ , vào sinh ra t với ng i mới những
ỉ niệm p và sâu sắ nh v y, mới thể vi t nên những vần th s ng gi n nh
th .
Bứ tranh hi u s ng Châu M và êm h i uố hoa nh m t ứ tranh s n mài
ủ m t danh họ mang vẻ p màu sắ ổ iển và l ng m n, t h p hài h tính thời
i và hiện i trong m u l hi n tranh.
Bứ tranh hi u s ng Châu M và êm h i uố hoa là tài n ng , tâm h n và sự gắn
sâu nặng ủ Quang Dũng với trung oàn Tây Ti n, với n i rừng Tây Bắ và với
quê h ng t n ớ trong những n m h ng hi n hống Ph p.
* Đo n 3 : hân dung hi n s Tây Ti n với hí ph h anh hùng, tâm h n l ng m n
trong m u l hi n tranh.
TâyTi n oàn binh hông mọ t ……… ông M gầm lên h hành
* Trên những nẻo ờng hành quân , hi n u , v t qua bao èo cao dố hiểm ,
oàn quân Tây Ti n hiện ra giữ n i rừng trùng trùng iệp iệp vừ iêu hùng vừa
ảm ng. Ng ời hi n binh với quân trang màu xanh ủ l rừng, với n ớ da phong
s ng vì sốt rét rừng, thi u thuố men, l ng thự ,…
TâyTi n oàn binh hông mọ t
uân xanh màu l dữ oai hùm
– Hai âu th trần trụi nh hiên thự hi n tranh những n m th ng h ng hi n hống
Ph p. Hình ảnh oàn quân ― hông mọ t ‖ vừ g i nét bi hài vừ phản nh i hố
liệt ủ hi n tranh.