Vài mẹo để viết bài báo cáo khoa học nhằm giúp bạn đọc có tài liệu tham khảo về các viết, cách trình bày, nội dung, và từ đó rút kinh nghiệm cho bài báo cáo khoa học của mình được hoàn thiện hơn. Mời bạn đọc cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Vài mẹo để viết bài báo cáo khoa học
- Vài m o vi t m t bài báo khoa h c
V i m c ích c a vi c n hành m t bài báo khoa h c là tác gi cung c p
m t tài li u có ch a các thông tin y mà các nhà nghiên c u khác có th : (i)
ánh giá ư c các quan sát mà tác gi ã th c hi n; (ii) l p l i ư c th c nghi m
ó n u h mu n; và (iii) xác nh r ng li u các k t lu n ư c ưa ra có ăn nh p gì
v i s li u hay không. Cho nên, t t c các báo cáo khoa h c (mà ti ng Anh
thư ng g i là scientific papers) u ư c trình bày theo m t c u trúc g n như b t
bi n. C u trúc này cũng không khác m t bài lu n văn bao nhiêu, nó bao g m
nh ng ph n sau ây: t a , tác gi , tóm t t, ph n d n nh p, ph n phương pháp
nghiên c u, ph n k t qu nghiên c u, ph n lí gi i nh ng k t qu (hay ph n th o
lu n, ph n bàn lu n), thư m c (hay tài li u tham kh o), các bi u ho c b ng
th ng kê s li u, và ph n c m t . Có th tìm th y c u trúc này hi n di n trong t t
c các báo cáo khoa h c nào ư c ăng trên các t p san khoa h c có uy tín, trong
lĩnh v c y khoa thí d như Lancet, New England Journal of Medicine, British
Medical Journal (BMJ), v.v.. c qua các bài ăng ây, chúng ta có th rút ra
nh ng kinh nghi m như sau:
Th nh t, t a bài báo s cho bi t, m t cách khái quát, tài mà tác gi
mu n bàn n trong bài vi t, và nó giúp cho ngư i c quy t nh có nên c n i
dung bài vi t hay không. Tên tác gi bài báo có th cho ngư i c m t vài ý ni m
v tác gi là ngư i có trách nhi m hay có kinh nghi m trong lĩnh v c nghiên c u
hay không. Ph n tóm t t, như tên g i ám ch , là m t tóm lư c v m c ích,
phương pháp, k t qu , và k t lu n c a cu c nghiên c u. m c này, tác gi c n
ph i vi t m t cách ng n g n (thư ng ch gi i h n trong vòng 250 ch ) nhưng
cho ngư i c t t c các ý chính c a bài báo.
Th hai, trong ph n d n nh p, tác gi ph i tr l i câu h i căn b n: “T i sao
có cu c nghiên c u này?” Trong ph n này, tác gi ph i tu n t t cu c nghiên
c u vào b i c nh c a v n , trong ó, tác gi ph i di n t cho ư c nh ng ý
chính sau ây: (i) trong quá kh ã có nghiên c u nào liên quan n v n này;
(ii) k t qu c a nh ng nghiên c u ó ra sao, có mâu thu n v i nhau hay không;
(iii) có v n gì / khía c nh nào chưa rõ hay chưa ư c phát hi n; (iv) t i sao
nghiên c u này là quan tr ng và nên làm; và (v) m c ích chính và c th c a
cu c nghiên c u này là gì. ó là nh ng câu h i căn b n mà ph n d n nh p ph i
tr l i cho ư c; n u không thì bài báo s không có giá tr gì áng k .
- Th ba, trong ph n phương pháp, tác gi ph i trình bày t t c nh ng chi ti t
chính liên quan n cu c nghiên c u, hay nói nôm na là tác gi ph i tr l i câu h i
“ ã làm gì?”. Có th nói ây là ph n quan tr ng nh t nhì c a m t bài báo khoa
h c, vì qua ó mà ngư i c có th ánh giá nh ng k t qu c a cu c nghiên c u.
Trong ph n này, tác gi c n ph i mô t a i m, th i gian, i tư ng, phương
pháp o lư ng, và phương pháp phân tích s li u m t cách c th . Ph n i tư ng
nghiên c u, tác gi c n ph i trình bày có bao nhiêu m u (hay b nh nhân); n u là
nh ng m u thì chúng ư c l y hay ch n l a như th nào, d a vào nh ng tiêu
chu n gì; và n u là b nh nhân thì h là ai (tu i, gi i tính, b nh lí, v.v.), ư c ch n
qua nh ng phương ti n nào, d a vào nh ng i u ki n nào ... V phương pháp thu
th p d ki n, tác gi có trách nhi m ph i công b nh ng y u t liên quan n cu c
nghiên c u (ch ng h n như tr ng lư ng, chi u cao, b nh lí, máu, nư c ti u, v.v.),
nh ng y u t này ư c o lư ng b ng nh ng phương pháp nào, và nh ng phương
pháp này có chính xác, tin c y nào. N u là máu và nư c ti u, các m u
này ư c b o qu n và x lí như th nào. Sau cùng, trong ph n phương pháp, nhà
nghiên c u ph i trình bày rõ ràng là nh ng d ki n ư c thu th p ã ư c phân
tích b ng nh ng phương pháp th ng kê gì, ph i gi i thích t i sao nh ng phương
pháp này mà không là các phương pháp khác ư c ng d ng, và nh ng gi nh
(assumptions) ng sau nh ng phương pháp phân tích này là gì.
Vì ph n l n các d ki n ư c thu th p thư ng r t ph c t p, và chúng òi
h i nhà nghiên c u ph i áp d ng các phương pháp phân tích khá ph c t p, òi h i
m t s lư ng tính toán có khi r t l n và ch có nh ng nhu li u chuyên môn m i có
th làm ư c, và trong trư ng h p này, nhà nghiên c u còn ph i công b tên c a
nh ng nhu li u này cùng hãng s n xu t. T u trung l i, trong ph n phương pháp
nghiên c u ph i mô t th t y và chi ti t sao cho các nhà nghiên c u khác,
n u mu n l p l i hay mu n ki m ch ng thì h có th ti n hành ư c nghiên c u
ó theo úng quy trình ã nêu mà không vư ng ph i m t khúc m c gì.
Th tư, trong ph n k t qu nghiên c u (Results), nhà nghiên c u ph i tr
l i câu h i “Phát hi n gì?”, b ng cách trình bày nh ng s li u thu th p và phân
tích trong m t s b ng th ng kê, hay bi u , hay hình nh theo th t ; l n lư t là
các câu tr l i cho các m c ích mà nhà nghiên c u ã nêu ra trong ph n d n
nh p. T t c các b ng th ng kê, bi u , và hình nh ph i ư c chú thích rõ ràng;
t t c nh ng kí hi u ph i ư c ánh v n hay chú gi i m t cách c th ngư i c
có th hi u ư c ý nghĩa c a nh ng d ki n này. Trong ph n k t qu , tác gi ch
trình bày s th t và ch s th t (facts), k c nh ng s th t mà nhà nghiên c u
không tiên oán trư c ư c hay nh ng k t qu “tiêu c c” (ngư c l i v i i u
mình mong i). Trong ph n k t qu , nhà nghiên c u không nên bình lu n hay
- di n d ch nh ng k t qu này cao hay th p, x u hay t t v.v.. vì nh ng nh n xét này
s ư c c p n trong ph n th o lu n (Discussion).
Th năm, trong ph n th o lu n, tác gi ph i tr l i câu h i “Nh ng phát
hi n này có nghĩa gì?”. Nhà nghiên c u có quy n vi t m t cách “t do”, không
theo m t c u trúc c nh nào; tuy nhiên, m t ngư i có kinh nghi m nghiên c u
thư ng vi t th o lu n theo m t c u trúc như sau: gi i thích nh ng d ki n trong
ph n k t qu ; so sánh nh ng k t qu này v i các nghiên c u trư c; bàn v ý nghĩa
c a nh ng k t qu ; ch ra nh ng ưu i m và khuy t i m c a cu c nghiên c u; và
sau cùng là m t k t lu n sao cho ngư i c có th lĩnh h i ư c m t cách d dàng.
Trong ph n th o lu n, tác gi ph i gi i thích, hay ngh m t mô hình gi i thích,
t i sao nh ng d ki n thu th p ư c có xu hư ng ã quan sát trong cu c nghiên
c u. N u không gi i thích ư c thì nhà nghiên c u ph i thành th t nói y như th :
không bi t. Tác gi còn ph i so sánh v i k t qu c a nh ng nghiên c u trư c và
gi i thích t i sao chúng (nh ng k t qu ) khác nhau, hay t i sao chúng l i gi ng
nhau, và ý nghĩa c a chúng là gì. Ngoài ra, nhà nghiên c u còn ph i có trách
nhi m t mình v ch ra nh ng thi u sót, nh ng tr c tr , khó khăn trong cu c
nghiên c u, cùng nh ng ưu i m c a cu c nghiên c u, cũng như ưa ra các gi i
pháp kh c ph c hay nh ng xu t ra hư ng nghiên c u, phát tri n lên trong tương
lai.
Th n, trong ph n k t lu n, tác gi ch d a vào nh ng k t qu d n n
m t k t lu n cho m i m c ích nghiên c u, ch không ư c i ra ngoài ph m vi
c a d ki n cho phép. Ch ng h n như m t cu c nghiên c u v m i liên h gi a
thu c lá và ung thư ph i cho th y t l ung thư ph i trong nh ng ngư i hút thu c
lá cao hơn t l ung thư ph i trong nh ng ngư i không hút thu c lá 2 l n. Nhà
nghiên c u ch nói lên như v y ch không có quy n k t lu n r ng ngăn ng a hút
thu c lá s gi m ung thư ph i 50% hay X%, vì lí do ơn gi n là m t k t lu n như
th n m ngoài ph m vi cho phép c a d ki n nghiên c u.
Trong m i ph n (d n nh p, phương pháp, k t qu , và nh t là th o lu n), nhà
nghiên c u có trách nhi m ph i tham kh o nh ng phương pháp hay k t qu c a
nh ng nghiên c u ã công b trư c, và nh ng tham kh o này ph i ư c ghi rõ
ngu n (xu t x ) tài li u (như tác gi là (nh ng) ai, t a bài báo là gì, công b
trong t p san nào, xu t b n năm nào, (b ) s m y, và trang m y). T t c nh ng
ngu n này ph i ư c trình bày m t cách th t theo quy ư c chung c a m t cách
trình bày m t ph n tài li u tham kh o (references) hay thư m c (bibliography) (thí
d như cách phân lo i Havard, phân lo i Vancouver v.v…). Do ó, trong m t báo
cáo khoa h c nghiêm túc ph n tài l êu tham kh o là m t ph n không th thi u,
- n u không nói là b t bu c. C n nói thêm r ng nh ng tài li u này ph i ư c s
d ng m t cách có ý th c và cân nh c, ch không ph i b a bãi. i u này có nghĩa
là nhà nghiên c u ph i xem m t công trình có áng ư c tham kh o hay không, vì
có nhi u công trình công b trong các t p chí không qua h th ng “peer review”
thì không nên trích d n. Tài li u ư c trích d n c n ph i là tài li u g c (primary
source) ch không ph i i trích l i t m t bài báo khác ã trích d n.
Ngày nay, m t nghiên c u khi ư c công b là m t công trình c a m t t p
th , vì h u như không có m t cá nhân nào có th hoàn thành m t nghiên c u
nghiêm ch nh mà không c n n s giúp c a nhi u c ng s viên. Vì th , trong
m t báo cáo khoa h c, nhà nghiên c u ph i ghi nh n s óng góp c a t t c các
thành viên trong công trình nghiên c u. Tuy nhiên, vì có v n l m d ng danh
nghĩa, cho nên m t s t p san còn có quy nh là tác gi ph i ư c s ng thu n
c a ngư i mà tác gi mu n ghi công, ch không ph i công b tên c a h m t cách
tùy ti n. C nhiên, n u công trình nghiên c u ư c s tài tr hay ng h c a các
cơ quan chính ph , tác gi còn có nhi m v ph i công b tên các cơ quan này.
Cũng c n nói thêm, trong th i gian g n ây, tránh tình tr ng “thương mãi hoá”
các công trình nghiên c u khoa h c, c bi t trong Y h c, duy t bài các t p san
Y h c có uy tín yêu c u các nhà nghiên c u ph i ghi rõ các ngu n h tr tài chính
cho vi c ti n hành nghiên c u. Thí d như m t nghiên c u v giá tr c a vi c nuôi
con b ng s a m mà ư c nh n h tr tài chính t m t Công ty s n xu t s a nhân
t o (formula), thì k t qu c a cu c nghiên c u ó c n ph i ư c xét l i. Hay t
như m t nghiên c u v tác d ng c a m t lo i thu c X nào ó, mà ư c nh n tài
tr t chính Vi n bào ch ra th thu c ó, thì rõ là ph i t v n là nghiên c u
qu ng cáo. Nói chung nh ng nghiên c u như v y u ph i ư c th m nh l i
giá tr và ý nghĩa khoa h c.
Vì m t s nghiên c u liên quan n b nh nhân tình nguy n, và b ov
quy n l i c a ngư i tình nguy n, t t c các nghiên c u liên quan n ngư i b nh
u ph i ư c s ch p thu n và cho phép c a các h i ng y c a phương,
cũng như nhà nghiên c u ph i có gi y cam oan tình nguy n tham gia nghiên c u
c a các i tư ng nghiên c u. Do ó, m t i u quan tr ng hơn n a, tác gi ph i
cho ngư i c bi t r ng công trình nghiên c u ã ư c cơ quan nào ch p nh n cho
ti n hành. T t c các t p san trong lĩnh v c Y khoa không ch p nh n công b k t
qu nghiên c u n u nh ng nghiên c u chưa ư c m t h i ng y c cho phép.
Ai trong chúng ta cũng mu n là tác gi c a nh ng bài báo khoa h c t t,
nh ng bài báo mà chúng ta có th t hào, và hi v ng s ư c lưu truy n r t lâu
trong tương lai. Tuy nhiên, dù chúng ta có c n th n cách m y, và b t k bao nhiêu
- l n chúng ta c i c l i, rà soát, các xác su t v bài báo có ít nh t là m t sai
l m hay l i nh u r t cao. M t cá nhân r t khó mà phát hi n t t c các l i l m
c a chính mình. i u ó có nghĩa là chúng ta c n ng nghi p, nh ng ngư i c
và phê bình m t cách nghiêm túc và thành th t. Chúng ta c n ph i b tính t ái, và
không nên s hãi trư c nh ng phê phán. Theo kinh nghi m c a ngư i vi t bài
này, nh ng phê phán c a ng nghi p, dù l n hay nh , lúc nào cũng giúp cho bài
báo tr nên hoàn h o hơn.
k t thúc bài vi t này, tôi xin mư n m t câu nói c a m t ngư i thông thái,
Kh ng T : “N u dùng ngôn ng không úng, thì nh ng gì ư c phát bi u s b hi u
sai; n u nh ng gì phát bi u b hi u sai, thì nh ng gì c n ph i làm s không th c hi n
ư c; và nh ng gì không th c hi n ư c, o c và ngh thu t s tr nên t i t hơn.”
Tái bút: Bài vi t này có th ư c xem là m t b n tóm lư c cho m t bài vi t sau
(b ng ti ng Anh) dài hơn và chi ti t hơn v cách th c vi t và xu t b n m t bài báo
khoa h c trên các di n àn (t p san) khoa h c qu c t , c bi t là các t p san y
h c. Bài vi t theo sau bài này th c s là m t tài li u mà ngư i vi t so n và ã
t ng dùng trong vi c hu n luy n các sinh viên ti n sĩ y h c Vi n nghiên c u y
khoa Garvan và i h c New South Wales, Úc.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
