Vàng da ở trẻ sơ sinh

VAØNG DA SÔ SINH<br /> I. ÑÒNH NGHÓA:<br /> Vaøng da ôû treû sô sinh laø do taêng phaù huûy hoàng caàu, giaûm chöùc naêng cuûa caùc<br /> men chuyeån hoùa do gan saûn xuaát vaø chu trình ruoät gan taêng. Taêng bilirubin giaùn<br /> tieáp trong maùu coù theå dieãn tieán naëng ñeán vaøng da nhaân, bieán chöùng naøy coøn<br /> tuøy thuoäc nhieàu yeáu toá: non thaùng hay ñuû thaùng, treû khoûe hay beänh lyù, baát ñoàng<br /> nhoùm maùu.<br /> II. CHAÅN ÑOAÙN:<br /> 1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:<br /> a) Hoûi:<br />  Thôøi gian xuaát hieän vaøng da<br /> - Sôùm (1-2 ngaøy): huyeát taùn (baát ñoàng nhoùm maùu ABO, nhoùm maùu khaùc)<br /> - Töø 3-10 ngaøy: phoå bieán: coù bieán chöùng hoaëc khoâng bieán chöùng<br /> - Muoän (ngaøy 14 trôû ñi): vaøng da söõa meï, vaøng da taêng bilirubin tröïc tieáp<br />  Boû buù, co giaät<br /> b) Khaùm:<br />  Ñaùnh giaù möùc ñoä vaøng da: Nguyeân taéc Kramer<br /> Vuøng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> Bilirubin/maùu<br /> (mg%)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> 5-7<br /> <br /> 8-10<br /> <br /> 11-13<br /> <br /> 13-15<br /> <br /> >15<br /> <br /> Tìm bieán chöùng vaøng da nhaân: li bì, maát phaûn xaï buù, goàng öôõn ngöôøi.<br /> Tìm caùc yeáu toá goùp phaàn vaøng da naëng hôn:<br /> - Non thaùng.<br /> <br /> - Maùu tuï, böôùu huyeát thanh.<br /> - Da öûng ñoû do ña hoàng caàu.<br /> - Chöôùng buïng do chaäm tieâu phaân su.<br /> c) Ñeà nghò xeùt nghieäm:<br />  Vaøng da nheï (vuøng 1-2) xuaát hieän töø ngaøy 3-10, khoâng coù bieåu hieän<br /> thaàn kinh: khoâng caàn xeùt nghieäm<br />  Vaøng da sôùm vaøo ngaøy 1-2 hoaëc vaøng da naëng (vuøng 4-5), caàn laøm caùc<br /> xeùt nghieäm giuùp ñaùnh giaù ñoä naëng vaø nguyeân nhaân:<br /> - Bilirubin maùu: taêng Bilirubin giaùn tieáp<br /> - Caùc xeùt nghieäm khaùc:<br /> Pheát maùu ngoaïi bieân<br /> Nhoùm maùu meï-con<br /> Test Coombs tröïc tieáp<br /> 2. Chaån ñoaùn:<br /> a) Ñoä naëng vaøng da:<br />  Vaøng da nheï: vaøng da nheï töø ngaøy 3-10, buù toát, khoâng keøm caùc yeáu toá<br /> nguy cô, möùc Bilirubin maùu chöa ñeán ngöôõng phaûi can thieäp.<br />  Vaøng da beänh lyù: vaøng da sôùm, möùc ñoä vaøng naëng, keøm caùc yeáu toá<br /> nguy cô, möùc Bilirubin vöôït ngöôõng phaûi can thieäp.<br />  Vaøng da nhaân:<br /> - Vaøng da saäm + Bilirubin giaùn tieáp taêng cao > 20 mg% vaø:<br /> - Bieåu hieän thaàn kinh<br /> b) Chaån ñoaùn nguyeân nhaân (thöôøng gaëp):<br /> b.1. Baát ñoàng nhoùm maùu ABO:<br />  Nghó ñeán khi: meï nhoùm maùu O, con nhoùm maùu A hoaëc B.<br />  Chaån ñoaùn xaùc ñònh: meï O, con A hoaëc B + Test Coombs tröïc tieáp (+).<br /> b.2. Nhieãm truøng: vaøng da + oå nhieåm truøng / bieåu hieän nhieãm truøng laâm<br /> saøng+ xeùt nghieäm.<br /> b.3. Maùu tuï: vaøng da + böôùu huyeát thanh/böôùu huyeát xöông soï/ maùu tuï nôi<br /> khaùc.<br /> III. ÑIEÀU TRÒ:<br /> 1. Nguyeân taéc ñieàu trò:<br />  Ñaëc hieäu: chieáu ñeøn, thay maùu.<br />  Ñieàu trò hoã trôï.<br /> 2. Chieáu ñeøn:<br /> a) Chæ ñònh:<br />  Laâm saøng: vaøng da sôùm, vaøng da lan roäng ñeán tay, chaân (vuøng 3,4,5),<br /> hoaëc<br />  Möùc Bilirubin maùu:<br /> Caân<br /> <br /> Bilirubin giaùn tieáp (mg%)<br /> <br /> naëng<br /> (g)<br /> < 1000<br /> 10001500<br /> 10002000<br /> > 2000<br /> <br /> 5-6<br /> <br /> 7-9<br /> <br /> 10-12<br /> <br /> 12-15<br /> <br /> 15-20<br /> <br /> > 20<br /> <br /> Chieáu ñeøn<br /> Thay maùu<br /> Chieáu ñeøn<br /> Thay maùu<br /> Chieáu ñeøn<br /> Chieáu ñeøn<br /> <br /> Thay maùu<br /> Thay maùu<br /> <br /> b) Nguyeân taéc:<br />  Chieáu ñeøn lieân tuïc, chæ ngöng khi cho buù<br />  Vaøng da naëng: neân choïn aùnh saùng xanh, neáu khoâng coù aùnh saùng xanh<br /> thì söû duïng aùng saùng traéng vôùi heä thoáng ñeøn 2 maët<br />  Taêng löôïng dòch nhaäp 10-20% nhu caàu<br /> 3. Thay maùu:<br /> a) Chæ ñònh:<br />  Laâm saøng: vaøng da saäm ñeán loøng baøn tay, baøn chaân (< 1 tuaàn) + baét<br /> ñaàu coù bieåu hieän thaàn kinh, hoaëc:<br />  Möùc Bilirubin giaùn tieáp maùu cao > 20 mg% + baét ñaàu coù bieåu hieän<br /> thaàn kinh (li bì, buù keùm)<br /> b) Neáu khoâng theå thay maùu vì:<br />  Quaù chæ ñònh: ñang suy hoâ haáp naëng hoaëc soác.<br />  Khoâng ñaët ñöôïc catheter tónh maïch roán.<br />  Khoâng coù maùu thích hôïp vaø maùu töôi (< 3 ngaøy).<br />  Bieän phaùp ñieàu trò thay theá: chieáu ñeøn 2 maët lieân tuïc, coù theå truyeàn<br /> theâm Albumin.<br /> 4. Ñieàu trò hoã trôï:<br /> a) Cung caáp ñuû dòch (taêng 10-20% nhu caàu).<br /> b) Choáng co giaät baèng Phenobarbital.<br /> c) Cho buù meï hoaëc cho aên qua oáng thoâng daï daøy sôùm.<br /> d) Treû non thaùng coù chaäm tieâu phaân su: thuït thaùo nheï baèng NaCl 0,9%.<br /> e) Neáu do nguyeân nhaân nhieãm truøng: khaùng sinh thích hôïp (xem nhieãm<br /> truøng sô sinh).<br /> f) Vaät lyù trò lieäu neáu vaøng da nhaân qua giai ñoaïn nguy hieåm.<br /> 5. Theo doõi:<br /> a) Trong thôøi gian naèm vieän:<br />  Möùc ñoä vaøng da, bieåu hieän thaàn kinh moãi 4-6 giôø neáu vaøng da naëng,<br /> moãi 24 giôø trong tröôøng hôïp vaøng da nheï.<br />  Löôïng xuaát-nhaäp, caân naëng moãi ngaøy.<br /> <br /> <br /> <br /> Khoâng nhaát thieát phaûi ño Bilirubin maùu moãi ngaøy tröø tröôøng hôïp vaøng<br /> da ñaùp öùng keùm vôùi ñieàu trò (möùc ñoä vaøng da khoâng giaûm, coù bieåu<br /> hieän<br /> thaàn kinh).<br /> b) Taùi khaùm moãi thaùng ñeå ñaùnh giaù phaùt trieån taâm thaàn vaän ñoäng vaø coù keá<br /> hoaïch phuïc hoài chöùc naêng kòp thôøi.<br /> Vaán ñeà<br /> Chieáu ñeøn laø phöông phaùp ñieàu trò<br /> hieäu quaû, an toaøn<br /> Chæ ñònh chieáu ñeøn chæ caàn döïa vaøo<br /> möùc ñoä vaøng da treân laâm saøng<br /> <br /> Möùc ñoä chöùng côù<br /> I<br /> Pediatrics<br /> EBM - Royal Princes Alfred Hospital<br /> III<br /> American.J.Dis.Child<br /> EBM - Royal Princes Alfred Hospital<br /> <br />