400 năm khám phá vũ trụ

Chia sẻ: Trần Lê Kim Yến | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

RFI mời quý thính giả tìm hiểu thêm qua phần trình bày lý thú sau đây của một nhà khoa học, một nhà thiên văn, giáo sư Nguyễn Quang Riệu, Giám đốc Nghiên cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris. .

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: 400 năm khám phá vũ trụ

400 năm khám phá vũ trụ RFI mời quý thính giả tìm hiểu thêm qua phần trình bày lý thú sau đây của một nhà khoa học, một nhà thiên văn, giáo sư Nguyễn Quang Riệu, Giám đốc Nghiên cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris. . Nguồn:Đài Thiên Văn Paris Meudon Hai khám phá cực kỳ quan trọng trong bước đường chinh phục không gian đánh dấu năm 2009 : trên sao Hỏa và mặt trăng có nước. Cơ quan không gian châu Âu hy vọng sẽ thực hiện được chuyến phi hành khứ hồi địa cầu-sao Hỏa vào thập niên 2030. RFI phỏng vấn giáo sư Nguyễn Quang Riệu, Giám đốc Nghiên cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris.
Năm 2009 kết thúc với hai khám phá được xem là cực kỳ quan trọng trong bước đường chinh phục không gian : trên sao Hỏa và mặt trăng có nước. Cơ quan không gian châu Âu hy vọng sẽ thực hiện được chuyến phi hành khứ hồi địa cầu-sao Hỏa vào thập niên 2030. Trong chiều hướng này, Nga chuẩn bị khóa huấn luyện một phi hành đoàn Nga Pháp Đức, sinh hoạt biệt lập, kể từ đầu năm nay và kéo dài suốt 520 ngày, tương đương với thời gian đi và về. Trong khi đó, Cơ quan NASA của Mỹ, do ngân sách hạn hẹp chỉ gởi phi thuyền tự động lên mặt trăng, sao Kim và một thiên thạch. Về phần các nhà thiên văn, từ các đài quan sát trên mặt đất, họ kiên trì tìm kiếm sự sống trong không gian và những siêu địa cầu. Đầu tháng giêng, viễn vọng kính không gian Kepler khám phá 5 hành tinh quay chung quanh một định tinh gần giống như thái dương hệ nhưng nhiệt độ khá cao, trên 1200 độ C. Tính từ thời loài người chế ra chiếc viễn vọng kính đầu tiên đến những phi thuyền vũ trụ, thời gian đã qua đúng 4 thế kỷ. Nhưng nếu xem vũ trụ là cánh rừng già thì con người giống như con kiến mới ra khỏi tổ, chập chững thám hiểm chiếc lá gần nhất, chưa ra khỏi cành cây. Con đường chinh phục không gian vô tận của sinh vật thượng đẳng trên trái đất còn mênh mông không khác chi đàn kiến thông thái với cánh rừng già. Nguồn : planete-astronomie.com RFI phỏng vấn Nguyễn Quang Riệu (Nguyên Giám đo c Emeritus tại Trung tâm Qu c gia Nghiên cứu Khoa học Pháp và Đài Thiên văn Paris)
(Tuấn Anh thực hiên ngày 14 tháng 1 năm 2010) ̣ Th a GS Nguyen Quang Riêu , câu hoi đau tiên xin GS cho biet ngành thiên văn hoc có t ̀ bao gi ̀ ? Galilei là người đau tiên dùng kı́nh thiên văn đe quan sát b u trời. Galilei r t ngạc nhiên khi nhı̀n th y nhi u hiên tượng thú vị qua chi c kı́nh, tuy hãy còn đơ n ̣ sơ. Măt trăng không có vẻ mịn màng chút nào, nhưng lại hiên ra l ch nhi u thung ̣ ̣ lũng. Dải Ngân hà huy n ảo thı̀ có vô s ngôi sao, còn các hành tinh thı̀ dường như quay xung quanh măt trời , chứ không phải xung quanh trái đat. Những phát hiên ̣ ̣ đau tiên cuả Galilei chứng tỏ trái đat không phải là trung tâm của vũ trụ và đã làm đảo lôn quan niêm v vũ trụ đang được thịnh hành ở th kỷ 17. ̣ ̣ Năm 5 v ̀ a ket thúc mang ý nghı̃a gı̀ đoi v ́ i thiên văn hoc khám phá vũ tru ? Hôi thiên văn Qu c t và UNESCO đã công b năm 2009 là Năm Thiên văn ̣ Qu c t , đúng 400 năm sau khi Galilei sử dụng kı́nh thiên văn l n đau tiên. Ngày nay các nhà thiên văn làm những kı́nh thiên văn ngày càng lớn đăt trên măt đat và ̣ ̣ phóng lên không gian đe quan sát thât sâu trong vũ trụ, nh m tı̀m hi u sự hı̀nh ̣ thành các thiên hà, cùng ngu n g c và sự ti n hoá cuả toàn th vũ trụ. Họ còn nghiên cứu những hiên tượng thiên nhiên trong vũ trụ đe thực hiên những thı́ ̣ ̣ nghiêm trên trái đat. Sở dı̃ măt trời và những ngôi sao chi u sáng được trong hàng ̣ ̣ tỷ năm, chı́nh là nhờ các thiên th này kh ng ch được năng lượng t ng hợp các hạt nhân nguyên tử. Các nhà khoa học nghiên cứu cơ ch sản xu t năng lượng trong các ngôi sao đe sau này xây được nhà máy điên t ng hợp hạt nhân. ̣
Nhân loai đã có trong tay nh ̃ n g trang thiet bi toi tân nh the nào trong viêc khám phá không gian ? Tı̀m hi u quá trı̀nh ti n hóa cuả vũ trụ và ngu n g c của vạn vât là môt trong ̣ ̣ những v n đe đang được các nhà khoa học quan tâm. Trong năm 2009 vừa qua, Cơ quan Vũ trụ châu u (ESA) đã phóng lên không gian chi c kı́nh thiên văn đăt tên là ̣ Planck. Vệ tinh Planck dùng những thi t bị hiên đại nh t đe quan sát b ́c xa phôn g ̣ vũ tru. B c xa này là tàn d c ua vu n o Big Bang tạo ra vũ trụ cách đây ngót 14 tỷ ́ năm. Bức xạ phông vũ trụ là bộ măt cuả vũ trụ nguyên thủy khi vừa mới ló ra. H i ̣ đó, vũ trụ chı̉ nhỏ b ng môt ph n tỷ vũ trụ hiên nay và cứ dãn nở không ngừng. Vũ ̣ ̣ trụ nguyên thủy cũng đã từng rung như môt cái tr ng trong 400 nghı̀n năm đau. ̣ Do đó, mât độ và nhiêt độ cuả bức xạ phông vũ trụ không đong đeu và thăng giáng ̣ ̣ từ vùng này sang vùng khác. Những đám vât ch t tâp trung đây đó trong vũ trụ thu ̣ ̣ hút vât ch t cuả môi trường xung quanh đe phát tri n thành những chùm thiên hà ̣ mà các nhà thiên văn quan sát th y hiên nay. Những k t quả quan sát bức xạ phông ̣ vũ trụ cung c p cho các nhà thiên văn những thông tin quý báu v tu i, v s phân ̣ cuả vũ trụ trong tương lai, v cơ ch hı̀nh thành của những ngôi sao và của những thiên hà th hệ đau tiên, cùng bản ch t cuả năng lượng và vât ch t trong vũ trụ. ̣ Kı́nh thiên văn đăt trên măt đat và kı́nh vũ trụ Hubble đã chụp được những ̣ ̣ bức ảnh tuyêt đẹp của nhi u thiên th . Nhưng trong vũ trụ còn vô s thiên th ̣ không phát ra ánh sáng mà chı̉ phát bức xạ h ng ngoại không nhı̀n th y b ng m t thường. Bởi vı̀ bức xạ h ng ngoại bị khı́ quy n trái đat h p thụ nên các nhà thiên văn phải phóng kı́nh lên không gian đe quan sát. Những ngôi sao còn non đang n mı̀nh trong những đám bụi t i tăm, hoăc những phôi thiên hà là những thiên th ̣ chưa đủ nóng đe chi u sáng mà chı̉ phát ra được bức xạ h ng ngoại. Môt chi c kı́nh ̣ thiên văn h ng ngoại đăt tên là Herschel đã được phóng cùng chuy n với kı́nh ̣ Planck đe khám phá những bı́ n trong th giới lạnh lẽo của những thiên th vô hı̀nh này.
Hệ kı́nh thiên văn vô tuy n qu c t ALMA, đăt trên môt cao nguyên ở vùng sa ̣ ̣ mạc Atacama ở độ cao 5000 m trên răng núi Andes cuả Chilê, g m có 50 angten 12 ̣ m đang được xây dựng. Hệ kı́nh vô tuy n ALMA và hệ kı́nh quang học VLT (Very Large Telescope), g m 4 cái gương kh ng l có đường kı́nh 8 m cuả Công đong ̣ Châu u, sẽ giúp các nhà thiên văn quan sát những vùng thât sâu trong vũ trụ đe đi ̣ ngược dòng thời gian đen tân g n thời đi m Big Bang, khi vũ trụ vừa mới ra đời ̣ Máy gia t c LHC (Large Hadron Collisioner) t i tân nh t hiên nay được xây tại ̣ Thụy Sı̃ đe nghiên cứu sự hı̀nh thành cuả vât ch t và cũng đe tı̀m hi u ngu n g c ̣ cuả vũ trụ. Trong máy gia t c, những hạt proton có t c độ x p xı̉ t c độ ánh sáng được tạo ra đe đâm trực diên vào nhau, nh m sản xu t ra những hạt vi mô mới lạ ̣ và tái tạo những đi u kiên lý-hóa mà các nhà khoa học phỏng đoán là r t ph bi n ̣ trong vũ trụ nguyên thủy. Trong khát vong tı̀m kiem s song trong vũ tru bao la này, côn g viêc th c hiên đen đâu và găp nh ̃n g khó khăn gı̀ và đã phát hiên đ c nh ̃n g gı̀ cho phép hy vong ? Các nhà thiên văn đã phát hiên trong vũ trụ đủ loại hóa ch t tương tự như ̣ những ch t thông thường ch ra được trong phòng thı́ nghiêm, k cả những ch t ̣ đường có khả năng d n đen sự hı̀nh thành những phân tử sinh học phức tạp nhưaxit amintrong protein t bào sinh vât. ̣ Sự hı̀nh thành ra sự s ng là môt quá trı̀nh vô cùng phức tạp và lâu dài. Sự ̣ s ng dưới dạng vi sinh vât nảy sinh trên trái đat đã được 3 tỷ năm, nhưng loài ̣ người hiên đại mới xu t hiên cách đây khoảng 200 nghı̀n năm. Trı̀nh độ khoa học ̣ ̣ tiên ti n như ngày nay mới chı̉ đạt được cách đây chưa đay môt th kỷ. Các nhà ̣ thiên văn đang c g ng tı̀m ki m v t tı́ch cuả sự s ng trong Ngân hà, dù chı̉ là những sinh vât đơn bào. Tuy nhiên, sự s ng tương tự như trên trái đat chı̉ có th ̣ t n tại trên những hành tinh, nơi mà đi u kiên lý-hóa trong khı́ quy n không kh t ̣
khe như trên những ngôi sao. Những trạm tự đông đã được phóng lên môt s ̣ ̣ hành tinh trong hệ măt trời, nhưng v n chưa phát hiên được d u v t cuả sự s ng. ̣ ̣ Nước là môt y u t c n thi t cho sự s ng vı̀ là dung môi đe hòa tan vât ch t ̣ ̣ và tạo ra những phản ứng hóa học có khả năng làm này sinh ra vi sinh vât. Tháng ̣ 10 năm 2009, Cơ quan NASA cuả Mỹ đã dùng tên lửa được đi u khi n đe đâm th ng vào môt cái h rông lớn trên măt trăng, nh m bới vât ch t n m ở dưới b ̣ ̣ ̣ ̣ măt măt trăng. Trong những đám vât ch t b n tung ra ngoài có d u v t cuả nước. ̣ ̣ ̣ Những k t quả quan sát cho th y nước cũng có th đã từng chảy trên cả hành tinh Hoả. Cuoi cùng, xin GS cho biet thêm ve nh ̃ n g ch n g trı̀nh đi tı̀m nh ̃ n g đia cau có đieu kiên song nh t rái đat cua chúng ta. Th c hiên các ch n g trı̀nh ton kém này có đem lai l i ı́ch gı̀ cho cuôc song tai trái đat Sự s ng có khả năng nảy sinh trên những hành tinh, nên sự phát hiên ̣ những hành tinh ở bên ngoài hệ măt trời là đi u kiên tiên quy t cho sự tı̀m ki m ̣ ̣ sự s ng trong Dải Ngân hà. Trong hệ măt trời chı̉ có vỏn vẹn 8 hành tinh nên các ̣ nhà thiên văn phải phát hiên thêm hành tinh trong những hệ sao khác thı̀ mới có ̣ hy vọng tı̀m th y sự s ng. Tuy nhiên, công viêc phát hiên những hành tinh ở bên ̣ ̣ ngoài hệ măt trời không h đơn giản. Lý do là vı̀ hành tinh trong những hệ sao ̣ không tự phát ra ánh sáng mà chı̉ phản chi u bức xạ của ngôi sao. Anh sáng y u ớt cuả hành tinh bị ngôi sao sáng chói át đi. Các nhà thiên văn phải dùng môt phương ̣ pháp gián ti p đe phát hiên hành tinh trong những hệ sao. Khi hành tinh quay ̣ xung quanh ngôi sao thı̀ trường h p d n cuả hành tinh lôi kéo ngôi sao làm t c độ cuả ngôi sao thay đo i ı́t nhi u. Các nhà thiên văn đã tı̀m th y khoảng 400 hành tinh ở ngoài hệ măt trời b ng phương pháp này. Đa s hành tinh phát hiên được là ̣ ̣ những kh i khı́ kh ng l . G n đây, họ phát hiên được môt s hành tinh có vỏ r n, ̣ ̣ chı̉ năng hơn trái đat từ 2 tới 7 l n và được gọi là “siêu đia cau”. ̣ Ước vọng của các nhà thiên văn là tı̀m th y những hành tinh cỡ trái đat và cũng có vỏ r n như trái đat và n m trong vùng đ c xung quanh ngôi sao. Có
nghı̃a là vùng này phải có nhiêt độ vừa phải đe nước có th t n tại ở th lỏng và ̣ làm nảy sinh ra sự s ng. N ng độ cuả khı́ nuôi dưỡng sự s ng trong khı́ quy n của hành tinh phải thı́ch hợp với sự s ng tương tự như trên trái đat. Tuy nhiên, vùng ở được phải được hi u theo nghı̃a rông, bởi vı̀ sự s ng trên những hành tinh có th ̣ t n tại trong những đi u kiên khác h n so với trên trái đat. ̣ Sự tı̀m ki m những siêu địa c u trên đó có khả năng có sự s ng giúp nhân loại giải đáp câu hỏi thường hay đăt ra: vũ trụ bao la chả nhẽ chı̉ chứa môt mı̀nh ̣ ̣ chúng ta trên mảnh đat nhỏ bé này ư ? v