400 năm khám phá vũtrụ
RFI mời quý thính giảtìm hiểu thêm qua phần trình bày lý thú sau đây
của một nhà khoa học, một nhà thiên văn, giáo sưNguyễn Quang Riệu, Giám
đốc Nghiên cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris.
.
Nguồn:Đài Thiên Văn Paris Meudon
Hai khám phá cực kỳquan trọng trong bướcđường chinh phục không
gian đánh dấu năm 2009 : trên sao Hỏa và mặt trăng có nước. Cơquan không
gian châu Âu hy vọng sẽthực hiệnđược chuyến phi hành khứhồiđịa cầu-sao Hỏa
vào thập niên 2030. RFI phỏng vấn giáo sưNguyễn Quang Riệu, Giám đốc Nghiên
cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris.
Năm 2009 kết thúc với hai khám phá được xem là cực kỳquan trọng trong
bướcđường chinh phục không gian : trên sao Hỏa và mặt trăng có nước. Cơquan
không gian châu Âu hy vọng sẽthực hiệnđược chuyến phi hành khứhồiđịa cầu-sao
Hỏa vào thập niên 2030.
Trong chiều hướng này, Nga chuẩn bịkhóa huấn luyện một phi hành đoàn
Nga Pháp Đức, sinh hoạt biệt lập, kểtừ đầu năm nay và kéo dài suốt 520 ngày,
tương đương với thời gian đi và về. Trong khi đó, Cơquan NASA của Mỹ, do ngân
sách hạn hẹp chỉgởi phi thuyền tự động lên mặt trăng, sao Kim và một thiên thạch.
Vềphần các nhà thiên văn, từcác đài quan sát trên mặtđất, họkiên trì tìm
kiếm sựsống trong không gian và những siêu địa cầu. Đầu tháng giêng, viễn vọng
kính không gian Kepler khám phá 5 hành tinh quay chung quanh mộtđịnh tinh gần
giống nhưthái dương hệnhưng nhiệtđộ khá cao, trên 1200 độ C.
Tính từthời loài người chếra chiếc viễn vọng kính đầu tiên đến những phi
thuyền vũtrụ, thời gian đã qua đúng 4 thếkỷ. Nhưng nếu xem vũtrụlà cánh rừng
già thì con người giống nhưcon kiến mới ra khỏi tổ, chập chững thám hiểm chiếc lá
gần nhất, chưa ra khỏi cành cây.
Con đường chinh phục không gian vô tận của sinh vật thượng đẳng trên trái
đất còn mênh mông không khác chi đàn kiến thông thái với cánh rừng già.
Nguồn : planete-astronomie.com
RFI phỏng vấn Nguyễn Quang Riệu
(NguyenGiam đo󰈘c Emeritus ta󰈨i Trung tam Qu c gia Nghien cưu Khoa ho󰈨c
Phap va Đai Thien van Paris)
(Tuấn Anh thư󰈨c hie󰈨nngay 14 thang 1 nam 2010)
Tha GS Nguyen Quang Rieu, cauhoi đau tien xin GS cho bietnganh thien van
hoc co t bao gi ?
Galilei la ngươiđa󰈚u tiendung kınh thien vanđe󰈜 quan sat b u trơi. Galilei r t
nga󰈨c nhien khi nhın th y nhi u hie󰈨n tươ󰈨ng thu vi󰈨 qua chi c kınh, tuy hay con đơn
sơ. Ma󰈨t trang khong co ve󰈖 mi󰈨n mang chut nao, nhưng la󰈨i hie󰈨n ra l ch nhi u thung
lung. Da󰈖i Nganha huy n a󰈖o thı co vo s ngoi sao, con cac hanh tinh thı dương như
quay xung quanh ma󰈨t trơi, chư khong pha󰈖i xung quanh trai đa󰈘t. Nhưng phat hie󰈨n
đa󰈚u tiencua󰈖 Galilei chưng to󰈖 trai đa󰈘t khong pha󰈖i la trung tamcu󰈖a vu tru󰈨 va đa lam
đa󰈖o lo󰈨n quan nie󰈨m v vu tru󰈨 đang đươ󰈨cthi󰈨nh hanh ơ󰈖 th ky󰈖 17.
Nam 5 v a ketthuc mang y nghıa gı đoi v i thien vanhoc kham pha vu
tru?
Ho󰈨i thien van Qu c t va UNESCO đa cong b nam 2009 la Nam Thien van
Qu c t , đung 400 nam sau khi Galilei sư󰈖 du󰈨ng kınh thien van l n đa󰈚u tien. Ngay
nay cac nha thien vanlam nhưng kınh thien vanngay cang lơnđa󰈨t tren ma󰈨tđa󰈘tva
phong len khong gian đe󰈜 quan sat tha󰈨t sau trong vu tru󰈨, nh m tım hi u sư󰈨 hınh
thanh cac thienha, cung ngu n g c va sư󰈨 ti n hoa cua󰈖 toan th vu tru󰈨. Ho󰈨 con
nghien cưu nhưng hie󰈨n tươ󰈨ng thien nhien trong vu tru󰈨 đe󰈜 thư󰈨c hie󰈨n nhưng thı
nghie󰈨m trentrai đa󰈘t. Sơ󰈖 dı ma󰈨t trơiva nhưng ngoi sao chi u sang đươ󰈨c trong hang
ty󰈖 nam, chınh la nhơ cac thien th nay kh ng ch đươ󰈨c nang lươ󰈨ng t ng hơ󰈨pcac
ha󰈨t nhan nguyen tư󰈖.Cac nha khoa ho󰈨c nghien cưu cơch sa󰈖n xu t nang lươ󰈨ng
trong cac ngoi sao đe󰈜 sau nay xayđươ󰈨cnha may đie󰈨n t ng hơ󰈨pha󰈨t nhan.
Nhanloai đa co trong tay nh ng trang thietbitoi tan nhthenao trong viec
kham pha khong gian ?
Tım hi u qua trınh ti n hoa cua󰈖 vu tru󰈨 va ngu n g c cu󰈖a va󰈨n va󰈨tla mo󰈨t trong
nhưng v n đe󰈚 đang đươ󰈨ccac nha khoa ho󰈨c quan tam. Trong nam 2009 vưa qua, Cơ
quan Vu tru󰈨 chau u (ESA) đa phong len khong gian chi c kınh thien vanđa󰈨t tenla
Planck. Ve󰈨 tinh Planck dung nhưng thi t bi󰈨 hie󰈨nđa󰈨i nh t đe󰈜 quan sat b cxaphong
vu tru. Bcxanay la tan d cuavunoBig Bang ta󰈨o ra vu tru󰈨 cach đayngot 14 ty󰈖
nam. Bưcxa󰈨 phong vu tru󰈨 la bo󰈨 ma󰈨tcua󰈖 vu tru󰈨 nguyenthu󰈖y khi vưa mơilo ra. H i
đo, vu tru󰈨 chı󰈖 nho󰈖 b ng mo󰈨t ph n ty󰈖 vu tru󰈨 hie󰈨n nay va cư dan nơ󰈖 khong ngưng. Vu
tru󰈨 nguyenthu󰈖y cung đa tưng rung nhưmo󰈨tcai tr ng trong 400 nghın namđa󰈚u.
Do đo, ma󰈨tđo󰈨 va nhie󰈨tđo󰈨 cua󰈖 bưcxa󰈨 phong vu tru󰈨 khong đo󰈚ng đe󰈚uva thang giang
tư vung nay sang vung khac. Nhưng đam va󰈨t ch t ta󰈨p trung đayđo trong vu tru󰈨 thu
hut va󰈨t ch t cua󰈖 moi trương xung quanh đe󰈜 phat tri n thanh nhưng chum thienha
ma cac nha thien van quan sat th y hie󰈨n nay. Nhưng k t qua󰈖 quan sat bưcxa󰈨 phong
vu tru󰈨 cung c p cho cac nha thien van nhưng thong tin quy bau v tu i, v s pha󰈨n
cua󰈖 vu tru󰈨 trong tương lai, v cơch hınh thanh cu󰈖a nhưng ngoi sao va cu󰈖a nhưng
thienha th he󰈨 đa󰈚u tien, cung ba󰈖n ch t cua󰈖 nang lươ󰈨ng va va󰈨t ch t trong vu tru󰈨.
Kınh thien vanđa󰈨t tren ma󰈨tđa󰈘tva kınh vu tru󰈨 Hubble đa chu󰈨p đươ󰈨c nhưng
bưca󰈖nh tuye󰈨tđe󰈨p cu󰈖a nhi u thien th . Nhưng trong vu tru󰈨 con vo s thien th
khong phat ra anh sang ma chı󰈖 phat bưcxa󰈨 h ng ngoa󰈨i khong nhın th y b ng m t
thương. Bơ󰈖ivı bưcxa󰈨 h ng ngoa󰈨i bi󰈨 khı quy n trai đa󰈘t h p thu󰈨 nencac nha thien
vanpha󰈖i phong kınh len khong gian đe󰈜 quan sat. Nhưng ngoi sao con non đang n
mınh trong nhưng đam bu󰈨i t i tam, hoa󰈨c nhưng phoi thienha la nhưng thien th
chưađu󰈖 nong đe󰈜 chi u sang ma chı󰈖 phat ra đươ󰈨c bưcxa󰈨 h ng ngoa󰈨i. Mo󰈨t chi c kınh
thien van h ng ngoa󰈨i đa󰈨t tenla Herschel đa đươ󰈨cphong cung chuy n vơikınh
Planck đe󰈜 kham pha nhưng bı n trong th giơila󰈨nh leo cu󰈖a nhưng thien th vo
hınh nay.
He󰈨 kınh thien van vo tuy n qu c t ALMA, đa󰈨t tren mo󰈨t cao nguyenơ󰈖 vung sa
ma󰈨c Atacama ơ󰈖 đo󰈨 cao 5000 m tren ra󰈨ng nui Andes cua󰈖 Chile, g m co 50 angten 12
mđang đươ󰈨c xay dư󰈨ng. He󰈨 kınh vo tuy n ALMA va he󰈨 kınh quang ho󰈨c VLT (Very
Large Telescope), g m 4 cai gương kh ng l co đương kınh 8 m cua󰈖 Co󰈨ng đo󰈚ng
Chau u, se giup cac nha thien van quan sat nhưng vung tha󰈨t sau trong vu tru󰈨 đe󰈜 đi
ngươ󰈨cdong thơi gian đe󰈘n ta󰈨n g n thơiđi m Big Bang, khi vu tru󰈨 vưa mơi ra đơi
May gia t c LHC (Large Hadron Collisioner) t i tan nh t hie󰈨n nay đươ󰈨c xayta󰈨i
Thu󰈨y Sı đe󰈜 nghien cưu sư󰈨 hınh thanh cua󰈖 va󰈨t ch t va cung đe󰈜 tım hi u ngu n g c
cua󰈖 vu tru󰈨. Trong may gia t c, nhưng ha󰈨t proton co t c đo󰈨 x p xı󰈖 t c đo󰈨 anh sang
đươ󰈨cta󰈨o ra đe󰈜 đam trư󰈨c die󰈨nvao nhau, nh m sa󰈖n xu t ra nhưng ha󰈨t vi mo mơila󰈨
va tai ta󰈨o nhưng đi u kie󰈨nly-hoa ma cac nha khoa ho󰈨c pho󰈖ng đoan la r t ph bi n
trong vu tru󰈨 nguyenthu󰈖y.
Trong khat vong tım kiem s song trong vu trubao la nay, cong viec th c
hienđenđauva gap nh ng kho khangı va đa phat hienđ c nh ng gı cho phep
hy vong ?
Cac nha thien vanđa phat hie󰈨n trong vu tru󰈨 đu󰈖 loa󰈨i hoa ch t tương tư󰈨 như
nhưng ch t thong thương ch ra đươ󰈨c trong phong thı nghie󰈨m, k ca󰈖 nhưng ch t
đương co kha󰈖 nang d n đe󰈘n sư󰈨 hınh thanh nhưng phan tư󰈖 sinh ho󰈨c phưcta󰈨p
nhưaxit amintrong protein t bao sinh va󰈨t.
Sư󰈨 hınh thanh ra sư󰈨 s ng la mo󰈨tqua trınh vo cung phưcta󰈨p va laudai. Sư󰈨
s ng dươida󰈨ng vi sinh va󰈨tna󰈖y sinh trentrai đa󰈘tđa đươ󰈨c 3 ty󰈖 nam, nhưng loai
ngươi hie󰈨nđa󰈨i mơi xu t hie󰈨ncach đaykhoa󰈖ng 200 nghın nam. Trınh đo󰈨 khoa ho󰈨c
tien ti n như ngay nay mơichı󰈖 đa󰈨t đươ󰈨ccach đay chưađa󰈚y mo󰈨t th ky󰈖. Cac nha
thien vanđang c g ng tım ki m v t tıch cua󰈖 sư󰈨 s ng trong Nganha, du chı󰈖 la
nhưng sinh va󰈨tđơnbao. Tuy nhien, sư󰈨 s ng tương tư󰈨 nhưtrentrai đa󰈘tchı󰈖 co th
t n ta󰈨i tren nhưng hanh tinh, nơima đi u kie󰈨nly-hoa trong khı quy n khong kh t