An toàn lao động và bảo vệ môi trường trong nhà máy công nghiệp vi sinh_chương 16

Chia sẻ: Nguyễn Thị Giỏi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

540
lượt xem 135
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi tổ chức một hoạt động sản xuất nào trong công nghiệp vi sinh cần phải tính đến tất cả các giai đoạn sản xuất. Các điều kiện lao động của công nhân đều phù thuộc vào chúng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: An toàn lao động và bảo vệ môi trường trong nhà máy công nghiệp vi sinh_chương 16

Chæång 16 AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG VAÌ BAÍO VÃÛ MÄI TRÆÅÌNG TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH Khi täø chæïc mäüt hoaût âäüng saín xuáút báút kyì naìo trong cäng nghiãûp vi sinh cuîng cáön phaíi tênh âãún táút caí caïc nhán täú lao âäüng trong táút caí caïc giai âoaûn saín xuáút. Caïc âiãöu kiãûn lao âäüng cuía cäng nhán âãöu phuû thuäüc vaìo chuïng. Nhæîng váún âãö bao gäöm baío häü lao âäüng, kyî thuáût an toaìn, vãû sinh saín xuáút, bäü luáût lao âäüng âãöu thaío ra caïc biãûn phaïp qui âënh båíi caïc luáût an toaìn trong cäng nghiãûp vi sinh, nhàòm âaím baío ngàn ngæìa thæång têch do saín xuáút, do caïc bãûnh nghãö nghiãûp, do caïc sæû cäú cuía maïy moïc, do chaïy vaì näø. 16.1. NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ TÄØNG QUAÏT VÃÖ AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH An toaìn lao âäüng giåïi thiãûu caïc hãû thäúng vàn baín vãö luáût vaì nhæîng biãûn phaïp tæång æïng våïi chuïng nhàòm âaím baío an toaìn, baío vãû sæïc khoeí vaì khaí nàng laìm viãûc cuía con ngæåìi trong quaï trçnh lao âäüng, kinh tãú - xaî häüi, kyî thuáût, vãû sinh vaì täø chæïc. Caïc axit, kiãöm, muäúi vaì caïc loaûi vi sinh váût âæåüc sæí duûng räüng raîi trong caïc xê nghiãûp âãø saín xuáút ra caïc chãú pháøm hoaût hoaï (vitamin, chãú pháøm protein vaì enzim, náúm men gia suïc...), chuïng coï thãø gáy nãn nhæîng dë æïng cho cäng nhán vaì caïc cháút phuû âæåüc sæí duûng trong saín xuáút dãù chaïy vaì dãù näø. Cho nãn cáön âàûc biãût chuï yï nhæîng váún âãö vãö an toaìn lao âäüng trong caïc xê nghiãûp vi sinh. Âiãöu kiãûn chung vãö an toaìn lao âäüng. Chuïng bao gäöm nhæîng nhiãûm vuû phaït hiãûn vaì nghiãn cæïu thæång têch do saín xuáút, thaío ra nhæîng biãûn phaïp laìm tàng âiãöu kiãûn lao âäüng vaì caïc biãûn phaïp vãû sinh sæïc khoeí nhàòm baío âaím ngàn ngæìa thæång têch, caïc bãûnh nghãö nghiãûp, caïc tai naûn, caïc âaïm chaïy, vuû näø trong xê nghiãûp. Cáön chuï yï náng cao cháút læåüng âaìo taûo vaì hæåïng dáùn kyî thuáût an toaìn cho cäng nhán våïi viãûc æïng duûng caïc phæång tiãûn âaìo taûo hiãûn âaûi, baío âaím cho cäng nhán nhæîng phæång tiãûn baío vãû caï nhán coï hiãûu quaí våïi sæû cán nhàõc âàûc âiãøm cuía caïc quaï trçnh saín xuáút, traïch nhiãûm cuía cäng nhán, caïn bäü kyî thuáût vaì caïc caïn bäü laînh âaûo âãún caïc vàn baín tiãu chuáøn trong lénh væûc an toaìn lao âäüng vaì phoìng chäúng chaïy. 332
Thäng gioï vaì chiãúu saïng. Trong caïc luáût an toaìn âãø saín xuáút trong cäng nghiãûp vi sinh, váún âãö thäng gioï vaì chiãúu saïng âaî âæåüc thãø hiãûn mäüt caïch roî raìng. Thäng gioï trong saín xuáút laì biãûn phaïp quan trong nháút âãø taûo ra nhæîng âiãöu kiãûn vãû sinh phoìng bãûnh bçnh thæåìng trong caïc xê nghiãûp vi sinh. ÅÍ trong táút caí caïc xê nghiãûp, caïc thiãút bë hoaût âäüng âãöu âæåüc bët kên, tuy nhiãn khäng khê trong phoìng saín xuáút cuía xê nghiãûp chæïa nhiãöu vi sinh váût, caïc saín pháøm do hoaût âäüng cuía chuïng, nhæîng tiãøu pháön cuía caïc cháút dinh dæåîng daûng buûi, cuîng nhæ áøm, khê, håi, nhiãût, caïc cháút bay håi dãù näø vaì caïc cháút âäüc. Thäng gioï seî laìm giaím täúi thiãøu näöng âäü caïc cháút trãn. Viãûc chiãúu saïng caïc phoìng saín xuáút cuîng âoïng mäüt vai troì quan troüng. Khi chiãúu saïng phuì håüp seî loaûi træì âæåüc sæû càng thàóng màõt, âaím baío sæû phán biãût âæåüc caïc âäúi tæåüng xung quanh trong hoaût âäüng saín xuáút cuía cäng nhán. Nãúu chiãúu saïng khäng täút seî dáùn âãún quaï càng thàóng, nhanh choïng bë mãût moíi thë giaïc laìm cho sæû phäúi håüp chuyãøn âäüng khäng nhëp nhaìng. Âiãöu âoï dáùn âãún laìm giaím nàng suáút vaì cháút læåüng lao âäüng, laìm tàng khaí nàng bë tai naûn vç cäng nhán phaíi âæïng gáön thiãút bë âang hoaût âäüng. Baío âaím an toaìn lao âäüng trong saín xuáút. Trong pháön naìy bao gäöm nhæîng luáût lãû maì chuí yãúu laì nhæîng biãûn phaïp nhàòm baío âaím an toaìn hoaût âäüng trong caïc quaï trçnh cäng nghãû cå baín, bäú trê, làõp raïp vaì váûn haình cuía thiãút bë cäng nghãû, cuía caïc âæåìng äúng chênh vaì cuía caïc vë trê laìm viãûc. Trong pháön naìy nãu ra caïc biãûn phaïp baío âaím hoaût âäüng an toaìn cho thiãút bë trong phán xæåíng nguyãn liãûu vaì phán xæåíng phuû, trong caïc traûm chæïa kiãöm, axit, trong khu væûc chæïa thuyí phán, chuáøn bë dung dëch sæîa väi, caïc muäúi dinh dæåîng mäi træåìng, trong phán xæåíng lãn men, trong caïc khu væûc vaì xæåíng ly tám, phán ly,loüc, trêch ly caïc cháút, trong phán xæåíng sáúy, tiãu chuáøn hoaï phán chia vaì goïi thaình pháøm caïc cháút hoaût hoaï sinh hoüc. Âãø täø chæïc mäùi mäüt vë trê laìm viãûc cáön phaíi coï nhæîng säú liãûu vãö caïc cháút âäüc, nàng læåüng bæïc xaû khê, buûi trong khu væûc cuía vë trê laìm viãûc, nhæîng säú liãûu vãö viãûc täön taûi tiãúng äön, rung âäüng; cáön biãút kêch thæåïc cå baín cuía thiãút bë, caïc phæång phaïp naûp nguyãn liãûu, váût liãûu vaì baïn thaình pháøm, sæû phán bäú caïc nguäön nàng læåüng, caïc âæåìng váûn chuyãøn bàòng âæåìng bäü, âæåìng sàõt, âæåìng thuyí, hãû thäúng phuûc vuû vê trê laìm viãûc theo chæïc nàng...Thaình láûp dæû aïn täø chæïc laìm viãûc âãø taûo ra nhæîng âiãöu kiãûn an toaìn lao âäüng coï tênh âãún táút caí caïc yãúu täú khäng an toaìn cho mäùi mäüt khu væûc saín xuáút. ÅÍ trong nhæîng khu væûc saín xuáút coï thaíi cháút âäüc haûi thç phaíi nãu thåìi haûn vaì phæång tiãûn kiãøm tra haìm læåüng âån vë cháút âäüc haûi âoï cuîng nhæ caïc tênh cháút lyï hoaï vaì âäüc täú hoüc trong dæû aïn täø chæïc lao âäüng. Luáût an toaìn phaíi nãu nhæîng yãu cáöu baío âaím caïc khu væûc saín xuáút vaì thiãút bë âàûc biãût quan troüng bàòng nhæîng duûng cuû âo- kiãøm tra, bàòng caïc phæång tiãûn tæû âäüng hoaï, hãû thäúng tên hiãûu saín xuáút vaì bàòng nhæîng thäng tin liãn laûc. 333
Caïc kho trong xê nghiãûp vi sinh. Caïc kho âæåüc duìng âãø baío âaím nguyãn liãûu, váût liãûu phuû vaì caïc thaình pháøm cáön âæåüc thiãút kãú coï tênh âãún sæû thuáûn tiãûn cho läúi vaìo, an toaìn cho sæû tiãún haình cäng taïc xãúp dåî vaì loaûi træì chaïy vaì näø. Trong caïc kho chæïa cháút loíng dãù bäúc chaïy (ræåüu etylic vaì metylic, axeton, benzen vaì etxàng) âäü an toaìn baío quaín âæåüc baío âaím do thiãút bë trong væûa chæïa vaì trong caïc xitec coï caïc van thäng håi vaì caïc bäü chàõn læía, cuîng nhæ caïc thiãút bë phoìng chaïy, trong caïc phoìng chæïa caïc phæång tiãûn cå âäüng. Tiãún haình baío quaín caïc cháút âäüc âäúi våïi sæïc khoeí con ngæåìi cáön phaíi tháût tháûn troüng. Âiãöu âoï coï liãn quan âãún caïc cháút âäüc, caïc axit, caïc kiãöm vaì mäüt säú caïc cháút khaïc coï tênh taïc âäüng maûnh. Caïc luáût an toaìn cho saín xuáút thuäüc lénh væûc cäng nghiãûp vi sinh ráút chuï yï âãún hoaût âäüng cuía thiãút bë âiãûn kyî thuáût, âãún caïc biãûn phaïp chäúng chaïy, caïc phæång tiãûn baío vãû caï nhán, phoìng khê. Laînh âaûo xê nghiãûp phaíi coï traïch nhiãûm trong viãûc phaï våî caïc quy luáût an toaìn cuîng nhæ traïch nhiãûm hoaìn thaình caïc biãûn phaïp âaî nãu trong caïc vàn baín. 16.2. KYÎ THUÁÛT AN TOAÌN TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH Kyî thuáût an toaìn - hãû thäúng caïc biãûn phaïp kyî thuáût, täø chæïc vaì hãû thäúng caïc phæång tiãûn coï khaí nàng ngàn ngæìa aính hæåíng tåïi sæû taïc âäüng nguy hiãøm trong hoaût âäüng saín xuáút båíi caïc yãúu täú coï thãø dáùn âãún thæång têch. Táút caí nhæîng yãúu täú nguy hiãøm trong saín xuáút theo baín cháút taïc âäüng tåïi con ngæåìi coï thãø chia ra thaình nhæîng yãúu täú: lyï hoüc, hoaï hoüc, sinh hoüc vaì tám sinh lyï. Thuäüc nhoïm âáöu bao gäöm: caïc maïy moïc vaì cå cáúu chuyãøn âäüng, caïc bäü pháûn di âäüng cuía thiãút bë khäng âæåüc baío vãû täút, caïc váût liãûu di chuyãøn, thaình pháøm, tàng nhiãût âäü bãö màût cuía thiãút bë, chi tiãút, nguyãn váût liãûu, âiãûn aïp trong maûch âiãûn, cháûp maûch coï thãø qua cå thãø ngæåìi, mæïc tàng âiãûn ténh, tàng aïp suáút quy âënh trong caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút... Nhoïm thæï hai coï quan hãû våïi caïc cháút âäüc coï thãø gáy thæång têch khi xám nháûp vaìo cå thãø con ngæåìi qua âæåìng hä háúp, låïp da vaì âæåìng tiãu hoaï. Thuäüc nhoïm thæï ba bao gäöm caïc cháút sinh hoüc, vi sinh váût vaì mäüt säú caïc saín pháøm hoaût hoaï sinh hoüc. Nhoïm thæï bäún kãút håüp caïc yãúu täú quaï taíi vãö lyï hoüc vaì tám traûng tháön kinh. Quaï taíi lyï hoüc coï thãø bao gäöm quaï taíi âäüng, quaï taíi ténh vaì quaï taíi keïm âäüng. Nhæîng taíi troüng vãö tám traûng tháön kinh xuáút hiãûn do trê oïc quaï mãût moíi, do hoaût âäüng âån âiãûu vaì do sæû xuïc caím cao. Táút caí nhæîng yãúu täú âaî âæåüc nãu trãn åí trong mäüt mæïc âäü naìo âoï coï liãn quan âãún caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh. 334
Caïc biãûn phaïp dæû phoìng an toaìn. Cáön thiãút phaíi thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp dæû phoìng trong caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vi sinh coï liãn quan våïi säú låïn caïc quaï trçnh saín xuáút xaíy ra åí chãú âäü tiãût truìng cao cuía thiãút bë cäng nghãû, caïc âæåìng äúng dáùn vaì caïc mäi træåìng dinh dæåîng trong thiãút bë coï aïp suáút dæ hay xaíy ra trong caïc âæåìng äúng dáùn coï cháút loíng dãù chaïy (ræåüu, axeton,...), laìm tàng näöng âäü cuía chuïng trong khäng khê coï thãø dáùn tåïi chaïy vaì näø. Näöng âäü caïc cháút dãù näø træåïc hãút coï thãø taûo thaình bãn trong khu væûc saín xuáút, bãn trong thiãút bë, bãø chæïa. Theo quy luáût thç nhæîng cháút loíng dãù chaïy âæåüc baío quaín trong caïc bãø caïch nhiãût, täút nháút laì baío quaín dæåïi âáút. Trong khi âäø âáöy vaì thaïo caûn chuïng cáön phaíi theo doîi cáøn tháûn caïc quy luáût vaì âënh mæïc hoaût âäüng. Âàûc biãût chuï yï haìm læåüng häùn håüp dãù näø âaî âæåüc taûo thaình trong caïc thiãút bë âaî âæåüc thaïo hãút caïc cháút loíng dãù chaïy, vç khi nguäön chaïy âaî âæåüc taûo thaình trong caïc thiãút bë coï thãø dáùn âãún hiãûn tæåüng näø mäüt caïch ngáùu nhiãn. Cho nãn táút caí caïc thiãút bë chæïa cáön phaíi ræía cáøn tháûn vaì sau âoï kiãøm tra læåüng håi coìn hay hãút. Khäng cho pheïp sæí duûng khäng khê neïn âãø taûo quaï aïp cho caïc cháút loíng dãù chaïy tæì thiãút bë naìy vaìo thiãút bë khaïc, vç tyí lãû vãö læåüng giæîa khäng khê vaì håi cuîng nhæ buûi åí bãn trong thiãút bë coï thãø dáùn tåïi taûo thaình näöng âäü dãù näø. Âãø taûo quaï aïp trong træåìng håüp naìy täút nháút nãn duìng khê trå. Duìng caïc båm coï daûng maìng hay daûng khäng coï voìng khêt âãø båm caïc loaûi cháút loíng dãù chaïy nhàòm loaûi træì roì rè. Caïc khu væûc coï âàût thiãút bë âãø taïch caïc saín pháøm hoaût hoaï sinh hoüc, âãø tinh luyãûn ræåüu vaì axeton cáön âæåüc trang bë hãû thäúng tên hiãûu aïnh saïng vaì tiãúng âäüng baïo hiãûu näöng âäü nguy hiãøm cuía caïc cháút dãù chaïy trong khäng khê. Âãø ngàn ngæìa sæû taûo thaình caïc tia læía âiãûn, caïc nguäön nung noïng trong caïc khu dãù näø vaì dãù chaïy, táút caí nhæîng caïi láúy âiãûn, caïc duûng cuû måí âiãûn, caïc phæång tiãûn tæû âäüng cáön phaíi hoaìn thaình åí kiãøu phoìng näø vaì kên næåïc. Næåïc saín xuáút træåïc khi xaí vaìo hãû thäúng raînh cáön phaíi trung hoaì, laìm saûch dáöu måî, nhæûa vaì caïc håüp cháút âäüc khaïc trong caïc thiãút bë laìm saûch. Khi làõp raïp caïc nguäön aïnh saïng vaì caïc thiãút bë âiãûn cáön phaíi tuán thuí theo caïc quy âënh cuía thiãút bë âiãûn âäúi våïi mäùi khu væûc, coï tênh âãún loaûi phán xæåíng. Cáön phaíi coï quy âënh caïc biãûn phaïp ngàn ngæìa ráút tháûn troüng khi caïc bäü pháûn cuía maïy moïc hoaût âäüng, dáùn âãún bë nung noïng do ma saït (vê duû, caïc bäü dáùn âäüng caïnh khuáúy, caïc baïnh ràng, äø truûc...). Cáön thiãút phaíi chãú taûo chuïng bàòng nhæîng váût liãûu khäng bàõn ra tia saïng nhæ nhäm, âäöng, cháút deío... Biãûn phaïp täút nháút laì duìng nhæîng táúm thaím caosu âãø baío vãû cáöu thang. Trong saín xuáút vi sinh cáön âàûc biãût chuï yï tåïi sæû phán ly âiãûn têch ténh, chuïng coï thãø laìm bäúc chaïy caïc häùn håüp dãù näø khi váûn chuyãøn caïc cháút loíng dãù chaïy - näø vaì caïc 335
cháút khê theo caïc âæåìng äúng khäng tiãúp âáút, khi thaïo vaì roït caïc cháút loíng trong bãø chæïa vaì trong caïc thiãút bë; khi chuyãøn dëch häùn håüp buûi - khäng khê åí trong caïc âæåìng äúng cuía maïy váûn chuyãøn bàòng khê neïn vaì trong caïc thiãút bë âãø sáúy, nghiãön, saìng; khi caïc cháút loíng âæåüc phun ra khoíi äúng phun, voìi phun dæåïi aïp suáút. Cáön biãút ràòng täúc âäü chuyãøn âäüng cuía cháút loíng vaì khê theo caïc äúng caìng cao thç trë säú têch âiãûn caìng låïn, cho nãn phaíi giæî âæåüc quy caïch haûn chãú täúc âäü váûn chuyãøn cuía khê vaì cháút loíng. Tiãúp âáút caïc thiãút bë, caïc âæåìng äúng dáùn, thuìng chæïa, caïc cå cáúu roït, thaïo, cuîng nhæ caïc phãùu chæïa, xyclon, maïy sáúy, thiãút bë dáùn gioï, buûi, chuïng coï thãø têch âæåüc thãú nàng âiãûn têch cao, laì phæång phaïp phäø biãún nháút âãø baío vãû ténh âiãûn. An toaìn váûn haình trong saín xuáút caïc cháút hoaût hoaï sinh hoüc. Âiãöu kiãûn cå baín âãø baío âaím an toaìn váûn haình laì phaíi quan saït tháûn troüng quy trçnh tiãún haình thao taïc cäng nghãû cuía táút caí caïc cäng âoaûn. Qui trçnh thao taïc bao gäöm caïc phæång phaïp tiãún haình nhàòm baío âaím an toaìn váûn haình täúi âa trãn mäüt thiãút bë cuû thãø, khi khaío saït nhæîng quy luáût váûn haình caïc cháút nguy hiãøm vaì khaío saït nhæîng âiãöu kiãûn tiãún haình caïc quy trçnh loaûi træì âæåüc khaí nàng näø, chaïy, cháún thæång, nhiãùm âäücü. Âãø cho thiãút bë hoaût âäüng täút, caïc phán xæåíng cáön phaíi saïng suía vaì räüng raîi, coï bãö räüng cuía läúi âi laûi theo chênh diãûn thiãút bë khäng nhoí hån 2 m, âãø quan saït vaì kiãøm tra âënh kyì thiãút bë vaì caïc duûng cuû, - 0,8 m, cho pheïp tiãún haình bäú trê thiãút bë cäng nghãû doüc theo tæåìng ngoaìi coï caïc cæía säø. Khi xuáút phaït tæì nguyãn nhán vãû sinh, cáön phaíi phuí màût tæåìng bàòng gaûch men; saìn nhaì phaíi bàòng phàóng, khäng tháúm næåïc, coï âäü nghiãng. Âãø giaím täøn tháút nhiãût vaì traïnh boíng, táút caí caïc thiãút bë vaì caïc âæåìng äúng cáön phaíi phuí låïp caïch nhiãût, nhiãût âäü bãö màût caïch nhiãût åí caïc vë trê laìm viãûc khäng quaï 450C. Khäng cho pheïp âàût caïc âæåìng äúng dáùn dung dëch dãù näø, dãù bay håi cuìng våïi caïc âæåìng dáùn nhiãût vaì dáùn khê neïn. Âãø an toaìn cáön sån caïc âæåìng äúng dáùn thaình nhæîng maìu âãø âoaïn nháûn theo nhoïm caïc cháút âæåüc váûn chuyãøn: næåïc - maìu xanh laï cáy, håi - maìu âoí, khäng khê - xanh, khê (trong âoï coï khê hoaï loíng) - vaìng, axit - cam, kiãöm - têm, cháút loíng - náu, caïc cháút khaïc (mäi træåìng dinh dæåîng, cháút loíng canh træåìng, dung dëch enzim ...) - maìu xaïm, caïc äúng chæîa chaïy - âoí. Caïc xê nghiãûp saín xuáút chæïa mäüt læåüng låïn caïc loaûi thiãút bë âæåüc sæí duûng trong cäng nghiãûp hoaï hoüc, cäng nghiãûp thæûc pháøm cuîng nhæ mäüt læåüng âaïng kãø caïc thiãút bë khäng theo quy chuáøn âæåüc saín xuáút trong xê nghiãûp. Cho nãn cáön phaíi hæåïng dáùn tháûn troüng cho cäng nhán thao taïc, phaíi nghiãn cæïu cuû thãø kãút cáúu vaì nguyãn tàõc hoaût âäüng cuía thiãút bë; cäng nghãû vaì caïc luáût vãö kyî thuáût an toaìn âãø tiãún haình thao taïc. Caïc baín hæåïng dáùn kyî thuáût an toaìn âæåüc phaïc thaío riãng biãût cho mäùi loaûi thiãút bë, cäng nghãû, cáön nghiãn cæïu kyî phuì håüp våïi vë trê cäng taïc cuía moüi thaình viãn. Caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút. Trong caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh thæåìng sæí duûng phäø biãún caïc loaûi bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút. 336
Âoï laì caïc näöi phaín æïng cäng nghãû, caïc bäü tiãût truìng, caïc thiãút bë cáúy, thiãút bë lãn men, thiãút bë cä âàûc, thiãút bë cä âàûc chán khäng, näöi háúp (ätäcla), thiãút bë chæng luyãûn, trêch ly...cuîng nhæ thiãút bë nàng læåüng (bäü trao âäøi nhiãût), thiãút bë laìm laûnh, maïy neïn khê... Caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút laì mäüt dung læåüng kên hay laì mäüt thiãút bë duìng âãø tiãún haình caïc quaï trçnh hoaï hoüc vaì nhiãût, duìng âãø baío quaín vaì váûn chuyãøn caïc cháút khê neïn, khê hoaï loíng vaì hoaì tan dæåïi aïp suáút. Vç caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút thuäüc loaûi thiãút bë khäng an toaìn, kãút cáúu, chãú taûo vaì sæû váûn haình cuía chuïng cáön phaíi chuï yï âãún nhæîng yãu cáöu kyî thuáût an toaìn. Phuû thuäüc vaìo trë säú cuía aïp suáút laìm viãûc, táút caí caïc bçnh âæåüc chia ra laìm hai nhoïm. Nhoïm âáöu tiãn thuäüc caïc bçnh laìm viãûc dæåïi aïp suáút cao hån 0,07 MPa (khäng tênh aïp suáút thuyí ténh) âæåüc phäø biãún caïc luáût vãö trang bë vaì an toaìn váûn haình. Nhoïm thæï hai thuäüc caïc bçnh laìm viãûc våïi aïp suáút nhoí hån 0,07 MPa. Nhæîng quy luáût vãö kyî thuáût an toaìn âäúi våïi chuïng âæåüc thaío ra åí daûng luáût ngaình vaì vãû sinh saín xuáút. Bçnh duìng âãø hoaût âäüng dæåïi aïp suáút cáön phaíi coï thuyãút minh våïi näüi dung: tãn nhaì maïy saín xuáút, ngaình saín xuáút, ngaìy saín xuáút, trë säú aïp suáút theo tênh toaïn vaì giåïi haûn vaì caïc thäng säú khaïc. Chè cho pheïp nhæîng ngæåìi âæåüc âaìo taûo theo caïc phæång phaïp hoaût âäüng vaì âaî qua hæåïng dáùn caïc luáût kyî thuáût an toaìn, måïi âæåüc thao taïc thiãút bë laìm viãûc dæåïi aïp suáút. Trong khäng khê thoaït ra tæì caïc thiãút bë (thiãút bë cáúy, thiãút bë lãn men...) chæïa mäüt læåüng låïn vi sinh váût vaì caïc cháút âäüc, cho nãn træåïc khi thaíi vaìo khê quyãøn cáön phaíi loüc saûch. Caïc traûm neïn khê. Caïc maïy neïn khê thæåìng âàût riãng biãût trong caïc toaì nhaì mäüt táöng, âæåüc thiãút kãú theo caïc yãu cáöu “Tiãu chuáøn phoìng chaïy khi thiãút kãú xáy dæûng caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vaì caïc vuìng dán cæ” vaì “Tiãu chuáøn vãû sinh khi thiãút kãú caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp”. Nhiãût âäü khäng khê sau mäùi báûc neïn trong caïc âoaûn âun noïng khäng âæåüc quaï 180 C. Thiãút bë coï nàng suáút låïn hån 10 m3/ph âæåüc trang bë maïy laûnh vaì maïy taïch áøm. 0 Caïc maïy neïn khäng khê coï nàng suáút dæåïi 10 m3/ph våïi aïp suáút dæåïi 0,8 MPa coï thãø âàût åí caïc táöng dæåïi cuía nhaì nhiãöu táöng, nhæng khäng âæåüc âàût dæåïi caïc phoìng sinh hoaût, vàn phoìng vaì caïc phoìng tæång tæû. Trong træåìng håüp naìy chuïng cáön phaíi taïch biãût khoíi caïc khu væûc saín xuáút bàòng loaûi tæåìng chëu læía. Caïc maïy neïn khê coï nàng suáút nhoí hån 20 m3/ph âæåüc caïch biãût våïi caïc phoìng lán cáûn båíi tæåìng chàõn coï chiãöu cao hån 3 m vaì bãö daìy låïn hån 12 cm. 337
Mäùi traûm maïy neïn cáön phaíi coï nhæîng phoìng âàûc biãût âãø baío giæî kên nhæîng váût liãûu vaì duûng cuû dãù moìn...Cáúm baío giæî trong phoìng cuía traûm maïy neïn nhæîng loaûi nhæ dáöu hoaí, etxàng vaì caïc váût liãûu dãù chaïy khaïc. Cáúm nhæîng ngæåìi laû màût vaìo phoìng cuía traûm maïy neïn. Tráön ngàn caïc phoìng cuía traûm khê neïn khäng coï táöng aïp maïi, dãù thaïo, tyí lãû diãûn têch cæía säø, cæía ra vaìo, cæía tråìi chiãúm 0,05 m2 cho 1 m2 phoìng. Mäùi maïy neïn âæåüc trang bë hãû thäúng an toaìn, baío âaím hãû thäúng tên hiãûu aïnh saïng vaì ám thanh khi ngæìng naûp næåïc laûnh, khi tàng nhiãût âäü khê neïn cao hån nhiãût âäü cho pheïp vaì âãø âaím baío ngæìng maïy mäüt caïch tæû âäüng khi giaím aïp suáút dáöu. Caïc voí maïy neïn, maïy laûnh, maïy taïch næåïc vaì dáöu cáön phaíi âæåüc näúi âáút. Caïc maïy neïn coï nàng suáút låïn hån 50 m3/ph cáön phaíi trang bë thãm caïc cå cáúu âãø âiãöu chènh tæû âäüng aïp suáút naûp vaìo. Caïc van baío hiãøm cáön phaíi thoaí maîn caïc yãu cáöu cuía quy luáût thiãút bë vaì an toaìn váûn haình cuía caïc bçnh laìm viãûc dæåïi aïp suáút, vaì haìng ngaìy kiãøm tra aïp suáút dæåïi 1,2 MPa. Bäi trån caïc maïy neïn phaíi theo tiãu chuáøn hiãûn haình. Khi tàng aïp suáút cao hån aïp suáút cho pheïp phaíi ngæìng hoaût âäüng ngay, khi giaím aïp suáút dáöu trong hãû bäi trån seî tháúp hån aïp suáút cho pheïp vaì hãû laìm laûnh dáöu trong hãû bäi trån tháúp hån aïp suáút cho pheïp vaì dáùn âãún laìm hæ hoíng hãû laìm laûnh, xuáút hiãûn tiãúng âäüng laû laìm tàng âäü rung. Chè cho pheïp nhæîng cäng nhán trãn 18 tuäøi âaî qua kiãøm tra y tãú, coï giáúy chæïng nháûn quyãön sæí duûng thiãút bë neïn måïi âæåüc laìm åí traûm. Caïc maïy loüc âãø laìm saûch vaì thu häöi khê, buûi. Âàûc biãût nguy hiãøm trong caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vi sinh laì khäng khê trong caïc phoìng saín xuáút bë nhiãùm caïc cháút thaíi âäüc, cáön phaíi thaíi ra khoíi caïc kho, caïc phán xæåíng saín xuáút mäi træåìng dinh dæåîng tæì caïc cáúu tæí khä, caïc khu taïch vaì trêch ly, caïc kho sáúy, goïi, tiãu chuáøn hoaï vaì baío quaín thaình pháøm. Sæû nhiãùm báøn khäng khê xaíy ra trong caïc phoìng táûp trung caïc loaûi thiãút bë âãø cáúy, lãn men, sáúy, nghiãön... (nhæîng loaûi thiãút bë naìy phaíi kên). Âãø laìm saûch khäng khê khoíi caïc cháút nhiãùm báøn cäng nghiãûp thæåìng sæí duûng caïc thiãút bë thu gom caïc khê- buûi.Thiãút bë âãø laìm saûch caïc khê dãù bäúc chaïy hay caïc cháút dãù näø âæåüc trang bë phuì håüp våïi caïc bäü luáût an toaìn coï tênh âãún sæû baío âaím laìm saûch liãn tuûc trong saín xuáút vaì chu kyì hoaût âäüng cuía thiãút bë chênh. Cáúm xaí khê vaìo khê quyãøn. Khi phaït hiãûn sæû hoíng hoïc cuía caïc thiãút bë trãn thç cáön phaíi dæìng laûi âãø sæía chæîa. Tçnh traûng æïng cæïu xaíy ra khi thiãút bë hoaût âäüng khäng phuì håüp våïi caïc thäng säú laìm saûch khäng khê theo thãø têch, nhiãût âäü, aïp suáút, thaình pháön hoaï - lyï vaì âäü phán taïn, væåüt giåïiï haûn trong baín hæåïng dáùn saín xuáút; ngoaìi ra khi vi phaûm quy caïch thaïo saín 338
pháøm âæåüc thu goïp, vi phaûm chãú âäü laìm tåi, ræía hay thäøi caïc äúng; khi bäü loüc tuïi bë luíng, bë maìi moìn, hæ hoíng vaì täøn tháút khaí nàng loüc cuía caïc bäü loüc. Nãúu sæí duûng phæång phaïp æåït âãø laìm saûch khê thç tçnh traûng æïng cæïu cáön thiãút seî xaíy ra khi phaï huyí sæû naûp næåïc, phán bäú khäng âãöu næåïc theo thãø têch bäü loüc, haìm læåüng caïc cháút lå læíng daûng ràõn cao vaì cháút huït næåïc láúp âáöy låïp loüc. Thiãút bë thu goïp khê - buûi âæåüc trang bë caïc duûng cuû kiãøm tra tæû âäüng. Táút caí caïc thiãút bë loaûi naìy cáön phaíi näúi âáút. Maïy ly tám vaì maïy phán ly. Làõp raïp caïc thiãút bë naìy cáön tiãún haình coï tênh âãún baío âaím caïc âiãöu kiãûn âãø thuáûn låüi vaì an toaìn cho phuûc vuû, coï khoaíng träúng âãún caïc pháön cuía maïy, nhàòm khaío saït âënh kyì, thay âäøi caïc chi tiãút vaì laìm saûch. Caïc âæåìng äúng dáùn, caïc âæåìng dáùn dáöu vaì caïp âiãûn âæåüc bäú trê thuáûn låüi âãø thao taïc. Thiãút bë âæåüc trang bë khoaï liãn âäüng nhàòm loaûi træì khaí nàng måí maïy khi maïy chæa hoaìn toaìn dæìng hàón. Truûc chênh cuía maïy ly tám (maïy phán ly) cáön phaíi näúi våïi bäü dáùn âäüng qua khåïp näúi hay qua truyãön âäüng bàòng âai hçnh thang, âiãûn tråí âån vë cuía chuïng khäng quaï 105Ω cm. Thæåìng sæí duûng bäi trån âai dáùn bàòng glixerin vaì bäö hoïng våïi tyí lãû 100:40 âãø baío âaím bãö màût dáùn cuía âai. Khäng cho pheïp bäi trån bàòng saïp hay nhæûa thäng. Âãø khæí ténh âiãûn, caïc maïy ly tám vaì maïy phán ly âæåüc näúi âáút bàòng caïc bäü pháûn coï âiãûn tråí khäng låïn hån 4 Ω. Khi ly tám, khoang trong cuía voí cáön phaíi ngàn caïch mäi træåìng vaì trong âoï phaíi chæïa khê trå dæåïi aïp suáút låïn hån 0,09 kPa vaì nhoí hån 9,6 kPa. Khi maïy hoaût âäüng cáön kiãøm tra thæåìng xuyãn säú voìng quay trong mäüt âåün vë thåìi gian vaì naûp liãûu âãöu vaìo thuìng quay, kiãøm tra traûng thaïi kyî thuáût vaì bäi trån caïc äø âåî. Khi naûp liãûu khäng âãöu seî xuáút hiãûn “âäü âaío”, coï thãø dáùn âãún våî thaình maïy. Sæû hæ hoíng maïy coï thãø dáùn âãún tai naûn nghiãm troüng, cho nãn khi phaït hiãûn ra nhæîng khaïc biãût nhoí nháút cuîng cáön phaíi nhanh choïng ngæìng hoaût âäüng vaì khàõc phuûc táút caí nhæîng khuyãút táût âæåüc phaït hiãûn. Maïy hoaût âäüng bçnh thæåìng phuû thuäüc vaìo tênh âäöng âãöu vaì mæïc âäü naûp liãûu. Naûp liãûu bçnh thæåìng vaìo maïy khoaíng 50 ÷ 60%. Phaï våî sæû cán bàòng cuía räto, tiãúng äön laû tai, rung âäüng låïn, xuáút hiãûn roì rè trong caïc roong âãöu khäng cho pheïp. Khäng âæåüc måí maïy nãúu trong thuìng coï cháút loíng. Viãûc naûp cháút loíng âæåüc tiãún haình chè khi naìo tang quay âaût âæåüc säú voìng quay âënh mæïc. Chè sau khi maïy dæìng hàón måïi coï thãø bàõt âáöu thaïo dåî âæåìng äúng vaì tang quay. Maïy sáúy, maïy taûo haût , maïy nghiãön. Trong cäng nghiãûp vi sinh hiãûn âang aïp duûng mäüt læåüng låïn caïc loaûi maïy sáúy coï kãút cáúu khaïc nhau. Trong quaï trçnh sáúy, taûo haût vaì 339
nghiãön, mäüt læåüng âaïng kãø caïc haût nhoí daûng bäüt âæåüc taïch ra, cuìng våïi khäng khê chuïng taûo ta mäüt häùn håüp dãù chaïy, dãù näø. Nãúu trong buûi coï chæïa mäüt læåüng âaïng kãø caïc håi dãù bäúc chaïy hay khi xuáút hiãûn mäüt caïch ngáùu nhiãn caïc tia læía thç cuîng coï thãø bäúc chaïy vaì gáy ra tiãúng näø. Viãûc aïp duûng nhæîng biãûn phaïp phoìng ngæìa âãø loaûi træì sæû bäúc chaïy seî coï yï nghéa ráút quan troüng, nhæ loaûi træì viãûc trang bë thiãút bë âiãûn åí bãn trong maïy sáúy, bãn trong caïc âæåìng dáùn khê. Trong træåìng håüp ngoaûi lãû tháût cáön thiãút, thiãút bë âiãûn âæåüc trang bë åí daûng phoìng näø. Khäng cho pheïp quaï nhiãût, ma saït quaï låïn vaì taûo tia læía trong caïc äø truûc, trong caïnh quaût. Khi âun noïng maïy sáúy nãn duìng håi næåïc hay næåïc noïng. Quaût ngæìng hoaût âäüng thç phaíi tàõt mäüt caïch tæû âäüng sæû âun noïng maïy, sau mäüt thåìi gian ngàõn quaût cáön phaíi tiãúp tuûc quay âãø tiãún haình têch nhiãût. Trong caïc maïy thæåìng sinh ra ma saït giæîa caïc váût liãûu gia cäng våïi bãö màût cuía caïc bäü pháûn tiãúp xuïc, vç váûy caïc maïy sáúy, maïy taûo viãn vaì caïc maïy nghiãön laì nhæîng thiãút bë sinh ténh âiãûn. Cho nãn táút caí caïc bäü pháûn bàòng kim loaûi cuía thiãút bë phaíi âæåüc näúi âáút. Sæû têch luyî âiãûn têch låïn nháút seî xaíy ra trong caïc chi tiãút kim loaûi cuía caïc bäü loüc khäng âæåüc näúi âáút. Nãúu nhæ mäüt chi tiãút kim loaûi naìo âoï khäng coï khaí nàng näúi âáút thç phaíi thay thãú caïc loaûi chi tiãút khaïc laìm bàòng váût liãûu caïch âiãûn. Âãø traïnh näø, thuíng thaình maïy thæåìng sæí duûng caïc cå cáúu san bàòng aïp suáút tæïc thåìi. Khi san bàòng aïp suáút, aïp suáút ténh cuía van phoìng näø khäng låïn hån 9,6 kPa. Caïc thiãút bë sáúy kiãøu räto hoaût âäüng cuìng våïi maïy sáúy táöng säi coï âæåìng äúng thäøi âäüc láûp, âæåüc âæa ra ngoaìi mäüt âoaûn daìi nhoí hån 2,5 m. Hãû thäúng thiãút bë cáön coï caïc gäúi cäú âënh chàõc chàõn âãø tiãúp nháûn phuû taíi phaín khaïng trong træåìng håüp näø. Caïc maïy nghiãön. Caïc maïy nghiãön ly tám va âáûp âæåüc âàût trong caïc phoìng riãng biãût, xung quanh chuïng coï khoaíng träúng våïi chiãöu räüng låïn hån 1,5 m. Cho pheïp naûp vaì thaïo liãûu bàòng cå khê hoaï, coìn âãø traïnh buûi bay ra ngoaìi cáön phaíi coï cáúu taûo åí daûng kên. Táút caí caïc maïy nghiãön âæåüc trang bë thãm thiãút bë huït gioï, noï âæåüc måí såïm træåïc khi måí maïy nghiãön, coìn tàõt sau khi dæìng maïy. Træåïc khi nghiãön saín pháøm, maïy nghiãön âæåüc kiãøm tra åí chãú âäü khäng taíi. Khäng cho pheïp caïc âéa cuía maïy nghiãön quay væåüt giåïi haûn quy âënh. Chuïng cuîng phaíi âæåüc näúi âáút cáøn tháûn. Caïc biãûn phaïp an toaìn khi sæí duûng caïc cå cáúu váûn chuyãøn bàòng cå hoüc taïc âäüng liãn tuûc (bàng chuyãön). Nhæîng yãu cáöu cå baín vãö an toaìn váûn haình caïc bàng 340
chuyãön âoï laì: ngàn caïch toaìn bäü caïc pháön quay vaì chuyãøn âäüng (cå cáúu truyãön âäüng, häüp giaím täúc, khåïp näúi, baïnh ràng, caïc tang quay) bàòng caïc læåïi. Caïc bäü pháûn ngàn cáön phaíi làõp raïp phuì håüp âãø coï thãø quan saït vaì bäi dáöu táút caí caïc chi tiãút hoaût âäüng maì khäng cáön phaíi thaïo læåïi. Caïc bàng taíi âæåüc trang bë bäü càõt âiãûn sæû cäú, coï nuït báúm “stop” trong træåìng håüp caïc maïy ngæìng cháûm. Táút caí caïc nuït báúm âæåüc âàût doüc theo bàng taíi våïi khoaíng caïch 10 m. Caïc thiãút bë khåíi âäüng bàng taíi coï tên hiãûu liãn laûc theo ám thanh vaì aïnh saïng. Âãø chuyãøn an toaìn qua caïc bàng taíi thæåìng âàût caïc cáöu chuyãøn. Caïc bàng taíi loaûi nghiãng âæåüc trang bë caïc cå cáúu haîm âàût biãût âãø loaûi træì khaí nàng chuyãøn âäüng xuäúng dæåïi do sæïc nàûng cuía troüng læåüng baín thán chuïng hay cuía váût taíi. Caïc bàng taíi âæåüc âàût trãn âäü cao tæì 0,5 âãún 2 m, cáön phaíi coï læåïi ngàn åí táút caí caïc vë trê vaìo.Täúc âäü chuyãøn âäüng an toaìn nháút cuía caïc bàng taíi khäng låïn hån 0,2 m/s. Khi váûn haình cáön theo doîi sæû bçnh thæåìng cuía caïc chi tiãút quay vaì cáön bäi dáöu caïc chi tiãút hoaût âäüng. Caïc bàng náng âæåüc æïng duûng âãø chuyãøn caïc váût liãûu råìi theo hæåïng thàóng âæïng hay dæåïi mäüt goïc khäng låïn làõm, cáön phaíi coï voí kên bao boüc våïi caïc cæía quan saït. ÅÍ nhæîng vë trê naûp vaì thaïo liãûu cáön âàût maïy huït cuûc bäü. Bäü khåíi âäüng âæåüc trang bë hãû liãn laûc tên hiãûu âàûc biãût . Cáúu taûo vaì làõp raïp vêt taíi, bàng náng cáön phaíi âæåüc thæûc hiãûn phuì håüp våïi caïc yãu cáöu cuía tiãu chuáøn ban haình. Caïc vêt taíi. Âãø an toaìn cho hoaût âäüng cuía vêt taíi, táút caí caïc cå cáúu dáùn âäüng (caïc baïnh ràng, bäü truyãön âäüng, truyãön âäüng bàòng âai) cáön phaíi coï læåïi chàõn. Khäng cho vêt taíi hoaût âäüng khi nàõp thaïo råìi. Khäng cho pheïp tiãún haình sæía chæîa trong thåìi gian hoaût âäüng cuía vêt taíi, måí cæía nàõp hay âáøy váût liãûu bë hoïc bàòng tay trong maïng. Váûn chuyãøn bàòng khê neïn. Khi váûn haình caïc thiãút bë váûn chuyãøn bàòng khê neïn, häùn håüp buûi hæîu cå vaì khäng khê coï thãø hçnh thaình, taûo ra trong caïc phãùu chæïa vaì trong âæåìng äúng dáùn, dãù gáy näø. Âäúi våïi nhæîng häùn håüp khaïc nhau cáön phaíi theo doîi quy âënh giåïi haûn näöng âäü cho pheïp. Khi caïc váût liãûu hæîu cå daûng råìi chuyãøn dëch (bäüt âáûu, baî, caïm...) theo caïc âæåìng äúng, do ma saït giæîa chuïng våïi thaình thiãút bë laìm xuáút hiãûn âiãûn ténh, cáön phaíi coï biãûn phaïp dáùn ra ngoaìi, nãúu khäng âiãûn têch seî âæåüc têch luyî vaì coï thãø gáy ra nhæîng tia saïng, gáy näø. 341
Âãø khæí âiãûn têch, táút caí caïc pháön kim loaûi cuía maïy, cuía khu chæïa, cuía âæåìng äúng dáùn váût liãûu, thäøi khê vaì caïc maïy neïn phaíi âæåüc näúi âáút. Caïc cå cáúu váûn chuyãøn âaío chiãöu phaíi âæåüc näúi âáút. Kyî thuáût an toaìn khi nuäi cáúy vi sinh váût trãn mäi træåìng ràõn. Trong mäüt säú caïc xê nghiãûp khi nuäi cáúy caïc chuíng náúm mäúc vaì caïc vi khuáøn trãn caïc mäi træåìng ràõn xäúp, táút caí hiãûn váùn coìn duìng khay. Phæång phaïp saín xuáút nhæ thãú laìm nhiãùm báøn khäng khê båíi buûi hæîu cå âæåüc taûo ra tæì caïc baìo tæí trong mäi træåìng dinh dæåîng, baïn thaình pháøm vaì thaình pháøm. Khi chuáøn bë canh træåìng, cáúy vaìo mäi træåìng, nuäi cáúy, váûn chuyãøn, thaïo liãûu , nghiãön, sáúy vaì bao goïi thç mäüt læåüng låïn vi sinh váût vaì caïc baìo tæí cuía chuïng xám nháûp vaìo khäng khê trong caïc phoìng saín xuáút. Nãúu khäng coï cå cáúu kên, trao âäøi khê khäng maûnh vaì khäng coï bäü pháûn huït khê thç haìm læåüng buûi âaût tæì 100 âãún 150 mg/1m3 khäng khê, âiãöu âoï coï thãø dáùn âãún sæû xuáút hiãûn näø vaì chaïy. Táút caí nhæîng âiãöu âoï coï aính hæåíng khäng täút âãún sæïc khoeí cäng nhán. Haìm læåüng caïc baìo tæí trong khäng khê khoaíng 20000 trong 1 m3 coï thãø laìm cho cäng nhán bë bãûnh niãm dëch, bãûnh åí da vaì åí caïc cå quan bãn trong cå thãø. Chênh vç thãú nãn cáön thiãút phaíi coï caïc biãûn phaïp baío âaím an toaìn cho cäng viãûc. Viãûc nuäi cáúy canh træåìng cáön phaíi cå khê hoaï vaì cáön âæåüc tiãún haình trong thiãút bë kên, trong nhæîng âiãöu kiãûn vä truìng. Trong caïc phán xæåíng saín xuáút cáön phaíi tiãún haình kiãøm tra thæåìng xuyãn traûng thaïi mäi træåìng saín xuáút, âäü kên cuía thiãút bë, âæåìng äúng, caïc phæång tiãûn váûn chuyãøn, hãû thäúng quaût vaì hãû thäúng huït. 16.3. BAÍO VÃÛ MÄI TRÆÅÌNG XUNG QUANH Baío vãû thiãn nhiãn vaì sæí duûng håüp lyï caïc nguäön dæû træî cuía chuïng trong âiãöu kiãûn khai thaïc triãût âãø laì mäüt trong nhæîng nhiãûm vuû mang tênh xaî häüi, kinh tãú quan troüng nháút cuía mäùi quäúc gia. Viãûc thu nháûn caïc chãú pháøm hoaût hoaï sinh hoüc coï liãn quan våïi sæí duûng caïc vi sinh váût khaïc nhau trong saín xuáút. Phán têch caïc phãú thaíi cuía nhiãöu xê nghiãûp vi sinh âaî khàóng âënh ràòng: khäng khê vaì næåïc thaíi vaìo mäi træåìng xung quanh cáön phaíi tiãún haình vä truìng. Hãû thäúng baío vãû mäi træåìng xung quanh bao gäöm caïc thiãút bë laìm saûch khäng khê thaíi, næåïc ræía vaì næåïc thaíi. Laìm saûch khäng khê thaíi. Trong nhiãöu xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh, khäng khê thaíi vaìo khê quyãøn bë nhiãùm caïc tãú baìo vi sinh váût, bë nhiãùm buûi cuía caïc saín 342
pháøm protein vaì caïc saín pháøm khaïc cuía täøng håüp vi sinh, âæåüc taûo ra trong caïc giai âoaûn lãn men, tuyãøn näøi, sáúy, taûo haût, tiãu chuáøn hoaï, goïi, taíi saín pháøm trãn caïc phæång tiãûn váûn chuyãøn, cuîng nhæ bë nhiãùm buûi cuía caïc muäúi dinh dæåîng vaì nguyãn liãûu (caïc thiãút bë lãn men, thiãút bë tuyãøn näøi, maïy sáúy...), cuîng nhæ sæí duûng caïc xyclon khaïc nhau, xyclon thuyí læûc, phoìng làõng buûi, caïc bäü loüc bàòng vaíi, bàòng âiãûn, caïc bäü loüc khê. Âãø giaím âäü buûi cuía khê thaíi cäng nghãûp, thæåìng sæí duûng maïy loüc khê venturi (hçnh 16.1) sau khi sáúy, goïi vaì naûp saín pháøm lãn maïy váûn chuyãøn. Maïy loüc khê venturi gäöm äúng venturi 3 duìng âãø kãút tuía caïc tiãøu pháön ràõn nhoí, bäü quaïn tênh 4 vaì caïc bäü loüc khê kiãøu ly tám 3, nhàòm thæûc hiãûn quaï trçnh taïch khê khoíi caïc cháút loíng vaì caïc haût âæåüc låïn lãn. Håi Håi Næåïc Næåïc Khäng khê Næåïc Hçnh 16.1. Maïy loüc khê venturi Khäng khê ra khoíi thiãút bë âæåüc quaût 1 âáøy vaìo äúng venturi 3 âãø khuáúy träün våïi næåïc. Caïc haût buûi cuìng våïi caïc gioüt næåïc vaì khê vaìo bäü quaïn tênh 4 âãø taïch khê khoíi cháút loíng. Häùn håüp khê, næåïc vaì caïc haût saín pháøm âæåüc låïn lãn tæì bäü quaïn tênh vaìo caïc bäü loüc khê kiãøu ly tám 2 âãø taïch khê khoíi næåïc vaì caïc haût saín pháøm. Khê hæåïng lãn trãn, næåïc cuìng våïi caïc haût ràõn cuía saín pháøm chaíy xuäúng dæåïi vaìo thuìng chæïa 5, sau âoï âæa vaìo saín xuáút âãø táûn duûng caïc haût thu gom âæåüc. 343
Trong cäng nghiãûp ngæåìi ta sæí duûng räüng raîi caïc thiãút bë háúp phuû, háúp thuû, âãø laìm saûch caïc cháút thaíi cäng nghãû vaì caïc khê thaíi khoíi caïc khê vaì håi âäüc. Trong caïc maïy háúp phuû, doìng khê hay cháút qua låïp háúp phuû daûng haût coï bãö màût låïn (than hoaût tênh, silicagen, oxyt nhäm...). Sæû làõng vaì kãút håüp caïc cháút xaíy ra trãn bãö màût caïc haût háúp phuû. Trong caïc maïy háúp phuû âãø laìm saûch caïc khê, thæåìng sæí duûng caïc cháút loíng (næåïc, dung dëch caïc muäúi), toaìn bäü thãø têch cuía caïc cháút âäüc (khê, håi næåïc) bë huït ráút maûnh. Khê cäng nghãû âæåüc loaûi boí coï thãø bë âäút chaïy thaình ngoün læía. Trong caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp lãn men, quaï trçnh nuäi cáúy caïc chuíng náúm mäúc vaì vi khuáøn âæåüc tiãún haình trong caïc khay trãn mäi træåìng ràõn xäúp. Khäng khê trong phoìng nuäi cáúy seî bë nhiãùm báøn båíi baìo tæí âæåüc taûo thaình tæì caïc cáúu tæí cuía mäi træåìng dinh dæåîng, cuía baïn thaình pháøm vaì thaình pháøm. Âiãöu âoï seî aính hæåíng xáúu âãún sæïc khoeí cuía cäng nhán, gáy nãn nhæîng loaûi bãûnh truyãön nhiãùm. Ngoaìi ra khi näöng âäü buûi hæîu cå cao hån 8 ÷ 10 g/m3 thç seî gáy nguy hiãøm dáùn âãún hiãûn tæåüng näø. Chênh vç váûy caïc thiãút bë âãø nuäi cáúy canh træåìng cáön phaíi laìm kên vaì cå khê hoaï. Laìm saûch næåïc thaíi. Quaï trçnh cäng nghãû thu nháûn caïc saín pháøm vi sinh täøng håüp âoìi hoíi phaíi sæí duûng mäüt læåüng låïn næåïc, chênh læåüng næåïc naìy bë nhiãùm báøn båíi caïc sinh váût âäüc haûi, båíi caïc muäúi khoaïng vaì caïc cáúu tæí hæîu cå. Caïc cháút coï thãø åí traûng thaïi hoaì tan hay khäng hoaì tan. Choün læûa caïc phæång phaïp laìm saûch næåïc thaíi cäng nghiãûp âæåüc xuáút phaït tæì thaình pháön cuía caïc doìng næåïc ráút phæïc taûp vaì hiãûn nay cuîng chæa âæåüc nghiãn cæïu âáöy âuí. Âäü nhiãùm báøn cuía doìng næåïc thaíi thæåìng âæåüc âaïnh giaï theo hai chè säú: COD vaì BOD (COD - læåüng oxy (mg) âãø oxy hoaï hoaìn toaìn táút caí caïc cháút nhiãùm báøn hoaï hoüc coï trong 1 lêt næåïc thaíi vaì BOD - læåüng oxy (mg), maì caïc vi sinh váût sæí duûng âãø oxy hoaï caïc cháút hæîu cå coï trong 1 lêt næåïc thaíi). Trong âiãöu kiãûn cäng nghiãûp thæåìng duìng mäüt säú caïc phæång phaïp laìm saûch næåïc thaíi. Laìm saûch bàòng phæång phaïp cå hoüc. Phæång phaïp naìy duìng âãø caïc cháút báøn åí daûng khäng hoaì tan vaì daûng phán taïn thä. Viãûc taïch raïc ræåíi loaûi låïn, âaï soíi, caïc máùu gäù, cuîng nhæ caïc haût caït, âáút...thæåìng sæí duûng saìng, læåïi, bãø làõng caït vaì caïc bäü xoaïy thuyí læûc. Taïch caïc haût nhoí âæåüc tiãún haình trong caïc bãø làõng. Âãø laìm saûch næåïc thaíi åí mæïc âäü cao hån thæåìng cho qua caïc bäü loüc kiãøu læåïi hay loüc bàòng caït. Bäü xoaïy thuyí læûc. Trong cäng nghiãûp vi sinh âãø laìm trong caïc muäúi dinh dæåîng, caïc mäi træåìng, caïc cháút trung hoaì cuîng nhæ âãø laìm saûch næåïc thaíi bàòng phæång phaïp cå hoüc ngæåìi ta thæåìng sæí duûng caïc bäü xoaïy thuyí læûc. Bäü xoaïy thuyí læûc (hçnh16.2) âån giaín vãö cáúu taûo, chuïng chiãúm diãûn têch saín xuáút nhoí hån so våïi caïc bäü loüc vaì caïc bãø 344
làõng, thuáûn tiãûn trong thao taïc. Nhæng caïc bäü xoaïy thuyí læûc coï nhæåüc âiãøm laì tæåìng cuía thiãút bë nhanh choïng bë baìo moìn vaì tiãu hao nàng læåüng cao hån. Voí cuía bäü xoaïy thuíy læûc gäöm caïc pháön hçnh truû 4 vaì hçnh noïn 2. Dæåïi aïp suáút 0,2 MPa huyãön phuì âæåüc taïch ra qua âoaûn 5 vaìo pháön hçnh truû cuía thiãút bë. Taûi cæía vaìo, huyãön phuì coï chuyãøn âäüng xoàõn, laìm xuáút hiãûn læûc ly tám coï cæåìng âäü âaïng kãø. Do sæû khaïc nhau vãö troüng læûc giæîa caïc pha ràõn vaì loíng vaì do sæû taïc âäüng cuía læûc ly tám, caïc haût ràõn bë bàõn vaìo tæåìng cuía bäü xoaïy thuyí læûc vaì khi chuyãøn âäüng theo quyî âaûo xoàõn äúc trong pháön hçnh noïn, chuïng råi xuäúng dæåïi räöi qua cæía thaïo åí phêa dæåïi 1 âãø vaìo thuìng chæïa. Mäüt pháön låïn pha loíng âaî âæåüc laìm trong Hçnh 16.2. Så âäö chuyãøn âäüng theo âæåìng xoàõn äúc gáön våïi truûc cuía bäü xoaïy bäü xoaïy thuyí læûc thuyí læûc phêa trãn, vaì khi dáùn âãún âoaûn äúng roït 3 seî chaíy vaìo âoaûn äúng 6 âãø âæa ra khoíi thiãút bë. Hiãûu suáút phán chia cuía bäü xoaïy thuyí læûc phuû thuäüc vaìo kêch thæåïc cuía caïc haût ràõn, vaìo aïp suáút cuía huyãön phuì åí cæía vaìo, vaìo tyí säú giæîa âæåìng kênh âoaûn äúng âãø thaïo càûn vaì âæåìng kênh äúng âãø roït cháút loíng âaî âæåüc laìm trong (thæåìng tyí säú naìy bàòng 0,37 ÷ 0,4), vaìo chiãöu cao cuía hçnh truû, vaìo caïc tênh cháút cå - lyï cuía huyãön phuì ban âáöu, vaìo haìm læåüng cuía pha ràõn ... Nàng suáút cuía bäü xoaïy thuyí læûc (m3/s): Q = kDd d ∆p trong âoï: k - hãû säú tiãu hao chung (khi âæåìng kênh bäü xoaïy thuyí læûc 125 ÷ 600 mm vaì âäü noïn 380, k = 2,8⋅10−4); D - âæåìng kênh bäü xoaïy thuyí læûc, m; dd = (0,16 ÷ 0,2)D - âæåìng kênh âoaûn äúng dæåïi åí cæía thaïo, m; ∆p - giaím aïp, bàòng hiãûu caïc aïp suáút trong âoaûn äúng naûp liãûu vaì trong âoaûn äúng thaïo åí trãn, m. Cäng suáút (kW) tiãu thuû cuía bäü xoaïy thuyí læûc: Q∆p t ρ h N = 1000η trong âoï: Q - nàng suáút cuía bäü thuyí læûc, m3/s; ρh - tyí troüng cuía huyãön phuì ban âáöu, kg/m3; ∆pt - giaím aïp trong bäü xoaïy thuyí læûc, Pa; η - hiãûu suáút cuía bäü thuyí læûc. 345
Laìm saûch bàòng phæång phaïp hoaï hoüc. Laìm saûch bàòng phæång phaïp hoaï hoüc thuäüc phæång phaïp taïch caïc cháút báøn bàòng con âæåìng liãn kãút hoaï hoüc båíi caïc cháút phaín æïng, khi chuyãøn thaình caïc håüp cháút måïi thç caïc cháút báøn bë kãút tuía hoàûc bë taïch ra åí daûng khê. Laìm saûch bàòng phæång phaïp hoaï - lyï. Caïc quaï trçnh kãút tuía, kãút bäng, huït næåïc, tuyãøn näøi... âãöu thuäüc caïc quaï trçnh hoaï - lyï. Kãút tuía âæåüc sæí duûng khi làõng cháút coï daûng phán taïn mën. Thæåìng sæí duûng sunfit nhäm âãø laìm cháút âäng tuû. Sæí duûng kãút bäng âãø tàng cæåìng quaï trçnh kãút tuía vaì âãø laìm làõng caïc tiãøu pháön lå læíng do sæû taïc âäüng cuía caïc cháút phaín æïng hæîu cå vaì täøng håüp (vê duû nhæ benzen). Âãø tiãún haình kãút tuía sinh hoüc vaì kãút bäng caïc cháút hæîu cå åí daûng lå læíng trong næåïc thaíi, thæåìng sæí duûng thiãút bë coï quaï trçnh kãút tuía sinh hoüc vaì kãút bäng do naûp buìn hoaût tênh vaì khäng khê. Thiãút bë laì mäüt caïi bãø hçnh chæî nháût, sæïc chæïa cuía noï phuû thuäüc vaìo læåüng næåïc thaíi chaíy vaìo vaì thåìi gian coï màût cuía noï. Thåìi gian coï màût cuía næåïc thaíi trong thiãút bë khi naûp maûnh khäng khê dao âäüng tæì 10 âãún 20 phuït. Sæí duûng loaûi thiãút bë naìy laìm giaím læåüng caïc cháút hæîu cå trong næåïc thaíi dãún 15%. Trong quaï trçnh huït næåïc, caïc buûi kãút tuû trãn bãö màût cuía caïc cháút huït næåïc (vê duû nhæ than hoaût tênh). Cå såí cuía quaï trçnh tuyãøn näøi åí chäù: khaí nàng caïc haût phán taïn bë nhiãùm báøn cuìng våïi caïc boüt khäng khê baío hoaì näøi lãn trãn bãö màût coï daûng vaïng. Laìm saûch bàòng phæång phaïp sinh hoüc. Laìm saûch bàòng phæång phaïp sinh hoüc dæûa trãn khaí nàng cuía caïc vi sinh váût táûn duûng caïc cháút hæîu cå coï trong næåïc thaíi, thæûc cháút laì nguäön cacbon. Ngoaìi nguäön cacbon cho hoaût âäüng säúng cuía vi sinh váût cáön coï nhæîng nguäön khaïc nhæ nitå, phospho, kali. Chuïng thæåìng âæåüc bäø sung åí daûng muäúi khoaïng. Tiãún haình laìm saûch bàòng phæång phaïp sinh hoaï hoàûc laì åí trong caïc âiãöu kiãûn tæû nhiãn hoàûc laì trong caïc âiãöu kiãûn nhán taûo. Caïc bãø loüc sinh hoüc âaî âæåüc æïng duûng räüng raîi trong cäng nghiãûp âãø laìm saûch næåïc thaíi bàòng phæång phaïp sinh hoüc. Bãø loüc sinh hoüc (hçnh 16.3) laì bãø chæïa 1 coï hai lä vaì ba phoìng hçnh 1 chæî nháût våïi bãö sáu 3 ÷ 6 m vaì caïc vaïch ngàn doüc caïch âaïy âãø chuyãøn âaío liãn tuûc trong caïc khoang 6, 7, 8. Bãn trong bãø sinh hoüc coï caïc äúng dáùn gioï 2 våïi caïc bäü thäng gioï åí cuäúi äúng 5. Cæía næåïc thaíi vaìo 3 âæåüc âàût åí pháön bãn trãn cuía lä âáöu, coìn cæía ra 4 åí pháön trãn cuía lä thæï hai. Chiãöu daìi cuía bãø låïn hån 10 láön chiãöu räüng vaì vaìo khoaíng 50 ÷ 150 m, thãø têch 5 hoaût âäüng cuía lä tæì 1500 âãún 30000 m3, thåìi gian Hçnh 16.3. Bãø loüc næåï c thaí i coï màû t trong bãø tæì 8 âãú n 20 h. Khi naû p sinh hoüc ba phoìng 346
khäng khê 5 m3/(m2⋅h) BOD cuía næåïc thaíi coï thãø giaím tæì 300 âãún 15 mg O2/l. Caïc bãø sinh hoüc vãö cäng nghãû coï liãn quan våïi bãø làõng âåüt hai, âæåüc duìng âãø taïch buìn hoaût tênh khoíi næåïc thaíi âaî âæåüc laìm saûch. Caïc bãø làõng âåüt hai laì nhæîng loaûi bãø tiãúp xuïc, trong âoï coï bäø sung dung dëch chæïa clo âãø khæí truìng. Thåìi gian tiãúp xuïc cuía clo våïi næåïc khäng nhoí hån 30 phuït. Âãø laìm saûch næåïc saín xuáút khoíi caïc saín pháøm dáöu thæåìng duìng caïc bäü thu häöi âàûc biãût. Caïc bãø làõng. Âãø taïch caïc mäi træåìng khäng âäöng nháút, caïc huyãön phuì vaì nhuî tæång trong træåìng háúp dáùn, thæåìng sæí duûng caïc thiãút bë làõng. Trong cäng nghiãûp vi sinh sæí duûng caïc bãø làõng âãø thæûc hiãûn quaï trçnh laìm trong caïc dung dëch muäúi, mäi træåìng dinh dæåîng, âãø taïch caïc tiãøu pháön thaûch cao khoíi caïc cháút trung hoaì trong saín xuáút bàòng phæång phaïp thuyí phán, cuîng nhæ âæåüc sæí duûng trong caïc hãû thäúng chuáøn bë næåïc vaì laìm saûch næåïc thaíi cäng nghiãûp. Theo hæåïng chuyãøn âäüng cuía cháút loíng trong bãø, coï thãø chia ra caïc loaûi bãø sau âáy: hæåïng tám, nàòm ngang, âæïng vaì nhæîng låïp moíng. Trong caïc bãø hæåïng tám thç sæû chuyãøn âäüng cuía cháút loíng âæåüc thæûc hiãûn theo hæåïng tæì tám âãún tæåìng bãn ngoaìi hay ngæåüc laûi. Trong caïc bãø âæïng thç sæû chuyãøn âäüng cuía cháút loíng xaíy ra tæì pháön dæåïi lãn pháön trãn hay ngæåüc laûi. Trong caïc bãø làõng coï nhiãöu låïp moíng xaíy ra laìm làõng låïp nhuî tæång vaì huyãön phuì. Hçnh 16.4 mä taí bãø làõng trong daûng xilanh âæïng. Nguyãn tàõc hoaût âäüng cuía bãø nhæ sau: næåïc âæåüc naûp vaìo xilanh theo hæåïng tiãúp tuyãún âãø baío âaím khuáúy träün maûnh våïi cháút phaín æïng. Táúm chàõn hæåïng phun 1 âæåüc làõp åí cæía vaìo pháön hçnh noïn nhàòm äøn âënh chuyãøn âäüng quay cuía næåïc. Caïc tiãøu pháön låïn âæåüc kãút tuû trong pháön xilanh vaì âæåüc thaíi ra khoíi thiãút bë theo âënh kyì. Caïc tiãøu pháön nhoí khi näøi lãn trãn pháön noïn cuía bãø, âæåüc táûp trung åí tám bãø vaì âæåüc làõng trong häüp hçnh noïn 3 räöi cuìng våïi mäüt pháön næåïc vaìo äúng 2 vaì vaìo thuìng chæïa kãút tuía. Nhåì cå cáúu äúng läöng 4 maì häüp hçnh noïn 3 coï thãø chuyãøn dëch lãn xuäúng, cho nãn cháút læåüng laìm saûch næåïc âæåüc âiãöu chènh. Täúc âäü naûp næåïc coï aính hæåíng tåïi cháút læåüng laìm saûch. Täúc âäü næåïc trong pháön xilanh âæåüc âiãöu chènh trong giåïi haûn tæì 3 âãún 1,2 m/s, khi âoï täúc âäü chuyãøn âäüng âæïng cuía næåïc 0,013 m/s. ÅÍ pháön trãn cuía noïn, täúc âäü chuyãøn âäüng ngang bàòng 0,005 ÷ 0,02 m/s, coìn chuyãøn âäüng âæïng - 0,0007 m/s. Bãø làõng trong coï âæåìng kênh pháön noïn 4,8 m, nàng suáút tênh theo næåïc 21,6 ÷ 90 3 m /h. Hçnh 16.4b mä taí bãø hçnh cän âæïng. Næåïc cho vaìo laìm saûch qua van 3 vaìo maïng håí âãø khuáúy träün våïi caïc cháút poly- âiãûn phán cao phán tæí. Sau âoï âáøy häùn håüp vaìo 347
voìng chàõn trung tám bçnh truû 2. Taûi âáy caïc tiãøu pháön ràõn taûo thaình aglomerat, to dáön vaì bàõt âáöu làõng vaìo pháön dæåïi cuía cän. Nhåì bäü khuáúy 1 quay våïi säú voìng 0,2 ÷ 0,6 voìng/ phuït laìm cho caïc pháön tæí ràõn âæåüc neïn chàût thãm. Khi cháút càûn âaût âæûåc tyí troüng âaî cho thç caím biãún 4 seî truyãön tên hiãûu âãún bäü âiãöu chènh 5 âãø måí cå cáúu thaïo. Trong thiãút bë coìn âæåüc theo doîi quaï trçnh naûp tæû âäüng cháút kãút bäng. Mæïc âäü khæí næåïc cuía cháút làõng khoaíng tæì 95 ÷ 96 âãún 55 ÷ 65%. Cháút kãút bäng Næåïc âaî âæåüc laìm trong Næåïc âæa Cháút phaín æïng vaìo âãø gia cäng Caïc haût låïn a) b) c) Hçnh 16.4. Caïc bãø làõng daûng âæïng: a- Bãø laìm trong daûng xilanh noïn; b- Bãø cä hçnh cän; c- Bãø làõng daûng âæïng âãø laìm saûch huyãön phuì vaì taïch càûn keo Trãn hçnh 16.4c mä taí bãø làõng hçnh truû cän âæïng âãø laìm saûch caïc cháút loíng chæïa caïc haût coï khaí nàng dênh baïm, taûo ra låïp daìy baïm trãn thaình cuía thiãút bë vaì taûo ra vaïng. Bãø làõng âæåüc chãú taûo coï daûng bãø hçnh truû våïi âaïy cän vaì äúng cän trung tám 2 coï loa phêa dæåïi 1. Voìng chàõn 6 vaì thuìng chæïa vaïng 4 âæåüc làõp theo chu vi cuía bãø. Huyãön phuì naûp vaìo bãø làõng theo phæång tiãúp tuyãún åí pháön trãn cuía äúng trung tám. Dæåïi taïc duûng cuía troüng læûc, caïc haût cæïng råi xuäúng bãø taûo thaình cháút làõng åí pháön cän cuía bãø , coìn vaïng cuìng våïi cháút loíng âaî âæåüc laìm trong âæåüc näøi lãn trãn, vaìo khäng gian giuîa äúng trung tám vaì voìng chàõn. Mäüt pháön vaïng cuìng våïi cháút loíng âaî âæåüc laìm trong, khi chuyãøn âäüng trong khäng gian giæîa voìng âãûm vaì thaình bãø, âæåüc thaíi ra qua âoaûn äúng 5. Nhåì caïc caïnh quay 7 vaì 9 maì vaïng näøi lãn, âæåüc hæåïng vaìo thuìng chæïa vaïng 4. Caïnh 8 duìng âãø xaí nhanh vaïng khi naûp mäüt læåüng næåïc nháút âënh. Caïc caïnh âæåüc chãú taûo bàòng caosu laï, coï bãö daìy 4 ÷ 8 mm. Duìng caïc xêch quay 3 âãø âáøy càûn dênh baïm trãn thaình bãø. Caïc xêch quay âæåüc gàõn åí pháön cän âãø thu gom càûn vaì thaïo ra ngoaìi qua cæía dæåïi cuía bãø. 348