332
Chæång 16
AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG VAÌ BAÍO VÃÛ MÄI TRÆÅÌNG
TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH
Khi täø chæïc mäüt hoaût âäüng saín xuáút báút kyì naìo trong cäng nghiãûp vi sinh cuîng cáön
phaíi tênh âãún táút caí caïc nhán täú lao âäüng trong táút caí caïc giai âoaûn saín xuáút. Caïc âiãöu
kiãûn lao âäüng cuía cäng nhán âãöu phuû thuäüc vaìo chuïng.
Nhæîng váún âãö bao gäöm baío häü lao âäüng, kyî thuáût an toaìn, vãû sinh saín xuáút, bäü
luáût lao âäüng âãöu thaío ra caïc biãûn phaïp qui âënh båíi caïc luáût an toaìn trong cäng nghiãûp
vi sinh, nhàòm âaím baío ngàn ngæìa thæång têch do saín xuáút, do caïc bãûnh nghãö nghiãûp, do
caïc sæû cäú cuía maïy moïc, do chaïy vaì näø.
16.1. NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ TÄØNG QUAÏT VÃÖ AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG TRONG NHAÌ
MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH
An toaìn lao âäüng giåïi thiãûu caïc hãû thäúng vàn baín vãö luáût vaì nhæîng biãûn phaïp
tæång æïng våïi chuïng nhàòm âaím baío an toaìn, baío vãû sæïc khoeí vaì khaí nàng laìm viãûc cuía
con ngæåìi trong quaï trçnh lao âäüng, kinh tãú - xaî häüi, kyî thuáût, vãû sinh vaì täø chæïc.
Caïc axit, kiãöm, muäúi vaì caïc loaûi vi sinh váût âæåüc sæí duûng räüng raîi trong caïc xê
nghiãûp âãø saín xuáút ra caïc chãú pháøm hoaût hoaï (vitamin, chãú pháøm protein vaì enzim, náúm
men gia suïc...), chuïng coï thãø gáy nãn nhæîng dë æïng cho cäng nhán vaì caïc cháút phuû âæåüc
sæí duûng trong saín xuáút dãù chaïy vaì dãù näø.
Cho nãn cáön âàûc biãût chuï yï nhæîng váún âãö vãö an toaìn lao âäüng trong caïc xê nghiãûp
vi sinh.
Âiãöu kiãûn chung vãö an toaìn lao âäüng. Chuïng bao gäöm nhæîng nhiãûm vuû phaït hiãûn
vaì nghiãn cæïu thæång têch do saín xuáút, thaío ra nhæîng biãûn phaïp laìm tàng âiãöu kiãûn lao
âäüng vaì caïc biãûn phaïp vãû sinh sæïc khoeí nhàòm baío âaím ngàn ngæìa thæång têch, caïc bãûnh
nghãö nghiãûp, caïc tai naûn, caïc âaïm chaïy, vuû näø trong xê nghiãûp.
Cáön chuï yï náng cao cháút læåüng âaìo taûo vaì hæåïng dáùn kyî thuáût an toaìn cho cäng
nhán våïi viãûc æïng duûng caïc phæång tiãûn âaìo taûo hiãûn âaûi, baío âaím cho cäng nhán nhæîng
phæång tiãûn baío vãû caï nhán coï hiãûu quaí våïi sæû cán nhàõc âàûc âiãøm cuía caïc quaï trçnh saín
xuáút, traïch nhiãûm cuía cäng nhán, caïn bäü kyî thuáût vaì caïc caïn bäü laînh âaûo âãún caïc vàn
baín tiãu chuáøn trong lénh væûc an toaìn lao âäüng vaì phoìng chäúng chaïy.
333
Thäng gioï vaì chiãúu saïng. Trong caïc luáût an toaìn âãø saín xuáút trong cäng nghiãûp vi
sinh, váún âãö thäng gioï vaì chiãúu saïng âaî âæåüc thãø hiãûn mäüt caïch roî raìng.
Thäng gioï trong saín xuáút laì biãûn phaïp quan trong nháút âãø taûo ra nhæîng âiãöu kiãûn
vãû sinh phoìng bãûnh bçnh thæåìng trong caïc xê nghiãûp vi sinh. ÅÍ trong táút caí caïc xê
nghiãûp, caïc thiãút bë hoaût âäüng âãöu âæåüc bët kên, tuy nhiãn khäng khê trong phoìng saín
xuáút cuía xê nghiãûp chæïa nhiãöu vi sinh váût, caïc saín pháøm do hoaût âäüng cuía chuïng, nhæîng
tiãøu pháön cuía caïc cháút dinh dæåîng daûng buûi, cuîng nhæ áøm, khê, håi, nhiãût, caïc cháút bay
håi dãù näø vaì caïc cháút âäüc. Thäng gioï seî laìm giaím täúi thiãøu näöng âäü caïc cháút trãn.
Viãûc chiãúu saïng caïc phoìng saín xuáút cuîng âoïng mäüt vai troì quan troüng. Khi chiãúu
saïng phuì håüp seî loaûi træì âæåüc sæû càng thàóng màõt, âaím baío sæû phán biãût âæåüc caïc âäúi
tæåüng xung quanh trong hoaût âäüng saín xuáút cuía cäng nhán.
Nãúu chiãúu saïng khäng täút seî dáùn âãún quaï càng thàóng, nhanh choïng bë mãût moíi thë
giaïc laìm cho sæû phäúi håüp chuyãøn âäüng khäng nhëp nhaìng. Âiãöu âoï dáùn âãún laìm giaím
nàng suáút vaì cháút læåüng lao âäüng, laìm tàng khaí nàng bë tai naûn vç cäng nhán phaíi âæïng
gáön thiãút bë âang hoaût âäüng.
Baío âaím an toaìn lao âäüng trong saín xuáút. Trong pháön naìy bao gäöm nhæîng luáût
lãû maì chuí yãúu laì nhæîng biãûn phaïp nhàòm baío âaím an toaìn hoaût âäüng trong caïc quaï trçnh
cäng nghãû cå baín, bäú trê, làõp raïp vaì váûn haình cuía thiãút bë cäng nghãû, cuía caïc âæåìng äúng
chênh vaì cuía caïc vë trê laìm viãûc. Trong pháön naìy nãu ra caïc biãûn phaïp baío âaím hoaût
âäüng an toaìn cho thiãút bë trong phán xæåíng nguyãn liãûu vaì phán xæåíng phuû, trong caïc
traûm chæïa kiãöm, axit, trong khu væûc chæïa thuyí phán, chuáøn bë dung dëch sæîa väi, caïc
muäúi dinh dæåîng mäi træåìng, trong phán xæåíng lãn men, trong caïc khu væûc vaì xæåíng ly
tám, phán ly,loüc, trêch ly caïc cháút, trong phán xæåíng sáúy, tiãu chuáøn hoaï phán chia vaì
goïi thaình pháøm caïc cháút hoaût hoaï sinh hoüc.
Âãø täø chæïc mäùi mäüt vë trê laìm viãûc cáön phaíi coï nhæîng säú liãûu vãö caïc cháút âäüc, nàng
læåüng bæïc xaû khê, buûi trong khu væûc cuía vë trê laìm viãûc, nhæîng säú liãûu vãö viãûc täön taûi
tiãúng äön, rung âäüng; cáön biãút kêch thæåïc cå baín cuía thiãút bë, caïc phæång phaïp naûp
nguyãn liãûu, váût liãûu vaì baïn thaình pháøm, sæû phán bäú caïc nguäön nàng læåüng, caïc âæåìng
váûn chuyãøn bàòng âæåìng bäü, âæåìng sàõt, âæåìng thuyí, hãû thäúng phuûc vuû vê trê laìm viãûc theo
chæïc nàng...Thaình láûp dæû aïn täø chæïc laìm viãûc âãø taûo ra nhæîng âiãöu kiãûn an toaìn lao âäüng
coï tênh âãún táút caí caïc yãúu täú khäng an toaìn cho mäùi mäüt khu væûc saín xuáút.
ÅÍ trong nhæîng khu væûc saín xuáút coï thaíi cháút âäüc haûi thç phaíi nãu thåìi haûn vaì
phæång tiãûn kiãøm tra haìm læåüng âån vë cháút âäüc haûi âoï cuîng nhæ caïc tênh cháút lyï hoaï vaì
âäüc täú hoüc trong dæû aïn täø chæïc lao âäüng.
Luáût an toaìn phaíi nãu nhæîng yãu cáöu baío âaím caïc khu væûc saín xuáút vaì thiãút bë âàûc
biãût quan troüng bàòng nhæîng duûng cuû âo- kiãøm tra, bàòng caïc phæång tiãûn tæû âäüng hoaï, hãû
thäúng tên hiãûu saín xuáút vaì bàòng nhæîng thäng tin liãn laûc.
334
Caïc kho trong xê nghiãûp vi sinh. Caïc kho âæåüc duìng âãø baío âaím nguyãn liãûu, váût
liãûu phuû vaì caïc thaình pháøm cáön âæåüc thiãút kãú coï tênh âãún sæû thuáûn tiãûn cho läúi vaìo, an
toaìn cho sæû tiãún haình cäng taïc xãúp dåî vaì loaûi træì chaïy vaì näø.
Trong caïc kho chæïa cháút loíng dãù bäúc chaïy (ræåüu etylic vaì metylic, axeton, benzen
vaì etxàng) âäü an toaìn baío quaín âæåüc baío âaím do thiãút bë trong væûa chæïa vaì trong caïc
xitec coï caïc van thäng håi vaì caïc bäü chàõn læía, cuîng nhæ caïc thiãút bë phoìng chaïy, trong
caïc phoìng chæïa caïc phæång tiãûn cå âäüng.
Tiãún haình baío quaín caïc cháút âäüc âäúi våïi sæïc khoeí con ngæåìi cáön phaíi tháût tháûn
troüng. Âiãöu âoï coï liãn quan âãún caïc cháút âäüc, caïc axit, caïc kiãöm vaì mäüt säú caïc cháút khaïc
coï tênh taïc âäüng maûnh.
Caïc luáût an toaìn cho saín xuáút thuäüc lénh væûc cäng nghiãûp vi sinh ráút chuï yï âãún
hoaût âäüng cuía thiãút bë âiãûn kyî thuáût, âãún caïc biãûn phaïp chäúng chaïy, caïc phæång tiãûn baío
vãû caï nhán, phoìng khê.
Laînh âaûo xê nghiãûp phaíi coï traïch nhiãûm trong viãûc phaï våî caïc quy luáût an toaìn
cuîng nhæ traïch nhiãûm hoaìn thaình caïc biãûn phaïp âaî nãu trong caïc vàn baín.
16.2. KYÎ THUÁÛT AN TOAÌN TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH
Kyî thuáût an toaìn - hãû thäúng caïc biãûn phaïp kyî thuáût, täø chæïc vaì hãû thäúng caïc
phæång tiãûn coï khaí nàng ngàn ngæìa aính hæåíng tåïi sæû taïc âäüng nguy hiãøm trong hoaût
âäüng saín xuáút båíi caïc yãúu täú coï thãø dáùn âãún thæång têch.
Táút caí nhæîng yãúu täú nguy hiãøm trong saín xuáút theo baín cháút taïc âäüng tåïi con
ngæåìi coï thãø chia ra thaình nhæîng yãúu täú: lyï hoüc, hoaï hoüc, sinh hoüc vaì tám sinh lyï.
Thuäüc nhoïm âáöu bao gäöm: caïc maïy moïc vaì cå cáúu chuyãøn âäüng, caïc bäü pháûn di
âäüng cuía thiãút bë khäng âæåüc baío vãû täút, caïc váût liãûu di chuyãøn, thaình pháøm, tàng nhiãût
âäü bãö màût cuía thiãút bë, chi tiãút, nguyãn váût liãûu, âiãûn aïp trong maûch âiãûn, cháûp maûch coï
thãø qua cå thãø ngæåìi, mæïc tàng âiãûn ténh, tàng aïp suáút quy âënh trong caïc bçnh hoaût âäüng
dæåïi aïp suáút...
Nhoïm thæï hai coï quan hãû våïi caïc cháút âäüc coï thãø gáy thæång têch khi xám nháûp
vaìo cå thãø con ngæåìi qua âæåìng hä háúp, låïp da vaì âæåìng tiãu hoaï.
Thuäüc nhoïm thæï ba bao gäöm caïc cháút sinh hoüc, vi sinh váût vaì mäüt säú caïc saín
pháøm hoaût hoaï sinh hoüc.
Nhoïm thæï bäún kãút håüp caïc yãúu täú quaï taíi vãö lyï hoüc vaì tám traûng tháön kinh. Quaï taíi
lyï hoüc coï thãø bao gäöm quaï taíi âäüng, quaï taíi ténh vaì quaï taíi keïm âäüng. Nhæîng taíi troüng vãö
tám traûng tháön kinh xuáút hiãûn do trê oïc quaï mãût moíi, do hoaût âäüng âån âiãûu vaì do sæû xuïc
caím cao.
Táút caí nhæîng yãúu täú âaî âæåüc nãu trãn åí trong mäüt mæïc âäü naìo âoï coï liãn quan âãún
caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh.
335
Caïc biãûn phaïp dæû phoìng an toaìn. Cáön thiãút phaíi thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp dæû
phoìng trong caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vi sinh coï liãn quan våïi säú låïn caïc quaï trçnh saín
xuáút xaíy ra åí chãú âäü tiãût truìng cao cuía thiãút bë cäng nghãû, caïc âæåìng äúng dáùn vaì caïc mäi
træåìng dinh dæåîng trong thiãút bë coï aïp suáút dæ hay xaíy ra trong caïc âæåìng äúng dáùn coï
cháút loíng dãù chaïy (ræåüu, axeton,...), laìm tàng näöng âäü cuía chuïng trong khäng khê coï thãø
dáùn tåïi chaïy vaì näø.
Näöng âäü caïc cháút dãù näø træåïc hãút coï thãø taûo thaình bãn trong khu væûc saín xuáút, bãn
trong thiãút bë, bãø chæïa. Theo quy luáût thç nhæîng cháút loíng dãù chaïy âæåüc baío quaín trong
caïc bãø caïch nhiãût, täút nháút laì baío quaín dæåïi âáút. Trong khi âäø âáöy vaì thaïo caûn chuïng cáön
phaíi theo doîi cáøn tháûn caïc quy luáût vaì âënh mæïc hoaût âäüng. Âàûc biãût chuï yï haìm læåüng
häùn håüp dãù näø âaî âæåüc taûo thaình trong caïc thiãút bë âaî âæåüc thaïo hãút caïc cháút loíng dãù
chaïy, vç khi nguäön chaïy âaî âæåüc taûo thaình trong caïc thiãút bë coï thãø dáùn âãún hiãûn tæåüng
näø mäüt caïch ngáùu nhiãn. Cho nãn táút caí caïc thiãút bë chæïa cáön phaíi ræía cáøn tháûn vaì sau âoï
kiãøm tra læåüng håi coìn hay hãút.
Khäng cho pheïp sæí duûng khäng khê neïn âãø taûo quaï aïp cho caïc cháút loíng dãù chaïy
tæì thiãút bë naìy vaìo thiãút bë khaïc, vç tyí lãû vãö læåüng giæîa khäng khê vaì håi cuîng nhæ buûi åí
bãn trong thiãút bë coï thãø dáùn tåïi taûo thaình näöng âäü dãù näø. Âãø taûo quaï aïp trong træåìng håüp
naìy täút nháút nãn duìng khê trå. Duìng caïc båm coï daûng maìng hay daûng khäng coï voìng
khêt âãø båm caïc loaûi cháút loíng dãù chaïy nhàòm loaûi træì roì rè. Caïc khu væûc coï âàût thiãút bë âãø
taïch caïc saín pháøm hoaût hoaï sinh hoüc, âãø tinh luyãûn ræåüu vaì axeton cáön âæåüc trang bë hãû
thäúng tên hiãûu aïnh saïng vaì tiãúng âäüng baïo hiãûu näöng âäü nguy hiãøm cuía caïc cháút dãù chaïy
trong khäng khê.
Âãø ngàn ngæìa sæû taûo thaình caïc tia læía âiãûn, caïc nguäön nung noïng trong caïc khu dãù
näø vaì dãù chaïy, táút caí nhæîng caïi láúy âiãûn, caïc duûng cuû måí âiãûn, caïc phæång tiãûn tæû âäüng
cáön phaíi hoaìn thaình åí kiãøu phoìng näø vaì kên næåïc.
Næåïc saín xuáút træåïc khi xaí vaìo hãû thäúng raînh cáön phaíi trung hoaì, laìm saûch dáöu
måî, nhæûa vaì caïc håüp cháút âäüc khaïc trong caïc thiãút bë laìm saûch.
Khi làõp raïp caïc nguäön aïnh saïng vaì caïc thiãút bë âiãûn cáön phaíi tuán thuí theo caïc quy
âënh cuía thiãút bë âiãûn âäúi våïi mäùi khu væûc, coï tênh âãún loaûi phán xæåíng.
Cáön phaíi coï quy âënh caïc biãûn phaïp ngàn ngæìa ráút tháûn troüng khi caïc bäü pháûn cuía
maïy moïc hoaût âäüng, dáùn âãún bë nung noïng do ma saït (vê duû, caïc bäü dáùn âäüng caïnh
khuáúy, caïc baïnh ràng, äø truûc...). Cáön thiãút phaíi chãú taûo chuïng bàòng nhæîng váût liãûu khäng
bàõn ra tia saïng nhæ nhäm, âäöng, cháút deío...
Biãûn phaïp täút nháút laì duìng nhæîng táúm thaím caosu âãø baío vãû cáöu thang.
Trong saín xuáút vi sinh cáön âàûc biãût chuï yï tåïi sæû phán ly âiãûn têch ténh, chuïng coï
thãø laìm bäúc chaïy caïc häùn håüp dãù näø khi váûn chuyãøn caïc cháút loíng dãù chaïy - näø vaì caïc
336
cháút khê theo caïc âæåìng äúng khäng tiãúp âáút, khi thaïo vaì roït caïc cháút loíng trong bãø chæïa
vaì trong caïc thiãút bë; khi chuyãøn dëch häùn håüp buûi - khäng khê åí trong caïc âæåìng äúng
cuía maïy váûn chuyãøn bàòng khê neïn vaì trong caïc thiãút bë âãø sáúy, nghiãön, saìng; khi caïc cháút
loíng âæåüc phun ra khoíi äúng phun, voìi phun dæåïi aïp suáút. Cáön biãút ràòng täúc âäü chuyãøn
âäüng cuía cháút loíng vaì khê theo caïc äúng caìng cao thç trë säú têch âiãûn caìng låïn, cho nãn
phaíi giæî âæåüc quy caïch haûn chãú täúc âäü váûn chuyãøn cuía khê vaì cháút loíng.
Tiãúp âáút caïc thiãút bë, caïc âæåìng äúng dáùn, thuìng chæïa, caïc cå cáúu roït, thaïo, cuîng
nhæ caïc phãùu chæïa, xyclon, maïy sáúy, thiãút bë dáùn gioï, buûi, chuïng coï thãø têch âæåüc thãú
nàng âiãûn têch cao, laì phæång phaïp phäø biãún nháút âãø baío vãû ténh âiãûn.
An toaìn váûn haình trong saín xuáút caïc cháút hoaût hoaï sinh hoüc. Âiãöu kiãûn cå baín
âãø baío âaím an toaìn váûn haình laì phaíi quan saït tháûn troüng quy trçnh tiãún haình thao taïc
cäng nghãû cuía táút caí caïc cäng âoaûn. Qui trçnh thao taïc bao gäöm caïc phæång phaïp tiãún
haình nhàòm baío âaím an toaìn váûn haình täúi âa trãn mäüt thiãút bë cuû thãø, khi khaío saït nhæîng
quy luáût váûn haình caïc cháút nguy hiãøm vaì khaío saït nhæîng âiãöu kiãûn tiãún haình caïc quy
trçnh loaûi træì âæåüc khaí nàng näø, chaïy, cháún thæång, nhiãùm âäücü. Âãø cho thiãút bë hoaût
âäüng täút, caïc phán xæåíng cáön phaíi saïng suía vaì räüng raîi, coï bãö räüng cuía läúi âi laûi theo
chênh diãûn thiãút bë khäng nhoí hån 2 m, âãø quan saït vaì kiãøm tra âënh kyì thiãút bë vaì caïc
duûng cuû, - 0,8 m, cho pheïp tiãún haình bäú trê thiãút bë cäng nghãû doüc theo tæåìng ngoaìi coï
caïc cæía säø. Khi xuáút phaït tæì nguyãn nhán vãû sinh, cáön phaíi phuí màût tæåìng bàòng gaûch
men; saìn nhaì phaíi bàòng phàóng, khäng tháúm næåïc, coï âäü nghiãng. Âãø giaím täøn tháút nhiãût
vaì traïnh boíng, táút caí caïc thiãút bë vaì caïc âæåìng äúng cáön phaíi phuí låïp caïch nhiãût, nhiãût âäü
bãö màût caïch nhiãût åí caïc vë trê laìm viãûc khäng quaï 450C. Khäng cho pheïp âàût caïc âæåìng
äúng dáùn dung dëch dãù näø, dãù bay håi cuìng våïi caïc âæåìng dáùn nhiãût vaì dáùn khê neïn.
Âãø an toaìn cáön sån caïc âæåìng äúng dáùn thaình nhæîng maìu âãø âoaïn nháûn theo nhoïm
caïc cháút âæåüc váûn chuyãøn: næåïc - maìu xanh laï cáy, håi - maìu âoí, khäng khê - xanh, khê
(trong âoï coï khê hoaï loíng) - vaìng, axit - cam, kiãöm - têm, cháút loíng - náu, caïc cháút khaïc
(mäi træåìng dinh dæåîng, cháút loíng canh træåìng, dung dëch enzim ...) - maìu xaïm, caïc äúng
chæîa chaïy - âoí.
Caïc xê nghiãûp saín xuáút chæïa mäüt læåüng låïn caïc loaûi thiãút bë âæåüc sæí duûng trong
cäng nghiãûp hoaï hoüc, cäng nghiãûp thæûc pháøm cuîng nhæ mäüt læåüng âaïng kãø caïc thiãút bë
khäng theo quy chuáøn âæåüc saín xuáút trong xê nghiãûp. Cho nãn cáön phaíi hæåïng dáùn tháûn
troüng cho cäng nhán thao taïc, phaíi nghiãn cæïu cuû thãø kãút cáúu vaì nguyãn tàõc hoaût âäüng
cuía thiãút bë; cäng nghãû vaì caïc luáût vãö kyî thuáût an toaìn âãø tiãún haình thao taïc.
Caïc baín hæåïng dáùn kyî thuáût an toaìn âæåüc phaïc thaío riãng biãût cho mäùi loaûi thiãút
bë, cäng nghãû, cáön nghiãn cæïu kyî phuì håüp våïi vë trê cäng taïc cuía moüi thaình viãn.
Caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút. Trong caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh
thæåìng sæí duûng phäø biãún caïc loaûi bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút.