Bài giảng Bệnh tủy sống

BEÄNH TUÛY SOÁNG

Traàn Coâng Thaéng

GIAÛI PHAÃU

HEÄ THAÀN KINH:  Trung öông: naõo boä

vaø tuûy soáng

 Ngoaïi bieân: phaàn

coøn laïi

 Nhaân vaø daây TK soï  Söøng tröôùc, reã, ñaùm roái, haïch vaø daây TK soáng.

GIAÛI PHAÃU

Hình theå ngoaøi  Hình truï, 42-45 cm.  Phình coå (C5- T1): tay

Phình TL (L1- L4): chaân  Choùp cuøng, chuøm ñuoâi

ngöïa, daây taän.

 31 khoanh tuûy: 8 coå, 12 ngöïc, 5 TL, 5 cuøng vaø 1 cuït.

 Reã tröôùc Reã sau

31 caëp TK soáng ñi qua loã lieân hôïp

GIAÛI PHAÃU (Hình theå ngoaøi )

 TK soáng ñi ra khoûi oáng soáng qua loã

lieân hôïp

 Töông quan giaûi phaåu giöõa tuyû soáng vaø ñoát soáng ôû ngöôøi tröôûng thaønh

GIAÛI PHAÃU

Caáu truùc beân trong:  Raõnh giöõa tröôùc &

 Chaát xaùm: H, ñoái

sau Raõnh sau beân vaø tröôùc beân

xöùng Söøng tröôùc: reã vaän ñoäng Söøng sau: caûm giaùc

 Chaát traéng: Coät tröôùc Coät beân Coät sau

Caùc boù daãn truyeàn VÑ & CZ

GIAÛI PHAÃU

Maïch maùu tuûy:  ÑM tuûy tröôùc: maët tröôùc  2/3 tröôùc TS.  ÑM tuûy sau: raõnh sau beân

 coät sau & söøng sau

CHÖÙC NAÊNG (daãn truyeàn)

Boù voû gai:  CN: VÑ höõu yù  Dieän VÑ (4)  söøng tröôùc  Boù voû gai beân (baét cheùo) Boù voû gai tröôùc (khoâng baét cheùo)

CHÖÙC NAÊNG (daãn truyeàn)

Boù coät sau:  CN: CZ saâu  Da, khôùp  nhaân Goll- Burdach > ñoài thò  voû naõo  Boù thon (chaân) Boù cheâm (tay)

CHÖÙC NAÊNG (daãn truyeàn)

Boù gai-ñoài thò:  CN: CZ noâng  Da  söøng sau > ñoài thò  voû naõo

 Boù gai-ÑT tröôùc

(sôø thoâ) Boù gai-ÑT beân (ñau, nhieät)

CHÖÙC NAÊNG (phaûn xaï)

SINH LYÙ BEÄNH (Lieät vaän ñoäng)

 Boù coät beân: lieät trung öông döôùi möùc toån thöông  Söøng tröôùc/ reã TK: lieät meàm ngoaïi bieân Ví duï:  C3,C4: lieät cô hoaønh  suy hoâ haáp  C5,C6: lieät cô delta, nhò ñaàu,… , maát pxaï gaân cô nhò

ñaàu

 S2,S3.S4: lieät baøng quang, tröïc traøng, lieät döông

SINH LYÙ BEÄNH (Thay ñoåi caûm giaùc)

SINH LYÙ BEÄNH (Thay ñoåi TKTV)

 Tuyø thuoäc vò trí  Tuûy coå: HC Horner  Caét ngang tuûy: roái loaïn tieát moà hoâi, giaõn maïch,

taêng thaân nhieät, roái loaïn baøng quang, tröïc traøng (bí tieâu tieåu, lieät döông)…

HOÄI CHÖÙNG TRUNG TAÂM TUÛY (Roãng oáng tuûy)

HOÄI CHÖÙNG CAÉT NGANG NÖÛA TUÛY (Brown-Sequard)

HOÄI CHÖÙNG CHEØN EÙP TUÛY

 TC taïi nôi toån thöông: ñau coät soáng, ñau teo reã, teo cô & maát PXGC töông öùng

 TC döôùi nôi toån thöông: maát caûm giaùc, lieät cöùng, roái loaïn cô voøng

Caùc hoäi chöùng khaùc:

 HC söøng tröôùc: teo cô, maát PXGC, CZ bình thöôøng.  HC söøng tröôùc vaø coät beân: keát hôïp TC trung öông vaø ngoaïi bieân (XCCBTC)

 HC caét ngang tuûy: Gñ choaùng tuûy Gñ lieät cöùng

CAÙC BEÄNH TUÛY SOÁNG

Cấp, đột ngột

Cấp, tăng dần

 Chaán thöông tuûy  Beänh maïch maùu tuûy  Beänh tuûy maát myelin  Beänh tuûy do nhieãm truøng  Beänh tuûy do bieán döôõng  Thoaùi hoaù coät soáng coå  Dò taät baåm sinh  U tuûy vaø cheøn eùp tuûy  Xô cöùng coät beân teo cô

Bán cấp/ mãn tính

CHAÁN THÖÔNG TUÛY

Caét ngang tuûy toaøn boä  Gñ choaùng tuûy: lieät, maát CZ, bí tieâu tieåu  Gñ lieät cöùng (sau vaøi tuaàn): PXGC ,

Babinski (+), tieâu tieåu töï ñoäng Chaán thöông tuûy khoâng hoaøn toaøn

Yeáu 2 chaân/ töù chi, roái loaïn CZ, roái loaïn tieâu tieåu

Ñieàu trò: baát ñoäng, PT giaûi eùp (neáu caàn),

corticoids, giaõn cô, saên soùc…

NHOÀI MAÙU TUÛY

 Thöôøng gaëp do taéc ÑM tuûy tröôùc (sau CT, phình ÑMC boùc taùch, chuïp hình ÑMC, vieâm nuùt quanh ÑM, côn haï HA, …)

 Thöôøng bò ôû tuûy ngöïc (do tuûy coå ñöôïc töôùi maùu toát)  Khôûi phaùt caáp tính, ñoät ngoät vôùi lieät meàm 2 chaân, bí

 Ñieàu trò trieäu chöùng

tieâu tieåu, phaân ly caûm giaùc

XÔ CÖÙNG RAÛI RAÙC

 Caáp, taêng daàn, töøng ñôït  Toån thöông TK nheàu nôi, nhieàu thôøi ñieåm.  20-40 tuoåi, nöõ: nam = 2:1  Nguyeân nhaân töï mieãn, thoaùi hoaù myelin raûi raùc töøng oå

(chaát traéng naõo, tuûy, tieåu naõo, TK thò)

 Khôûi phaùt: teâ, yeáu khu truù, loaïng choaïng, môø moät maét ñoät ngoät, roái loaïn tieâu tieåu. Caùc TC thoaùng qua vaø thöôøng töï bieán maát

 Dieãn tieán nhieàu ñôït, toån thöông choå cuõ/ môùi  Chaån ñoaùn: LS vaø CLS (DNT, ñieän theá gôïi, MRI)

(Chaån ñoaùn loaïi tröø)

 Ñieàu trò: corticoids, interferon.

AÙP XE NGOAØI MAØNG CÖÙNG

 LS: soát, ñau löng vaø nhaïy ñau, ñau theo reã TK  lieät 2

 Sau NT da, NT huyeát, vieâm tuûy xöông soáng, CT/PT vuøng löng,… (YTTÑ: AIDS, suy giaûm MD do thuoác)

chaân, roái loaïn CZ, bí tieâu tieåu (caáp tính)  MRI (Gadolinium) xaùc ñònh chaån ñoaùn

Myelography: taéc löu thoâng DNT DNT: BC taêng nheï, Protein taêng CTM: nhieãm truøng

 Ñieàu trò: PT vaø khaùng sinh

THOAÙI HOÙA COÄT SOÁNG COÅ

 Thoaùi hoùa ñóa ñeäm, thoaùt vò nhaân ñeäm, voâi hoaù daây chaèng vaø taïo gai xöông  toån thöông reã, tuûy soáng  Khôûi phaùt: ñau coå, giôùi haïn VÑ hoaëc ñau ñaàu vuøng chaåm  ñau theo reã, roái loaïn CZ ôû tay, yeáu tay chaân

 Khaùm:

Giôùi haïn xoay coå, giaûm CZ theo dermatome, PXGC , teo cô (do cheøn eùp reã) Coù theå maát CZ theo khoanh vaø lieät VÑ kieåu TW ôû beân döôùi toån thöông (do cheøn eùp tuûy).

 Thöôøng bò CS coå thaáp (C5 C6)  yeáu & teo cô delta, treân gai, döôùi gai, nhò ñaàu vaø caùnh tay quay; PXGC  ôû nhò ñaàu vaø caùnh tay quay; giaûm CZ vuøng vai, bôø ngoaøi caùnh caúng tay. Coù theå lieät TW ôû moät/ hai chaân, roái loaïn CZ do toån thöông boù coät sau vaø boù gai-ÑT

THOAÙI HOÙA COÄT SOÁNG COÅ

 CLS:

1. Xquang CS coå  gai xöông, heïp ñóa ñeäm, heïp loã

lieân hôïp 2. MRI, CTScan 3. EMG: soùng F vaø ñieän cô

kim

 Ñieàu trò:

Noäi khoa: neïp coå, giaûm ñau,

giaõn cô

PT: ñau reã naëng, cheøn eùp

tuûy

Xquang CS cổ

CHEØN EÙP TUÛY

 NN: TVÑÑ, chaán thöông, u, lao coät soáng (thöôøng gaëp) Ngoaøi ra: aùp xe, tuï maùu ngoaøi maøng cöùng, K di caên.

 LS: h/c cheøn eùp tuûy

(khaùc nhau tuøy caên nguyeân)

 CLS:

DNT: phaân ly ñaïm() teá baøo(), QS taéc

Myelography, CTscan, MRI

 Ñieàu trò: tuøy NN