Ver 2025
Bài giảng ver 2025 - TS Vũ Mạnh Hải 1
Vật liệu và Công nghệ Hoá dệt
TEX3143
TS. Vũ Mạnh Hải
ĐT: 0902263326
Email: hai.vumanh@hust.edu.vn
Tài liệu tham khảo:
[1] Cao Hữu Trượng (1994). Công nghệ hoá học sợi dệt. NXB Đại học Bách khoa Hà Nội.
[2] Charles Tomasino (1992). Chemistry & Technology of Fabric Preparation & Finishing. North
Carolina State University.
[3] Cao Hữu Trượng (1979). Lý thuyết và kỹ thuật nhuộm, in hoa vật liệu dệt. NXB Đại học Bách khoa
Hà Nội.
[4] Nguyễn Văn Mai (2012). Công nghệ in hoa sản phẩm dệt may. NXB Đại học Bách khoa Hà Nội.
[5] E.R. Trotman (1984). Dyeing and Chemical Technology of Textile Fibres - 6
th
Edition. Charles
Griffin & Co. Ltd.
Tư liệu:
[1] Vũ Mạnh Hải, Nguyễn Ngọc Thắng. Tập bài giảng Đại cương xử lý hóa học sản phẩm dệt, 2012,
chỉnh sửa năm 2024.
BÀI MỞ ĐẦU
Cơ sở xử lý hóa học sản phẩm dệt may cung cấp cho người học các kiến
thức cơ bản về các quá trình xử lý hoá học cho sản phẩm dệt may bao gồm
tiền xử lý, nhuộm, in hoa và xử lý hoàn tất.
Kéo
sợi
Dệt
vải
Nhuộm,
In hoa,
Hoàn tất
Vải
thành
phẩm
Thiết
kế
Cung ứng
nguyên
liệu
Cắt,
May
NGÀNH
DỆT
NGÀNH
MAY
Phân
phối và
Marketing
Nhuộm,
In hoa
SP may
3
1
2
3
Ver 2025
Bài giảng ver 2025 - TS Vũ Mạnh Hải 2
BÀI MỞ ĐẦU
4
•Quá trình kéo sợi:
Xé kiện – Làm sạch – Trộn – Chải – Ghép –
Sợi thô – Sợi con – Đánh ống – Búp sợi
thành phẩm
•Quá trình dệt:
Chuẩn bị dệt – Dệt thoi/ Dệt kim – Vải mộc
•Quá trình xử lý ướt:
Tiền xử lý – Nhuộm, In hoa – Hoàn tất
•Quá trình may:
Thiết kế – Trải cắt – May – Hoàn thiện
Nguồn: [3, 4];
Panda, S.K.B.C., Sen, K. and Mukhopadhyay, S., 2021. Sustainable pretreatments in textile wet processing. Journal of Cleaner Production, 329, 129725
Hình 1: Các công đoạn trong quá trình sản xuất hàng dệt
Các quá trình sản xuất sản phẩm dệt may bao gồm:
Textile Processing
Dry Processing
Man made
staple fibre
Fibre
preparation
Weaving or
Kinitting
Cotton, Wool
Man made
filament fibre
Winding,
Warping
Spinning
Sizing
Texturizing
Finishing
Printing
Dyeing
Mercerizing
Bleaching
Scouring
Desizing
Singeing
Wet Processing
Pretreatments in Textile
Wet Processing
BÀI MỞ ĐẦU
5
Các công đoạn trong quá trình xử lý ướt
hàng dệt may
Tiền xử lý: quá trình làm sạch hóa học và
xử lý cơ học các mặt hàng dệt ngay sau
quá trình sản xuất sợi và dệt vải, để đáp
ứng các yêu cầu kỹ thuật cho công nghệ
nhuộm, in hoa và xử lý hoàn tất tiếp theo.
Nhuộm: quá trình tạo màu cho các sản
phẩm dệt may bằng các loại thuốc nhuộm
phù hợp.
In hoa: quá trình trang trí bề mặt sản phẩm
bằng các mẫu hoa văn với các chi tiết,
màu sắc khác nhau. In hoa có thể hiểu là
nhuộm màu cục bộ bề mặt sản phẩm.
Wet
Processing
Pre-treatment
Dyeing
Printing
Finishing
Singeing
Desizing
Scouring
Bleaching
Mercerizing
Solution Dyeing
Fiber Dyeing
Yarn Dyeing
Fabric Dyeing
Product Dyeing
Calendering
Raising
Crease resistance
Nguồn: [3, 4];
Kallawar, G.A. and Bhanvase, B.A., 2024. A review on existing and emerging approaches for textile wastewater treatments:
challenges and future perspectives. Environmental Science and Pollution Research, 31(2),1748-1789
BÀI MỞ ĐẦU
6
Tỉ lệ thực hiện các công đoạn xử lý ướt trong
các nhà máy dệt nhuộm
Xử lý hoàn tất: Là quá trình gia công
nhằm cải thiện hoặc bổ sung các tính
năng sử dụng cho sợi vải, trang phục
bằng các biện pháp cơ học, vật lý hoặc
hóa học.
Một số công nghệ xử lý hoàn tất thường
gặp như hồ mềm, cán láng, chống nhàu,
chống cháy, kháng khuẩn...
Dyeing
Bleaching
Scouring
Wet finishing
Neutralizing
Desizing
Printing
Fulling
Carbonizing
Mercerizing
Other
Nguồn: [3, 4];
https://idt.ac.in/Introduction-to-Textile-wet-processes
4
5
6
Ver 2025
Bài giảng ver 2025 - TS Vũ Mạnh Hải 3
Một số thuật ngữ thường dùng
7
Các phương pháp công nghệ:
• Phương pháp gián đoạn (tận trích)
• Phương pháp liên tục (ngấm ép sấy gia nhiệt)
• Phương pháp bán liên tục (ngấm ép cuộn ủ)
8
Phương pháp gián đoạn (tận trích):
• Là phương pháp đưa hóa chất vào sản phẩm dệt may dựa vào khả năng
hấp thụ hóa chất của vật liệu dệt may trong dung dịch dưới tác dụng của các
yếu tố nhiệt động học.
• Đây là quá trình hóa chất hấp thụ vào vật liệu do sự chuyển dịch cân bằng
về nồng độ hóa chất và ái lực của hóa chất đối với vật liệu.
• Cần thời gian vật liệu chạy tuần hoàn trong thiết bị để hóa chất tác động tới
vật liệu nên được gọi là phương pháp gián đoạn.
Một số thuật ngữ thường dùng
9
•Ưu điểm: Đơn giản, dễ thực hiện,
áp dụng cho mọi quy mô sản xuất.
•Nhược điểm: Tiêu tốn năng lượng,
tài nguyên (đặc biệt là nước); Lượng
hóa chất đưa lên không vượt quá
nồng độ bão hòa trên vật liệu.
Máy Jet – Thiết bị gián đoạn điển hình
https://www.fongs.eu/machines/then-airflow-synergy/
Một số thuật ngữ thường dùng
7
8
9
Ver 2025
Bài giảng ver 2025 - TS Vũ Mạnh Hải 4
10
Phương pháp liên tục (ngấm ép sấy gia nhiệt):
• Là phương pháp công nghệ trong đó hóa chất được đưa vào vật liệu bằng
lực cơ học, sau đó tác động tới vật liệu ở nhiệt độ phù hợp.
• Dung dịch hóa chất (ở nồng độ cao) được đưa vào vật liệu qua một hệ
thống trục ép. Dưới tác dụng của lực ép, hóa chất sẽ đi sâu vào trong vật
liệu.
• Được đặc trưng bởi giá trị "mức ép" (wet pick up), tính theo %, là lượng
dung dịch hóa chất nằm lại trên vật liệu sau mỗi lần ngấm ép.
• Vật liệu chạy liên tục với một tốc độ cố định trên dây chuyền nên được gọi là
phương pháp liên tục.
Một số thuật ngữ thường dùng
11
•Ưu điểm: Tiết kiệm được chi phí, giảm thiểu lượng nước sử dụng, năng
suất cao, đưa được lượng hóa chất lớn lên vật liệu.
•Nhược điểm: Yêu cầu kỹ thuật cao, thiết bị đồng bộ, hiện đại, khó áp dụng
cho các đơn hàng nhỏ.
Dây chuyền liên tục điển hình (Pad-Steam)
Nguồn: www.goller-hk.com/GOL/complexaA.jsp
Một số thuật ngữ thường dùng
12
Phương pháp bán liên tục (ngấm ép cuộn ủ):
• Là phương pháp nhuộm trong đó hóa chất được đưa vào vật liệu bằng lực
cơ học, sau đó quá trình tác động đến vật liệu được thực hiện trong điều
kiện ủ ở một nhiệt độ và thời gian xác định.
• Quá trình ủ ở nhiệt độ phòng (cuộn ủ lạnh) hoặc ủ trong buồng gia nhiệt
(cuộn ủ nóng).
• Vật liệu chạy liên tục ở trục ép nhưng được cuộn lại và ủ trong trạng thái
“tĩnh” nên được gọi là phương pháp bán liên tục.
Một số thuật ngữ thường dùng
10
11
12
Ver 2025
Bài giảng ver 2025 - TS Vũ Mạnh Hải 5
13
•Ưu điểm: Tiết kiệm được chi phí,
giảm thiểu lượng nước sử dụng, đưa
được lượng hóa chất lớn lên vật liệu.
•Nhược điểm: phạm vi áp dụng hạn
chế cho một số loại vật liệu.
Thiết bị ngấm ép cuộn ủ
https://www.technofashionworld.com/saving-water-and-energy/
Một số thuật ngữ thường dùng
14
Một số thuật ngữ thường dùng
Đơn công nghệ: Là phần thể hiện thành phần và hàm lượng hóa chất,
chất màu, chất trợ được sử dụng trong cả quá trình công nghệ.
Quy trình công nghệ: Là biểu đồ thể hiện các mối liên hệ giữa thời gian và
nhiệt độ của các bước công đoạn trong cả quá trình công nghệ. Trên biểu đồ
này có các thời điểm cấp hóa chất.
Modul hoặc Dung tỷ: Tỷ lệ (kg/l) giữa vật liệu: dung dịch (VD: Modul 1:7)
Chương 1: Công nghệ Tiền xử lý sản phẩm dệt
15
1.1. Công nghệ tiền xử
lý vải, sợi bông
Tiền xử lý vải, sợi bông là quá trình loại bỏ các tạp chất
trong xơ – sợi – vải bông bằng biện pháp cơ – lý – hóa học
Tạp chất trong vải sợi bông gồm:
•Nội tạp chất: các tạp chất tự nhiên của xơ bông như dầu,
sáp, pectin, hemicellulose, muối khoáng...
•Ngoại tạp chất: các tạp chất lẫn vào hoặc thêm vào
trong quá trình sản xuất sợi và dệt vải như mảnh hạt
bông, đất, lá cây, hồ sợi dọc (vải cotton dệt thoi), sáp bôi
trơn, dầu máy...
13
14
15