Bài giảng Định mức và tiêu chuẩn trong xây dựng - TS. Đồng Kim Hạnh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI<br /> BỘ MÔN: CÔNG NGHỆ VÀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> ĐỊNH MỨC VÀ TIÊU CHUẨN TRONG<br /> XÂY DỰNG<br /> <br /> Biên soạn: TS. Đồng Kim Hạnh<br /> <br /> Hà Nội 2012<br /> 1<br /> <br /> PHẦN I: ĐỊNH MỨC TRONG XÂY DỰNG<br /> Chương I. Khái niệm chung<br /> 1.1 Định nghĩa, phạm vi áp dụng, đối tượng phục vụ<br /> 1.1.1 Định nghĩa<br /> Như đã biết, năng suất lao động, xét đến cùng là yếu tố quan trọng nhất để đảm bảo sự<br /> gia tăng sản phẩm hàng hóa cho xã hội, muốn tăng năng suất lao động phải giải quyết các<br /> vấn đề như:<br /> - Người lao động<br /> - Công cụ lao động<br /> - Phương pháp tổ chức sản xuất<br /> Điều đó có nghĩa là phải xây dựng con người lao động mới, phải cải tiến công cụ lao<br /> động, thực hiện cơ giới hóa trong lao động. Về đối tượng lao động, ngành xây dựng phải<br /> áp dụng các kết cấu và vật liệu tiên tiến, thực hiện phương pháp tổ chức sản xuất tiên tiến<br /> như: tổ chức sản xuất theo dây chuyền, thực hiện phương châm công xưởng hóa sản xuất<br /> vật liệu xây dựng, tiêu chuẩn hóa khâu thiết kế và cơ giới hóa khâu thi công, nhưng tất cả<br /> thành tựu của tiến bộ kỹ thuật nói trên muốn đưa vào áp dụng một cách thường xuyên và<br /> có tính chất pháp lệnh thì tính toán, cụ thể hóa thành các chỉ tiêu số lượng.<br /> Định mức là lượng lao động sống và lao động quá khứ biểu hiện bằng thời gian lao động,<br /> bằng giá trị hoặc hiện vật được phép sử dụng để sản xuất một đơn vị sản phẩm (hoặc thực<br /> hiện một khối lượng công việc) theo tiêu chuẩn, chất lượng quy định và theo quy trình<br /> công nghệ hợp lý, trong những điều kiện trang thiết bị kỹ thuật, tổ chức sản xuất và trình<br /> độ quản lý của thời kỳ kế hoạch. (Theo NGHỊ ĐỊNH CỦA HỘI ĐỒNG CHÍNH PHỦ SỐ 201-CP NGÀY<br /> 26 THÁNG 5 NĂM 1981 VỀ QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC KINH TẾ - KỸ THUẬT)<br /> <br /> Định mức là tiêu chuẩn do Nhà nước, địa phương, hoặc xí nghiệp, công trường quy định:<br /> nó phản ánh trình độ sản xuất của các ngành nghề trong một thời kỳ nhất định, dùng để<br /> khống chế việc sử dụng tiền vốn, vật tư, thiết bị máy móc, nhân lực một cách hợp lý.<br /> Trong thi công thì định mức kỹ thuật là tiêu chuẩn biểu thị mối quan hệ giữa sự tiêu dùng<br /> bình thường về nhân lực, vật lực (sức lao động, máy móc, vật liệu, động lực v.v..) với số<br /> lượng sản phẩm có chất lượng hợp quy cách trong điều kiện tổ chức thi công hợp lý (tức<br /> là dùng phương thức tổ chức lao động chính xác phù hợp với phương pháp thi công ở<br /> <br /> 2<br /> <br /> trình độ hiện tại và thiết bị, máy móc công cụ lao động hiện có).<br /> Định mức kỹ thuật có tác dụng rất quan trọng đối với việc nâng cao trình độ thi công và<br /> hạ thấp giá thành công trình, là một bộ phận không thể thiếu được trong công tác quản lý<br /> xây dựng cơ bản; nó cho phép áp dụng những biện pháp tổ chức lao động tiên tiến và<br /> nâng cao năng lực sản xuất. Nhiệm vụ của công tác định mức kỹ thuật là dùng phương<br /> pháp khoa học để nghiên cứu sự quan hệ giữa số lượng sản phẩm với sự tiêu hao bình<br /> thường về nhân vật lực, định ra một tiêu chuẩn hợp lý hoặc phát hiện những vấn đề tồn<br /> tại trong việc sử dụng bình thường nhân vật lực, đề ra các biện pháp cải tiến tổ chức lao<br /> động, điều kiện lao động, phương pháp thi công, và các biện pháp nâng cao năng suất lao<br /> động.<br /> Định mức kỹ thuật có vai trò quan trọng sau:<br /> a. Các định mức kỹ thuật góp phần thống nhất và tiêu chuẩn hóa quá trình sản xuất.<br /> b. Định mức kỹ thuật đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tăng năng suất lao động và tiết<br /> kiệm lao động xã hội.<br /> c. Định mức kỹ thuật đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tiến bộ kỹ thuật và là cơ sở<br /> đúng đắn để tiêu chuẩn hóa quá trình sản xuất.<br /> d. Định mức kỹ thuật rất cần thiết và là tiền đề cho công tác kế hoạch hóa, các kế<br /> hoạch được tính toán từ các chỉ tiêu định mức góp phần quản lý và sử dụng một<br /> khối lượng lớn về nhân công, vật tư, máy móc của ngành xây dựng, mang lại hiệu<br /> quả kinh tế cao.<br /> e. Các định mức kỹ thuật phản ảnh đúng đắn các hao phí lao động xã hội trung bình<br /> cần thiết là cơ sở để xây dựng đơn giá và giá thành công trình xây dựng một cách<br /> chính xác, là cơ sở để so sánh, lựa chọn các giải pháp tối ưu trong xây dựng.<br /> f. Định mức kỹ thuật là cơ sở để xây dựng chỉ tiêu phấn đấu một cách đúng đắn và<br /> đánh giá kết quả các thành tích đạt được trong quá trình lao động của từng cá nhân<br /> và đơn vị.<br /> g. Định mức kỹ thuật là cơ sở để thanh toán lương theo sản phẩm, thực hiện đúng đắn<br /> sự phân phối theo lao động, đảm bảo công bằng giữa quyền lợi và nghĩa vụ của<br /> người lao động khi tham gia sản xuất.<br /> 1.1.2 Phạm vi áp dụng<br /> Phạm vi ứng dụng của định mức kỹ thuật trong xây dựng rất rộng rãi. Biên soạn dự toán,<br /> sơ toán công trình, lập kế hoạch tiến độ thi công hay ký hợp đồng giao thầu nhận khoán,<br /> <br /> 3<br /> <br /> kết toán tiền lương hoặc xác định tổ chức lao động, truyền đạt nhiệm vụ thi công, kiểm<br /> tra hiệu quả công tác và phân tích các mặt hoạt động kinh tế của cơ cấu thi công của công<br /> ty xây dựng đều phải dùng đến định mức kỹ thuật.<br /> 1.2 Phân loại định mức<br /> 1.2.1 Nội dung phân loại định mức<br /> <br /> Định mức được chia thành các loại sau đây:<br /> 1) Định mức Nhà nước áp dụng chung cho các ngành, các cấp, được quy định cho những<br /> sản phẩm (công việc) chủ yếu, do Nhà nước thống nhất quản lý, có liên quan đến các cân<br /> đối chung của nền kinh tế quốc dân.<br /> 2) Định mức áp dụng trong từng ngành, được quy định cho những sản phẩm (công việc)<br /> khi chưa có định mức Nhà nước, khi cần cụ thể hóa định mức Nhà nước,hoặc cho những<br /> sản phẩm (công việc) của ngành được phân cấp quản lý.<br /> 3) Định mức tỉnh,thành phố và đặc khu trực thuộc trung ương (sau đây gọi tắt là tỉnh) áp<br /> dụng trong phạm vi tỉnh, được quy định cho những sản phẩm (công việc) khi chưa có<br /> định mức Nhà nước, định mức ngành; khi cần cụ thể hóa định mức Nhà nước, định mức<br /> ngành; hoặc cho những sản phẩm (công việc) của tỉnh, được phân cấp quản lý.<br /> 4) Định mức huyện, quận và thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh (sau đây gọi tắt là huyện)<br /> áp dụng trong phạm vi huyện được quy định cho những sản phẩm (công việc) khi chưa<br /> xó định mức Nhà nước, định mức ngành, định mức tỉnh, thành phố; khi cần cụ thể hoá<br /> định mức của cấp trên, hoặc cho những sản phẩm (công việc) của huyện được phân cấp<br /> quản lý.<br /> 5) Định mức đơn vị cơ sở áp dụng trong từng đơn vị xơ sở được quy định cho những sản<br /> phẩm (công việc ) khi chưa có định nức Nhà nước, định mức ngành (đối với xí nghiệp<br /> quốc doanh trung ương), định mức địa phương (đối với xí nghiệp quốc doanh địa<br /> phương); khi cần cụ thể hoá định mức của cấp trên; hoặc cho những sản phẩm (công<br /> việc) của đơn vị cơ sở sản xuất được phân cấp quản lý.<br /> 1.2.2 Nội dung phân loại định mức kỹ thuật<br /> 1. Mức tiêu phí lao động: Trong quá trình sản xuất, để thu lượm sản phẩm thì phải<br /> tiêu phí một lượng lao động (một số yếu tố sản xuất về vật liệu, nhân công và máy<br /> thi công). Vậy yếu tố sản xuất tiêu phí để thu lượm một đơn vị sản phẩm, hoặc số<br /> sản phẩm thu lượm được khi tiêu phí một yếu tố sản xuất được gọi là Mức tiêu phí<br /> lao động<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2. Định mức kỹ thuật: Các tiêu phí lao động được xây dựng trên cơ sở đúng đắn của<br /> quá trình sản xuất, sử dụng các yếu tố sản xuất hợp lý về mọi mặt, đảm bảo chất<br /> lượng sản phẩm, loại bỏ những tiêu phí bất hợp lý,mang tính chất tiên tiến và hiện<br /> thực thì được gọi là Định mức kỹ thuật.<br /> 3. Xây dựng định mức kỹ thuật là nghiên cứu tỷ mỉ quá trình sản xuất, loại trừ<br /> những tiêu phí bất hợp lý nhằm biến nó thành quá trình tiêu chuẩn đặc trưng cho<br /> một trình độ sản xuất nhất định mà trong đó người lao động, công cụ lao động, đối<br /> tượng lao động được sắp xếp một cách hợp lý nhất theo thời gian và không gian.<br /> Sau đó dùng các phương pháp và phương tiện để quan sát, đo lường, xử lý số liệu<br /> và tính toán thành các định mức cụ thể.<br /> 4. Công tác định mức kỹ thuật là một khái niệm chung để chỉ các công việc sau:<br /> - Nghiên cứu tổ chức xây dựng các định mức mới để đưa chúng vào áp dụng thường<br /> xuyên<br /> - Vận dụng các định mức mới đưa vào áp dụng để nghiên cứu điều chỉnh các định mức<br /> chưa hợp lý.<br /> - Nghiên cứu phương pháp sản xuất của người sản xuất tiên tiến nhằm phổ biến áp<br /> dụng và làm cơ sở xây dựng định mức mới.<br /> 5. Các tiêu chuẩn thời gian và định mức gốc: Trong quá trình xây dựng định mức,<br /> với những công việc cố định lặp đi lặp lại, người ta xây dựng thời gian tiêu chuẩn<br /> để thực hiện phần việc đó, ngoài ra còn sử dụng các tài liệu gốc có sẵn, đặc biệt là<br /> của máy móc thiết bị (tốc độ quay, tốc độ chạy có tải, tốc độ chạy không tải…) để<br /> đưa vào tính toán định mức. Các loại thời gian tiêu chuẩn và tài liệu sử dụng đó<br /> gọi là Tiêu chuẩn thời gian và định mức gốc.<br /> 6. Các định mức biến loại: có những công việc mà tính chất làm việc hoàn toàn<br /> giống nhau, nhưng có một vài nhân tố ảnh hưởng làm thay đổi. Ví dụ vận chuyển<br /> đất với phương tiện và trọng lượng không đổi, nhưng cự ly thay đổi; hoặc công tác<br /> làm cốt thép với các đường kính khác nhau. Các loại định mức như vậy gọi là định<br /> mức biến loại. Lợi dụng tính chất biến loại này, người ta có thể quan sát tính toán<br /> một số điển hình, sau đó nội suy cho các loại khác.<br /> Cách phân loại khác của định mức kỹ thuật<br /> a. Theo yếu tố chi phí sản xuất: định mức kỹ thuật được phân thành 3 loại<br /> - Định mức lao động<br /> <br /> 5<br /> <br />