Bài giảng Dự phòng nhiễm HIV cho bệnh nhân và cho cộng đồng

Dự phòng nhiễm HIV cho bệnh nhân và cho cộng đồng

ươ

ng Y khoa

ạ

HAIVN ườ ng trình AIDS tr ệ t Nam i Vi Harvard t

Mục tiêu học tập

ệ ề t kê 4 y u t ng lây truy n HIV ả có th làm gi m lây truy n

ề ộ i thích nguy c lây truy n HIV t ồ ừ ẹ m

ể ọ Sau bài này, h c viên có th : ề ườ ị Xác đ nh 3 đ ế ố ể Li ườ ụ HIV qua đ ng tình d c ử ụ ẫ ướ H ng d n cách s d ng bao cao su và ườ ệ tiêm an toàn cho ng i b nh và c ng đ ng ơ ả Gi sang con

Tại sao phải quan tâm đến dự phòng nhiễm HIV?

ưở

ế

ễ

ề

ệ

ng đ n

ộ ộ

ả ồ

 HIV là b nh truy n nhi m, nh h cá nhân và toàn b c ng đ ng ị

ặ

ố

 Cách t

t nh t đ ngăn ch n d ch HIV

ở ệ Vi

ự

ể ự

ấ ể nam là thông qua d phòng: • HIV có th d phòng 100%

 Ng

i b nh và gia đình:

ỏ ề

ề

• có nhi u câu h i v lây truy n HIV và cách d ự

ắ

ờ

ủ

ề

ng và l ng nghe l

i khuyên c a đi u

ườ ệ ề phòng ưở ngưỡ

• tin t d

Ba đường lây truyền HIV

Ước tính nguy cơ HIV qua một lần phơi nhiễm với nguồn HIV+ T l

Đ ng lây

%ỉ ệ 90%

0,67%

Máu

ệ

ề

0,3%

ườ ề Truy n máu Chích MT chung kim tiêm Kim đâm do ngh nghi p

2535%

ẹ

M sang con ậ

ậ

ế

0,5%

ậ

ạ

0,1%

ậ

0,065%

Quan h ệ tình d cụ

ạ

ậ

0,05%

0,01%

ệ ệ

0,005%

h u môn ti p nh n ế âm đ o ti p nh n ậ h u môn xâm nh p âm đ o xâm nh p ậ ế mi ng ti p nh n ậ mi ng xâm nh p

CDC, MMWR, 2005

Đặc điểm về lây truyền HIV

ễ

ề

ể

ề

ễ

ữ ể

ấ ị ễ

ắ

ướ

ổ c, t n

ạ

t âm đ o

ỉ  HIV KHÓ nhi m, ch ơ ề lây truy n qua ph i ộ ố ớ nhi m v i m t s ơ ể ị d ch c th : • máu • tinh d chị • d ch ti ế ị • s a mữ ẹ

ề

kim truy n

ệ  Đi u ki n đ lây truy n HIV là khi ơ nh ng ch t d ch c ớ th ph i nhi m v i: • niêm m c (âm đ o, ạ ạ ệ m t, mi ng) • da b tr y x ị ầ ngươ th • máu (t ừ ị

máu,d ch cho NB đâm xuyên, …)

HIV không lây truyền khi nào ?

 HIV KHÔNG lây truy n qua các ti p xúc

ề ế

ặ

ệ

ể ơ

ộ

ư ng nh :

ườ thông th • Ôm ho c hôn ặ • Ho ho c h t h i ắ ơ ặ • Dùng chung: đ dùng, chén ho c bát ồ • Nhà v sinh chung • B b i công c ng • Côn trùng đ tố

Lây truyền và dự phòng HIV qua đường máu

Các yếu tố tăng lây truyền HIV qua tiêm chích ma túy (TCMT)

ạ

ế ệ

• Ngu n cung c p b m/kim tiêm s ch: ơ ồ  S d ng các b m kim tiêm đã dùng r i • Các d ch v đi u tr thay th hi u qu ả ị

ậ ế ế

 Ng

 Thi u ti p c n: ấ ồ ơ ử ụ ụ ề ị (methadone) ườ toàn

ụ i TCMT có hành vi tình d c không an

Giảm lây truyền HIV qua TCMT: Vai trò của điều dưỡng (1)

ườ ử ụ t ng

ề ệ ử ụ

ữ ệ

ườ ế ậ i s d ng ma túy : Nh n bi ỏ ấ ả ệ H i t t c b nh nhân v vi c s d ng ma túy Khuy n cáo xét nghi m HIV cho nh ng ng ế i TCMT

Giảm lây truyền HIV qua TCMT: Vai trò của điều dưỡng (2)

ả

i TCMT gi m nguy c lây truy n HIV:

ề ng lây HIV

ẫ

ộ ầ

dùng m t l n

ễ

ườ ệ

ề

ể

ấ

ặ

ị

ơ ườ Giúp ng ườ ề ườ ệ ụ i b nh v các đ Giáo d c ng ườ ướ i TCMT: H ng d n ng • s d ng b m kim tiêm ơ ử ụ • làm s ch b m kim tiêm ơ ạ • không dùng chung b m kim tiêm ơ Phát mi n phí b m kim tiêm cho ng i TCMT Chuy n ho c cung c p đi u tr nghi n ma túy

Giảm lây truyền HIV qua TCMT: Vai trò của điều dưỡng (3)

ướ

ẫ ử ướ

ơ c, thu c sát trùng, n

ồ

ướ ạ  H ng d n r a s ch b m kim tiêm: • 2 x 2 x 2 (n ố c) • Dùng thu c sát trùng cho 30 giây m i l n ố ỗ ầ • N u không có thu c sát trùng, có th dùng c n ố ể • Lu c sôi b m kim tiêm trong 510 phút • N u không th dùng thu c sát trùng, c n hay

lu c sôi, có th dùng n

ạ c s ch:

ế ộ ố ể ế ướ ể ộ ầ ỗ ầ  30 giây cho m i l n x 3 l n.

Lây truyền và dự phòng HIV qua quan hệ tình dục

Lây truyền HIV qua đường tình dục (1)

ủ

 HIV t p trung trong tinh d ch c a nam và ủ

ị ạ

 HIV d lây truy n h n t

ơ ừ ườ ậ ị ụ ữ t âm đ o c a ph n ng i xâm nh p

ườ

ng âm đ o ậ

ườ

ạ ng h u

môn

ụ

ệ

ặ

• Tình d c mi ng có phóng tinh ho c khi đang

hành kinh

ậ ế d ch ti ễ ề ậ i nh n: sang ng • Nam sang n khi QHTD qua đ ữ • Nam sang nam/n khi QHTD qua đ ữ

Lây truyền HIV qua đường tình dục (2)

 Nguy cơ cao hơn khi tải lượng vi rút trong

 Nguy cơ lây truyền phụ thuộc vào kiểu

máu cao hơn

quan hệ tình dục:

Miệng < Âm đạo < Hậu môn

nguy cơ thấp

nguy cơ cao

Lây truyền HIV qua đường tình dục (3)

 Nguy c lây truy n liên quan v i m c đ virus ị

ứ ớ ộ ơ

ủ ễ ạ ề HIV c a b n tình đã b nhi m HIV

Nồng độ HIV trong máu của bạn tình nhiễm HIV +

Nguy cơ nhiễm ở bạn tình HIV-

<3,500 c/ml*

1.0

3,500 – 9,999 c/ml

5.81

10,000 – 49,999 c/ml

6.84

*chưa gặp ở bệnh nhân HIV <1500c/ml

≥50,000 c/ml

12.55

*chưa gặp ở bệnh nhân HIV <1500c/ml

Quin, T et al. N Engl J Med 2000. 342” 921 -9

Các yếu tố làm tăng lây truyền HIV qua đường tình dục

ồ

ề

ệ

ạ ạ  Nhi u b n tình (gái m i dâm, đ ng tính nam) ệ  Quan h tình d c: ắ

ườ

ụ

ng tình d c

ậ ng h u môn

ặ

ữ ấ

ệ

 Tình d c “khô” ho c thô ráp ụ  Th t r a sinh d c n sau khi QHTD  S d ng các hóa ch t di

t tinh trùng:

ụ • Khi m c b nh lây truy n qua đ • Khi đang hành kinh • Qua đ ườ ụ ụ ử ử ụ • Nonoxynol9 (N9)

Các yếu tố làm giảm lây truyền HIV qua đường tình dục

ụ ủ ậ

ả

ắ

ạ  Ít b n tình ử ụ  S d ng bao cao su  Tình d c không xâm nh p (th dâm)  C t bao qui đ u

ế

ầ

qui đ u huy t thanh âm tính*

*Auvert B. 2005.

ắ ầ ở nam: • gi m 61% lây truy n HIV sang nam c t bao ề

Phòng lây nhiễm HIV qua đường tình dục: ABC

Giảm lây truyền HIV qua đường tình dục: Vai trò của điều dưỡng

Khai thác tiền sử tình dục (1)

 Giúp Đi u d

ề ượ ơ ủ

ư ấ c nguy c c a v n chính xác

ữ ỏ ọ ả

ể ưỡ ng hi u đ ữ ể b nh nhân đ có nh ng t v d phòng ệ ề ề ề ượ ệ ề ự ạ ấ ấ ế ệ  T o đi u ki n cho b nh nhân h i nh ng v n đ v hành vi tình d c mà h c m th y ng ụ ng khi nói đ n

Khai thác tiền sử tình dục (2)

 Ti n s tình d c c n đ

ề

ử ụ ề ầ

• trong phòng riêng ch có b nh nhân và đi u ỉ

ngưỡ d ớ

ộ ắ

• v i thái đ l ng nghe, không phê phán

ặ

ượ c khai thác: ệ

ằ • s h i m t vài câu h i có tính cá nhân ho c ỏ

ẽ ỏ khó tr l ấ ả

ượ

ữ

ậ

• t

t c các thông tin đ

c gi

bí m t

ớ ệ  Nói v i b nh nhân r ng: ộ iả ờ

Khai thác tiền sử tình dục (3)

ng và đ i t ệ

ạ

ậ

ụ ế ề ủ ệ t v hành vi tình d c c a b nh

ớ

ồ

i (nam v i namMSM)

ử ụ

ầ

• Tình d c đ ng gi ớ ụ • S d ng bao cao su và d u bôi tr n

ỏ  H i chi ti nhân: • S l ố ượ ạ ố ượ ng b n tình • Ki u quan h tình d c (mi ng, âm đ o, h u ệ ụ ể môn)

Cung cấp thông tin

ệ

ề ấ ơ ườ

ụ

ầ ơ

ử ụ ễ ấ ề Cung c p thông tin cho b nh nhân v : Nguy c lây truy n HIV qua đ ng tình d c ụ Hành vi tình d c an toàn S d ng bao cao su và d u bôi tr n (cung ể c p mi n phí khi có th )

Hỗ trợ bệnh nhân

ộ

ỗ ợ ệ ạ

ủ

ễ

ạ

ằ

Đ ng viên và h tr b nh nhân: ọ ớ Thông báo tình tr ng nhi m HIV c a h v i b n tình nh m:

ử ụ

ệ

ễ ự

ớ ạ ạ

ệ

ị

ườ

ấ

ị

ả ượ i l

ng virút th p vì

ề

• D dàng s d ng bao cao su v i b n tình • Th c hi n xét nghi m HIV cho b n tình ệ ề ể Ki m tra phát hi n và đi u tr các b nh lây ụ ề ng tình d c truy n qua đ ề ị Đi u tr ARV: • B nh nhân đi u tr ARV có t ề ệ ế ả th gi m nguy c lây truy n

Lây truyền và dự phòng HIV từ mẹ sang con

Lây truyền HIV từ mẹ sang con (1)

ữ

 Lây truy n t ệ hi n khi: • Mang thai • Trong lúc sinh • Sau khi sinh qua bú s a m ẹ

ể ấ ề ừ ẹ m sang con có th xu t

Lây truyền HIV từ mẹ sang con (1)

ơ ẻ ễ ừ ẹ Nguy c tr nhi m HIV t m HIV+

25%35%

ị Không đi u trề

ề ẹ

2%8%

Có phòng lây truy n m con ẹ (cho m và con)

ướ c đã phát tri n

<2%

ữ

Ở ể các n ổ ẻ ố ự (d phòng 3 thu c ARV, m đ , ẹ không bú s a m )

Dự phòng lây truyền từ mẹ sang con

ư ấ

ệ

ấ ả

 T v n và xét nghi m HIV cho t

ụ ữ t c ph n

mang thai

ị

ụ ủ

 Thai ph đ tiêu chu n đi u tr ARV:

ớ

ề ố

ề

ng trình phòng lây truy n m con ề

ẩ

ươ ị ủ  Thai ph ch a đ tiêu chu n đi u tr : ươ

ề

ẹ

ng trình phòng lây truy n m con

ữ

ễ

ế

ẩ • b t đ u ĐT v i ba l ai thu c càng s m càng t ố ọ ớ ắ ầ • chuy n đ n ch ế ẹ ể ư ụ • chuy n đ n ch ế ể ị ự ể ề đ đi u tr d phòng ừ ẹ ẻ m nhi m HIV không nên bú s a  Tr sinh ra t ướ ữ ẹ ế m n u có s a thay th và n

ạ c s ch