1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG BÌNH
Bài giảng
KINH TẾ QUỐC TẾ
BIÊN SOẠN
TS. Nguyễn Văn Chung
Quảng Bình 2015
2
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU .......................................................................................................... 4
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ SỞ CỦA KINH TẾ QUỐC TẾ ................ 5
1.1 Đối tượng và phương pháp nghiên cứu môn học ...................................................... 5
1.2 Khái quát về nền kinh tế thế giới ............................................................................... 5
1.3 Những xu hướng vận động của nền kinh tế thế giới .................................................. 6
1.4 Khả năng và điều kiện phát triển kinh tế đối ngoại của Việt Nam ............................ 7
Câu hỏi ôn tập .................................................................................................................. 8
CHƯƠNG 2: LÝ THUYẾT VỀ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ...................................... 10
2.1 Lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith ............................................................ 10
2.2 Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo ........................................................... 12
2.3 Lý thuyết chi phí cơ hội của Haberler ..................................................................... 16
2.4 Lý thuyết chuẩn về thương mại quốc tế ................................................................... 19
2.5 Lý thuyết của Heckcher – Ohlin .............................................................................. 27
Câu hỏi ôn tập ................................................................................................................ 30
CHƯƠNG 3: THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ VÀ SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ............ 32
3.1 Ý nghĩa của thương mại quốc tế và sự phát triển kinh tế ........................................ 32
3.2 Tỷ lệ trao đổi của quốc gia trong thương mại quốc tế ............................................. 32
3.3 Chiến lược công nghiệp hoá của quốc gia ............................................................... 34
Câu hỏi ôn tập ................................................................................................................ 36
CHƯƠNG 4: CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ .......................................... 37
4.1 Khái quát chung về chính sách thương mại quốc tế ................................................ 37
4.2 Thuế quan................................................................................................................. 38
4.3 Công cụ phi thuế quan ............................................................................................. 38
Câu hỏi ôn tập ................................................................................................................ 41
CHƯƠNG 5: TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ QUỐC TẾ........... 42
5.1 Tỷ giá hối đoái ......................................................................................................... 42
5.2 Thị trường ngoại hối ................................................................................................ 50
5.3 Hệ thống tiền tệ quốc tế ........................................................................................... 53
Câu hỏi ôn tập ................................................................................................................ 60
3
CHƯƠNG 6: SỰ DI CHUYỂN QUỐC TẾ CÁC YẾU TỐ SẢN XUẤT .................... 61
6.1 Khái niệm và vai trò của di chuyển quốc tế các yếu tố sản xuất ............................. 61
6.2 Sự di chuyển vốn quốc tế ......................................................................................... 61
6.3 Sự di chuyển lao động quốc tế ................................................................................. 63
CHƯƠNG 7: LIÊN KẾT VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ............................... 65
7.1 Những vấn đề chung về liên kết và hội nhập kinh tế quốc tế .................................. 65
7.2 Các hình thức liên kết và hội nhập kinh tế quốc tế .................................................. 67
Tài liệu tham khảo ........................................................................................................... 83
4
LỜI NÓI ĐẦU
Trong điều kiện hiện nay, khi hội nhập và toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới đang
ngày càng phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, hoạt động kinh doanh nói
chung, kinh doanh quốc tế nói riêng trở thành một yếu tố khách quan đối với mọi
quốc gia. Trong những thập kỷ gần đây, đã chứng kiến sự bùng nổ của hoạt động
kinh doanh trên phạm vi toàn cầu.
Kinh tế quốc tế là một môn học không thể thiếu trong chương trình đào tạo
ngành Quản trị kinh doanh, chuyên ngành Quản trị doanh nghiệp. Để đáp ứng yêu
cầu nghiên cứu, giảng dạy và học tập của giáo viên và sinh viên, chúng tôi tổ chức
biên soạn bài giảng “Kinh tế quốc tế” phù hợp với điều kiện kinh doanh trong giai
đoạn hội nhập. Với kinh nghiệm giảng dạy được tích luỹ qua nhiều năm, cộng với
sự nỗ lực nghiên cứu từ các nguồn tài liệu khác nhau, bài giảng có nhiều thay đổi
và bổ sung để đáp ứng yêu cầu do thực tiễn đặt ra. Bài giảng “Kinh tế quốc tế” là
tài liệu chính thức sử dụng giảng dạy và học tập cho sinh viên hệ đào tạo đại học
ngành Quản trị kinh doanh, chuyên ngành Quản trị doanh nghiệp; đồng thời cũng
là tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến lĩnh vực này. Nội dung cuốn sách
gồm 7 chương đề cập đến toàn bộ những kiến thức về Kinh tế quốc tế.
Biên soạn bài gảng là một công việc hết sức khó khăn, đòi hỏi sự nỗ lực cao.
Tác giả đã giành nhiều thời gian và công sức với cố gắng cao nhất để hoàn thành.
Tuy nhiên, với nhiều lý do nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất
mong sự chỉ giáo, đóng góp, xây dựng của các đồng nghiệp, anh chị em sinh viên
và bạn đọc để tiếp tục bổ sung, hoàn thiện nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng bài
giảng
Xin trân trọng cám ơn!
Quảng Bình, tháng 05 năm 2015
Tác giả
5
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ SỞ CỦA KINH TẾ QUỐC TẾ
1.1 Đối tượng và phương pháp nghiên cứu môn học
Đối tượng nghiên cứu môn học
Đối tượng nghiên cứu của nền kinh tế quốc tế chính là nền kinh tế thế giới.
Kinh tế quốc tế nghiên cứu mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau về mặt kinh tế giữa
các quốc gia. Kinh tế quốc tế nghiên cứu đối tượng của mình không phải trong
trạng thái tĩnh mà trong trạng thái động, tức là nghiên cứu sự vận động của hàng
hoá, dịch vụ, các yếu tố sản xuất, sự chuyển đổi tiền tệ và thanh toán quốc tế giữa
các nước thông qua con đường mậu dịch, đầu tư, chuyển giao công nghệ, liên kết.
Việc nghiên cứu mối quan hệ phụ thuộc trên còn cần phải xem xét tới những ảnh
huởng của các mối quan hệ về chính trị, xã hội, văn hoá, quân sự, ngoại giao. Bởi
vì tất cả các mối quan hệ đó nằm trong một chỉnh thể thống nhất, có mối liên hệ
phụ thuộc, tác động lẫn nhau.
Phương pháp nghiên cứu môn học
Kinh tế quốc tế sử dụng các phuơng pháp nghiên cứu: Phương pháp duy vật biện
chứng, phương pháp thống kê, phương pháp mô hình hoá, phuơng pháp trừu tượng
hoá, phương pháp kiểm soát bằng thực nghiệm, phuơng pháp suy diễn và quy
nạp..vv. Thông qua việc sử dụng tổng hợp các phương pháp trên mới có thể tìm
hiểu đuợc các quy luật kinh tế trong tổng thể nền kinh tế thế giới vô cùng phức tạp
và đa dạng
1.2 Khái quát về nền kinh tế thế giới
Nền kinh tế thế giới là tổng thể nền kinh tế của các quốc gia trên trái đất có mối
liên hệ hửu cơ và tác động qua lại phụ thuộc lẫn nhau thông qua phân công lao
động. Nền kinh tế thế giới ngày nay là tổng thể nền kinh tế của hơn 200 quốc gia