Bài giảng Luật Dân sự Việt Nam: Bài 4

BÀI 4

TÀI SẢN VÀ QUYỀN SỞ HỮU

ThS. Lê Thị Giang

Giảng viên trường Đại học Luật Hà Nội

MỤC TIÊU BÀI HỌC

Hiểu rõ được bản chất của mỗi

Trình bày và phân tích được khái một loại tài sản: vật, tiền, giấy tờ

01

02

niệm tài sản; phân loại được tài sản; có giá, quyền tài sản;

Trình bày được 5 cách thức phân loại Hiểu được các nội dung lý luận

04

03

vật trong Bộ luật dân sự năm 2015; cũng như pháp lý về quyền sở hữu.

CẤU TRÚC NỘI DUNG

4.1.

Tài sản

Quyền sở hữu

4.2. 4.1. TÀI SẢN

4.1.1. Khái niệm, đặc điểm Khái niệm, đặc điểm

4.1.2. Phân loại tài sản

4.1.3. Phân loại vật Phân loại vật

4.1.4. Chế độ pháp lý của tài sản Chế độ pháp lý của tài sản

4.1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM

Điều 105 Bộ Luật dân sự năm 2015 quy định: “Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản.” • Vật là đối tượng của thế giới vật chất bao gồm cả động vật, thực vật với ý nghĩa vật lý ở mọi

trạng thái (rắn, lỏng, khí).

Chú ý: Không được dùng tiêu chí “được giao lưu trong dân sự” để khẳng định vật nào là tài sản.

(Ví dụ: Thuốc phiện mặc dù bị cấm giao lưu trong dân sự, nhưng thuốc phiện là một loại tài sản).

• Tiền:

 Là loại tài sản đặc biệt có giá trị trao đổi với các loại hàng hoá khác;  Do nhà nước ban hành, giá trị của tiền được xác định bằng mệnh giá ghi trên đồng tiền đó;  Có giá trị lưu hành trong cũng như ngoài phạm vi quốc gia;  Tiền bao gồm: nội tệ và ngoại tệ;  Chú ý: Những loại tiền không còn giá trị lưu hành như “tiền cổ, tiền cũ…” thì được xếp vào vật.

4.1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM (tiếp theo)

• Giấy tờ có giá:

 Là loại tài sản đặc biệt do nhà nước hoặc các tổ chức phát hành theo trình tự nhất định như:

công trái, trái phiếu, kì phiếu, cổ phiếu, séc...;

 Là hàng hoá trong một thị trường đặc biệt – thị trường chứng khoán.

• Quyền tài sản là quyền trị giá được bằng tiền, bao gồm quyền tài sản đối với đối tượng quyền sở hữu

trí tuệ, quyền sử dụng đất và các quyền tài sản khác (Điều 115 Bộ Luật dân sự năm 2015).

4.1.2. PHÂN LOẠI TÀI SẢN

a. Động sản và bất động sản

Bất động sản (khoản 1 Điều 107) Động sản (khoản 2 Điều 107)

Bất động sản bao gồm: Động sản là những tài sản không phải là bất

động sản. • Đất đai;

trừ để Điều 107 dùng phương pháp loại • Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất

quy định về động sản. đai;

• Tài sản khác gắn liền với đất đai, nhà,

công trình xây dựng;

• Tài sản khác theo quy định của pháp luật.

4.1.2. PHÂN LOẠI TÀI SẢN (tiếp theo)

a. Động sản và bất động sản

Chú ý: • Việc phân định một loại tài sản là bất động sản hay động sản chỉ mang tính chất tương đối gắn

với một thời gian và không gian xác định;

• Tính chất gắn liền (điểm b khoản 1 Điều 107): Tính gắn liền là khi tháo vị trí của tài sản đó ra khỏi nhà cửa hoặc công trình xây dựng thì sẽ làm thay đổi kết cấu của nhà cửa và những công

trình xây dựng đó. Còn nếu như ta có thể tháo dời những vật đó ra mà không gây ảnh hưởng

đến kết cấu công trình thì đó không được coi là có tính gắn liền.

4.1.2. PHÂN LOẠI TÀI SẢN (tiếp theo)

a. Động sản và bất động sản

Ý nghĩa của việc phân loại tài sản thành động sản và bất động sản: • Xác lập thủ tục đăng kí đối với tài sản; • Xác định thời điểm chuyển giao quyền sở hữu đối với tài sản; • Xác định địa điểm thực hiện nghĩa vụ đối với các giao dịch có đối tượng là bất động sản trong trường hợp các bên không thỏa thuận (điểm a khoản 2 Điều 277 Bộ Luật dân sự năm 2015);

• Xác định căn cứ xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu (Điều 236 Bộ Luật dân sự năm 2015); • Xác định hình thức của hợp đồng (Ví dụ: Điều 459 Bộ Luật dân sự năm 2015); • Xác định thời hạn, thời hiệu và các thủ tục khác; • Xác định phương thức kiện dân sự; • Xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự: Tòa án có thẩm quyền giải quyết

tranh chấp về bất động sản là Tòa án nơi có bất động sản đó.

4.1.2. PHÂN LOẠI TÀI SẢN (tiếp theo)

b. Tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai

Tài sản hiện có Tài sản hình thành trong tương lai

(Khoản 1 Điều 108) (Khoản 2 Điều 108)

Tài sản hình thành trong tương lai bao gồm: Tài sản hiện có là tài sản đã hình thành và chủ

thể đã xác lập quyền sở hữu, quyền khác đối (1) Tài sản chưa hình thành;

với (2) Tài sản đã hình thành nhưng chủ thể xác lập

tài sản trước hoặc tại thời điểm xác lập giao quyền sở hữu tài sản sau thời điểm xác lập giao

dịch. dịch.

Ví dụ: Nhà cửa, ô tô, xe máy đã có và đã được Ví dụ: Nhà chung cư đang xây…

xác lập sở hữu cho chủ thể nhất định.

4.1.2. PHÂN LOẠI TÀI SẢN (tiếp theo)

c. Tài sản gốc và hoa lợi, lợi tức

Tài sản gốc Hoa lợi, lợi tức

Hoa lợi là sản vật tự nhiên mà tài Tài sản gốc là tài sản phát sinh ra lại

hoa lợi hoặc lợi tức. sản mang lại.

Lợi tức là các khoản lợi thu được từ

việc khai thác tài sản.

Ví dụ: Trâu đẻ ra nghé  Trâu là tài sản gốc; nghé là hoa lợi.

Trâu cho thuê  Trâu là tài sản gốc; tiền thuê là lợi tức.

4.1.2. PHÂN LOẠI TÀI SẢN (tiếp theo)

d. Tài sản đăng ký quyền sở hữu và tài sản không đăng ký quyền sở hữu

Tài sản đăng kí quyền sở hữu Tài sản không đăng kí quyền sở hữu

Là tài sản mà có thể xác lập quyền sở Là tài sản theo quy định của pháp luật

hữu ko cần phải qua thủ tục đăng kí. phải tiến hành thủ tục đăng kí để

xác lập sở hữu.

Ví dụ: Điện thoại, máy tính, bàn ghế…

Vi dụ: Quyền sử dụng đất, nhà, ô tô, xe máy, tàu bay, tàu biển…

4.1.3. PHÂN LOẠI VẬT

a. Vật chính và vật phụ

Vật chính Vật phụ

Vật chính là vật độc lập, có thể khai Vật phụ là vật trực tiếp phục vụ cho

thác công dụng theo tính năng. việc khai thác công dụng của vật chính,

là một bộ phận của vật chính, nhưng

có thể tách rời vật chính.

Ví dụ: Ti vi là vật chính; điều khiển ti vi là vật phụ.

Ý nghĩa: Khi giao vật chính phải giao kèm cả vật phụ, trừ trường hợp các bên

thoả thuận khác.

4.1.3. PHÂN LOẠI VẬT (tiếp theo)

b. Vật chia được và vật không chia được

Vật chia được Vật không chia được

Vật chia được là vật khi bị phân chia vẫn giữ Vật không chia được là vật khi bị phân chia thì

nguyên tính chất và tính năng sử dụng ban đầu. không giữ nguyên được tính chất và tính năng

sử dụng ban đầu.

Ví dụ: Gạo, ngô, xăng, dầu Ví dụ: Điện thoại, ô tô, xe máy

Ý nghĩa: Xác định phương thức chia vật: Nếu là vật chia được thì có thể chia trực tiếp bằng hiện

vật; Còn trường hợp chia vật không chia được thì giá trị giá bằng tiền để chia, người nào giữ vật

phải trả cho người kia số tiền có giá trị tương đương với phần của họ.

4.1.3. PHÂN LOẠI VẬT (tiếp theo)

c. Vật tiêu hao và vật không tiêu hao

Vật tiêu hao Vật không tiêu hao

Vật không tiêu hao là vật khi đã qua sử dụng

nhiều lần mà cơ bản vẫn giữ được tính chất,

2.1.2

2.1.3

hình dáng và tính năng sử dụng ban đầu. Vật tiêu hao là vật khi đã qua một lần sử dụng 2.1.1 Khái niệm thì mất đi hoặc không giữ được tính chất, hình dáng và tính năng sử dụng ban đầu.

Ví dụ: xăng, dầu,… Ví dụ: nhà ở, các loại xe…

Ý nghĩa: Xác định đối tượng của hợp đồng, cụ thể: Vật tiêu hao không thể là đối tượng của

hợp đồng cho thuê hoặc hợp đồng cho mượn.

4.1.3. PHÂN LOẠI VẬT (tiếp theo)

d. Vật cùng loại và vật đặc định

Vật cùng loại Vật đặc định

Vật đặc định là vật phân biệt được với các vật khác bằng những đặc điểm riêng về ký hiệu, 2.1.3 hình dáng, màu sắc, chất liệu, đặc tính, vị trí. Vật cùng loại là những vật có cùng hình dáng, tính chất, tính năng sử dụng và xác định được 2.1.2 2.1.1 Khái niệm bằng những đơn vị đo lường như: kg, mét, lít.

Vật cùng loại có cùng chất lượng có thể thay thế được cho nhau;

Khi thực hiện nghĩa vụ chuyển giao vật đặc định thì phải chuyển giao đúng vật đó. Ý nghĩa: Xác định nghĩa vụ giao vật: • •

4.1.3. PHÂN LOẠI VẬT (tiếp theo)

e. Vật đồng bộ và vật không đồng bộ

Vật đồng bộ Vật không đồng bộ

Ví dụ: Bộ cốc chén, case máy Vật đồng bộ là vật gồm các phần hoặc các bộ phận ăn khớp,

tính

2.1.2

2.1.3

liên hệ với nhau hợp thành chỉnh thể mà nếu thiếu một 2.1.1 Khái niệm trong các phần, các bộ phận hoặc có phần hoặc bộ phận không đúng quy cách, chủng loại thì không sử dụng được

hoặc giá trị sử dụng của vật đó bị giảm sút.

Khi thực hiện nghĩa vụ chuyển giao vật đồng bộ thì phải

chuyển giao toàn bộ các phần hoặc các bộ phận hợp thành,

trừ trường hợp có thoả thuận khác.

Ví dụ: Bộ bàn ghế, bộ máy vi tính…

4.1.4. CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ CỦA TÀI SẢN

Tài sản tự do lưu thông Tài sản hạn chế lưu thông Tài sản cấm lưu thông

Tài sản cấm lưu thông là Tài sản tự do lưu thông là những Tài sản hạn chế lưu thông là

những tài sản vì vai trò của nó những vật có ý nghĩa quan trọng vật không có quy định hạn chế

đối với nền kinh tế quốc dân khác nhau trong nền kinh tế đối với việc dịch chuyển vật đó.

hoặc đối với an ninh, quốc quốc dân, an ninh quốc phòng... Những vật này chủ yếu là những

phòng, lợi ích quốc gia... nên do đó pháp luật có những quy tư liệu sản xuất, tư liệu sinh hoạt

2.1.1 Khái niệm

2.1.2

cấm mua bán,

2.1.3 Nhà nước

định riêng. Nhà nước phải kiểm thông thường.

soát sự dịch chuyển các vật đó chuyển dịch, chuyển nhượng.

bằng cách đề ra những quy định

riêng đối với việc dịch chuyển

các vật này.

Ví dụ: Điện thoại, ti vi. Ví dụ: Ngoại tệ; một số loại thuốc. Ví dụ: Ma túy, sừng tê giác.

4.2. QUYỀN SỞ HỮU

4.2.1.

Khái niệm quyền sở hữu Khái niệm quyền sở hữu

4.2.2.

Quan hệ pháp luật về quyền sở hữu

4.2.3.

Căn cứ xác lập, căn cứ chấm dứt quyền sở hữu Căn cứ xác lập, căn cứ chấm dứt quyền sở hữu

4.2.4.

Các hình thức sở hữu

4.2.5.

Phương thức bảo vệ quyền sở hữu Phương thức bảo vệ quyền sở hữu

4.5.6.

Một số quy định về nghĩa vụ của chủ sở hữu Một số quy định về nghĩa vụ của chủ sở hữu

4.2.1. KHÁI NIỆM QUYỀN SỞ HỮU

Nghĩa khách quan: Quyền sở hữu là tổng hợp các Nghĩa chủ quan: Quyền sở hữu là

quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành để điều mức độ xử sự mà pháp luật cho

chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực phép một chủ thể được thực hiện

chiếm hữu, sử dụng và định đoạt tài sản, tư liệu các quyền năng chiếm hữu, sử dụng,

tiêu dùng, những tài sản khác theo quy định tại định đoạt trong những điều kiện

Điều 163 Bộ Luật dân sự 2005. nhất định.

Quyền sở hữu còn được hiểu là

một quan hệ pháp luật dân sự -

Quan hệ pháp luật về sở hữu bao

gồm đầy đủ ba yếu tố: chủ thể,

khách thể, nội dung.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU

• Chủ thể của quyền sở hữu là: Những người có tài sản thuộc sở hữu hợp pháp của mình, bao gồm: cá nhân, pháp nhân. Mỗi cá nhân đều được

a. Chủ thể của quyền sở hữu

• Chủ sở hữu là: Những chủ thể có đủ 3 quyền năng là quyền chiếm hữu,

quyền sở hữu tài sản không phụ thuộc vào năng lực hành vi dân sự.

• Có một số tài sản chỉ thuộc sở hữu của Nhà nước như: đất đai, rừng tự

quyền sử dụng, quyền định đoạt tài sản.

nhiên, vũ khí.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

• Khách thể của quan hệ pháp luật dân sự là: Các lợi ích (vật chất hoặc tinh thần) nhất định mà các chủ thể tham gia quan hệ đó hướng tới. Khách thể

b. Khách thể của quyền sở hữu

của quyền sở hữu chính là các lợi ích vật chất, được thể hiện dưới dạng tài

• Lợi ích vật chất được biểu hiện dưới dạng tài sản là: Khách thể của quyền

sản.

sở hữu rất đa dạng gồm: vật, tiền, giấy tờ có giá, quyền tài sản.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

Quyền chiếm hữu

Quyền sở hữu

Quyền sở hữu còn được hiểu là

một quan hệ pháp luật dân sự - Quyền định đoạt

Quan hệ pháp luật về sở hữu bao

gồm đầy đủ ba yếu tố: chủ thể,

khách thể, nội dung.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền chiếm hữu

 Quyền chiếm hữu là quyền nắm giữ, chi phối tài sản, gồm:

 Chiếm hữu thực tế: Chủ sở hữu tự mình bằng các hành vi của mình thực hiện việc

 Chiếm hữu pháp lý: Khi chủ sở hữu chuyển giao quyền này cho người khác theo ý chí hoặc không theo ý chí của mình: gửi giữ tài sản, bị đánh rơi, bỏ quên... Trong trường hợp

chiếm hữu đối với tài sản của mình;

này, chủ sở hữu vẫn có quyền chiếm hữu pháp lý đối với tài sản đó.

Quyền sở hữu còn được hiểu là

một quan hệ pháp luật dân sự -

Quan hệ pháp luật về sở hữu bao

gồm đầy đủ ba yếu tố: chủ thể,

khách thể, nội dung.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

Chiếm hữu có căn cứ pháp luật

Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật

Là việc chiếm hữu dựa trên các căn cứ do pháp luật quy định.

Là việc chiếm hữu không phù hợp với các căn cứ do

pháp luật quy định.

Chiếm hữu có căn cứ pháp luật là việc chiếm hữu tài sản trong

Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay

Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật gồm: •

Chủ sở hữu chiếm hữu tài sản;

tình: Chiếm hữu ngay tình là việc chiếm hữu mà

người chiếm hữu có căn cứ để tin rằng mình có

Người được chủ sở hữu ủy quyền quản lý tài sản;

quyền đối với tài sản đang chiếm hữu;

Người được chuyển giao quyền chiếm hữu thông qua

trường hợp sau đây: • • •

Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật và không

•

giao dịch dân sự phù hợp với quy định của pháp luật;

ngay tình: Chiếm hữu không ngay tình là việc

Người phát hiện và giữ tài sản vô chủ, tài sản không xác định

•

chiếm hữu mà người chiếm hữu biết hoặc phải

được ai là chủ sở hữu, tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên, bị chôn,

biết rằng mình không có quyền đối với tài sản

giấu, bị vùi lấp, chìm đắm, gia súc, gia cầm, vật nuôi dưới nước

đang chiếm hữu.

bị thất lạc phù hợp với điều kiện theo quy định pháp luật.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền chiếm hữu

 Ý nghĩa của việc phân loại chiếm hữu không có căn cứ pháp luật thành ngay tình

 Là cơ sở xác định phương thức kiện bảo vệ quyền sở hữu trong giải quyết

và không ngay tình:

 Bảo vệ người chiếm không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình trong một số

các án kiện dân sự;

Có quyền yêu cầu người

Được khai thác công

Một số trường hợp

Được xác lập quyền sở

đã chuyển dịch tài sản

dụng, hưởng hoa lợi, lợi

không phải trả lại tài sản

hữu theo thời hiệu quy

cho mình phải trả lại

tức từ tài sản;

cho chủ sở hữu;

định tại Điều 236.

những gì đã nhận;

trường hợp, cụ thể:

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền sử dụng

 Quyền sử dụng là quyền khai thác công dụng và hưởng hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản

 Quyền khai thác công dụng của tài sản là việc khai thác lợi ích từ tài sản theo

trong phạm vi pháp luật cho phép:

 Hưởng hoa lợi từ tài sản là hưởng những sản vật tự nhiên do vật mang lại như hưởng

công dụng của tài sản;

 Hưởng lợi tức là hưởng lợi ích vật chất từ tài sản khi tài sản được đưa vào khai thác

hoa quả từ cây cối mang lại…;

như hưởng tiền thuê nhà, tiền lãi từ số tiền gửi vào ngân hàng.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền sử dụng

 Chủ thể có quyền sử dụng tài sản:

 Chủ sở hữu: có toàn quyền khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức của tài sản

 Người không phải chủ sở hữu: (i) Người được chuyển giao quyền sử dụng thông qua hợp đồng hợp pháp của chủ sở hữu: có quyền sử dụng tài sản trong phạm vi hợp

theo ý chí tuỳ nghi của mình trong khuôn khổ quy định của pháp luật;

đồng đã thoả thuận. Thông thường có hai phương thức chuyển giao quyền sử dụng:

cho thuê và cho mượn tài sản; (ii) Người được quyền sử dụng tài sản theo quy định

của pháp luật.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền định đoạt

Quyền định đoạt là quyền chuyển giao quyền sở

hữu tài sản, từ bỏ quyền sở hữu, tiêu dùng hoặc tiêu

hủy tài sản (Điều 192 Bộ luật Dân sự năm 2015).

Quyền định đoạt là một quyền năng của chủ sở hữu

để quyết định về “số phận” của tài sản. Bao gồm việc

định đoạt số phận pháp lý và định đoạt số phận

thực tế của tài sản.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền định đoạt

Phân loại quyền định đoạt

Định đoạt số phận

pháp lý của tài sản: Định đoạt số phận thông qua các giao thực tế của vật: từ dịch chuyển giao bỏ quyền sở hữu, quyền sở hữu như tiêu hủy, tiêu dùng. Định đoạt mua bán, trao đổi,

tặng cho, cho vay,

thừa kế.

4.2.2. QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Nội dung quyền sở hữu

• Quyền định đoạt

Chủ thể có quyền định đoạt tài sản

Chủ sở hữu: có Người không phải

quyền bán, trao chủ sở hữu: chỉ có

đổi, tặng cho, cho quyền định đoạt

vay, để thừa kế, từ tài sản theo ủy

bỏ quyền sở hữu, quyền của chủ sở Chủ thể có quyền

tiêu dùng, tiêu hữu hoặc theo định đoạt hủy tài sản. quy định của luật.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Khái niệm Căn cứ pháp lý

Từ Điều 221 đến Điều 236 Căn cứ làm phát sinh quyền sở hữu là

Bộ luật Dân sự năm 2015. những sự kiện xảy ra trong đời sống thực

tế nhưng có ý nghĩa pháp lý do Bộ luật Dân

sự quy định mà thông qua đó làm phát

sinh quyền sở hữu của một hoặc nhiều chủ

thể đối với tài sản nhất định.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Phân loại căn cứ xác lập quyền sở hữu

Quyền sở hữu được xác lập theo ý chí của chủ sở hữu. Quyền sở hữu được xác lập theo ý chí của Nhà nước. Căn cứ vào ý chí của chủ thể

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Phân loại căn cứ xác lập quyền sở hữu

Căn cứ đầu tiên (căn cứ nguyên sinh) Căn cứ kế tiếp (căn cứ phái sinh)

Căn cứ vào nguồn gốc phát sinh quyền sở hữu

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản có được từ lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp

pháp, hoạt động sáng tạo ra đối tượng quyền sở hữu trí tuệ (Điều 222):

Người lao động, người tiến hành hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp pháp có quyền sở hữu đối với tài sản có được từ lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp pháp, kể từ thời điểm có được tài sản đó.

• Xác lập quyền sở hữu theo hợp đồng (Điều 223):

Người được giao tài sản thông qua hợp đồng mua bán, tặng cho, trao đổi, cho vay hoặc hợp đồng chuyển quyền sở hữu khác theo quy định của pháp luật thì có quyền sở hữu tài sản đó.

• Xác lập quyền sở hữu đối với hoa lợi, lợi tức (Điều 224):

Chủ sở hữu, người sử dụng tài sản có quyền sở hữu đối với hoa lợi, lợi tức theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật, kể từ thời điểm thu được hoa lợi, lợi tức đó.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu trong trường hợp sáp nhập (Điều 225):

 Tài sản của nhiều chủ sở hữu khác nhau được sáp nhập với nhau tạo thành vật không chia được và không thể xác định tài sản đem sáp nhập là vật chính hoặc vật phụ thì vật mới được tạo thành là tài sản thuộc sở hữu chung của các chủ sở hữu đó; nếu tài sản đem sáp nhập là vật chính và vật phụ thì vật mới được tạo thành thuộc chủ sở hữu vật chính;  Khi một người sáp nhập tài sản là động sản của người khác vào tài sản là động sản của mình, mặc dù đã biết hoặc phải biết tài sản đó không phải là của mình và cũng không được sự đồng ý của chủ sở hữu tài sản bị sáp nhập thì chủ sở hữu tài sản bị sáp nhập có một trong các quyền sau đây:

 Yêu cầu người sáp nhập tài sản giao tài sản mới cho mình và thanh toán cho người

 Yêu cầu người sáp nhập tài sản thanh toán giá trị phần tài sản của mình và

sáp nhập giá trị tài sản của người đó;

bồi thường thiệt hại nếu không nhận tài sản mới.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu trong trường hợp trộn lẫn (Điều 226):

 Trường hợp tài sản của nhiều chủ sở hữu khác nhau được trộn lẫn với nhau tạo thành vật mới không chia được thì vật mới là tài sản thuộc sở hữu chung của các chủ sở hữu đó, kể từ thời điểm trộn lẫn;

 Khi một người đã trộn lẫn tài sản của người khác vào tài sản của mình, mặc dù đã biết hoặc phải biết tài sản đó không phải của mình và không được sự đồng ý của chủ sở hữu tài sản bị trộn lẫn thì chủ sở hữu tài sản bị trộn lẫn có một trong các quyền sau đây:

 Yêu cầu người đã trộn lẫn tài sản giao tài sản mới cho mình và thanh toán cho người

 Yêu cầu người đã trộn lẫn tài sản thanh toán giá trị phần tài sản của mình và bồi

đã trộn lẫn phần giá trị tài sản của người đó;

thường thiệt hại nếu không nhận tài sản mới.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu trong trường hợp chế biến (Điều 227):

 Chủ sở hữu của nguyên vật liệu được đem chế biến tạo thành vật mới là chủ sở hữu của

vật mới được tạo thành;

 Người dùng nguyên vật liệu thuộc sở hữu của người khác để chế biến mà ngay tình thì trở thành chủ sở hữu của tài sản mới nhưng phải thanh toán giá trị nguyên vật liệu, bồi thường thiệt hại cho chủ sở hữu nguyên vật liệu đó;

 Trường hợp người chế biến không ngay tình thì chủ sở hữu nguyên vật liệu có quyền yêu cầu giao lại vật mới; nếu có nhiều chủ sở hữu nguyên vật liệu thì những người này là đồng chủ sở hữu theo phần đối với vật mới được tạo thành, tương ứng với giá trị nguyên vật liệu của mỗi người. Chủ sở hữu nguyên vật liệu bị chế biến không ngay tình có quyền yêu cầu người chế biến bồi thường thiệt hại.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu (Điều 228):  Đối với tài sản vô chủ: Tài sản vô chủ là tài sản mà chủ sở hữu đã từ bỏ quyền sở hữu đối với tài sản đó. Người đã phát hiện, người đang quản lý tài sản vô chủ là động sản thì có quyền

sở hữu tài sản đó, trừ trường hợp luật có quy định khác; nếu tài sản là bất động sản thì

thuộc về Nhà nước.

 Đối với tài sản không xác định được chủ sở hữu:

 Người phát hiện tài sản không xác định được ai là chủ sở hữu phải thông báo hoặc giao

 Uỷ ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người

nộp cho Uỷ ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất;

phát hiện về kết quả xác định chủ sở hữu.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu (Điều 228):

 Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản

là động sản thì quyền sở hữu đối với động sản đó thuộc về người phát hiện tài sản;

 Sau 05 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là bất động sản thì bất động sản đó thuộc về Nhà nước; người phát hiện được hưởng một

khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

 Người phát hiện tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm phải thông báo hoặc trả lại ngay cho chủ sở hữu; nếu không biết ai là chủ sở hữu thì phải thông báo hoặc giao nộp cho Uỷ ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất;

 Tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy mà không có hoặc không xác định được ai là chủ sở hữu thì sau khi trừ chi phí tìm kiếm, bảo quản, quyền sở hữu đối với tài sản này được xác định như sau:

 Tài sản được tìm thấy là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hoá thì thuộc về Nhà nước; người tìm

thấy tài sản đó được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật;

 Tài sản được tìm thấy không phải là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hoá mà có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì thuộc sở hữu của người tìm thấy; nếu tài sản tìm thấy có giá trị lớn hơn mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì người tìm thấy được hưởng giá trị bằng mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước.

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy (Điều 229):

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên (Điều 230):

 Tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên là trường hợp tài sản rời khởi chủ sở hữu ngoài ý chí của

chủ sở hữu;

 Người nhặt được vật bị đánh rơi hoặc bị bỏ quên có nghĩa vụ sau:

 Trường hợp người nhặt được tài sản biết được địa chỉ của người đánh rơi hoặc bỏ

 Trường hợp người nhặt được tài sản không biết được địa chỉ của người đánh rơi hoặc bỏ quên: Người nhặt được phải thông báo hoặc giao nộp cho Uỷ ban nhân dân cấp

quên: Người nhặt được phải thông báo hoặc trả lại tài sản cho người đó;

xã hoặc công an cấp xã nơi gần nhất.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên (Điều 230):

 Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai về tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu không đến nhận thì quyền sở hữu

 Trường hợp tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên là tài sản thuộc di tích lịch sử - văn hoá thì tài sản đó thuộc về Nhà nước; người nhặt được tài sản được hưởng một khoản tiền

đối với tài sản này được xác định như sau:

thưởng theo quy định của pháp luật.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên (Điều 230):

 Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai về tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên mà không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu không đến nhận thì quyền sở hữu

 Trường hợp tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên không phải là di tích lịch sử văn hóa thì:

đối với tài sản này được xác định như sau:

o Nếu tài sản bị đánh rơi, bỏ quên có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng mười lần mức lương

cơ sở do Nhà nước quy định thì người nhặt được được xác lập quyền sở hữu đối

với tài sản đó;

o Nếu tài sản có giá trị lớn hơn mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định thì

người nhặt được hưởng = Lương cơ sở × 10 + (Giá trị tài sản đánh rơi/bỏ quên -

Lương cơ sở × 10) : 2.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với gia súc bị thất lạc (Điều 231):

 Người phát hiện gia súc thất lạc được xác lập quyền sở hữu với các điều kiện sau:

 Phải làm thủ tục thông báo cho chính quyền địa phương nơi mình cư trú để chính

 Thời hạn hưởng quyền sở hữu là 06 tháng kể từ khi thông báo công khai và 01 năm đối với gia súc ở vùng có tập tục thả rông mà không có chủ sở hữu đến nhận thì

quyền sẽ làm thủ tục thông báo công khai tìm chủ sở hữu;

người phát hiện được xác lập quyền sở hữu.

 Trường hợp có chủ sở hữu đến nhận thì người bắt được gia súc thất lạc sẽ có các quyền sau:

 Yêu cầu chủ sở hữu thanh toán tiền công nuôi giữ và các chi phí khác cho người bắt

 Nếu gia súc có sinh con thì người bắt được gia súc được hưởng một nửa số gia súc

được gia súc;

sinh ra hoặc 50% giá trị số gia súc sinh ra.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với gia cầm bị thất lạc (Điều 232):

 Người chiếm hữu gia cầm thất lạc được xác lập quyền sở hữu với các điều kiện sau:

 Người bắt được gia cầm bị thất lạc có nghĩa vụ thông báo công khai để tìm chủ sở hữu;

 Sau 01 tháng kể từ ngày thông báo công khai mà không có chủ sở hữu của gia cầm

bị thất lạc đến nhận thì người bắt được gia cầm được xác lập quyền sở hữu.

 Người bắt được gia cầm bị thất lạc có các quyền, nghĩa vụ cơ bản sau:

 Nếu chủ sở hữu nhận lại gia cầm thì người phát hiện gia cầm thất lạc có quyền yêu cầu

 Được quyền hưởng hoa lợi do gia cầm mang lại.

thanh toán các chi phí cần thiết cho việc nuôi gia cầm;

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu đối với vật nuôi dưới nước (Điều 233):

 Xác lập quyền sở hữu đối với vật nuôi dưới nước chỉ được đặt ra khi vật nuôi đó di chuyển

tự nhiên vào ruộng, ao, hồ của người khác;

 Việc xác lập quyền sở hữu đối với vật nuôi dưới nước di chuyển tự nhiên được quy định

 Nếu vật nuôi dưới nước không có dấu hiệu gì riêng biệt để xác định được chủ sở hữu

như sau:

 Nếu vật nuôi dưới nước có dấu hiệu riêng biệt để xác định chủ sở hữu thì người có ruộng, ao, hồ có nghĩa vụ thông báo công khai tìm chủ sở hữu. Các dấu hiệu riêng

là ai thì ngay lập tức, người có ruộng, ao, hồ sẽ được xác lập quyền sở hữu;

biệt của vật nuôi dưới nước như: chủng loại, màu sắc, kích thước…Hết 01 tháng mà

không có người nhận thì người có ruộng, ao, hồ được xác lập quyền sở hữu đối với

vật nuôi dưới nước.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu do được thừa kế (Điều 234). Thừa kế là việc dịch chuyển tài sản từ người chết sang cho những người còn sống theo di chúc hoặc theo pháp luật. Thừa kế là

hệ quả tất yếu của xã hội loài người. Khi con người có tích trữ tài sản, họ chết đi thường mong

muốn để lại tài sản để đảm bảo cho cuộc sống của con cháu;

• Xác lập quyền sở hữu theo bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác (Điều 235). Quyền sở hữu có thể được xác lập căn cứ vào bản án, quyết định

có hiệu lực pháp luật của Tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác.

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Căn cứ xác lập quyền sở hữu

Các căn cứ xác lập quyền sở hữu cụ thể: • Xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp

luật (Điều 236):  Để được xác lập sở hữu theo thời hiệu, việc chiếm hữu của người đang chiếm hữu phải thỏa

mãn các tiêu chí: Chiếm hữu ngay tình; chiếm hữu liên tục; chiếm hữu công khai;

 Chủ thể xác lập quyền sở hữu theo Điều luật này chỉ bao gồm hai chủ thể là: người chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình; và người được lợi về tài sản không có

căn cứ pháp luật nhưng ngay tình;

 Thời hiệu để xác lập sở hữu cho người chiếm hữu, người được lợi về tài sản không có căn cứ

 Đối với động sản: 10 năm kể từ ngày chiếm hữu;

 Đối với bất động sản: 30 năm kể từ ngày chiếm hữu.

pháp luật nhưng ngay tình được xác định như sau:

4.2.3. CĂN CỨ XÁC LẬP, CĂN CỨ CHẤM DỨT QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

b. Căn cứ chấm dứt quyền sở hữu • Khái niệm: Căn cứ chấm dứt quyền sơ hữu là những sự kiện pháp lý do pháp luật quy định mà khi xuất hiện những sự kiện đó thì quyền sở hữu của một chủ thể đối với tài sản sẽ chấm dứt.

• Các căn cứ chấm dứt quyền sở hữu:  Theo ý chí của chủ sở hữu:

 Chủ sở hữu chuyển giao quyền sở hữu của mình cho người khác thông qua giao dịch dân sự;

 Từ bỏ quyền sở hữu.

 Theo những căn cứ do pháp luật quy định:

 Tài sản mà người khác đã được xác lập quyền sở hữu;

 Xử lý tài sản để thực hiện nghĩa vụ của chủ sở hữu;

 Tài sản bị tiêu huỷ;

 Tài sản bị trưng mua;

 Tài sản bị tịch thu.

4.2.4. CÁC HÌNH THỨC SỞ HỮU

a. Sở hữu toàn dân

Chủ thể của hình thức • Nhà nước là chủ sở hữu đối với tài sản thuộc chế độ sở hữu toàn dân. sở hữu toàn dân

Khách thể của sở • Đất đai; rừng; nước; hầm, mỏ; các loại vũ khí quốc phòng, an ninh…

hữu toàn dân Đây là những khách thể đặc biệt chỉ thuộc sở hữu Nhà nước.

• Gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt. Nhà nước

Nội dung quyền sở thực hiện những quyền này dựa trên các quy định, kế hoạch cụ thể.

hữu toàn dân Đồng thời, Nhà nước giao cho các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp

Nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang chiếm hữu, sử dụng tài sản.

4.2.4. CÁC HÌNH THỨC SỞ HỮU (tiếp theo)

Sở hữu chung là sở hữu của nhiều chủ thể đối với tài sản. Sở hữu chung gồm 2 loại:

b. Sở hữu chung

Sở hữu chung theo phần

Sở hữu chung hợp nhất

Là sở hữu mà trong đó phần quyền sở hữu của mỗi chủ sở hữu

Là sở hữu chung mà trong đó phần quyền của mỗi chủ

được xác định đối với tài sản chung.

sở hữu chung không được xác định đối với tài sản

chung. Gồm:

- Sở hữu chung hợp nhất có thể phân chia: Sở hữu

chung của vợ chồng;

- Sở hữu chung hợp nhất không thể phân chia: Sở hữu

chung của cộng đồng và trong nhà chung cư.

Các đồng chủ sở hữu có quyền ngang nhau đối với

Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt theo sự thoả thuận, nếu

tài sản chung và cùng chiếm hữu, sử dụng, định đoạt

không thoả thuận thì tương ứng với phần quyền của mỗi đồng

chủ sở hữu;

tài sản chung.

Mỗi đồng chủ sở hữu chung có quyền định đoạt phần tài sản của

mình trong khối tài sản chung. Khi việc định đoạt thông qua mua

bán, các đồng chủ sở hữu chung khác có quyền ưu tiên mua.

4.2.4. CÁC HÌNH THỨC SỞ HỮU (tiếp theo)

c. Sở hữu riêng

• Sở hữu riêng là sở hữu của một cá nhân hoặc một pháp nhân. Tài sản hợp pháp thuộc sở hữu

riêng không bị hạn chế về số lượng, giá trị;

• Chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản thuộc sở hữu riêng:

 Chủ sở hữu có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản thuộc sở hữu riêng nhằm phục vụ nhu cầu sinh hoạt, tiêu dùng, sản xuất, kinh doanh và các mục đích khác không trái pháp luật;  Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản thuộc sở hữu riêng không được gây thiệt hại hoặc làm ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của

người khác.

4.2.5. PHƯƠNG THỨC BẢO VỆ QUYỀN SỞ HỮU

a. Kiện đòi lại tài sản (kiện vật quyền)

Cơ sở pháp lý • Điều 166, Điều 167, Điều 168 Bộ luật Dân sự năm 2015

Mục đích của người • Lấy lại được tài sản của mình đang bị người khác chiếm hữu trái

khởi kiện pháp luật.

Tài sản đòi lại • Bao gồm cả tài sản gốc và hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản nếu có.

• Người kiện đòi là chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản – Người bị kiện Chủ thể đòi là người đang chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật.

4.2.5. PHƯƠNG THỨC BẢO VỆ QUYỀN SỞ HỮU (tiếp theo)

a. Kiện đòi lại tài sản (kiện vật quyền)

Điều kiện kiện đòi: • Thứ nhất, về chủ thể có quyền yêu cầu: là chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu hợp pháp đối với tài sản đó. Những người này phải chứng minh được quyền sở hữu hoặc quyền chiếm hữu

hợp pháp của mình;