Bài giảng Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương 3: Ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò trung tâm trong mọi nền kinh tế, là công cụ tài chính thiết yếu để Chính phủ thực hiện các chức năng và nhiệm vụ quản lý vĩ mô. Sự hiểu biết sâu sắc về NSNN không chỉ cung cấp cái nhìn toàn diện về cách thức nhà nước vận hành mà còn là nền tảng cho việc phân tích các chính sách kinh tế và tài khóa. Với tư cách là một quỹ tiền tệ tập trung, NSNN phản ánh mối quan hệ kinh tế phức tạp giữa nhà nước và các chủ thể khác, đồng thời là cơ chế quan trọng để phân phối tài nguyên quốc gia. Chương này sẽ trình bày tổng quan về NSNN, làm rõ khái niệm, đặc điểm, bản chất và vai trò của nó, từ đó nhấn mạnh tầm quan trọng của NSNN trong việc đảm bảo sự ổn định và phát triển của đất nước.

Sinh viên các ngành kinh tế, tài chính, quản trị công; nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách; và bất kỳ ai quan tâm đến cấu trúc và hoạt động của ngân sách nhà nước.

Chương này cung cấp một cái nhìn tổng thể và chi tiết về Ngân sách nhà nước (NSNN), bắt đầu bằng việc khái quát các định nghĩa từ nhiều trường phái kinh tế khác nhau, làm rõ đặc điểm và bản chất đa diện của nó dưới góc độ pháp lý, kinh tế và xã hội. Đặc biệt, vai trò của NSNN trong việc cung cấp nguồn tài chính cho hoạt động của bộ máy nhà nước, điều tiết vĩ mô nền kinh tế và định hướng cơ cấu kinh tế được phân tích kỹ lưỡng. Phần tiếp theo đi sâu vào thu ngân sách nhà nước, đây là một trong những cấu phần quan trọng nhất của NSNN. Nội dung này giải thích khái niệm thu ngân sách theo Luật NSNN, làm rõ bản chất là những quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình huy động các nguồn lực tài chính. Các đặc trưng riêng biệt của thu ngân sách được trình bày, bao gồm mối liên hệ chặt chẽ với chức năng và quyền lực chính trị của nhà nước, cũng như các quá trình kinh tế. Chương còn phân loại các khoản thu theo nguồn hình thành, tác dụng đối với cân đối NSNN và nội dung kinh tế, bao gồm cả các khoản thuế, phí và lệ phí, tiền vay, và các khoản thu từ tài sản nhà nước. Phân tích này không chỉ giúp người đọc nắm vững cấu trúc của ngân sách nhà nước mà còn hiểu được cơ chế vận hành và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính công hiệu quả, có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng và triển khai chính sách tài khóa nhằm ổn định và phát triển kinh tế vĩ mô.