Nội dung tóm tắt
Tài liệu cung cấp một cái nhìn tổng quan về nghiện chất và các rối loạn liên quan, bao gồm:
1. **Các loại chất gây nghiện:** Heroin/morphin, Amphetamine, Cocaine, Cannabis, Cafeine, Nicotine, Rượu, BZD.
2. **Chẩn đoán rối loạn tâm thần liên quan đến chất:** Rối loạn sử dụng chất, rối loạn gây ra do chất (nhiễm độc, hội chứng cai, thiếu vitamin B1 do rượu, các rối loạn khác như loạn thần do rượu).
3. **Khái niệm và chẩn đoán:**
* **Ma túy:** Chất khi dùng một lần gây nghiện, làm thay đổi ý thức, trí tuệ, cảm xúc, gây ra hiện tượng quen, nhớ, không bỏ được.
* **Rối loạn sử dụng chất:** Sử dụng chất dẫn đến suy giảm hoặc gây phiền đáng kể, biểu hiện qua nhiều tiêu chí (sử dụng nhiều hơn dự định, ao ước ngưng không thành, mất nhiều thời gian để có chất, thèm muốn mãnh liệt, ảnh hưởng đến vai trò trong gia đình, công việc, học tập, tiếp tục sử dụng dù biết tác hại, từ bỏ hoạt động xã hội, nghề nghiệp, sử dụng trong tình huống nguy hiểm, tiếp tục sử dụng dù có vấn đề tâm lý, dung nạp, hội chứng cai).
* **Nhiễm độc:** Xuất hiện hội chứng đặc trưng cho một chất, thay đổi hành vi hoặc tâm lý không thích hợp, không do bệnh cơ thể hoặc rối loạn tâm thần khác.
* **Hội chứng cai:** Hội chứng đặc trưng của chất do ngưng (hoặc giảm) sử dụng chất sau khi sử dụng nhiều và kéo dài, gây suy giảm nghiêm trọng chức năng nghề nghiệp, xã hội và những lĩnh vực quan trọng khác, không do bệnh cơ thể tổng quát và không được giải thích tốt hơn bằng một rối loạn tâm thần khác. Hội chứng cai rượu có các triệu chứng như tăng hoạt động thần kinh thực vật, run tay, mất ngủ, buồn nôn, ảo giác, kích động, lo âu, động kinh.
* **Loạn thần do chất:** Sảng do nhiễm độc, sảng do cai nghiện, sa sút trí tuệ, rối loạn trí nhớ, rối loạn loạn thần, rối loạn khí sắc, rối loạn lo âu, rối loạn tình dục, rối loạn giấc ngủ.
4. **Yếu tố và cơ chế nghiện ma túy:**
* **Cơ sở sinh học của trạng thái phụ thuộc tâm lý:** Thèm và nhớ các cảm giác dễ chịu do chất ma túy đem lại được lưu dấu vết bền vững vào bộ nhớ của não.
* **Cơ chế dung nạp morphin:** Cơ thể tổng hợp cAMP, dẫn đến liều sau phải cao hơn liều trước để đạt tác dụng tương tự.
* **Cơ chế nghiện và cai morphin:** Nghiện do thiếu morphin nội sinh, cai do receptor morphin bị mất thăng bằng.
5. **Các ma túy thường gặp:** Thuốc phiện (Heroin), Cocain, Cannabis, Amphetamine.
* **Thuốc phiện (Heroin):** Gây sảng khoái, hưng phấn. Ngộ độc cấp: co thắt đồng tử, ngủ gà hoặc hôn mê, nói líu nhíu, suy giảm chú ý, trí nhớ. Hội chứng cai: rối loạn khí sắc, buồn nôn, đau nhức cơ, chảy nước mắt, giãn đồng tử, nổi da gà, vã mồ hôi, tiêu lỏng, ngáp, sốt, mất ngủ.
* **Cocain:** Không gây dung nạp, lệ thuộc tâm lý nặng nề. Lâm sàng: kích thích, khoang khoái, tăng hoạt động tâm lý, cơ thể, tự lượng cao khả năng. Ngộ độc: đồng tử giản, mắt lồi, buồn nôn, lo âu mê sảng, co giật, hôn mê, ngưng thở.
* **Cannabis:** Liều thấp: khoang khoái dễ chịu, ức chế bị mất, tự tin tăng. Liều cao: ảo tưởng, ảo giác, buồn ngủ, mệt mỏi.
* **Amphetamine:** Gây khoang khoái vui vẻ, cảm giác tăng sức mạnh, tăng tư duy, tăng trí nhớ, không đói. Nhiễm độc: nhịp tim nhanh/chậm, giãn đồng tử, HA tăng/giảm, vã mồ hôi, buồn nôn, gầy, kích động, yếu cơ, suy hô hấp, đau ngực, lú lẫn, co giật, hôn mê. Hội chứng cai: mệt mỏi, ác mộng, mất ngủ, tăng ngon miệng, chậm chạp/kích động vận động.
