Bài giảng Quản lý máu trong sản phụ khoa - BS. Nguyễn Bá Mỹ Nhi

Chia sẻ: Hạ Mộc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:47

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Quản lý máu trong sản phụ khoa" cung cấp cho học viên những nội dung gồm: thiếu máu trong thai kỳ; tần suất thiếu máu trong thai kỳ; nguyên nhân thiếu máu; nguyên nhân thiếu sắt & thiếu máu thiếu sắt ở nữ giới; tiêu chuẩn chẩn đoán thiếu máu; thiếu máu trong các giai đoạn thai kỳ; phân độ thiếu máu; biểu hiện thiếu máu; các yếu tố ảnh hưởng hấp thu sắt;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Quản lý máu trong sản phụ khoa - BS. Nguyễn Bá Mỹ Nhi

QUẢN LÝ MÁU TRONG SẢN PHỤ KHOA BS. NGUYỄN BÁ MỸ NHI BỆNH VIỆN TỪ DŨ
GIỚI THIỆU • Thiếu máu là tình trạng phổ biến song hành với cuộc đời người PN, 40 % PN trong độ tuổi sinh đẻ có dự trữ sắt thấp • Là vấn đề lớn của cộng đồng, 1 trong những nguyên nhân gây tàn phế người PN, và là lý do cho các chương trình hành động toàn cầu vì sức khoẻ PN • Thiếu máu làm tăng bệnh suất và tử suất, nhất là PN độ tuổi sinh đẻ, không đủ khả năng chống đỡ khi bị mất máu cấp  hậu qủa nghiêm trọng 1 Milman N. Prepartum anaemia: prevention and treatment. Ann. Hematol. 87(12), 949–959 (2008). 2 UNICEF/UNO/WHO. Iron Deficiency Anemia. Assessment, Prevention, and Control. A Guide for Programme Managers. WHO, Geneva, Switzerland (2001).
THIẾU MÁU TRONG THAI KỲ – Thai kỳ có sự tăng thể tích huyết tương và các sản phẩm của HC - Hb từ TCN 1; tình trạng này hằng định đến TCN 3  máu bị pha loãng và giảm nồng độ Hb suốt thai kỳ (Costantine, 2014) – Nguyên nhân của thiếu máu trong thai kỳ: thiếu Vit B12 và folate, Thalassemia, viêm nhiễm, tán huyết và mất máu…. và thiếu máu thiếu sắt do thiếu dinh dưỡng chiếm 75% 2019 British Society for Haematology and John Wiley & Sons Ltd British Journal of Haematology, 2020, 188, 819–830
TẦN SUẤT THIẾU MÁU TRONG THAI KỲ • Thiếu máu trên PN có thai chiếm 41,8% toàn cầu – Châu Phi, Châu Á và Châu Mỹ Latin: 35 -60% – Các quốc gia công nghiêp < 20% – Hoa kỳ: thấp nhất 5,7% – Gambia: cao nhất 75% – Ấn độ: tần suất 65-75% • Tần suất này thay đổi tuỳ: đk sinh sống – xã hội , lối sống, thói quen , tập tục, văn hóa địa phương … 2 UNICEF/UNO/WHO. Iron Deficiency Anemia. Assessment, Prevention, and Control. A Guide for Programme Managers. WHO, Geneva, Switzerland (2001). 3 Candio F, Hofmeyr GJ. Treatments for iron deficiency anemia in pregnancy. RHL commentary. The WHO Reproductive Health Library. WHO, Geneva, Switzerland (2007). 4 CDC. Recommendations to prevent and control iron deficiency in the United States. MMWR Recomm. Rep. 47(RR-3), 1–36 (1998). 5 International Nutritional Anemia Consultative Group, WHO, UNICEF Guidelines for the Use of Iron Supplements to Prevent and Treat Iron Deficiency Anemia. Stoltzfus RJ, Dreyfuss ML (Eds.) ILSI Press, Washington DC, USA (1998). 6 WHO. Micronutrient deficiencies: iron deficiency anemia. www.who.int/nutrition/topics/ida/en/ 7 Goonewardene M, Shehata M, Hamad A. Anaemia in pregnancy. Best Pract. Res. Clin. Obstet. Gynaecol. 26(1), 3–24 (2012). 8 Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology. Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A (Eds). OUP, Oxford, UK (2011). 9 Bora R, Sable C, Wolfson J, Boro K, Rao R. Prevalence of anemia in pregnant women and its effect on neonatal outs in northeast India. J. Matern. Fetal. Neonatal Med. 27(9), 887–891 (2014).
• Việt Nam: tỷ lệ PN thiếu máu thiếu sắt – BV Cái Nước Cà mau ( 2017) : 19,33% – Cao Bằng (2015) - Nguyễn Quang Dũng 13,9% – 22 quận nội, ngoại thành TP. Hồ Chí Minh ( 2010) - Đặng Thị Hà : 31,53% – Củ Chi - TP. HCM ( 2010) - Phạm Văn An: 18,46% • Năm 2000: 38% PN mang thai tại TP HCM bị thiếu máu thiếu sắt – 3 tháng đầu 27,5% – 3 tháng giữa 34,5% – 3 tháng cuối 38%
NGUYÊN NHÂN THIẾU MÁU THIẾU MÁU Tuỷ giảm sản xuất Mất máu ngoại vi Chảy máu: Thiếu dinh Tan máu - XH tiêu dưỡng : sắt, hoá acid folic , - XH âm đạo đạm …. - Giun móc … Bệnh lý Hb: chuỗi alpha, beta, cấu trúc
NGUYÊN NHÂN THIẾU SẮT & THIẾU MÁU THIẾU SẮT Ở NỮ GIỚI • Sản khoa: mang thai, đa thaI, khoảng cách sinh gần nhau… • Phụ khoa: hành kinh dài – lượng nhiều, xuất huyết âm đạo bất thường, ung thư… • Thiếu dinh dưỡng: đạm , vitamine, yếu tố vi lượng …. • Hiến máu nhiều lần ( > 3 lần/năm) • … Dietary in take and nutrient supplements http//www.nap.edu/open book/0309041384/heml
NHÓM PN MANG THAI CÓ NGUY CƠ BỊ THIẾU SẮT & THIẾU MÁU THIẾU SẮT TRONG THAI KỲ: - Sau TCN 1 HẬU SẢN: - TM thiếu sắt có từ - Băng huyết sau sinh thai kỳ trước - Thiếu sắt và thiếu máu - Đa thai thiếu sắt trong thai kỳ - Đa sản - KT-XH nghèo - Hồi phục ngắn giữa - Thiếu dinh dưỡng các thai kỳ - KT- XH nghèo - Thiếu dinh dưỡng IDA, Assessment, Prevention & Control – A guide for program managers, WHO 2001
THIẾU SẮT – THIẾU MÁU – THIẾU MÁU THIẾU SẮT Tổng Thiếu sắt dân số Thiếu máu thiếu sắt Thiếu máu IDA, Assessment, Prevention & Control – A guide for program managers, WHO 2001
TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN THIẾU MÁU Hb ( theo WHO 2007): 1. Hb < 13 g/dl (130 g/l) ở nam giới 2. Hb < 12 g/dl (120 g/l) ở nữ giới 3. Hb < 11 g/dl (110 g/l) ở người lớn tuổi Thiếu máu: nồng độ Hb thấp < 2 độ lệch chuẩn so với ngưỡng Hb tham khảo ở dân số bình thường (WHO, 2011) Candio F, Hofmeyr GJ. Treatments for iron deficiency anemia in pregnancy. RHL commentary. The WHO Reproductive Health Library. WHO, Geneva, Switzerland (2007). Centers for Disease Control (CDC). CDC criteria for anemia in children and childbearing-aged women. MMWR Morb Mortal Wkly
• Ngưỡng xác định thiếu máu trong thai kỳ dựa vào ngưỡng dân số PN không mang thai  khó liên kết kết cục LS  còn nhiều tranh luận về giá trị ngưỡng Hb trong thiếu máu (Pasricha et al, 2018) • WHO đang xem xét lại chứng cứ ngưỡng Hb thấp nào được xem là có thiếu máu (WHO, 2011; Pasricha et al, 2018) • Cho đến khi có đồng thuận , ĐN thiếu máu hiện nay đồng thuận giá trị ngưỡng Hb trong thai kỳ: Hb
TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN THIẾU MÁU Ở PHỤ NỮ MANG THAI (THEO HƯỚNG DẪN ĐIỀU TRỊ THIẾU MÁU THIẾU SẮT TRONG THAI KỲ - CỦA HIỆP HỘI HUYẾT HỌC ANH QUỐC 2019) Khuyến cáo: PN có thai được chẩn đoán là thiếu máu khi nồng độ Hb < 110g/l trong TCN 1 và < 105g/ltrong TCN 2 & 3, và < 100g/l sau sinh
THIẾU MÁU TRONG CÁC GIAI ĐOẠN THAI KỲ ( HDĐT CỦA TT CHĂM SÓC SỨC KHOẺ BÀ MẸ BOSTON 2019) TCN 1: Hb < 11g/dl hay Hct < 33% TCN 2: Hb < 10,5g/dl hay Hct < 31 hoặc 32% TCN 3 : Hb < 10,5 – 11 g/dl hay Hct < 33% Sau sinh : Hb < 10,5g/dl hay Hct < 30% Boston Medical Center Maternity Care Guideline Guideline: IRON DEFFICIENCY ANEMIA Accepted: 04/2015, 11/2019 Updated: 04/2015, 05/2017, 11/2019
PHÂN ĐỘ THIẾU MÁU ( WHO 2011) 1. Thiếu máu cấp: phân độ dựa vào dựa vào sinh hiệu, huyết động, chỉ số shock SI và mất > 15% thể tích tuần hoàn ( mất > 500ml máu )  thiếu máu nặng 1. Thiếu máu mạn : phân độ dựa vào Hb – Độ 1 ( nhẹ) : 10 g/dl ≤ Hb < 12 g/dl – Độ 2 ( trung bình) : 8 g/dl ≤ Hb < 10 g/dl – Độ 3 ( nặng) : 6 g/dl ≤ Hb < 8 g/dl – Độ 4 ( rất năng) : Hb < 6 g/dl
BIỂU HIỆN THIẾU MÁU • Thiếu máu nhẹ: xanh xao, mệt mỏi, chán ăn, mất tập trung, giảm đề kháng…. • Thiếu máu nặng: da niêm mạc xanh xao nhợt nhạt, móng dẹt, mất bóng, khó thở….
BIỂU HIỆN THIẾU MÁU – Mêt mỏi giảm hoạt động thể lực, nhức đầu, rụng tóc, HC chân không yên (restless legs syndrome) , thèm ăn đá lạnh (pagophagia), người ăn chất không có dinh dưỡng như kem đánh răng, thạch cao, giấy …. ( pica) – Nghiêm trọng hơn: giảm hay mất khả năng làm việc, tăng stress tim mạch, giảm khả năng điều hoà thân nhiệt, dễ nhiễm trùng…
Ảnh hưởng mẹ : Băng huyết sau sinh Gánh năng lớn cho tim mạch Giảm dự trữ máu chu sinh Tăng nguy cơ truyền máu Giảm tiết sữa sau sinh Sa sút tinh thần Chậm hay không lành vết thương …. ẢNH HUỞNG THIẾU MÁU LÊN MẸ VÀ THAI Ảnh hưởng thai Thai giới hạn tăng trưởng Sinh non Thai chết trong TC Nhiễm trùng bào thai Tác động lên gene ….
Vai trò Sắt trong cơ thể Sắt Ferrous (Fe2+) + Protoporphyrin  Hem ( Hem: thành phần chính Hb, cùng các globin tạo nên Hb) 2/19/2017 What is the Function of Hemoglobin in the Human Body Pediaa.Com dumbbellshaped cross section. Hemoglobin gene also consists of various alleles. Most mutants may cause But some mutants may cause hereditary diseases like hemoglobinpathesis. Figure 2: Red blood cells Buffering Action Hemoglobin maintains the blood pH at 7.4. Accumulation of carbon dioxide in the blood decreases the pH The change of the pH can be reversed by ventilation. Due to this buffering action of hemoglobin, all the reactions in the body, which prefers this pH, can take place without any disturbance. Interaction with Ligands Sắt là thành phần cấu tạo nhân hem của Hb Hemoglobins also bind to other ligands such as carbon monoxide, nitrogen oxide, cyanide, sulfur monoxi and hydrogen sulfide. Binding of carbon monoxide may sometimes be lethal because the binding is i Hemoglobin can also transport drugs to their site of action. Production of Physiological Active Catabolites
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG HẤP THU SẮT Yếu tố ức chế – Chất xơ & phytate – Calcium & phospho Yếu tố thúc đẩy – Tanin, có trong trà – Vitamin C – Polyphenols – Thịt gia súc, gia cầm – Oxalate – HCl trong dạ dày – Citric, malic, và lactic acid - Harrison’s 15th edition, 2001, ID & other hypoproliferative anemias & Iron Supplements - Guthrie, HA & MF Picciano. 1995. Human Nutrition. Mosby Yearbook Inc. USA. P. 334
MCV < 80 MCV > 80 HC nhỏ HC kích thước bình thường XÉT NGHIỆM ĐÁNH GIÁ THỂ TÍCH Ferritin huyết thanh TRUNG BÌNH HC ( MEAN CELL VOLUME MCV) FERRITIN < 15mg/ml FERRITIN > 15mg/ml Thiếu máu thiếu sắt (IDA) XN sắc ký lỏng HPLC Beta Thalassemie (BTT) Không bất thường http://www.ajts.org/articles/2009/3/2/images/AsianJTransfusSci_2009_3_2_99_53883_u2.jpg http://www.ajts.org/articles/2009/3/2/images/AsianJTransfusSci_2009_3_2_99_53883_u2.jpg