Bài giảng Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm tiểu học - ĐH Phạm Văn Đồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> KHOA SƯ PHẠM XÃ HỘI<br /> <br /> BÀI GIẢNG HỌC PHẦN<br /> <br /> TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI VÀ TÂM LÝ HỌC SƯ PHẠM<br /> TIỂU HỌC<br /> <br /> Giảng viên: Nguyễn Văn Kính<br /> Tổ bộ môn: Tâm lý - Giáo dục - CTĐ<br /> <br /> Lưu hành nội bộ<br /> Quảng Ngãi - 2017<br /> <br /> Mục lục<br /> Lời nói đầu.....................................................................................................................................................5<br /> CHƯƠNG 1 : NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI.............................................................6<br /> 1.1 Đối tượng, nhiệm vụ của tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm.................................................6<br /> 1.1.1 Đối tượng của tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm...........................................................6<br /> 1.1.2 Nhiệm vụ của tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm............................................................7<br /> 1.1.3 Mối quan hệ giữa tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm .....................................................7<br /> 1.2. Các phương pháp nghiên cứu của tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm..................................8<br /> 1.2.1 Những yêu cầu khi nghiên cứu tâm lý học sinh............................................................................8<br /> 1.2.2. Những phương pháp nghiên cứu tâm lý học sinh tiểu học .........................................................9<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................11<br /> CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN VỀ SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TRẺ EM .........................................................................12<br /> 2.1. Quan niệm về trẻ em........................................................................................................................12<br /> 2.1.1 Quan niệm về trẻ em..................................................................................................................12<br /> 2.1.2 Trẻ em ngày nay .........................................................................................................................12<br /> 2.2 Sự phát triển tâm lý trẻ em ...............................................................................................................13<br /> 2.2.1 Một số quan niệm sai lầm về sự phát triển tâm lý trẻ em .........................................................13<br /> 2.2.2 Quan điểm duy vật biện chứng về sự phát triển tâm lý trẻ em .................................................15<br /> 2.2.3 Quy luật chung của sự phát triển tâm lý trẻ em.........................................................................16<br /> 2.3 Sự phân chia các giai đoạn lứa tuổi ..................................................................................................17<br /> 2.3.1 Quan niệm về giai đoạn phát triển tâm lý ..................................................................................17<br /> 2.3.2 Phân chia giai đoạn phát triển tâm lý của trẻ em.......................................................................18<br /> 2.4 Dạy học và sự phát triển tâm lý.........................................................................................................19<br /> 2.4.1 Dạy học cổ truyền và sự phát triển tâm lý..................................................................................19<br /> 2.4.2 Dạy học phát triển và sự phát triển tâm lý .................................................................................20<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................22<br /> Chương 3. CÁC HOẠT ĐỘNG CƠ BẢN CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC................................................................23<br /> 3.1 Hoạt động học của học sinh tiểu học ...............................................................................................23<br /> 3.1.1 Khái niệm hoạt động học............................................................................................................23<br /> 3.1.2 Hoạt động học tập của học sinh tiểu học ...................................................................................26<br /> 3.2 Các hoạt động khác của học sinh tiểu học.........................................................................................31<br /> 3.2.1 Hoạt động vui chơi .....................................................................................................................31<br /> 3.2.2 Hoạt động lao động ....................................................................................................................32<br /> 2<br /> <br /> 3.2.3 Hoạt động xã hội ........................................................................................................................34<br /> 3.2.4 Hoạt động văn hóa – nghệ thuật................................................................................................35<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................36<br /> Chương 4: ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC ............................................................................38<br /> 4.1 Những điều kiện của sự phát triển tâm lý học sinh tiểu học.............................................................38<br /> 4.1.1 Đặc điểm thể chất của học sinh tiểu học....................................................................................38<br /> 4.1.2 Những khó khăn và tâm lý sẵn sàng đi học ................................................................................38<br /> 4.2 Đặc điểm phát triển tâm lý của học sinh tiểu học .............................................................................41<br /> 4.2.1 Đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh tiểu học ...............................................................41<br /> 4.2.2 Đặc điểm nhân cách điển hình của học sinh tiểu học.................................................................47<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................51<br /> Chương 5: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TÂM LÝ HỌC DẠY HỌC TIỂU HỌC ..............................................................52<br /> 5.1 Hoạt động dạy học: ...........................................................................................................................52<br /> 5.2 Sự lĩnh hội khái niệm của học sinh tiểu học ......................................................................................53<br /> 5.2.1 Khái niệm về khái niệm...............................................................................................................53<br /> 5.2.2 Bản chất tâm lý của quá trình lĩnh hội khái niệm .......................................................................54<br /> 5.2.3 Tổ chức quá trình lĩnh hội khái niệm của học sinh tiểu học .......................................................54<br /> 5.3 Hình thành kỹ năng, kỹ xảo cho học sinh tiểu học.............................................................................55<br /> 5.3.1 Sự hình thành kỹ năng................................................................................................................55<br /> 5.3.2 Sự hình thành kỹ xảo ..................................................................................................................56<br /> 5.4 Phát triển trí tuệ cho học sinh tiểu học .............................................................................................58<br /> 5.4.1 Khái niệm phát triển trí tuệ ........................................................................................................58<br /> 5.4.2 Các chỉ số của sự phát triển trí tuệ .............................................................................................59<br /> 5.4.3 Tăng cường dạy học để phát triển trí tuệ của học sinh ..............................................................60<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................62<br /> Chương 6: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CỦA TÂM LÝ HỌC GIÁO DỤC TIỂU HỌC..........................................................64<br /> 6.1 Cơ sở tâm lý học của việc hình thành mặt đạo đức cho học sinh tiểu học .......................................64<br /> 6.1.1 Đạo đức là gì ? ............................................................................................................................64<br /> 6.1.2 Hành vi đạo đức .........................................................................................................................64<br /> 6.1.3 Các yếu tố tâm lý quy định hành vi và thói quen đạo đức ở học sinh tiểu học ..........................65<br /> 6.1.4 Bản chất tâm lý học của việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học.......................................67<br /> 6.2 Tập thể và giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học trong tập thể ....................................................68<br /> 6.2.1 Tập thể và tập thể học sinh ........................................................................................................68<br /> 3<br /> <br /> 6.2.2 Đặc điểm tâm lý của tập thể học sinh tiểu học...........................................................................69<br /> 6.2.3 Giáo dục đạo đức trong tập thể .................................................................................................70<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................71<br /> Chương 7: MỘT SỐ VẤN ĐỀ TÂM LÝ HỌC ...................................................................................................72<br /> 7.1 Đặc điểm lao động sư phạm của người giáo viên tiểu học................................................................72<br /> 7.1.1 Vai trò, vị trí và chức năng của người giáo viên tiểu học............................................................72<br /> 7.1.2 Đặc điểm lao động của người giáo viên tiểu học .......................................................................73<br /> 7.2 Cấu trúc nhân cách của người giáo viên tiểu học..............................................................................74<br /> 7.2.1 Một số phẩm chất nhân cách của người giáo viên tiểu học .......................................................75<br /> 7.2.2 Một số năng lực cơ bản của người giáo viên tiểu học................................................................76<br /> 7.3 Các con đường hình thành và hoàn thiện nhân cách người giáo viên tiểu học ................................78<br /> 7.3.1 Sự cần thiết phải hoàn thiện nhân cách người giáo viên tiểu học .............................................78<br /> 7.3.2 Con đường hình thành và tự hoàn thiện nhân cách người giáo viên tiểu học ...........................79<br /> CÂU HỎI ÔN TẬP .........................................................................................................................................81<br /> Tài liệu tham khảo ………………………………………………………………………………………………<br /> <br /> 4<br /> <br /> 82<br /> <br /> Lời nói đầu<br /> Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm tiểu học, trên một phương diện nhất<br /> định, là sự ứng dụng tâm lý học đại cương vào việc nghiên cứu giai đoạn phát triển cụ thể<br /> - lứa tuổi học sinh tiểu học và lĩnh vực cụ thể : dạy học và giáo dục. Trên phương diện<br /> này, học phần là một trong những môn học góp phần trực tiếp vào việc hình thành và phát<br /> triển các phẩm chất và năng lực nghiệp vụ giáo dục và dạy học ở tiểu học cho sinh viên.<br /> Học phần bao gồm 7 chương, đề cập đến bốn mảng kiến thức có liên quan chặt chẽ với<br /> nhau. Chương 1 & chương 2 trình bày những vấn đề chung và quan điểm mang tính<br /> phương pháp luận về Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm tiểu học ; Trên cơ sở tiếp<br /> cận hoạt động, chương 3 & chương 4 nghiên cứu các hoạt động và đặc điểm tâm lý của<br /> lứa tuổi học sinh tiểu học ; chương 5 & 6 trình bày những vấn đề cơ bản của tâm lý học<br /> dạy học và giáo dục tiểu học ; chương 7 đề cập đến tâm lý học về người giáo viên tiểu<br /> học.<br /> Bài giảng Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm tiểu học nhằm mục đích tạo<br /> điều kiện thuận lợi cho sinh viên tra cứu tài liệu trên website của trường đại học Phạm<br /> Văn Đồng trong quá trình học tập. Bài giảng này là sự kế thừa của rất nhiều công trình đã<br /> được xuất bản và tác giả đã hết sức cố gắng, song do thiếu các điều kiện, phương tiện và<br /> sự hạn chế về năng lực của bản thân nên chắc chắn còn rất nhiều thiếu sót. Rất mong sự<br /> góp ý chân thành từ các đồng nghiệp.<br /> Tác giả<br /> <br /> 5<br /> <br />