Bài giảng Tư pháp quốc tế: Chương 1 - ThS. Trần Thị Bé Năm

Tài liệu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về Tư pháp quốc tế (TPQT), một ngành luật quan trọng điều chỉnh các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài. Nội dung giới thiệu các khái niệm cơ bản, đối tượng, phạm vi, phương pháp điều chỉnh, chủ thể và các nguồn của TPQT.

Tài liệu này hướng đến sinh viên, nghiên cứu sinh, giảng viên các ngành luật, đặc biệt là chuyên ngành luật quốc tế; các luật sư, chuyên gia pháp lý và những người làm việc trong lĩnh vực quan hệ quốc tế có nhu cầu tìm hiểu sâu về Tư pháp quốc tế và các vấn đề pháp lý liên quan đến yếu tố nước ngoài.

Tài liệu này là một giáo trình tổng quan về Tư pháp quốc tế (TPQT), được thiết kế để cung cấp kiến thức nền tảng và chuyên sâu về ngành luật này. Mở đầu, tài liệu định nghĩa TPQT là một ngành luật điều chỉnh các mối quan hệ dân sự, hôn nhân và gia đình, lao động, thương mại và tố tụng dân sự có yếu tố nước ngoài. Nó đi sâu vào việc xác định các loại quan hệ cụ thể thuộc đối tượng điều chỉnh của TPQT, bao gồm năng lực pháp luật của người nước ngoài, quan hệ sở hữu, hợp đồng thương mại quốc tế, quyền sở hữu trí tuệ, hôn nhân gia đình, thừa kế, lao động và tố tụng dân sự có yếu tố nước ngoài, đồng thời làm rõ các dấu hiệu nhận biết một quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài theo Bộ luật Dân sự 2015. Tiếp theo, tài liệu trình bày chi tiết phạm vi điều chỉnh của TPQT, bao gồm việc xác định thẩm quyền của tòa án quốc gia đối với các vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài (thẩm quyền chung và thẩm quyền riêng biệt), xác định pháp luật áp dụng cho các quan hệ này (trong trường hợp trọng tài hoặc tòa án), và quy trình công nhận, thi hành bản án, quyết định của tòa án hoặc trọng tài nước ngoài. Phần quan trọng khác của tài liệu là phân tích hai phương pháp điều chỉnh chính của TPQT: phương pháp xung đột (điều chỉnh gián tiếp) và phương pháp thực chất (điều chỉnh trực tiếp). Đối với mỗi phương pháp, tài liệu giải thích bản chất, phân loại các quy phạm (xung đột thống nhất, xung đột trong pháp luật quốc gia, thực chất thống nhất, thực chất trong nước), cùng với các ưu điểm và nhược điểm của chúng, kèm theo các ví dụ minh họa từ các văn bản pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế. Về chủ thể của TPQT, tài liệu tập trung vào người nước ngoài và pháp nhân nước ngoài, phân loại họ dựa trên quốc tịch, nơi cư trú và thời hạn cư trú. Nó cũng làm rõ quy chế pháp lý dân sự của người nước ngoài và pháp nhân nước ngoài, bao gồm các căn cứ pháp lý xây dựng quy chế (nguyên tắc đối xử quốc gia, tối huệ quốc, đãi ngộ đặc biệt, có đi có lại) và các văn bản pháp luật Việt Nam điều chỉnh. Đặc biệt, tài liệu còn đề cập đến quyền miễn trừ của quốc gia trong TPQT. Cuối cùng, tài liệu khám phá các nguồn của TPQT, bao gồm pháp luật quốc gia, điều ước quốc tế và tập quán quốc tế. Nó cung cấp định nghĩa, phân loại và các ví dụ về điều ước quốc tế quan trọng, đồng thời nêu rõ các điều kiện để điều ước quốc tế và tập quán quốc tế trở thành nguồn luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Tài liệu kết thúc với gợi ý về việc tự nghiên cứu vị trí của TPQT trong hệ thống pháp luật.