bài giảng về UML phần 2

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Huỳnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

165
lượt xem 73
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài giảng về uml phần 2', công nghệ thông tin, kỹ thuật lập trình phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: bài giảng về UML phần 2

ch ra cách t ch c và s ph thu c c a các thành ph n(component). Nó liên quan t i bi u ñ l p, trong ñó m t thành ph n thư ng ánh x t i m t hay nhi u l p, giao di n , collaboration. Quan h Th a k (Generalization) ch ra c u hình c a h th ng khi th c thi. 7. Các quy t c c a UML Các thành ph n c a UML không th ng u nhiên ñ t c nh nhau. Như b t c m t ngôn ng nào, UML có nh ng quy t c ch ra r ng m t mô hình t t s như th nào. M t mô hình t t là mô hình mang tính nh t quán và có s k t h p hài hòa gi a các mô hình có liên quan c a nó. UML có m t s quy t c dành cho vi c: • ð t tên: ñ có th truy xu t các ph n t c a mô hình thì ph i ñ t tên cho chúng như tên c a các quan h , bi u ñ ... • Xác ñ nh ph m vi: ng c nh mang l i m t ý nghĩa c th cho m t cái tên • Tính nhìn th y ñư c: ñ có ñư c s ñơn gi n và d ki m soát thì nh ng ng c nh khác nhau c n ch ra r ng m t cái tên là hi n h u và ñư c s d ng b i nh ng ñ i tư ng khác như th nào. • Tính toàn v n: m i th quan h m t cách ñúng ñ n và nh t quán v i nhau như th nào. 8. Các k thu t chung c a UML 8.1 C th hóa Như ñã trình bày ph n trên, vi c th hi n tr c quan giúp chúng ta hi u v n ñ d dàng hơn ch không có nghĩa là các mô t b ng l i là không có ích.Cho nên UML không ch là m t t p các kí hi u ñ h a. Bên c nh các kí hi u ñ h a còn có các phát bi u b ng l i ñ ch rõ ng nghĩa c a các kí hi u ñó. Ví d như trong kí hi u c a m t l p( m t hình ch nh t) còn có th ñư c ch rõ ra các thu c tính, các phương th c c a l p ñó. 8.2 Trang trí
T t c các ph n t trong UML ñ u có m t hình d ng phân bi t ñ i v i các ph n t khác. ð ng th i chúng cũng ñư c thi t k ñ th hi n nh ng m t quan tr ng nh t c a ñ i tư ng. Ví d như kí hi u cho m t l p là m t hình ch nh t r t d v b i vì l p là m t thành ph n quan tr ng, xu t hiên r t nhi u trong các mô hình hư ng ñ i tư ng. Và kí hi u này th hi n ñư c c 3 thành ph n quan tr ng c a l p ñó là tên l p, các thu c tính và các phương th c c a nó. Ngoài ra nó còn bao g m các chi ti t như: l p ñó có ph i là l p tr u tư ng không, các thu c tính, phương th c c a nó thu c lo i gì (public, private hay protected). Nói tóm l i các kí hi u trong UML giúp ta nh n bi t các ñ c ñi m quan tr ng c a ñ i tư ng, khái ni m ñư c mô t m t cách d dàng và nhanh chóng. 8.3 Phân chia Phân bi t rõ ph n tr u tư ng và c th . Trư c tiên là l p và ñ i tư ng. M t l p là m t s tr u tư ng hóa, m t ñ i tư ng là m t th hi n c th c a s tr u tư ng ñó. Trong UML ta có th mô hình l p và ñ i tư ng. Có r t nhi u th tương t . Ví d như m t Use case và m t th hi n c a Use case, m t component và m t th hi n c a component 8.4 K thu t m r ng UML cung c p nh ng thành ph n cơ b n ñ l p nên m t mô hình cho m t ph n m m. Nhưng nó không th nào bao quát h t theo th i gian m i mô hình trong m i lĩnh v c. Do ñó UML ñư c thi t k m theo nghĩa là ngư i dùng có th m r ng m t s thành ph n ñ có th áp d ng m t cách t t nh t cho h th ng c a h mà l i không ph i thay ñ i hay thi t k l i các thành ph n cơ s c a UML. Cơ ch ñó bao g m: • Stereotypes (khuôn m u): m r ng t p t v ng c a UML, cho phép t o nh ng thành ph n m i k th a nh ng ñ c ñi m c a nh ng thành ph n ñã có ñ ng th i ch a thêm nh ng ñ c ñi m riêng g n v i m t bài toán c th nào ñó. • Tagged values (giá tr th ): m r ng thu c tính c a các thành ph n c a UML, nó cho phép ta t o thêm nh ng thông tin m i v m t ph n t . Ví d như khi làm vi c h p tác ñ t o ra m t s n ph m, ta mu n ch ra các phiên b n và tác gi c a m t ñ i tư ng nào ñó. ði u này
không ñư c xây d ng s n trong UML mà có th th c hi n thông qua vi c thêm vào m t giá tr th . • Constraints (ràng bu c): m r ng ng nghĩa c a các thành ph n c a UML, cho phép t o ra nh ng quy t c m i ho c s a ch a nh ng quy t c ñã có. 9. Ki n trúc c a h th ng Khi xem xét m t h th ng, chúng ta c n xây d ng các mô hình t nh ng khía c nh khác nhau, xu t phát t th c t là nh ng ngư i làm vi c v i h th ng v i nh ng vai trò khác nhau s nhìn h th ng t nh ng khía c nh khác nhau. UML xét h th ng trên 5 khía c nh: 1. Use-Case View Bao g m các Use Case mô t ng x c a h th ng theo cách nhìn nh n c a ngư i dùng, ngư i phân tích h th ng. Nó không ch ra cách c u trúc c a h th ng ph n m m, nó ch dùng ñ nhìn nh n m t cách t ng quát nh ng gì mà h th ng s cung c p, thông qua ñó ngư i dùng có th ki m tra xem các yêu c u c a mình ñã ñư c ñáp ng ñ y ñ hay chưa ho c có ch c năng nào c a h th ng là không c n thi t. Bi u ñ dùng ñ n là bi u ñ Use Case. 2. Logical View ðư c dùng ñ xem xét các ph n t bên trong h th ng và m i quan h , s tương tác gi a chúng ñ th c hi n các ch c năng mong ñ i c a h th ng.
3. Process View Chia h th ng thành các ti n trình(process) và lu ng(thread), mô t vi c ñ ng b hóa và các x lý ñ ng th i. Dùng cho ngư i phát tri n và tích h p h th ng, bao g m các bi u ñ sequence, collaboration, activity và state. 4. Implementation View Bao g m các component và file t o nên h th ng v t lý. Nó ch ra s ph thu c gi a các thành ph n này, cách k t h p chúng l i v i nhau ñ t o ra m t h th ng th c thi. 5. Deployment View Ch ra c u hình ph n c ng mà h th ng s ch y trên ñó. Nó th hi n s phân tán, cài ñ t các ph n mà t o nên ki n trúcv t lý c a h th ng. Bi u ñ ñư c s d ng là bi u ñ Deployment.
UML Bài 2: Tìm Use Case ng x c a h th ng, t c là nh ng ch c năng mà h th ng cung c p s ñư c mô t trong mô hình Use case. Trong ñó mô t nh ng ch c năng (Use case), nh ng thành ph n bên ngoài( Actor) tương tác v i h th ng và m i quan h gi a Use case và Actor (bi u ñ Use case). M c ñích quan tr ng nh t c a mô hình Use case là ph c v cho vi c trao ñ i thông tin. Nó cung c p phương ti n ñ khách hàng, nh ng ngư i dùng tương lai c a h th ng và nh ng ngư i phát tri n h th ng có th trao ñ i v i nhau và bi n nh ng yêu c u v m t nghi p v c a ngư i dùng thành nh ng yêu c u c th mà l p trình viên có th hi u m t cách rõ ràng. Actor 1. ð nh nghĩa actor Actor không ph i là m t ph n c a h th ng. Nó th hi n m t ngư i hay m t h th ng khác tương tác v i h th ng. M t Actor có th : • Ch cung c p thông tin cho h th ng. • Ch l y thông tin t h th ng. • Nh n thông tin t h th ng và cung c p thông tin cho h th ng 2. Mô t Thông thư ng, các actor ñư c tìm th y trong phát bi u bài toán b i s trao ñ i gi a phân tích viên v i khách hàng và các chuyên gia trong lĩnh v c(domain expert). Các câu h i thư ng ñư c s d ng ñ xác ñ nh actor cho m t h th ng là: • ð i v i m t v n ñ c th nào ñó thì Ai là ngư i quan tâm ? • H th ng ñư c dùng nơi nào trong t ch c? • Ai là ngư i ñư c l i khi s d ng h th ng? • Ai là ngư i cung c p thông tin cho h th ng, s d ng thông tin c a h th ng và xóa các thông tin ñó? • Ai là ngư i h tr và b o trì h th ng? • H th ng có s d ng ngu n l c nào t bên ngoài?
• Có ngư i nào ñóng m t vài vai trò trong h th ng? Có th phân thành 2 actor • Có vai trò nào mà nhi u ngư i cùng th hi n? Có th ch là m t actor • H th ng có tương tác v i các h th ng nào khác không? Có 3 lo i Actor chính là: • Ngư i dùng. Ví d : sinh viên, nhân viên, khách hàng... • H th ng khác. • S ki n th i gian. Ví d : K t thúc tháng, ñ n h n... ði u gì t o nên m t t p h p Actor t t? C n ph i cân nh c k lư ng khi xác ñ nh actor c a h th ng. Công vi c này thư ng ñư c th c hi n l p ñi l p l i. Danh sách ñ u tiên v các actor hi m khi là danh sách cu i cùng. Ví d như trong bài toán ñăng kí các môn h c c a m t trư ng ñ i h c, có m t câu h i là li u các sinh viên m i vào trư ng là m t actor và sinh viên cũ là m t actor khác? Gi s câu tr là có thì bư c ti p theo là xác ñ nh xem cách th c mà hai actor này tương tác v i h th ng. N u chúng s d ng h th ng theo nh ng cách khác nhau thì chúng là hai actor ngư c l i s ch là m t actor mà thôi. Mô t Actor: Vi c mô t m t cách ng n g n v m i actor c n thêm vào mô hình. Mô t này c n ch rõ vai trò c a actor khi tương tác v i h th ng. Ví d : Sinh viên: là nh ng ngư i ñăng kí h c các l p trư ng ñ i h c. 3. Kí hi u Actor cũng có m i quan h k th a. Ví d như có th có hai actor là nhân viên tr lương tháng, nhân viên làm h p ñ ng. C hai ñ u thu c m t ki u là Nhân viên. Actor Nhân viên là m t actor tr u tư ng vì nó không có m t th hi n nào trong th c t , nó ñư c dùng ñ ch ra r ng có m t s ñi m chung gi a hai actor trên. Nói chung vi c mô t quan h k th a gi a các Actor là không c n thi t, tr trư ng h p chúng th c hi n nh ng tương tác khác nhau ñ i v i h th ng.
Ví d : Use case 1. ð nh nghĩa Là m t kh i ch c năng ñư c th c hi n b i h th ng ñ mang l i m t k t qu có giá tr ñ i v i m t actor nào ñó. 2. Mô t Use case mô t s tương tác ñ c trưng gi a ngư i dùng và h th ng. Nó th hi n ng x c a h th ng ñ i v i bên ngoài, trong m t hoàn c nh nh t ñ nh, xét t quan ñi m c a ngư i s d ng. Nó mô t các yêu c u ñ i v i h th ng, có nghĩa là nh ng gì h th ng ph i làm ch không ph i mô t h th ng làm như th nào. T p h p t t c Use case c a h th ng s mô t t t c các trư ng h p mà h th ng có th ñư c s d ng. M t Use case có th có nh ng bi n th . M i m t bi n th ñư c g i là m t k ch b n (scenario). Ph m vi c a m t Use case thư ng ñư c gi i h n b i các ho t ñ ng mà ngư i dùng th c hi n trên h th ng trong m t chu kì ho t ñ ng ñ th c hi n m t s ki n nghi p v . M t Use case mô t m t nghi p v thông thư ng. Nghi p v này bao g m các bư c riêng r , còn ñư c g i là các ho t ñ ng. Khi các bư c ñư c mô t dư i d ng văn b n thì vi c ch ra s ph thu c gi a các bư c là m t vi c m t nhi u th i gian. Vi c th hi n các bư c dư i d ng kí hi u là d dàng và d hi u hơn. Do ñó Use case thư ng ñư c mô t chi ti t thông qua các bi u ñ mô t hành vi (behavior) như bi u ñ ho t ñ ng (activity diagram), bi u ñ trình t (sequence diagram), bi u ñ h p tác(collaboration diagram).
Use case cũng có th ñư c mô t thông qua các thi t k nguyên m u màn hình, các ví d v bi u m u báo cáo. ði u này giúp cho ngư i dùng d dàng mư ng tư ng h th ng s làm vi c như th nào, qua ñó có th ki m tra tính ñúng ñ n c a Use case. Các câu h i thư ng ñư c s d ng ñ xác ñ nh Use Case cho m t h th ng là: • Nhi m v c a m i actor là gì? • Có actor nào s t o, lưu tr , thay ñ i, xóa ho c ñ c thông tin trong h th ng? • Có actor nào c n báo tin cho h th ng v m t thay ñ i ñ t ng t t bên ngoài? • Có actor nào c n ñư c thông báo v m t s vi c c th x y ra trong h th ng? • Trư ng h p s d ng nào s h tr và b o trì h th ng? • T t c các yêu c u v m t ch c năng có ñư c th hi n h t thông qua các trư ng h p s d ng chưa? ði u gì t o nên m t Use Case t t Có m t câu h i thư ng xuyên ñư c ñ t ra v m c ñ chi ti t c a Use case. Nó nên m c ñ nào là t t. Có l không có câu tr l i hoàn toàn ñúng, nhưng có m t s nh n xét như sau: "M t Use case thư ng bi u hi n m t ch c năng ñư c th c hi n tr n v n (không ng t quãng) t ñ u ñ n cu i. M t Use case ph i mang l i m t ñi u gì ñó có giá tr ñ i v i actor". Mô t Use case Use case c n có m t vài câu ng n g n mô t m c ñích c a Use case, cho ta bi t ch c năng do Use case cung c p. 3. Kí hi u M t Use case ñư c th hi n b i m t hình ellip kèm theo tên c a Use case. thích ñ mô t chi ti t hơn v ý nghĩa Ngoài ra còn có th có thêm các chú c a Use case. M i Use case trong h th ng có tên phân bi t duy nh t. Use case có th ñư c ñánh s ñ thu n ti n cho vi c tra c u nhanh trên bi u ñ ho c trong tài li u mô t . Ví d :
4. Lu ng s ki n cho m t Use case (The Flow of events) Use case ch cung c p m t khung nhìn m c cao, t ng quát. ð hi u rõ hơn h th ng c n ph i làm gì thì c n ph i mô t chi ti t hơn, g i là lu ng s ki n. Nó là m t tài li u mô t các ho t ñ ng c n thi t ñ ñ t ñư c ng x mong ñ i c a Use case. Tuy là mô t chi ti t nhưng lu ng s ki n v n ñư c vi t sao cho có th ch ra nh ng gì h th ng c n làm ch không ph i ch ra h th ng làm như th nào. Ví d : trong lu ng s ki n chúng ta nói “Ki m tra mã c a ngư i dùng” ch không nói r ng vi c ñó ph i th c hi n b ng cách xem xét trong m t b ng nào ñó trong cơ s d li u. Nó mô t chi ti t nh ng gì ngư i dùng c a h th ng s làm và nh ng gì h th ng s làm. Nó c n ph i ñ c p t i: • Use case b t ñ u và k t thúc khi nào và như th nào • Có nh ng s tương tác nào gi a Use case và actor ñ th c hi n ch c năng ñó. • Nh ng d li u nào c n thi t cho Use case • Th t th c hi n thông thư ng c a các s ki n • Các mô t v các lu ng ngo i l ho c r nhánh. M i d án c n có m t m u chu n cho vi c t o tài li u v lu ng s ki n. Có th dùng theo m u ñơn gi n như sau: • X. Lu ng s ki n cho Use case ABC • X1. ði u ki n b t ñ u: danh sách nh ng ñi u ki n ph i th a mãn trư c khi Use case ñư c th c hi n. Ví d như: m t Use case khác ph i th c hi n trư c khi Use case này ñư c th c hi n hay ngư i dùng ph i có ñ quy n ñ th c hi n Use case này. Không nh t thi t m i Use case ñ u ph i có ñi u ki n b t ñ u. • X2. Lu ng chính: mô t nh ng bư c chính s x y ra khi th c hi n Use case. • X3. Các lu ng ph ( lu ng con). • X4. Các lu ng r nhánh.
Trong ñó X là s th t c a Use case trong h th ng. Ví d : Lu ng s ki n mô t Use case cho h th ng rút ti n t ñ ng như sau: 1.1 ði u ki n b t ñ u. 1.2 Lu ng chính: 1.2.1 Ngư i dùng ñưa th vào máy. 1.2.2. Máy hi n thông báo chào m ng và yêu c u nh p mã s 1.2.3 Ngư i dùng nh p mã s 1.2.4 Máy xác nh n mã s ñúng. N u nh p sai mã s , lu ng r nhánh E-1 ñư c th c hi n. 1.2.5 Máy hi n ra ba l a ch n: • Rút ti n: lu ng con A-1 • Chuy n ti n: lu ng con A-2 • Thêm ti n vào tài kho n: lu ng con A-3 1.2.6 Ngư i dùng ch n rút ti n 1.3. Lu ng con: 1.3.1 Lu ng con A-1: 1.3.1.1 Máy h i s lư ng ti n c n rút 1.3.1.2 Ngư i dùng nh p s ti n c n rút Máy ki m tra trong tài kho n có ñ ti n không. N u không ñ lu ng r nhánh E-2 ñư c th c hi n .... 1.4. Lu ng r nhánh: 1.4.1 E-1: Ngư i dùng nh p sai mã s
Máy thông báo là ngư i dùng ñã nh p sai mã s yêu c u ngư i dùng nh p l i ho c h y b giao d ch. 1.4.2 E-2: Không ñ ti n trong tài kho n... ////////////////////////////////////////////// Các m i quan h 1. Quan h gi a Use case và Actor: Thư ng g i là quan h tương tác vì nó th hi n s tương tác gi a m t actor và m t Use case. M i quan h này có th là hai chi u (t Actor ñ n Use case và ngư c l i), nó cũng có th ch là m t chi u, lúc ñó chi u c a quan h s ch ra r ng ai là ngư i kh i t o liên l c (communicate). Quan h này th hi n b i m t ñư ng th ng n i gi a actor và Use case (quan h hai chi u) hay m t mũi tên (quan h m t chi u). 2. Quan h gi a Use case v i Use case: Có ba lo i quan h sau: uses, extends và generalization. Quan h Uses (s d ng): Có th có nhi u Use case có chung m t s ch c năng nh . Khi ñó nên tách ch c năng ñó thành m t Use case riêng hơn là mô t nó trong t t c các Use case mà c n ch c năng ñó. Khi ñó có m t quan h Uses gi a các Use case trên và Use case v a t o ra. Ví d : trong h th ng qu n lý thư vi n, m i Use case ñ u b t ñ u b ng vi c ki m tra ñ nh danh c a ngư i dùng. Ch c năng này có th mô t trong m t Use case tên là “ðăng nh p h th ng”, sau ñó các Use case khác s s d ng Use case này khi c n thi t. Quan h Extends (m r ng): Không gi ng như quan h Uses trong ñó nói r ng khi m t Use case A s d ng Use case B có nghĩa là trong khi th c hi n Use case A ph i th c hi n Use case B, quan h Extends dùng ñ ch :
• Các hành vi tùy ch n: có th th c hi n ho c không. Ví d : khi g i email có th th c hi n các thao tác b o m t n i dung thư ho c là không. Ta có Use case “B o m t” có quan h extends v i Use case “G i email”. • Các hành vi mà ch th c hi n trong m t s ñi u ki n nh t ñ nh. Ví d như: Khi thêm sách m i trong thư vi n thì ph i nh p các t khóa cho nó, n u t khóa chưa có ph i th c hi n thêm t khóa r i m i ti p t c th c hi n thêm các thông tin v sách. Ta có Use case “Thêm t khóa” có quan h extends Use case “Thêm sách”. • M t s hành vi khác s ñư c th c hi n ph thu c vào s l a ch n c a ngư i dùng. Ví d như: ngư i dùng c a h th ng rút ti n t ñ ng có th ch n Rút ti n nhanh ho c Rút ti n theo cách bình thư ng. Ta có Use case “Rút ti n nhanh” có quan h extends v i Use case “Rút ti n”. Quan h Generalization (th a k ): Cũng gi ng như quan h th a k gi a hai l p, quan h th a k gi a use case A và use case B nói lên r ng use case B k th a nh ng ñ c ñi m c a use case A ngoài ra nó cũng có th có thêm nh ng ñ c trưng riêng c a nó. Ví d : như ki m tra ñ nh danh ngư i dùng có th theo nhi u cách: Ki m tra mã s , ki m tra d u vân tay... Khi ñó c hai ñ u th c hi n m t s hành ñ ng tương ñ i gi ng nhau c a m t l p hành ñ ng g i là “Ki m tra ñ nh danh ngư i dùng”. Bi u ñ use case (Use case Diagram) 1. ð nh nghĩa Là bi u ñ th hi n s tương tác, m i quan h gi a các Use case và actor trong h th ng. 2. Mô t M i h th ng thư ng có m t bi u ñ Use case chính th hi n ph m vi c a h th ng và các ch c năng chính c a h th ng. S lư ng các Use case khác ñư c t o ra s tùy thu c vào yêu c u. Có th là: