Bài tập lớn Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam: Quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế nước ta thời kỳ trước đổi mới (1975-1986) và suy nghĩ của nhóm về cách nhìn giới trẻ hiện nay về "Thời bao cấp"

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ -----***----- 

BÀI TẬP NHÓM MÔN ĐƯỜNG LỐI CÁCH MẠNG CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

ĐỀ BÀI : Quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế nước ta thời kỳ

trước đổi mới (1975 - 1986) và suy nghĩ của nhóm về cách nhìn giới trẻ hiện

nay về “Thời bao cấp”

Nhóm : 1 Giảng viên hướng dẫn : Th.s Lê Hồng Thuận

Lớp: Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt nam_21

Hà Nội, tháng 02 năm 2017

MỤC LỤC

I. Quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế nước ta thời kỳ trước

đổi mới (1975-1986).

1. Công nghiệp hóa.

2. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp.

II. Suy nghĩ của nhóm về cách nhìn của giới trẻ hiện nay về “Thời

bao cấp”.

NỘI DUNG

I. Quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế nước ta thời kỳ trước đổi

mới (1975-1986).

1. Công nghiệp hóa.

1.1. Hoàn cảnh.

- Nước ta là một nước nông nghiệp lạc hậu, kém phát triển.

- Kinh tế gặp nhiều khó khăn do chiến tranh : Sản xuất nông – công nghiệp

đình đốn; lưu thông, phân phối ách tắc; lạm phát lên đến ba con số. Đời sống

của tầng lớp nhân dân vô cùng sa sút. Ở nông thôn, có tới hàng triệu gia đình

nông dân thiếu ăn. Ở thành thị, lương tháng công nhân, viên chức chỉ đủ

sống 10 – 15 ngày.

=> Đất nước rơi vào cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội trầm trọng.

1.2. Tính tất yếu của việc tiến hành công nghiệp hóa.

- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là vấn đề có tính quy luật đối với tất cả các

nước đi lên XHCN, từ nền kinh tế lạc hậu, bỏ qua chế độ TBCN Tính quy

luật đó do các cơ sở khách quan sau đây quy định :

+ Nhằm xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của CNXH.

+ Do các yêu cầu về nhiều mặt khác của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ

quốc Việt Nam XHCN đòi hỏi phải tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa

tạo ra cơ sở vật chất – kỹ thuật cho thực hiện thành công các mặt đó.

+ Do tác dụng có tính cách mạng của công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên

những mặt cơ bản để nâng cao năng suất lao động, tăng trưởng kinh tế, tăng

cường vai trò quản lý của Nhà nước, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho

khoa học công nghệ phát triển.

1.3. Đường lối của Đảng.

 Giai đoạn 76-81 (Đại Hội IV): Đẩy mạnh công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa,

xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đưa nước ta từ sản

xuất nhỏ lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, ưu tiên phát triển công nghiệp

nặng một cách hợp lý, trên cơ sở phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ,

kết hợp xây dựng công nghiệp và nông nghiệp cả nước thành một cơ cấu

công - nông nghiệp, vừa xây dựng kinh tế TW,…

+ Với đường lối này, Đảng ta xác định tiếp tục thực hiện đường lối công

nghiệp hoá và xây dựng một bước cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế, hình

thành cơ cấu kinh tế mới công - nông nghiệp; khôi phục và phát triển sản xuất

công nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu trang thiết bị và các hàng hoá tiêu dùng cho

nhân dân; thực hiện cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với công nghiệp miền Nam,

thống nhất quản lý và tổ chức công nghiệp trong cả nước. Đồng thời phấn đấu

thực hiện 10 mục tiêu mà Đại hội Đảng đề ra cho các ngành công nghiệp đến

năm 1980 phải đạt: 1 triệu tấn cá biển, 10 triệu tấn than sạch, 5 tỷ kWh điện, 2

triệu tấn xi măng, 1,3 triệu tấn phân hoá học, 250 - 300 nghìn tấn thép, 3,5 triệu

m3 gỗ, 450 triệu mét vải, 130 nghìn tấn giấy, sản lượng cơ khí tăng 2,5 lần so

với năm 1975.

 Giai đoạn 81-85 (Đại Hội V): Xác định chặng đường đầu tiên của thời kỳ

quá độ ở nước ta phải lấy nông nghiệp làm mặt trân hàng đầu, ra sức phát

triển công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, việc xây dựng và phát triển công

nghiệp nặng trong giai đoạn này cần làm có mức độ, vừa sức, nhằm phục vụ

thiết thực, có hiệu quả cho nông nghiệp và công nghiệp nhẹ. Đại hội V coi

đó là nội dung chính của công nghiệp hóa trong chặng đường trước mắt.

+ Qua quan điểm trên, Đảng ta muốn điều chỉnh mối quan hệ giữa công

nghiệp và nông nghiệp, giữa công nghiệp nặng và công nghiệp nhẹ; trong cải

tạo xã hội chủ nghĩa đối với công nghiệp đã chú ý hơn tới các hình thức thích

hợp; trong cải tiến quản lý công nghiệp đã có những cải tiến theo hướng mở

rộng quyền tự chủ cho xí nghiệp và các hợp tác xã. Tuy nhiên, vẫn còn hạn chế

là chưa thấy được sự cần thiết xoá bỏ cơ chế quản lý kế hoạch hoá tập trung

quan liêu bao cấp. Nói cách khác, mặc dù có một số điều chỉnh trong đường lối

và chính sách, một số cải tiến về quản lý kinh tế, song về cơ bản, mô hình kinh

tế và công nghiệp hoá của nước ta vẫn chưa thay đổi. Đường lối, chính sách

kinh tế và công nghiệp hoá đã có tác động mạnh mẽ đến phát triển công nghiệp

trong thời kỳ này.

1.4. Đánh giá.

 Kết quả.

- Với giai đoạn 76-81: Những thay đổi trong chính sach công nghiệp hóa

mặc dù chưa rõ nét song cũng đã tạo một sự thay đổi nhất định trong phát

triển :

+ Số xí nghiệp quốc doanh tăng từ 1913 cơ sở (năm 1976) lên 2627 cơ sở

(năm 1980).

+ Từ năm 1976 – 1978, công nghiệp phát triển khá. Năm 1978 tăng 118,2%

so với năm 1976.

=> Tuy nhiên, do trên thực tế, chúng ta chưa có đủ điều kiện để thực hiện

nên đây vẫn là sự biểu hiện của tư tưởng nóng vội trong việc xác định bước

đi và sai lầm trong việc lựa chọn ưu tiên giữa công nghiệp và nông nghiệp

Kết quả là giai đoạn này, nền kinh tế lâm vào khủng hoảng, suy thoái, cơ cấu

kinh tế mất cân đối nghiêm trọng.

- Với giai đoạn 81-85: Đường lối của Đảng trong giai đoạn này là rất đúng

đắn, phù hợp với thự tiễn ở Việt Nam. Nhờ vậy, nền kinh tế quốc dân trong

giai đoạn này đã có sự tăng trưởng khá hơn so với thời kỳ 5 năm trước đó.

Cụ thể là :

+ Tốc độ tăng trưởng kinh tế tăng từ 2,3% (năm 1981) lên 5,7% (năm 1985).

+ Tốc độ tăng trưởng công nghiệp năm 1981 là 9,5%

+ Tốc độ tăng trưởng nông nghiệp giảm từ 5,3% (năm 1981) xuống 3% (năm

1985).

+ Tỷ trọng công nghiệp tăng từ 20,2% (năm 1980) lên 30% (năm 1985).

+ Nhập khẩu lương thực giảm hẳn so với 5 năm trước (từ 5,6 triệu tấn giai

đoạn 76-81 xuống 1 triệu tấn giai đoạn 81-85).

=> Tuy nhiên, trên thực tế chính sách này vẫn không có mấy thay đổi so với

trước Mặc dù nông nghiệp được xác định là mặt trận hàng đầu nhưng Đại

hội vẫn xác định “Xây dựng cơ cấu công nghiệp – nông nghiệp hiện đại, lấy

hệ thống công nghiệp nặng tương đối phát triển làm nòng cốt”. Sự điều

chỉnh không dứt khoát đó đã khiến cho nền kinh tế Việt Nam không tiến xa

được bao nhiêu, trái lại còn gặp khó khăn và khuyết điểm mới, tình kinh tế

xã hội và đời sống nhân dân sau 5 năm không những không ổn định mà còn

lâm vào khủng hoảng trầm trọng.

 Nguyên nhân.

+ Nguyên nhân khách quan: Việt Nam là nước có nền kinh tế lạc hậu, nghèo

nàn, bị chiến tranh tà phá nặng nề, không thể tập trung sức người , sức của cho

công nghiệp hóa.

+ Nguyên nhân chủ quan: Chúng ta đã mắc phải những sai lầm trong khuynh

hướng chủ quan, tư tưởng tả khuynh, duy ý chí trong nhận thức và chủ trương

công nghiệp hóa. Đó là những sai lầm về mục tiêu, bước đi về cơ sở vật chất, kĩ

thuật.

 Hạn chế/sai lầm.

+ Công nghiệp hóa theo mô hình nền kinh tế khép kín, hướng nội, thiên về

phát triển công nghiệp nặng.

+ Việc phân bổ nguồn lực để công nghiệp hóa được thực hiện thông qua cơ

chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp, không tôn trọng các quy luật thị

trường.

+ Nóng vội, giản đơn, chủ quan duy ý chí, ham làm nhanh, làm lớn, không

quan tâm đến hiệu quả kinh tế - xã hội.

+ Chiến tranh phá hoại, nước ta bị bao vây,cô lập, những sai lầm trên đã dẫn

đến cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội kéo dài trong nhiều năm.

2. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp.

2.3. Hoàn cảnh.

- Sau chiến thắng ở miền Bắc, dựa vào xu thế khách quan và yêu cầu cấp bách

xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ cho giải phóng miền Nam, thống

nhất Tổ quốc, Đảng quyết định đưa miền Bắc tiến lên theo định hướng xã hội

chủ nghĩa. Nhà nước mới xã hội chủ nghĩa được xây dựng theo quan niệm lúc

bấy giờ: cơ chế quản lí kinh tế là cơ chế kế hoạch hóa tập trung.

2.4. Đặc điểm.

- Nhà nước quản lí nền kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính :

+ Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở quyết định của cơ quan nhà nước có

thẩm quyền và các chỉ tiêu pháp lệnh được giao.

+ Nhà nước giao kế hoạch, cấp phát vốn, vật tư cho doanh nghiệp, doanh

nghiệp giao sản phẩm cho nhà nước. Lỗ thì nhà nước bù, lãi thì nhà nước thu.

- Các cơ quản lí hành chính can thiệp sâu vào hoạt động kinh doanh của các

doanh nghiệp nhưng lại chịu trách nhiệm gì về vật chất và pháp lí đối với các

quyết định của mình. Những thiệt hại vật chất do các quyết định không đúng

gây ra thì ngân sách nhà nước phải gánh chịu. Các doanh nghiệp không có

quyền tự chủ sản xuất kinh doanh, cũng không bị ràng buộc trách nhiệm đối với

kết quả sản xuất, kinh doanh.

- Quan hệ hàng hóa - tiền tệ bị coi nhẹ, quan hệ hiện vật là chủ yếu :

+ Nhà nước quản lí kinh tế thông qua chế độ “cấp phát - giao nộp”.

+ Nhiều hàng hóa quan trọng: Sức lao động, phát minh sáng chế, tư liệu sản

xuất quan trọng không được coi là hàng hóa về mặt pháp lý.

- Bộ máy quản lý cồng kền, qua nhiều nấc trung gian, kém năng động, cửa

quyền, hiệu quả kém nhưng được hưởng lợi cao hơn người trực tiếp lao động.

=> Chế độ bao cấp được thực hiện dước các hình thức chủ yếu sau :

+ Bao cấp qua giá: Nhà nước quyết định giá trị tài sản, thiết bị, vật tư, hàng

hóa thấp hơn nhiều lần so với giá trị thực với chúng trên thị trường. Do đó, hạch

toán kinh tế chỉ là hình thức.

+ Bao cấp qua chế độ tem phiếu: Nhà nước quy định chế độ phân phối vật

phẩm tiêu dùng cho cán bộ, công nhân viên theo định mức qua hình thức tem

phiếu. Chế độ tem phiếu với mức giá khác xa so với giá thị trường đã biến chế

độ tiền lương thành lương hiện vật, thủ tiêu động lực tích thích người lao động

và phá vỡ nguyên tắc phân phối theo lao động.

+ Bao cấp theo chế độ cấp phát vốn của ngân sách: Không có chế tài ràng

buộc trách nhiệm vật chất đối với các đơn vị được cấp vốn. Điều đó vừa làm

tăng gánh nặng đối với ngân sách, vừa làm cho việc sử dụng vốn kém hiệu quả,

nảy sinh cơ chế "xin - cho".

2.5. Đánh giá.

 Kết quả.

- Nước ta hình thành nền kinh tế bao cấp, tên gọi khác là kinh tế kế hoạch

hóa tập trung. Đây là nền kinh tế chỉ bao gồm các thành phần kinh tế quốc

doanh, tập thể và cá thể, mà giữ vai trò chủ đạo là kinh tế quốc doanh. Trong

thời kì này, không tồn tại kinh tế tư nhân, không có các hoạt động thương mại

buôn bán tự do trên thị trường. Kinh tế bao cấp hoạt động theo kiểu toàn dân

làm cho nhà nước và nhà nước bao cấp cho toàn dân, mọi người làm theo năng

lực và hưởng theo nhu cầu.

- Trong giai đoạn này khi đất nước vừa bước ra từ chiến tranh và còn chịu

nhiều hậu quả nặng nề, nhà nước đang cố gắng phát triển nền kinh tế theo bề

ngàng thì phương thức quản lý này cũng mang lại một số hiệu quả nhất định.

- Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở các quyết định của cơ quan nhà

nước có thẩm quyền và các pháp lệnh được giao. Tất cả phương hướng sản

xuất, vật tư, nguồn vốn, định giá sản phẩm… đều do nhà nước quyết định. Nhà

nước giao chỉ tiêu kế hoạch, bao cấp vốn, vật tư, đầu ra. Lãi thì nhà nước

hưởng, lỗ thì nhà nước chịu. Không chỉ vậy, nhà nước còn trực tiếp tham gia

sâu vào quá trình quản lý doanh nghiệp bằng cách cử cán bộ về làm lãnh đạo

các doanh nghiệp.

- Nhà nước coi nhẹ quan hệ hàng-tiền, trao đổi được thực hiện chủ yếu qua

hiện vật hoặc tem phiếu. “Dưới thời bao cấp, tem phiếu chiếm địa vị quan trọng

hơn tiền vì có tiền mà không có tem phiếu cũng không được phép mua hàng.

Mua hàng gì thì có tem phiếu hàng đó. Một phần tiêu biểu của thời kỳ bao cấp

là đồng tiền Việt Nam bị mất giá. Lương công nhân đôi khi cũng được trả bằng

hiện vật vì giá trị đồng tiền cứ sụt dần. Nếu lấy đồng lương năm 1978 làm

chuẩn thì số tiền đó năm 1980 chỉ là 51,1%. Đến năm 1984 thì còn 32,7%”.

 Nguyên nhân.

- Giai đoạn 1954-1975 hay còn gọi là thời bao cấp là giai đoạn kinh tế Việt

Nam thất bại nhất, đen tối nhất trong thế kỷ 20. Mà nguyên nhân chính dần đến

thất bại này là do cơ chế quản lý không đúng đắn. Không thừa nhận thực tế tồn

tại của nền kinh tế nhiều thành phần vốn tồn tại khách quan trong thời kỳ quá

độ. Nôn nóng muốn thủ tiêu nhanh chóng sở hữu tư nhân và kinh tế cá thể tư

nhân, xây dựng nền kinh tế khép kín, chỉ tập trung vào kinh tế quốc doanh và

tập thể. Từ đó gây ảnh hưởng lớn đến toàn đất nước đặc biệt kéo chậm lại nền

kinh tế miền Nam vốn đang khá phát triển.

- Dần dần, nhà nước ngày càng can thiệp sâu vào bộ máy quản lý doanh

nghiệp, khiến cho bộ máy quản lý nhà nước càng thêm nặng nề. Cùng với đó,

doanh nghiệp vừa không được quyền tự chủ, bị trói buộc với những nguyên tắc

đã đi vào lối mòn của nhà nước, vừa trở nên ỷ lại vào cấp trên, mất đi động lực

phát triển sáng tạo do không phải chịu trách nhiệm đối với kết quả sản xuất kinh

doanh. Thành phần kinh tế quan trọng nhất là kinh tế quốc doanh và kinh tế tập

thể lại luôn thua lỗ.

- Hình thức sản xuất tập thể (làm chung ăn chung) khiến nông dân trở nên ỷ

lại, tuy sản lượng có tăng hơn trước nhưng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

- Bộ máy quản lý còn non trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm lại nôn nóng. Cán

bộ quản lý còn cung cách quan liêu, trịnh thượng gây khó khăn cho hoạt động

của người dân.

 Hạn chế/Sai lầm.

- Thủ tiêu cạnh tranh kìm hãm tiến bộ khoa học kỹ thuật, triệu tiêu động lực

sản xuất của người lao động, không kích thích tính năng động sáng tạo của các

đơn vị sản xuất kinh doanh.

- Năng suất lao động và thu nhập quốc dân còn thấp, các nhu yếu phẩm cơ

bản như lương thực, vải may mặc thiếu thốn trong khi dân số ngày càng tăng

nhanh là nguyên nhân khiến cho đời sống nhân dân càng khó khăn.

- Thị trường tài chính, tiền tệ, vật giá không ổn định. Nền kinh tế quốc dân bị

tàn phá nghiêm trọng.

- Các nguồn tài nguyên của đất nước bị khai thác dàn trải không có kế hoạch

tập trung lại bị sử dụng lãng phí nhất là tài nguyên rừng, khoáng sản và đất

nông nghiệp vừa không đạt được hiệu quả tương xứng vừa tàn phá môi trường.

II. Suy nghĩ của nhóm về cách nhìn của giới trẻ hiện nay về “Thời bao

cấp”.

 Đối với giới trẻ hiện nay được nghe kể lại từ đời ông bà cha mẹ , định nghĩa

về bao cấp đơn giản chỉ là:

- Bao cấp là tất cả đều do nhà nước đứng ra bao hết, từ cây kim, sợi chỉ, que

diêm cho đến lương thực hằng ngày… Lương hàng tháng của công chức nhà

nước chỉ nhận được một phần tiền rất nhỏ, còn lại quy vào hiện vật.

- Nhà nước phân phối vài chục mặt hàng thiết yếu cho cuộc sống như gạo,

thực phẩm, chất đốt, vải vóc, pin, cho đến các tiêu chuẩn phân phối được mua

bổ sung như xà phòng giặt, giấy dầu, xi măng, khung, săm, lốp xe đạp…

- Tất cả mọi hình thức kinh doanh đều được quản lý theo „mô hình xã hội

chủ nghĩa, hoàn toàn do nhà nước nắm giữ. Thời bao cấp, với cách gọi nôm na

trong người dân là “thời đặt gạch xếp hàng”, diễn ra từ năm 1957 tại miền Bắc,

tới sau 4/1975 thì triển khai trên toàn quốc, mãi tới 4/1989 mới thực sự kết thúc.

- Giai đoạn này nằm trong ký ức không thể quên của thế hệ đầu 8X, 7X,

6X… Đây là một giai đoạn mà hầu hết hoạt động kinh tế diễn ra dưới nền kinh

tế kế hoạch hóa do nhà nước kiểm soát, một đặc điểm của nền kinh tế theo chủ

nghĩa cộng sản, không chấp nhận kinh doanh tự do.

- Ngoài những điểm tiêu cực mà ta có thể nhận thấy rõ ràng còn những mặt

tích cực nhỏ nhoi tồn tại ở cái thời kì bao cấp đói khổ này.

 Về mặt tiêu cực.

- Kinh tế kế hoạch dần loại bỏ tiểu thương.

- Hàng hóa được phân phối theo chế độ tem phiếu do nhà nước nắm toàn

quyền điều hành.

- Hạn chế đến thủ tiêu việc mua bán trên thị trường hoặc vận chuyển tự do

hàng hoá từ địa phương này sang địa phương khác.

- Nhà nước có độc quyền phân phối hàng hóa, hạn chế trao đổi bằng tiền

mặt.

- Chế độ hộ khẩu được thiết lập trong thời kỳ này để phân phối lương thực,

thực phẩm theo đầu người, tiêu biểu nhất là sổ gạo ấn định số lượng và mặt

hàng được phép mua.

- Người Việt không được tiếp xúc với người ngoại quốc.

- Thời bao cấp và sự thiếu thốn cũng nảy sinh ra nạn ăn cắp vặt.

Ở thời đó, người ta đã phải chấp nhận một nghịch cảnh của xã hội là: Cái đói

dai dẳng, thật tàn nhẫn, đã gặm tri nhấm mất lương của nhiều người. Nạn ăn cắp

vặt trở nên phổ biến toàn dân, nên các cửa hàng mậu dịch chỉ còn cách đó để

tránh bị mất mát đồ đạc.

=> Tóm lại, cái mà gọi là thời kì bao cấp được mấy bạn trẻ hiện nay hiểu hết

được cái ý nghĩa sâu xa của nó…Hiểu sao được cái gọi là ăn no mặc ấm thấm

hơn ăn ngon mặc đẹp .Học sinh ngày trước đi học là một niềm vinh dự hạnh

phúc may mắn mới đc đi học còn thời nay việc đó được coi như là thủ tục bắt

buộc bắt ép do phụ huynh yêu cầu, được mấy ai có niềm yêu thích, hứng thú với

việc học. Phụ huynh thời ấy lo cơm no mặc ấm cho con hơn là việc học hành

của con cái. Cái thời mất sự cân bằng cung cầu, không được tự do luân chuyển

ấy nghĩ đến mà sợ, có tiền mà không mua bán được gì, đâu có như bây giờ cứ

có tiền là có hàng, mọi mặt hàng đều giao đến tận tay. Cũng từ đó mà dẫn đến

các tệ nạn trộm cắp nhưng trộm cắp lúc đó là do quá thiếu thốn k đủ ăn để sinh

tồn còn hiện nay là trộm cắp để tiêu hoang vào những cái khong trong sạch. Bên

cạnh những mặt tiêu cực ấy thì vẫn còn những điểm sáng ở thời kì ngày ấy và

nay. Tình thương con người luôn luôn tồn tại trong trái tim con người dân Việt

Nam, tình thương ấy càng mãnh liệt hơn ở hoàn cảnh khó khăn nghèo khổ, nó

chân thật và chất phát hơn tình thương bây giờ, đôi khi chỉ đơn giản là câu nói

động viên, là việc trông con hộ người hàng xóm , vá hộ cái lốp xe, xếp hàng hộ

…v…v…tuy nhỏ mà ý nghĩa vậy đó.

 Về mặt tích cực.

- Phân hóa giàu nghèo thấp, ít tiếp xúc văn hóa phương Tây, văn học, phim,

nhạc... đều được kiểm soát, được xem là "trong sạch", gần gũi quần chúng và có

giá trị nghệ thuật.

- Công an, bác sĩ, nhà giáo,...khá liêm khiết, gần gũi. Giáo dục, y tế được bao

cấp dù khá nghèo nàn về trang thiết bị.

- Tính cộng đồng trong dân cao.

- Nhưng một điểm sáng của thời đó so với thời nay mà người ta vẫn nhận

thấy đó là tình người, tuy có ganh tỵ và kèn cựa nhau vì miếng cơm manh áo,

nhưng người với người cũng vẫn thường hay đối xử tốt bụng, nâng đỡ nhau, sẵn

lòng giúp đỡ nhau và “coi việc của bạn như việc của mình…” Nhờ giữ chỗ xếp

hàng, nhờ đặt gạch, nhờ bơm xe vá xe đạp, nhờ trông hộ nhà, nhờ trông con nhỏ

…vv, nhiều cái nhờ vả thời bao cấp mà không còn tồn tại ở thời nay trong cuộc

sống hiện đại mà ai cũng quay cuồng với các vấn đề riêng của cá nhân….

- Đặc biệt cái thời kì bao cấp nó phù hợp với thời thế lúc bầy giờ. Xã hội còn

lạc hậu do chiến tranh vừa mới kết thúc , trình độ văn hóa kinh tế xã hội còn yếu

kém nên phải nói là thời kì bao cấp nó rất phù hợp với hoàn cảnh nước ta lúc

bấy giờ.

I. Suy nghĩ của nhóm về cách nhìn của giới trẻ hiện nay về “Thời

bao cấp”.

1. Biểu hiện

1.1. Vật chất:

Nhà nước quy định chế độ phân phối vật phẩm tiêu dùng cho cán bộ, công nhân viên theo định mức qua hình thức tem phiếu. Tùy thuộc vào vị trí công việc, đặc thù nghề nghiệp mà cán bộ, công chức nhà nước cũng như người dân lao động được phát tem phiếu mua lương thực, thực phẩm với chế độ riêng.

Phân phối nhà cửa. Tiêu chuẩn là mỗi người được 4 mét vuông. Những khu nhà tập thể được xây lên trong thành phố và cấp cho cán bộ trung cấp và công nhân. Nhưng đời sống trong những khu tập thể này càng tồi tệ với việc chăn nuôi gia súc trong những căn hộ chật hẹp, mất vệ sinh

Ai đi làm Nhà nước có lương, có sổ gạo, còn lại những người ngoài biên chế, không phải là cán bộ, cũng có sổ gạo, tem phiếu nhất định nhưng không có lương

Sổ gạo - quan trọng hàng đầu, nên có câu thành ngữ: mất sổ gạo

Nhiều gia đình nuôi lợn, gà, chó, mèo, chim, rùa, thỏ… phần nhiều mang tính chất tăng gia.Câu “Lợn ốm còn hơn người ốm” là của thời kỳ này.

người dân đi khám chữa bệnh hay mua thuốc rồi mang hóa đơn về cơ quan hay bệnh viện thanh toán mà không mất tiền, song điều kiện chữa trị vô cùng thiếu thốn

Hiện tượng có thể không hoàn toàn nói lên bản chất, nhưng nó là những biểu hiện sinh động của đời sống hàng ngày, mà qua đó người ta tự nhận biết ý nghĩa bên trong là cái gì

Đây là thời nhọc nhằn, vô cùng thiếu lương thực, vô cùng thiếu quần áo, vô cùng thiếu thuốc men.

1.2. Văn hoá, tinh thần

Cuộc sống khó khăn thiếu thốn bộn bề, đã đi vào thơ ca

Mượn ý thơ của Nguyễn Du:

“Bắt phong trần phải phong trần Cho thanh cao mới được phần thanh cao”

Người dân đã chuyển thành

“Bắt phanh trần phải phanh trần Cho may ô mới được phần may ô”

Hay bài ca dao “Mười yêu”

“Một yêu anh có may-ô

Hai yêu anh có cá khô để dành

Ba yêu rửa mặt bằng khăn

Bốn yêu bàn chải đánh răng hàng ngày

Năm yêu anh có đôi giày

Sáu yêu anh có khăn quàng vắt vai

Bảy yêu có sẵn gạc nai

Tám yêu nước mắm cả chai ăn dần

Chín yêu anh rất chuyên cần

Mười yêu anh chỉ để phần cho em.”

Cùng chủ để đó chúng ta cũng bắt gặp một bài:

“Một yêu anh có Seiko Hai yêu anh có Peugeot cá vàng Ba yêu nhà cửa đàng hoàng Bốn yêu hộ khẩu rõ ràng thủ đô”

Cuộc sống thiếu thốn, khó khăn ấy đã được ghi lại một cách đời thường nhất :

“Nhất gạo nhì rau

Tam dầu tứ muối

Thịt thì đuôi đuối

Cá biển mất mùa

Đậu phụ chua chua

Nước chấm nhạt thếch

Mì chính có đếch

Vải sợi chưa về

Săm lốp thiếu ghê

Cái gì cũng thiếu…”

Mặc dù bị kìm kẹp về cuộc sống tinh thần, tù túng về đời sống văn hóa. Tuy nhiên ở Hà Nội, các rạp xem phim và kịch được mở lại, thứ Bảy, Chủ nhật khán giả đông nghìn nghịt, thậm chí rất khó có thể mua được vé. Phim chiếu bấy giờ chủ yếu của Việt Nam, như Chị Tư Hậu, Nổi gió, Cù Chính Lan, Đường ra mặt trận, Con chim vành khuyên… kịch thì có Chị Muội, Bắc Sơn, Cửu Trùng đài. Các vở tuồng cũ như Đào Tam Xuân loạn trào, Sơn Hậu, Tống Trân Cúc Hoa, chèo cũ như Quan Âm Thị Kính… được phục dựng rất đông khán giả.

Triển lãm mỹ thuật thì 5 năm mới có một lần, nhưng triển lãm tranh cổ động thì hàng năm, nhất là với chủ đề xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà, tranh về người tốt việc tốt và đả kích tệ nạn cũng được bày thường xuyên

Sách báo thì hầu hết là sách trong nước và sách dịch của các nhà văn nổi tiếng.

Đặc biệt vào chiều Chủ nhật, trên đài phát thanh hàng tuần đều có chương trình nhạc cổ điển kéo dài với phân tích giới thiệu rất tỉ mỉ. Có lẽ văn hóa đỉnh cao của nhân loại được phổ biến tốt nhất vào thời bao cấp.

Ở khắp các nơi người ta tổ chức các lớp học ban đêm cho mọi đối tượng, nhất là học phổ thông cơ sở từ lớp một đến lớp mười, khắc phục tình trạng mù chữ, nâng cao rình độ cho người dân

Ở nông thôn,

Từ năm 1955 - 1970, các di tích văn hóa nếu được xếp hạng thì được bảo vệ, còn không bị xâm hại nặng nề, nhất là trong các cuộc bài trừ mê tín dị đoan quá tả. Nhiều ngôi đình được dỡ bỏ trong thời gian này, nhiều ngôi chùa bị bỏ hoang. Phương tiện thông tin duy nhất ở nông thôn là đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam. Nên mốt đàn ông nông thôn ra đường đi xe đạp và đeo đài rất thịnh hành. Mỗi huyện có một hiệu sách quốc doanh, cũng là một trung tâm văn hóa. Hàng tháng các đoàn phim và kịch chèo lưu động về diễn xuất tại sân đình là dịp nông dân được tụ họp không thể bỏ lỡ. Ở các làng, người ta có khi phải đi bộ hàng chục cây số để đến bãi chiếu phim. Tranh cổ động được chép tay hoặc in lưới phát về văn hóa xã, và họa sĩ nghiệp dư của làng sẽ kẻ vẽ lại trên bảng thông tin đầu làng.

 Tuy nhiên, chính trong sự khó khăn ấy, người ta lại nhận ra rằng chưa

bao giờ cuộc sống lại ăm ắp tình thương, tình nghĩa láng giềng, tinh thần đoàn kết như thế,để cùng nhau vượt qua tình cảnh gian khó chung của đất nước, của mỗi người. Tình thương con người luôn luôn tồn tại trong trái tim con người dân Việt Nam, tình thương ấy càng mãnh liệt hơn ở hoàn cảnh khó khăn nghèo khổ, nó chân thật và chất phát hơn tình thương bây giờ, đôi khi chỉ đơn giản là câu nói động viên, là việc trông

con hộ người hàng xóm , vá hộ cái lốp xe, xếp hàng hộ …v…v…tuy nhỏ mà ý nghĩa

xe, xếp hàng hộ …v…v…tuy nhỏ mà ý nghĩa vậy đó.

2. Đánh giá của nhóm

2.1. Về mặt tích cực.

- Phân hóa giàu nghèo thấp

- ít tiếp xúc văn hóa phương Tây, văn học, phim, nhạc... đều được kiểm

soát, được xem là "trong sạch", gần gũi quần chúng và có giá trị nghệ

thuật.

- Công an, bác sĩ, nhà giáo,...khá liêm khiết, gần gũi. Giáo dục, y tế được bao

cấp dù khá nghèo nàn về trang thiết bị.

- Tính cộng đồng trong dân cao.

- Tuy có ganh tỵ và kèn cựa nhau vì miếng cơm manh áo, nhưng người với

người cũng vẫn thường hay đối xử tốt bụng, nâng đỡ nhau, sẵn lòng giúp đỡ

nhau và “coi việc của bạn như việc của mình…” Nhờ giữ chỗ xếp hàng, nhờ đặt

gạch, nhờ bơm xe vá xe đạp, nhờ trông hộ nhà, nhờ trông con nhỏ …vv, nhiều

cái nhờ vả thời bao cấp mà không còn tồn tại ở thời nay trong cuộc sống hiện

đại mà ai cũng quay cuồng với các vấn đề riêng của cá nhân….

- Đặc biệt cái thời kì bao cấp nó phù hợp với thời thế lúc bầy giờ. Xã hội còn

lạc hậu do chiến tranh vừa mới kết thúc , trình độ văn hóa kinh tế xã hội còn yếu

kém nên phải nói là thời kì bao cấp nó rất phù hợp với hoàn cảnh nước ta lúc

bấy giờ.

2.2. Về mặt tiêu cực.

- Kinh tế kế hoạch dần loại bỏ tiểu thương.

- Hàng hóa được phân phối theo chế độ tem phiếu do nhà nước nắm toàn quyền

điều hành.

- Hạn chế đến thủ tiêu việc mua bán trên thị trường hoặc vận chuyển tự do hàng

hoá từ địa phương này sang địa phương khác.

- Nhà nước có độc quyền phân phối hàng hóa, hạn chế trao đổi bằng tiền mặt.

- Chế độ hộ khẩu được thiết lập trong thời kỳ này để phân phối lương thực, thực

phẩm theo đầu người, tiêu biểu nhất là sổ gạo ấn định số lượng và mặt hàng

được phép mua.

- Người Việt không được tiếp xúc với người ngoại quốc

- Thời bao cấp và sự thiếu thốn cũng nảy sinh ra nạn ăn cắp vặt.

Ở thời đó, người ta đã phải chấp nhận một nghịch cảnh của xã hội là: Cái

đói dai dẳng, thật tàn nhẫn, đã gặm tri nhấm mất lương của nhiều

người. Nạn ăn cắp vặt trở nên phổ biến toàn dân, nên các cửa hàng mậu

dịch chỉ còn cách đó để tránh bị mất mát đồ đạc.

Hoạt động của giới trẻ hiện nay:

- Bao cấp – Xếp hàng về quá khứ

https://www.youtube.com/watch?v=I2c1hkm-E5w

- Giới trẻ Hà Nội xếp hàng mua tem phiếu trở về thời bao cấp - Sự kiện do các sinh viên khoa Quản trị kinh doanh và Du lịch của Đại

học Hà Nội tổ chức, với mong muốn tái hiện không gian văn hóa của Hà Nội vào những năm 1945-1990, đồng thời tạo môi trường giao lưu, học hỏi cho sinh viên Việt Nam và bạn bè quốc tế.

- Ảnh kỷ yếu 'Thôn nữ thời bao cấp' của nhóm học sinh lớp 12A9, trường

THPT Việt Yên 1 Bắc Giang

- Đám cưới tái hiện thời bao cấp của đôi trẻ Đà Nẵng

https://www.youtube.com/watch?v=etHNJ8a8F_c

- Quán ăn gợi nhớ thời bao cấp

Nằm cuối ngõ đường Nam Tràng, quận Tây Hồ, cửa hàng Mậu dịch số 37 Quán cà phê : Xoan, Xí nghiệp, Căn tin 109

- Triển lãm nghệ thuật tái chế 1980s”.

***********The End************