Báo cáo đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường: Nghiên cứu phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập

Chia sẻ: Tieuduongchi Duongchi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Nghiên cứu phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập" với mong muốn giúp cho kiểm toán viên đạt được mức độ hiểu biết tương đối đầy đủ về đơn vị được kiểm toán, đảm bảo xác định mẫu chọn với sự đảm bảo tính đại diện cho tổng thể, đảm bảo khối lượng kiểm toán phù hợp, đúng trọng tâm trọng điểm của kiểm toán, đạt được tính kinh tế và chất lượng trong kiểm toán. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường: Nghiên cứu phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN KIỂM TOÁN DỰA TRÊN ĐÁNH GIÁ RỦI RO KHI THỰC HIỆN KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP MS: CS20- 24 Chủ nhiệm đề tài: TS. Vũ Thị Thu Huyền Thành viên tham gia: TS. Trần Nguyễn Bích Hiền Hà Nội, 3/ 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN KIỂM TOÁN DỰA TRÊN ĐÁNH GIÁ RỦI RO KHI THỰC HIỆN KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP MS: CS20- 24 Chủ nhiệm đề tài: TS. Vũ Thị Thu Huyền Thành viên tham gia: TS. Trần Nguyễn Bích Hiền Xác nhận của trường Đại học Thương mại Chủ nhiệm đề tài Hà Nội, 3/ 2021
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................... 1 2. Tổng quan một số nghiên cứu liên quan .......................................................... 3 3. Mục tiêu và ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ..................................................... 12 4. Đối tượng và phạm vị nghiên cứu .................................................................. 13 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 13 6. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 14 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN KIỂM TOÁN DỰA TRÊN ĐÁNH GIÁ RỦI RO KHI THỰC HIỆN KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP .................... 15 1.1. Một số lý luận cơ bản về rủi ro và đánh giá rủi ro. ...................................... 15 1.1.1. Khái niệm về rủi ro và đánh giá rủi ro................................................. 15 1.1.2. Các yếu tố tạo ra rủi ro ....................................................................... 18 1.1.3. Các loại rủi ro trong đơn vị ................................................................. 19 1.1.4. Các bộ phận rủi ro kiểm toán .............................................................. 21 1.2. Lý luận về phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập ........................ 22 1.2.1. Khái niệm phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro . 22 1.2.2. Nội dung phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập ............ 25 1.3. Kinh nghiệm quốc tế về phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty kiểm toán độc lập .. 32 Kết luận chương 1 ............................................................................................. 34 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN KIỂM TOÁN DỰA TRÊN ĐÁNH GIÁ RỦI RO KHI THỰC HIỆN KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP................................... 35 2.1. Tổng quan về các công ty kiểm toán độc lập Việt Nam .............................. 35 2.2. Thực trạng vận dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán .......................... 37 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 37 2.2.1. Thực trạng vận dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn chuẩn bị và lập kế hoạch kiểm toán .......................................... 38
2.2.2. Thực trạng vận dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn thực hiện kiểm toán .................................................... 51 2.2.3. Thực trạng vận dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn kết thúc kiểm toán ...................................................... 60 2.3. Đánh giá thực trạng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập .................... 63 2.3.1. Ưu điểm ............................................................................................... 63 2.3.2. Tồn tại ................................................................................................. 65 2.3.3. Nguyên nhân tồn tại các hạn chế ......................................................... 69 Kết luận chương 2 ............................................................................................. 71 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ ĐỂ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN KIỂM TOÁN DỰA TRÊN ĐÁNH GIÁ RỦI RO KHI THỰC HIỆN KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP ............................................................................................................. 72 3.1. Quan điểm hoàn thiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập ...... 72 3.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty kiểm toán độc lập............................................................................................................... 73 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán ......................................... 73 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn thực hiện kiểm toán .............................................. 78 3.2.3. Giải pháp hoàn thiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn kết thúc kiểm toán................................................. 85 Kết luận chương 3 ............................................................................................. 89 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... DANH MỤC PHỤ LỤC ..........................................................................................
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bảng kết quả khảo sát về việc thực hiện tiếp cận dựa vào đánh giá rủi ro trong giai đoạn chuẩn bị và lập kế hoạch kiểm toán ............................ 39 Bảng 2.2: Bảng kết quả khảo sát thực trạng thực hiện các thủ tục đánh giá rủi ro và các hoạt động liên quan trong giai đoạn lập kế hoạch .......................... 41 Bảng 2.3: Bảng kết quả khảo sát về thủ tục phỏng vấn, quan sát và điều tra . 42 Bảng 2.4: Bảng kết quả khảo sát về thủ tục phân tích ................................... 44 Bảng 2.5: Bảng thống kê kết quả khảo sát đối với thủ tục áp dụng thông tin từ các cuộc kiểm toán trước .............................................................................. 46 Bảng 2.6: Bảng kết quả khảo sát về thủ tục thảo luận trong nhóm kiểm toán 48 Bảng 2.7: Bảng kết quả khảo sát về thủ tục xem xét các dấu hiệu có thể dẫn đến gian lận .................................................................................................. 49 Bảng 2.8: Bảng kết quả khảo sát về thực trạng thực hiện các thủ tục xác định và đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu .......................................................... 52 Bảng 2.9: Bảng kết quả khảo sát về thực trạng công tác thực hiện................ 58 và lưu lại hồ sơ, tài liệu kiểm toán ................................................................ 58 Bảng 2.10: Bảng kết quả khảo sát về thực trạng về chương trình kiểm toán . 60
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT CHỮ VIẾT Viết đầy đủ (tiếng việt) TẮT 1 BCKT Báo cáo kiểm toán 2 BCTC Báo cáo tài chính 3 CTKT Chương trình kiểm toán 4 CMKiT Chuẩn mực kiểm toán 5 KTV Kiểm toán viên 6 ISA Chuẩn mực kiểm toán quốc tế 7 VACPA Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam 8 VSA Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam 9 ĐV Đơn vị 10 TNHH Trách nhiệm hữu hạn
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI NCKH CẤP TRƯỜNG 1. Thông tin chung: - Tên đề tài: Nghiên cứu phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập - Mã số: CS20-24 - Chủ nhiệm: TS. Vũ Thị Thu Huyền - Cơ quan chủ trì: Trường Đại học Thương mại - Thời gian thực hiện: Từ tháng 09 năm 2020 đến tháng 03 năm 2021 2. Mục tiêu: Đề tài nghiên cứu với mong muốn giúp cho KTV đạt được mức độ hiểu biết tương đối đầy đủ về ĐV được kiểm toán, đảm bảo xác định mẫu chọn với sự đảm bảo tính đại diện cho tổng thể, đảm bảo khối lượng kiểm toán phù hợp, đúng trọng tâm trọng điểm của kiểm toán, đạt được tính kinh tế và chất lượng trong kiểm toán. Ngoài ra, giúp KTV thể hiện đúng bản chất nghiệp vụ kiểm toán, phù hợp với hệ thống các chuẩn mực kiểm toán. Đồng thời, giúp khắc phục được những hạn chế của phương pháp kiểm toán truyền thống, tập trung nguồn lực vào những bộ phận, nội dung, vấn đề trọng yếu của cuộc kiểm toán, giảm thiểu rủi ro kiểm toán tới mức thấp chấp nhận được, đưa ra ý kiến xác nhận dựa trên cơ sở khoa học, nâng cao giá trị và độ tin cậy của các báo cáo kiểm toán. Để đạt được mục tiêu tổng quát nêu trên, đề tài đặt ra mục tiêu nghiên cứu cụ thể như sau: Đề tài phân tích làm sáng tỏ những lý luận cơ bản về phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro ở cả 3 giai đoạn kiểm toán, đồng thời nghiên cứu kinh nghiệm vận dụng phương pháp tiếp cận của chuẩn mực quốc tế; từ đó rút ra bài học kinh nghiệm trong hoạt động kiểm toán BCTC của các công ty kiểm toán độc lập tại Việt Nam.
Thông qua kết quả khảo sát, nghiên cứu và phân tích thực trạng vận dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro tại một số công ty kiểm toán độc lập, từ đó đánh giá những kết quả đạt được, những vấn đề tồn tại và nguyên nhân. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề tài đề xuất các giải pháp hoàn thiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán BCTC nhằm phù hợp với xu thế hội nhập và hội tụ kế toán- kiểm toán quốc tế. Ngoài mục đích nghiên cứu ứng dụng thực tiễn, việc nghiên cứu phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán BCTC do các công ty kiểm toán độc lập thực hiện còn là tài liệu học thuật phục vụ cho công tác giảng dạy và học tập, nghiên cứu khoa học cho sinh viên kế toán, kiểm toán trong các học phần kiểm toán. Đề tài được triển khai nghiên cứu sẽ giúp nhóm nghiên cứu tăng cường năng lực chuyên môn, khả năng nghiên cứu khoa học. 3. Tính mới và sáng tạo: Các nghiên cứu trên thế giới liên quan đến tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro khá nhiều nhưng các nghiên cứu tập trung chủ yếu vào các xét đoán ảnh hưởng rủi ro đến thủ tục kiểm toán, năng lực đối với phương pháp tiếp cận mới … trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán mà chưa nghiên cứu tổng thể phương pháp kiểm toán tiếp cận dựa trên rủi ro trong quy trình kiểm toán BCTC (bao gồm cả 3 giai đoạn lập kế hoạch, thực hiện và kết thúc kiểm toán). Đồng thời các nghiên cứu này cũng nghiên cứu trên khoảng không gian và thời gian có sự khác biệt với hiện tại ở Việt Nam do có sự khác biệt về điều kiện kinh tế, xã hội…. Ở Việt Nam, các quy định về phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro chỉ là các quy định trên phương diện văn bản, mà không nghiên cứu thực tế các KTV thực hiện phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro như thế nào. Chính vì lẽ đó, nên rất cần nghiên cứu nội dung đề tài phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro do các KTV độc lập thực hiện tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 4. Kết quả nghiên cứu: Đề tài đưa ra được 1 số giải pháp nhằm hoàn thiện phát triển việc vận dụng việc kiểm toán tiếp cận dựa trên đánh giá rủi ro trong 3 giai đoạn của quy trình kiểm toán và 1 số giải pháp bổ trợ khác như: áp dụng mô hình rủi ro kinh doanh trong đánh giá, thiết kế quy trình đánh giá rủi ro, thực hiện các thủ
tục đánh giá, phát triển các kỹ thuật phân tích phục vụ đánh giá và kiểm soát chất lượng cuộc kiểm toán BCTC… 5. Công bố sản phẩm khoa học từ kết quả nghiên cứu của đề tài (ghi rõ tên tạp chí năm xuất bản và minh chứng kèm theo nếu có) hoặc nhận xét, đánh giá của cơ sở đã áp dụng các kết quả nghiên cứu (nếu có): - Bài báo khoa học công bố trên tạp chí ISBN- Tạp chí Tài chính số tháng 3/2021: Vận dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro- Trang 97 - Báo cáo tổng kết đề tài NCKH cấp trường 6. Hiệu quả, phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu và khả năng áp dụng: + Nghiên cứu hoàn thiện hệ thống chuẩn mực kiểm toán liên quan đến phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro của Việt Nam + Chuyển giao trong nghiên cứu giảng dạy và học tập học phần kiểm toán và nghiên cứu khoa học sinh viên hàng năm. + Ứng dụng trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học các học phần Kiểm toán cho sinh viên tại trường Đại học Thương mại và các trường ĐH khối kinh tế. Ngày 30 tháng 03 năm 2021 Chủ nhiệm đề tài (ký, họ và tên) Vũ Thị Thu Huyền
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trên thực tế, có rất nhiều phương pháp tiếp cận khi thực hiện kiểm toán BCTC hay để xác định mẫu kiểm (hay phần tử cần kiểm toán). Cùng với sự phát triển của nền kinh tế và sự đa dạng, phức tạp của các giao dịch, phương pháp kiểm toán BCTC cũng cần có sự thay đổi và phát triển cho phù hợp. Phát triển kiểm toán BCTC theo phương pháp tiếp cận dựa trên rủi ro là xu hướng tất yếu trong hoạt động kiểm toán hiện nay. Việc định hướng kiểm toán BCTC theo phương pháp tiếp cận dựa trên rủi ro là phương pháp hiện đại và hợp với xu thế tất yếu trong hoạt động kiểm toán hiện nay. Một mặt, phương pháp này thể hiện đúng bản chất nghiệp vụ kiểm toán, phù hợp với hệ thống các chuẩn mực kiểm toán quốc tế. Mặt khác, phương pháp kiểm toán này giúp khắc phục được những hạn chế của phương pháp kiểm toán truyền thống và nâng cao chất lượng kiểm toán BCTC, thông qua việc tập trung nguồn lực vào những bộ phận, nội dung trọng yếu. Phương pháp kiểm toán tiếp cận trên cơ sở đánh giá rủi ro là phương pháp kiểm toán tiếp cận trong đó KTV xuất phát từ việc xác định, đánh giá các rủi ro của tổ chức để xây dựng kế hoạch kiểm toán và lựa chọn các thủ tục kiểm toán nhằm đưa ra sự đảm bảo cho các nhà lãnh đạo về tính hiệu quả và tính hiệu lực của các quy trình quản lý rủi ro. Kiểm toán trên cơ sở rủi ro sẽ ưu tiên tập trung nguồn lực để kiểm toán các ĐV, bộ phận, quy trình được đánh giá có mức độ rủi ro cao. Để thực hiện được, đòi hỏi phải xác định, phân tích, đánh giá những rủi ro và xây dựng hồ sơ rủi ro, tập hợp kiểm toán cho từng hoạt động của tổ chức, ĐV, quy trình nghiệp vụ. Phương pháp này, giúp cho KTV đạt được mức độ hiểu biết tương đối đầy đủ về ĐV được kiểm toán, đảm bảo xác định mẫu chọn với sự đảm bảo tính đại diện cho tổng thể, đảm bảo khối lượng kiểm toán phù hợp, đúng trọng tâm trọng điểm của kiểm toán, đạt được tính kinh tế và chất lượng trong kiểm toán. Thực tế hiện nay, các công ty kiểm toán, luôn chịu sức ép do các khách hàng có quy mô rộng và số lượng giao dịch ngày càng lớn, tính chất ngày càng phức tạp, ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng rộng rãi. Lựa chọn phương pháp tiếp cận khi kiểm toán báo cáo tài chính (BCTC) là một trong những nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến kết quả của cuộc kiểm toán 1
BCTC. Nếu kiểm toán viên (KTV) áp dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán không phù hợp thì khả năng thất bại của cuộc kiểm toán sẽ tăng lên. Các thất bại này, có thể dẫn đến giảm sút uy tín, bị kiện tụng hoặc lãng phí về công sức, tiền của. Phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro được các công ty kiểm toán độc lập áp dụng nhằm mục tiêu tập trung nguồn lực để thực hiện kiểm toán các nội dung có rủi ro lớn, có thể chứa đựng sai sót trọng yếu. Trong quá trình phát triển đáp ứng yêu cầu của thị trường, phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro được coi là chìa khoá để các công ty kiểm toán độc lập giải quyết những vấn đề đặt ra cũng như nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán. Mặt khác, yêu cầu của cơ quan quản lý, yêu cầu của công chúng, đòi hỏi các KTV phải tích cực và có trách nhiệm hơn nữa đối với hoạt động và kết quả kiểm toán. Do đó, phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro – một phương pháp tiếp cận kiểm toán hiện đại, được coi là chìa khóa giải quyết các vấn đề. Chính từ thực trạng này, cũng như đòi hỏi của hoạt động quản lý, Bộ Tài chính, ban hành hệ thống chuẩn mực kiểm toán mới có hiệu lực từ ngày 1/1/2014, đã định hướng thực hiện kiểm toán BCTC theo phương pháp tiếp cận rủi ro. Ngoài ra, Hội Kiểm toán viên hành nghề (VACPA) đã ban hành chương trình kiểm toán mẫu năm 2010 và chỉnh sửa cập nhật lần 3 năm 2019, trên cơ sở lý thuyết là phương pháp tiếp cận rủi ro, để nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán BCTC và để việc áp dụng phương pháp kiểm toán dựa trên tiếp cận rủi ro đạt được hiệu quả cao nhất. Do đó, việc kiểm toán BCTC trên cơ sở rủi ro là cần thiết trong giảng dạy và thực tế công tác kiểm toán BCTC. Phương pháp này có rất nhiều ưu điểm so với phương pháp tiếp cận kiểm toán truyền thống: Phương pháp này cho phép các ĐV kiểm toán có thể sử dụng hiệu quả nhất các nguồn lực để đạt được mục tiêu đề ra trên cơ sở tập trung vào các nội dung, vấn đề trọng yếu của cuộc kiểm toán, giảm thiểu rủi ro kiểm toán tới mức thấp chấp nhận được, đưa ra ý kiến xác nhận dựa trên cơ sở khoa học, nâng cao giá trị và độ tin cậy của các báo cáo kiểm toán. Việc nghiên cứu hoàn thiện các phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán BCTC là cần thiết và luôn mang tính thời sự. Chính bởi lẽ đó, với việc lựa chọn đề tài nghiên cứu khoa học “Nghiên cứu phương pháp tiếp 2
cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của công ty kiểm toán độc lập” của nhóm tác giả có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. 2. Tổng quan một số nghiên cứu liên quan Nghiên cứu về các phương pháp tiếp cận kiểm toán nói chung và phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro đã nhận được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học trên thế giới cũng như trong nước. 2.1. Nguyên cứu trong nước (phân tích, đánh giá tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài ở Việt Nam, liệt kê danh mục các công trình nghiên cứu, tài liệu có liên quan đến đề tài được trích dẫn khi đánh giá tổng quan) Tại Việt Nam, cùng với sự phát triển của kiểm toán độc lập, các nghiên cứu về kiểm toán nói chung và phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá và đối phó rủi ro nói riêng cũng đã có những thành công ban đầu. Về mặt lý luận, các công trình đã bám sát nguyên lý kiểm toán hiện đại trên thế giới và được đúc kết trong giáo trình kiểm toán của các trường đại học như Đại học Thương mại, Học viện tài chính, Đại học kinh tế quốc dân. Các nghiên cứu về phương pháp tiếp cận kiểm toán như: Nghiên cứu: “Kiểm toán BCTC theo phương pháp tiếp cận dựa trên rủi ro” của tác giả Phạm Tiến Hưng và cộng sự (2019). Nghiên cứu chỉ ra thực tế đang tồn tại 04 phương pháp tiếp cận kiểm toán là: Phương pháp cơ bản, phương pháp tiếp cận dựa trên bảng cân đối kế toán, phương pháp tiếp cận dựa trên hệ thống và phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro (The risk-based approach). Phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro đã tiến một bước xa hơn so với các phương pháp truyền thống ở trên. Đó là, không chỉ chú trọng đến các rủi ro kiểm toán đơn thuần mà còn quan tâm đến các rủi ro kinh doanh. Bởi đơn giản các rủi ro kinh doanh có thể ảnh hưởng rất lớn đến kết quả kinh doanh, thậm chí là sự sống còn của các DN. Nó làm gia tăng áp lực cho các nhà quản lý DN, điều này có thể dẫn đến việc các gian lận có thể xảy ra, từ đó, việc ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế hay kết quả tài chính sẽ bị ảnh hưởng. Từ việc tiếp cận xuất phát từ rủi ro kinh doanh, KTV sẽ xác định các rủi ro liên quan đến các khoản mục, chỉ tiêu trên BCTC, dự đoán và 3
quyết định rủi ro kiểm toán và các thành phần của nó (rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát và rủi ro phát hiện). Theo đó, KTV đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát, sau đó sẽ đạt được rủi ro kiểm toán bằng cách quyết định rủi ro phát hiện. Nghiên cứu “Vận dụng phương pháp kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn Lập kế hoạch kiểm toán báo cáo tài chính ngân hàng thương mại” của tác giả Vũ Thị Thu Hằng và cộng sự (2019). Đề tài đã hệ thống hóa được những vấn đề lý luận về ngân hàng thương mại, cơ sở lý luận của phương pháp kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn Lập kế hoạch kiểm toán của cuộc kiểm toán báo cáo tài chính ngân hàng thương mại. Đồng thời, đề tài đã phân tích thực trạng vận dụng phương pháp kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn Lập kế hoạch kiểm toán thông qua việc đề cập đến quy trình tổ chức công tác kiểm toán báo cáo tài chính Ngân hàng thương mại. Từ đó, phân tích tình hình vận dụng phương pháp kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong giai đoạn Lập kế hoạch kiểm toán BCTC ĐV (Lập kế hoạch thực hiện đánh giá rủi ro, xác định và đánh giá rủi ro ảnh hưởng trọng yếu trên toàn bộ báo cáo tài chính, Lập kế hoạch cho các thủ tục kiểm toán để xử lý rủi ro đã xác định) Các nghiên cứu về phương pháp tiếp cận kiểm toán còn chưa đi sâu vào kiểm toán báo cáo tài chính mà tiếp cận dựa trên lồng ghép 3 loại hình kiểm toán, phù hợp với loại hình kiểm toán Nhà nước. Do đó, đối tượng nghiên cứu quá rộng dẫn đến việc phân tích còn dàn trải chưa đi sâu vào nội dung cần thiết. Đồng thời, việc vận dụng các Chuẩn mực kiểm toán chủ yếu theo chuẩn mực KTNN, đối tượng nghiên cứ của đề tại chưa tập trung tại các công ty kiểm toán độc lập ( đối tượng vận dụng chuẩn mực kiểm toán độc lập do Bộ Tài chính ban hành); Các giải pháp đưa ra mới chỉ vận dụng tiếp cận rủi ro ở giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán mà chưa vận dụng ở giai đoạn thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán. Các nghiên cứu về đánh giá rủi ro trọng yếu trong các công ty kiểm toán như: Nghiên cứu “Giải pháp hoàn thiện đánh giá rủi ro trong kiểm toán BCTC tại các công ty kiểm toán Việt Nam”- Luận văn thạc sỹ của Hoàng Thị Thu Trang (2008); trên cơ sở nghiên cứu các chuẩn mực kiểm toán quốc tế và công tác đánh giá rủi ro của các nước trên thế giới, tiêu biểu là Hoa Kỳ, đưa ra những bài học kinh 4
nghiệm cho Việt Nam như hoàn thiện hóa hồ sơ đánh giá rủi ro, áp dụng mô hình rủi ro kinh doanh trong tiếp cận rủi ro. Nhìn chung, các nghiên cứu đã cho thấy được tình hình thực tế trong việc vận dụng các chuẩn mực kiểm toán trong công tác kiểm toán tại Việt Nam. Như vậy, có thể thấy các nghiên cứu về kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro trong nước cũng được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu tuy nhiên nó chưa mang tính hệ thống, toàn diện. Các nghiên cứu trong phạm vi hẹp tại 1 ĐV khách hàng hoặc 1 ĐV kiểm toán hoặc lồng ghép trong nghiên cứu về kiểm toán BCTC và chưa đưa ra được các giải pháp mang tính hệ thống, đồng bộ để giải quyết triệt để. Chưa có công trình nào đi sâu vào phương pháp tiếp cận dựa trên đánh giá rủi ro khi kiểm toán BCTC tại các công ty kiểm toán ở cả 3 giai đoạn của quy trình kiểm toán. Phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro - một phương pháp tiếp cận kiểm toán hiện đại, được coi là chìa khóa giải quyết các vấn đề. Nghiên cứu “Nghiên cứu đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trong các công ty kiểm toán tại Việt Nam”- Luận án tiến sĩ của Đoàn Thanh Nga (2011). Nghiên cứu mối quan hệ giữa đánh giá trọng yếu, rủi ro kiểm toán với việc nâng cao chất lượng kiểm toán trên cơ sở lý luận của chuẩn mực kiểm toán quốc tế và chuẩn mực kiểm toán Việt Nam hiện hành và tiến hành điều tra, khảo sát tại hơn 20 công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam cũng như gần 20 ĐV được kiểm toán. Nghiên cứu đã đưa ra những đóng góp hữu ích nhằm hoàn thiện quy trình đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán để ngày càng nâng cao chất lượng dịch vụ như nhu cầu hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới, tạo môi trường pháp lý cho hoạt động kiểm toán theo thông lệ quốc tế, tin học hóa công tác kế toán kiểm toán, mở rộng quy mô đối tượng khách hàng cho các công ty kiểm toán để cải thiện chương trình kiểm toán, nâng cao chất lượng. Nghiên cứu “Hoàn thiện đánh giá rủi ro nhằm nâng cao chất lượng của cuộc kiểm toán báo cáo tài chính tại các Công ty kiểm toán độc lập nhỏ và vừa tại Việt Nam” - Luận văn thạc sỹ của Nguyễn Thị Thùy Linh (2013). Trên cơ sở nghiên cứu chuẩn mực kiểm toán quốc tế và thực trạng đánh giá rủi ro trong kiểm toán báo cáo tài chính tại Việt Nam; từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện đánh giá rủi ro trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các Công ty kiểm toán độc lập có quy mô vừa và nhỏ tại Việt Nam. 5
Chính từ thực trạng này, cũng như đòi hỏi của hoạt động quản lý, năm 2012, Bộ Tài chính, ban hành hệ thống chuẩn mực kiểm toán mới có hiệu lực từ ngày 1/1/2014, đã định hướng thực hiện kiểm toán BCTC theo phương pháp tiếp cận rủi ro. Ngoài ra, Hội Kiểm toán viên hành nghề (VACPA) đã ban hành chương trình kiểm toán mẫu năm 2010 và chỉnh sửa cập nhật lần 3 năm 2019, trên cơ sở lý thuyết là phương pháp tiếp cận rủi ro, để nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán BCTC và để việc áp dụng phương pháp kiểm toán dựa trên tiếp cận rủi ro đạt được hiệu quả cao nhất. Chính bởi lẽ đó, việc nghiên cứu hoàn thiện phương pháp kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi kiểm toán BCTC luôn là đề tài cần được sự quan tâm từ các nhà nghiên cứu để hoàn thiện, tạo niềm tin cho người sử dụng thông tin BCTC. 2.2. Nghiên cứu ngoài nước (phân tích, đánh giá tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực của đề tài trên thế giới, liệt kê danh mục các công trình nghiên cứu, tài liệu có liên quan đến đề tài được trích dẫn khi đánh giá tổng quan) Cũng như các nghiên cứu trong nước, đề tài về phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro khi kiểm toán BCTC cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt bởi các nhà nghiên cứu nước ngoài. Trên thế giới, phương pháp kiểm toán tiếp cận dựa trên đánh giá rủi ro khi kiểm toán BCTC là một chủ đề được khá nhiều nhà nghiên cứu thực hiện. Có nhiều nghiên cứu về sự phát triển kỹ thuật đánh giá rủi ro đã được đúc kết trong các công trình nghiên cứu. Các nghiên cứu về đánh giá rủi ro trọng yếu tập trung vào các hướng sau: Nghiên cứu về sự hình thành và phát triển của đánh giá rủi ro. Tiêu biểu cho dòng nghiên cứu này là nghiên cứu “Sự phát triển đánh giá rủi ro” của Jeffrina Prinsloo (2008). Theo đó, nghiên cứu này đã chỉ ra sự hình thành và phát triển kiểm toán qua các giai đoạn dựa trên đánh giá và đối phó rủi ro, - Nghiên cứu “Ảnh hưởng của đánh giá rủi ro kinh doanh đến việc lập kế hoạch kiểm toán” cũng như thực hiện thủ tục kiểm toán phù hợp với rủi ro được đánh giá. Tiêu biểu cho dòng nghiên cứu này là nghiên cứu của Natalia Kotchetova, Ed O’ Donnel, Alan Webb (Đại học Waterloo, Đại học Kansas) năm 2008. Tác giả đã đưa ra mô hình ảnh hưởng của việc đánh giá rủi ro kinh doanh gồm cả xét đoán 6
của KTV, thu thập thông tin về khách hàng, phân chia nhiệm vụ đến các thủ tục kiểm toán. Nghiên cứu cũng cho thấy thủ tục phân tích là thủ tục kiểm toán rất hữu hiệu giúp đánh giá và đối phó rủi ro có sai sót trọng yếu trên BCTC. - Một dòng nghiên cứu khác tập trung vào những khó khăn mà kiểm toán viên gặp phải trong việc áp dụng đánh giá và đối phó rủi ro trong kiểm toán BCTC cũng như áp dụng mô hình rủi ro kinh doanh trong tiếp cận rủi ro để từ đó đề xuất biện pháp cải thiện. Nghiên cứu về việc áp dụng chiến lược tiếp cận kiểm toán dựa vào rủi ro kinh doanh (Aasmund Eilifsen,W.Robert Knechel and PhilipWallage 2001) Nhóm tác giả nêu trên cho rằng, đối mặt với những thách thức trong một thập kỷ qua, các công ty kiểm toán đã nỗ lực để cải thiện phương pháp kiểm toán truyền thống, chú trọng vào việc đánh giá rủi ro kinh doanh và rủi ro trong quá trình thực hiện cuộc kiểm toán. Nghiên cứu này tập trung về một số thay đổi cơ bản trong quá trình kiểm toán và xem xét tác động của các thay đổi đó khi thực hiện một hợp đồng cụ thể. Thay vì tập trung vào rủi ro từ bên trong, KTV đã quan tâm đến việc xem xét các rủi ro bên ngoài có khả năng ảnh hưởng đến một quy trình tổ chức của khách hàng, từ đó thực hiện theo kỹ thuật kiểm toán dựa trên việc phân tích kinh doanh và rủi ro chiến lược. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy việc sử dụng đánh giá rủi ro đã đáp ứng kỳ vọng của nhóm tác giả. Từ đó nhóm tác giả đưa ra sự so sánh giữa phương pháp tiếp cận “mới” và phương pháp tiếp cận “truyền thống” đồng thời kết luận phương pháp tiếp cận theo rủi ro kinh doanh sẽ giúp các công ty kiểm toán cung cấp một sự bảo đảm tốt hơn và giảm rủi ro của các bên có lợi ích liên quan. Nghiên cứu về tính hữu hiệu của việc thay đổi phương pháp kiểm toán: từ phương pháp kiểm toán truyền thống sang phương pháp dựa trên rủi ro kinh doanh (Keith Robson, Christopher Humphrey, Rihab Khalifa, Julian Jones 2006) Nghiên cứu này đánh giá về tính hữu hiệu của phương pháp kiểm toán mới và dựa vào đó xây dựng cơ sở lý thuyết, phương pháp luận cho sự chuyển đổi phương pháp kiểm toán. Kết quả này được tóm tắt như sau: 7
Từ năm 1990 các công ty kiểm toán lớn (mà bắt đầu là từ KPMG) đã phát triển phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro kinh doanh. Phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro kinh doanh tập trung vào việc mô hình hóa các quá trình tạo ra rủi ro kinh doanh của công ty khách hàng, và sử dụng kiến thức này làm cơ sở cho việc đánh giá rủi ro của BCTC, và là trọng tâm chính của các thử nghiệm kiểm toán sau này. Chiến lược tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro kinh doanh giúp phân tích về khả năng gây ra rủi ro kiểm toán và là cơ sở để xác định các khu vực trọng yếu có chứa đựng rủi ro kiểm toán. Nói cách khác, phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro kinh doanh ngoài việc mang lại hiệu quả cho kiểm toán còn tạo ra giá trị gia tăng cho dịch vụ khách hàng thông qua tư vấn cho khách hàng, cả về rủi ro kinh doanh và sự liên hệ của kế toán đến những rủi ro này. Trong khi kiểm toán truyền thống được cho là hướng tới tuân thủ, cách tiếp cận theo phương pháp rủi ro kinh doanh được cho là tạo ra giá trị, hoặc trong khi phương pháp truyền thống là dựa trên các nghiệp vụ thì theo phương pháp rủi ro kinh doanh dựa trên rủi ro. Phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro kinh doanh giúp giảm chi phí kiểm toán, yếu tố được coi là quan trọng trong việc thiết kế của chương trình phương pháp luận của phương pháp tiếp cận dựa trên rủi ro kinh doanh. Phương pháp này áp dụng quy trình "Top - Down" để kiểm toán, bắt đầu với quy trình kinh doanh và chuyển xuống các BCTC, giúp gia tăng hiệu quả cho cuộc kiểm toán, dịch vụ khách hàng, quản trị doanh nghiệp tốt hơn và nhất quán hơn. Các nghiên cứu đều thống nhất cho rằng: + Thứ nhất, cần phải xét đoán ảnh hưởng rủi ro đến thủ tục kiểm toán. W. Robert Knechel (2006) đã phát hiện những khó khăn mà kiểm toán viên gặp phải trong việc áp dụng đánh giá rủi ro, đó là phải hiểu được ảnh hưởng của việc đánh giá rủi ro đến những trình tự và kĩ thuật kiểm toán sử dụng (Pentland, 1993, p. 607). Mặc dù việc đánh giá rủi ro giúp cải thiện chất lượng kiểm toán và đem lại mức độ đảm bảo cao hơn, tuy nhiên KTV cần phải đảm bảo được tính hiệu quả và hữu hiệu, đặc biệt khi KTV chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc đánh giá rủi ro kinh doanh nhằm tránh sự mất tín nhiệm của khách hàng được kiểm toán. + Thứ hai, việc áp dụng đánh giá rủi ro kinh doanh có nguy cơ biến kiểm toán thành một hình thức khác là tư vấn, soát xét BCTC. Đánh giá rủi ro kiểm toán 8
có thể bị xem như là dịch vụ làm tăng giá trị cho doanh nghiệp, tức có thể gây nhầm lẫn rằng liệu phương pháp đánh giá rủi ro kiểm toán có thể tạo nên những cơ hội tư vấn. Việc các nhà quản lý suy diễn rằng việc kiểm toán làm tăng giá trị cho công ty. Việc nhìn nhận kiểm toán làm tăng giá trị của doanh nghiệp có thể làm giảm tính độc lập về mặt hình thức, đồng thời KTV có thể gặp mâu thuẫn làm ảnh hưởng đến chất lượng của việc kiểm toán, ví dụ: làm cho kiểm toán viên ít sẵn lòng đưa ra ý kiến trái ngược khi báo cáo còn các sai sót trọng yếu (Zeff, 2003). + Thứ ba, việc kiểm soát thông tin từ các giám đốc tài chính: Mặc dù các công ty khách hàng có thể cảm thấy thích ý tưởng của việc làm tăng giá trị của cuộc kiểm toán, tuy nhiên họ không dễ dàng tiếp nhận những nỗ lực của KTV trong việc mở rộng mức độ đảm bảo vượt hơn phạm vi kế toán đơn thuần. Các nhà quản trị kế toán cấp cao (Giám đốc tài chính và kiểm soát tài chính) thường quen với việc quản lý luồng thông tin cung cấp cho KTV bởi vì hầu hết các thông tin theo phương pháp tiếp cận này đều liên quan đến việc tiếp cận hồ sơ và dữ liệu. Những cuộc phỏng vấn với nhân sự của khách hàng thường là những người liên quan đến quy trình lập báo cáo tài chính. Do đó, “bức tranh” mà KTV nhìn thấy được có thể được “kiểm soát” bởi phòng kế toán. Với phương pháp dựa trên đánh giá rủi ro kinh doanh, kiểm toán viên phải bắt đầu thu thập những thông tin khác – những thông tin thường là bên ngoài quy trình lập báo cáo tài chính và không nằm dưới sự điều hành trực tiếp của các giám đốc tài chính. Điều này có thể gây nên sự bất tiện nơi khách hàng kiểm toán. Tuy nhiên, đó là một nhân tố quan trọng trong việc áp dụng phương pháp kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro kinh doanh, ví dụ: việc các nhà quản trị kiểm soát thông tin cung cấp cho KTV có thể chỉ ra là một trong những nguyên nhân chính của thất bại của việc kiểm toán trong vụ Enron (Morrison, 2004, p.366). + Thứ tư, liên quan đến nhu cầu cần thu thập thông tin về rủi ro ngoài phạm vi kế toán từ những nguồn chủ yếu trong doanh nghiệp. KTV phải tiếp cận với nhân viên của doanh nghiệp khác bộ phận kế toán, như là nhân viên ở bộ phận sản xuất, nghiên cứu phát triển và bộ phận nhân sự. Điều này tạo ra những thử thách mới bởi vì những dữ liệu này không thuộc về kinh nghiệm trước đó của KTV (Humphrey et al., 2004; Power, 2003). 9
+ Thứ năm, liên quan đến năng lực đối với phương pháp tiếp cận mới - các KTV được đào tạo để thực hiện theo kiểm toán truyền thống ( phương pháp cơ bản, phương pháp dựa vào bảng cân đối kế toán) (Pentland, 1993, p. 608). Phương pháp kiểm toán tiếp cận theo đánh giá rủi ro làm thay đổi phương pháp kiểm toán của các KTV, làm cho các KTV gặp khó khăn khi không tiến hành thực hiện từng bước theo quy trình kiểm toán. KTV, đặc biệt là các trưởng nhóm kiểm toán sẽ cảm thấy áp lực với phương pháp tiếp cận kiểm toán mới bởi vì họ bị áp lực phải hoàn thành công việc trước thời hạn, trong phạm vi dự toán chi phí và quan trọng là tìm ra vùng có rủi ro trọng yếu. Tuy nhiên, việc áp dụng mô hình mới vẫn là phương pháp tối ưu để đem lại những lợi ích (Fischer, 1996; Lemon et al., 2000, p. 22). Một số thử thách bao gồm: KTV có thể không nắm rõ về quy trình: phương pháp đánh giá rủi ro kinh doanh tạo ra những sự thay đổi, câu hỏi thông thường từ các KTV là “Chúng ta nên bắt đầu từ đâu?” Phương pháp đánh giá rủi ro kinh doanh được tiến hành khác với quy trình kiểm toán truyền thống … Với phương pháp đánh giá rủi ro, thời gian đánh giá rủi ro trở thành một kết thúc mở. Rủi ro kinh doanh của doanh nghiệp thay đổi liên tục vì vậy những đánh giá được thực hiện trước đó có thể không đáng tin cậy trong tương lai, vì vậy cần thiết phải thực hiện cập nhật liên tục đối với đánh giá rủi ro. Ví dụ, liệu KTV có nên điều chỉnh thủ tục kiểm toán với những rủi ro trọng yếu được xác định? Hoặc liệu KTV có nên chỉ quan tâm đến những rủi ro được xác định vào cuối năm. Quy trình mới (đánh giá rủi ro kinh doanh) đòi hỏi nhiều kinh nghiệm hơn là những thủ tục kiểm toán cơ bản thông thường được giao cho trợ lý kiểm toán viên. Liệu trợ lý kiểm toán viên có đầy đủ kiến thức và kinh nghiệm để tiến hành phỏng vấn với nhân sự của những phòng ban khác. Có cần thiết phải có một cấu trúc mới cho đội kiểm toán? Qua đó, xác định rằng việc sắp xếp nhân sự liên quan đến đánh giá rủi ro kinh doanh là một vấn đề mang tính chất xét đoán và phức tạp. Khi phương pháp đánh giá rủi ro kinh doanh lần đầu tiên áp dụng, tài liệu hỗ trợ thì rất ít và việc đào tạo thì sơ sài. Quy trình thực hiện thử nghiệm có thể không hiệu quả như mong muốn và những cố gắng để áp dụng kỹ thuật kiểm toán mới thường bị thất bại bởi sự thiếu 10
hụt về đào tạo và tài liệu hỗ trợ (Fischer, 1996.). Không hiểu rõ ý nghĩa của bằng chứng thu thập được: Ở một số điểm của quy trình kiểm toán, kiểm toán viên hỏi rằng liệu điều này có ý nghĩa gì? Việc chuyển những đánh giá rủi ro kinh doanh thành bằng chứng hỗ trợ cho ý kiến của báo cáo kiểm toán thường là thử thách khó khăn nhất mà kiểm toán viên phải đối mặt (Bell & Solomon, 2002; Bell, Solomon, & Peecher, 2005). Về khả năng thu thập chứng cứ thông qua phỏng vấn. Một vấn đề quan trọng của phương pháp đánh giá rủi ro là sự cần thiết phải phỏng vấn một số lượng lớn những cá nhân trong tổ chức của khách hàng để đạt được sự kết luận về sự hiểu biết và sự thẳng thắn của những người được phỏng vấn. Hầu hết KTV cảm thấy dễ dàng hơn trong việc xem xét các tài liệu bằng giấy. Vì số lượng bằng chứng kiểm toán đến từ việc phỏng vấn gia tăng trong phương pháp đánh giá rủi ro, nên cần thiết phải có những đánh giá thận trọng bởi kinh nghiệm và sự hiểu biết trong việc tương tác với khách hàng (Power, 2003). Ngoài các nghiên cứu độc lập nêu trên, còn có các nghiên cứu về đánh giá và đối phó rủi ro của các công ty kiểm toán lớn trên thế giới (được gọi là Big 4). Từ các nghiên cứu này, các công ty kiểm toán đã xây dựng quy trình kiểm toán cũng như chương trình kiểm toán cho công ty mình. Chẳng han, PWC Audit Guide của Công ty PriceWaterhouse Coopers, tài liệu KAM của Công ty KPMG, trong đó đã cụ thể hóa các công việc cần thực hiện để đánh giá và đối phó rủi ro trước khi IAASB ban hành chuẩn mực kiểm toán quốc tế về đánh giá rủi ro dựa trên rủi ro. Mặc dù các nghiên cứu trên thế giới liên quan đến tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro khá nhiều nhưng các nghiên cứu tập trung chủ yếu vào các xét đoán ảnh hưởng rủi ro đến thủ tục kiểm toán, năng lực đối với phương pháp tiếp cận mới … trong giai đoạn thực hiện kiểm toán mà chưa nghiên cứu tổng thể phương pháp kiểm toán tiếp cận dựa trên rủi ro trong quy trình kiểm toán BCTC (bao gồm cả 3 giai đoạn lập kế hoạch, thực hiện và kết thúc kiểm toán). Đồng thời các nghiên cứu này cũng nghiên cứu trên khoảng không gian và thời gian có sự khác biệt với hiện tại ở Việt Nam do có sự khác biệt về điều kiện kinh tế, xã hội…. Ở Việt Nam, các quy định về phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro chỉ là các quy định trên phương diện văn bản, mà không nghiên cứu thực tế các KTV thực hiện 11