Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Nét đẹp trong văn hoá truyền thống Nhật Bản"

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 1b-2007

NÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ truyÒn thèng nhËt b¶n

Tãm t¾t. “Sù thÇn kú kinh tÕ” cïng víi nh÷ng thµnh tùu to lín trong c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, x· héi cña NhËt B¶n hiÖn ®¹i ®· thu hót sù chó ý vµ quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu trªn thÕ giíi. Ngµy nay, ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®ang x©y dùng mèi quan hÖ hîp t¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc, nh− kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc-kü thuËt..., viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu lÞch sö NhËt B¶n nãi chung vµ v¨n ho¸ NhËt B¶n nãi riªng cµng cã ý nghÜa to lín vÒ khoa häc vµ thùc tiÔn. NhËt B¶n cã mét nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng, phong phó víi b¶n s¾c ®éc ®¸o trªn c¬ së tiÕp thu ¶nh h−ëng v¨n ho¸ ngo¹i lai kÕt hîp víi v¨n ho¸ b¶n ®Þa. Trong nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng NhËt B¶n chøa ®ùng nhiÒu nÐt ®Ñp riªng cßn l−u gi÷ cho ®Õn ngµy nay. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ giao tiÕp, trong v¨n ho¸ Èm thùc vµ mét vµi tËp qu¸n truyÒn thèng cña ng−êi NhËt B¶n.

Phan Hoµng Minh (a)

1. Céi nguån cña nÐt ®éc ®¸o

trong v¨n ho¸ NhËt B¶n

hµng chôc c¬n b·o. NhËt B¶n l¹i n»m trªn vµnh ®ai nói löa vµ ®éng ®Êt, trung b×nh hµng n¨m ph¶i chøng kiÕn hµng ngµn trËn ®éng ®Êt lín nhá, cã trËn ®éng ®Êt san ph¼ng c¶ thµnh phè vµ c−íp ®i sinh m¹ng cña hµng v¹n ng−êi trong chèc l¸t." [9, tr 44]. Thuë x−a, khi ch−a ®ñ tri thøc khoa häc ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn trªn th× tù nhiªn qu¶ lµ mét lùc l−îng huyÒn bÝ ®¸ng sî ®èi víi c− d©n trªn quÇn ®¶o nµy. ChÝnh v× vËy mäi hiÖn t−îng tù nhiªn nh− mÆt trêi, mÆt tr¨ng, s«ng, nói, b·o, gi«ng, ®éng ®Êt ®Òu ®−îc ng−êi NhËt t«n sïng nh− nh÷ng vÞ thÇn vµ muèn ®ù¬c c¸c vÞ thÇn ®ã che chë, b¶o vÖ ®Ó sinh tån, ph¸t triÓn, do ®ã mµ hä cµng g¾n bã h¬n víi thiªn nhiªn, lµm cho t©m hån ng−êi hä cµng gÇn gòi víi thiªn nhiªn. §iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn trong v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi NhËt b¶n.

NhËn bµi ngµy 12/8/2006. Söa ch÷a xong 28/11/2006.

V¨n ho¸ NhËt B¶n rÊt ®éc ®¸o, tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh lÞch sö, ngoµi v¨n ho¸ b¶n ®Þa, ng−êi NhËt còng tiÕp thu NhËt B¶n lµ mét quÇn ®¶o n»m gi÷a biÓn c¶. Ngµy x−a khi ch−a cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn giao th«ng, liªn l¹c thuËn tiÖn nh− ngµy nay th× NhËt B¶n qu¶ lµ mét vïng ®Êt c¸ch biÖt c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c trªn thÕ giíi. ChÝnh ®Æc ®iÓm ®Þa lý nµy ®· gãp phÇn t¹o nªn tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi ban ®Çu vµ nÐt ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ NhËt B¶n nãi chung vµ trong lèi sèng nãi riªng. VÒ mÆt ®Þa h×nh, NhËt B¶n chñ yÕu lµ nói ®åi, ®Êt ®ai cã thÓ trång trät ®−îc chØ chiÕm kho¶ng 20% diÖn tÝch c¶ n−íc. V× thÕ tõ xa x−a c− d©n NhËt B¶n chñ yÕu sèng b»ng nghÒ biÓn. Tõ khi tiÕp thu ¶nh h−ëng tõ lôc ®Þa truyÒn sang, nghÒ trång lóa n−íc míi xuÊt hiÖn ë NhËt B¶n. Nh×n chung, nghÒ biÓn vµ nghÒ n«ng ®Òu phô thuéc vµo thiªn nhiªn rÊt nhiÒu. "Thiªn nhiªn NhËt B¶n qu¶ thËt d÷ déi. §èi mÆt víi Th¸i B×nh D−¬ng, mçi n¨m NhËt B¶n ph¶i høng chÞu

71

thÕ giíi ®−îc du nhËp tõ ngoµi vµo, ng−êi NhËt vÉn −a chuéng m«n Sumo truyÒn thèng, thÓ hiÖn ý chÝ th−îng vâ theo tinh thÇn vâ sü ®¹o cña ng−êi NhËt. ë NhËt B¶n cã nhiÒu tËp qu¸n truyÒn thèng b¾t nguån tõ ¶nh h−ëng cña tù nhiªn, næi bËt nhÊt lµ tôc ng¾m hoa anh ®µo vµo mïa xu©n, xem b¾n ph¸o hoa vµo mïa hÌ vµ nhiÒu lÔ héi d©n gian kh¸c. Do ph¶i th−êng xuyªn ®èi mÆt víi thiªn nhiªn d÷ déi, ng−êi NhËt rÊt t«n träng ®øc tÝnh kiªn tr×, kiÒm chÕ, chÞu ®ùng, tõ ®ã mµ h×nh thµnh lèi sèng tÕ nhÞ, nh· nhÆn, khiªm nh−êng, tr¸nh xung ®ét, tr¸nh va ch¹m. §iÒu ®ã biÓu hiÖn ngay c¶ trong v¨n ho¸ øng xö, giao tiÕp trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi.

2. V¨n ho¸ giao tiÕp

Chµo hái. Gièng nh− trong tiÕng Anh, tiÕng Nga vµ mét sè thø tiÕng kh¸c, c¸ch chµo hái trong tiÕng NhËt còng cã sù ph©n biÖt theo thêi gian (s¸ng, tr−a, chiÒu, tèi) vµ kh«ng cã tõ x−ng h« kÌm theo. Lêi chµo cña ng−êi NhËt B¶n kh«ng lÖ thuéc vµo sè l−îng cña ®èi t−îng giao tiÕp. Mét c©u chµo cã thÓ dïng cho mét ng−êi hay mét nhãm ng−êi víi mäi løa tuæi kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh− mét häc sinh vµo líp häc cã thÓ chµo thÇy gi¸o vµ b¹n bÌ trong líp b»ng mét c©u víi cö chØ ®øng nghiªm vµ cói ®Çu. Ng−êi NhËt cã ba kiÓu chµo phæ biÕn. Tr−íc hÕt lµ kiÓu chµo cói ®Çu khi gÆp cÊp trªn hay kh¸ch trong hµnh lang, thø hai lµ kiÓu chµo b×nh th−êng cói gËp ng−êi mét

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 ¶nh h−ëng cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nh− v¨n ho¸ Trung Hoa, TriÒu Tiªn, Ên §é vµ ph−¬ng T©y sau nµy, t¹o nªn sù phong phó, ®a d¹ng. Tr−íc hÕt ng−êi NhËt tiÕp thu ¶nh h−ëng v¨n ho¸ Trung Hoa, tõ viÖc trång lóa n−íc ®Õn hµng lo¹t phong tôc, tËp qu¸n, tÝn ng−ìng cña v¨n ho¸ n«ng nghiÖp. Ng−êi NhËt còng tiÕp thu kü thuËt lµm ®å gèm, kü thuËt in b»ng ch÷ rêi tõ TriÒu Tiªn vµ sau nµy lµ nÒn khoa häc hiÖn ®¹i víi lèi sèng c«ng nghiÖp tõ ph−¬ng T©y. ThÕ nh−ng, ng−êi NhËt vÉn gi÷ ®−îc lèi sèng cña v¨n ho¸ b¶n ®Þa mang b¶n s¾c riªng hoµ nhËp víi thiªn nhiªn, hµi hoµ víi ®Êt trêi, mang ®Ëm nÐt nh©n v¨n vµ thÓ hiÖn râ sù hoµ trén cæ- kim, §«ng-T©y, t¹o ra nÐt ®Ñp riªng, thÓ hiÖn qua v¨n ho¸ giao tiÕp, Èm thùc, phong tôc tËp qu¸n... TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®· bæ trî cho nhau, t¹o thµnh lèi sèng v¨n ho¸ ®Ñp, giµu b¶n s¾c cña ng−êi NhËt B¶n. §èi víi ng−êi NhËt, ¶nh h−ëng cña tù nhiªn ®Õn lèi sèng thÓ hiÖn rÊt râ, tõ kiÕn tróc nhµ cöa, ®Òn chïa, lÔ héi, phong tôc, tËp qu¸n, tÝn ng−ìng ®Õn c¸ch ¨n mÆc ®Òu gÇn gòi víi tù nhiªn. Tõ sau khi më cöa giao l−u víi ph−¬ng T©y, lèi sèng ph−¬ng T©y lµm cho x· héi NhËt cã nh÷ng thay ®æi lín. Nh÷ng nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng chñ yÕu thÓ hiÖn trong c¸c dÞp lÔ héi d©n téc vµ nÕp sèng cæ truyÒn. VÝ nh−, bé Kimono truyÒn thèng duyªn d¸ng vÉn ®−îc ng−êi NhËt sö dông, song chñ yÕu trong c¸c dÞp lÔ héi hay trong nh÷ng cuéc gÆp gì trang träng. Ngoµi nh÷ng m«n thÓ thao hiÖn ®¹i cña

72

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 chót trong tr−êng hîp trÞnh träng h¬n, thø ba lµ kiÓu chµo kÝnh cÈn, lÔ phÐp, ®ã lµ ®Çu kh«ng cói mµ th©n h×nh gËp l¹i ë chç th¾t l−ng. Trong kiÓu chµo nµy, nam giíi ®Ó hai tay xu«i th¼ng hai bªn h«ng, cßn phô n÷ th× ch¾p hai tay phÝa tr−íc ngùc [10, tr 44]. Ngµy nay, víi ng−êi n−íc ngoµi, ng−êi NhËt còng b¾t tay cho phï hîp víi lèi sèng hiÖn ®¹i, nh−ng ®ã kh«ng ph¶i lµ c¸ch giao tiÕp truyÒn thèng cña NhËt B¶n. §iÒu ®ã chøng tá ng−êi NhËt coi träng nghi thøc hµnh vi, cö chØ h¬n lµ nghi thøc cña lêi nãi. Víi ng−êi NhËt B¶n viÖc kÕt hîp lêi chµo víi cö chØ khom l−ng, cói ®Çu lµ c¸ch chµo phæ biÕn vµ møc ®é kÝnh träng ®−îc biÓu hiÖn b»ng møc ®é cói vµ thêi gian cói l©u hay mau. Víi ng−êi NhËt B¶n, viÖc cói ®Çu, mØm c−êi, im lÆng ®Ó chµo kh«ng cÇn lêi lµ thÓ hiÖn sù t«n träng, ch©n thµnh h¬n lµ lêi chµo ®Çy thiÖn chÝ mµ kh«ng cã ng«n ng÷ cö chØ. Nh− vËy c¸ch chµo cña ng−êi NhËt cã tÝnh nghi thøc cao trong giao tiÕp víi c¸c ®èi t−îng tiÕp xóc trong x· héi vµ c¶ víi ng−êi th©n trong gia ®×nh th«ng qua ng«n ng÷ cña th©n thÓ nh− ®øng nghiªm, khom l−ng, cói ®Çu. §iÒu ®ã chøng tá ng−êi NhËt t«n träng ®øc tÝnh khiªm nh−êng t«ng qua th¸i ®é thùc cña hµnh ®éng h¬n lµ th¸i ®é biÓu hiÖn qua lêi nãi mang tÝnh x· giao trong giao tiÕp [10, tr 44].

C¶m ¬n vµ xin lçi. Còng nh− c¸ch chµo, hµnh vi c¶m ¬n vµ xin lçi cña ng−êi NhËt B¶n mang tÝnh nghi thøc rÊt cao, thÓ hiÖn trong khu«n mÉu cè ®Þnh ®· ®−îc x· héi ho¸ vµ ®−îc sö dông mét c¸ch phæ biÕn. §èi víi ng−êi NhËt nhiÒu khi c¶m ¬n vµ xin lçi lµ mét, tuú thuéc hoµn c¶nh cô thÓ mµ ta nhËn biÕt hµnh vi ®ã lµ c¶m ¬n hay xin lçi, nh− khi ch¹y qu¸ véi vµng, ch¼ng may lµm cho ng−êi kh¸c bÞ ng· hoÆc khi ®−îc ng−êi kh¸c cho quµ mét c¸ch bÊt tõ ngê, ng−êi NhËt ®Òu dïng “Sumim¸sen” [10, tr 46]. Nh− vËy trong tr−êng hîp thø nhÊt tõ ®ã lµ xin lçi, trong tr−êng hîp thø hai lµ c¶m ¬n. Trong tr−êng hîp thø nhÊt ta hiÓu nghÜa cña tõ “Sumim¸en” lµ “T«i rÊt ¸y n¸y víi hµnh ®éng v« ý cña m×nh v× ®· lµm «ng (bµ, anh, chÞ...) ng·, trong tr−êng hîp thø hai ta hiÓu nghÜa cña tõ ®ã lµ “T«i lÊy lµm b¨n kho¨n khi «ng (bµ, anh, chÞ...) ®· bËn t©m vÒ t«i”. Nh×n chung, hµnh vi c¶m ¬n vµ xin lçi lµ tËp qu¸n phæ qu¸t cña mäi d©n téc trªn thÕ giíi víi nhiÒu c¸ch biÓu hiÖn kh¸c nhau. Nh−ng ®èi víi ng−êi ViÖt Nam c¸c khu«n mÉu c¶m ¬n, xin lçi gi¸n tiÕp ®−îc sö dông nhiÒu h¬n lµ b»ng c¸ch nãi trùc tiÕp, nhÊt lµ ®èi víi ng−êi th©n trong gia ®×nh hay víi ng−êi cã quan hÖ ®· trë nªn th©n thiÕt v× trong c¸c mèi quan hÖ ®ã viÖc c¶m ¬n b»ng lêi kh«ng ®−îc ®¸nh gi¸ cao, ng−îc l¹i cã khi cßn bÞ coi lµ kh¸ch s¸o. §Æc biÖt khi nhËn ®−îc sù gióp ®ì lín nh− ®−îc t¹o viÖc lµm hoÆc nhËn mét ©n huÖ ®Æc biÖt, lêi c¶m ¬n nhÑ nhµng b»ng ng«n tõ tá ra kh«ng thÝch hîp. C¸i ¬n ®ã, ng−êi ViÖt Nam cho r»ng ph¶i ®−îc kh¾c vµo x−¬ng cèt, t©m kh¶m, chø kh«ng chØ nãi ra b»ng lêi cã tÝnh x· giao, ch¼ng h¹n nh− “Nhê b¸c ch¸u míi cã c«ng ¨n viÖc

73

chung, khi ®−îc nhËn bÊt kú sù quan t©m, gióp ®ì hay mét ©n huÖ nµo tõ ng−êi kh¸c dï lín hay nhá ng−êi NhËt B¶n ®Òu bµy tá sù c¶m ¬n b»ng ng«n ng÷ theo nghi thøc khu«n mÉu ®· ®−îc x· héi ho¸, ®ång thêi khi s¬ ý g©y nªn mét hµnh vi, cö chØ kh«ng ®¸ng cã cho ng−êi kh¸c, hä ®Òu biÕt tá th¸i ®é ©n hËn b»ng lêi xin lçi. Nghi thøc xin lçi cña ng−êi NhËt B¶n biÓu hiÖn nÐt riªng trong v¨n ho¸ giao tiÕp, vÝ nh− trong tr−êng hîp kh«ng râ lçi thuéc vÒ ai, ng−êi NhËt B¶n vÉn th−êng nhËn lçi vÒ m×nh, v× vËy, trong nhiÒu tr−êng hîp ng−êi ta thÊy hai ng−êi tranh nhau nhËn lçi. VÝ dô nh− víi bøc th− trao tay khã ®äc, ng−êi ®äc tù nhËn lµ m×nh ®äc kÐm, cßn ng−êi viÕt th× tù nhËn lµ m×nh viÕt qu¸ xÊu g©y phiÒn hµ cho ng−êi ®äc. Ng−êi ViÖt Nam còng cã thãi quen xin lçi, nh−ng lêi xin lçi cã khi mang ý nghÜa lµ lêi gi¶i thÝch, biÖn hé cho ®iÒu kh«ng ®¸ng cã cña m×nh. VÝ nh− khi ®Õn cuéc häp chËm, ng−êi ta th−êng nãi “Xin lçi, t«i ®Õn muén v× xe bÞ háng däc ®−êng...”. §iÒu ®ã do ®Æc ®iÓm c¸ch øng xö trong giao tiÕp x· héi t¹o ra. §èi víi ng−ßi ViÖt Nam, khi cã lçi nÕu kh«ng cã lêi xin lçi mang tÝnh gi¶i thÝch lý do th× lçi bÞ ®¸nh gi¸ nÆng h¬n. Ng−îc l¹i nÕu lêi xin lçi mang tÝnh gi¶i thÝch ®ã cã søc thuyÕt phôc cao th× lçi cã thÓ dÔ dµng ®−îc bá qua. NhiÒu khi lêi xin lçi kh«ng cã sù gi¶i thÝch th−êng bÞ coi lµ xem th−êng nh÷ng ng−êi xung quanh. V× thÕ viÖc xin lçi kÌm theo sù gi¶i thÝch cña ng−êi ViÖt Nam kh«ng tr¸nh khái

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 lµm” hay “Kh«ng cã sù gióp ®ì cña b¸c, ®Õn nay ch¸u vÉn ch−a cã nhµ ë”...mµ ph¶i biÕt thÓ hiÖn b»ng hµnh ®éng nh− tÆng quµ vµo c¸c dÞp lÔ tÕt hoÆc ®¸p laÞ b»ng sù gióp ®ì, trong kh¶ n¨ng cã thÓ. Víi ©n nh©n lµ ng−êi th©n nh− «ng, bµ, cha, mÑ, anh chÞ em ruét thÞt, ng−êi ViÖt Nam hÇu nh− kh«ng dïng lêi c¶m ¬n hay xin lçi trùc tiÕp, bëi ®iÒu ®ã sÏ g©y nªn c¶m gi¸c kh¸ch khÝ, xa l¹ mµ ng−êi ®−îc c¶m ¬n còng kh«ng thÝch v× cã c¶m gi¸c nh− m×nh bÞ ®Èy ra ngoµi mèi quan hÖ th©n thiÕt cña gia ®×nh. Th«ng th−êng ®Ó tá lßng biÕt ¬n, ng−êi ViÖt Nam béc lé th¸i ®é vui mõng, thÝch thó víi nÐt mÆt r¹ng rì. Cßn hµnh ®éng biÕt ¬n ®èi víi ng−êi th©n nh− «ng bµ, cha mÑ... lµ sù cè g¾ng phÊn ®Êu trë thµnh con ch¸u hiÕu th¶o hay thùc hiÖn thµnh c«ng ®iÒu g× ®ã mµ ng−êi th©n ®ang mong ®îi ë m×nh. Kh¸c víi ng−êi ViÖt Nam, ng−êi NhËt B¶n dïng nghi thøc c¶m ¬n réng r·i víi mäi ®èi t−îng giao tiÕp, kÓ c¶ trong viÖc lµm ¨n sßng ph¼ng mµ thùc tÕ kh«ng ai ban ¬n cho ai, kh«ng ai chÞu ¬n ai. §Õn c¶ viÖc giao tiÕp gi÷a kh¸ch hµng víi chñ cöa hiÖu còng vËy, sau khi mua s¾m xong, kh¸ch hµng nãi lêi c¶m ¬n víi chñ cöa hiÖu tr−íc khi rêi khái n¬i ®ã vµ ng−îc l¹i chñ cöa hiÖu còng nãi lêi c¶m ¬n ®èi víi kh¸ch. ë nh÷ng c«ng së lín ng−êi ta th−êng dïng nghi thøc c¶m ¬n long träng, ch¼ng h¹n ë c¸c ng©n hµng hay v¨n phßng c«ng ty lín, khi kh¸ch hµng rêi khái ®ã, tÊt c¶ nh©n viªn trong c«ng së ®ång thanh chµo t¹m biÖt b»ng lêi c¶m ¬n “Xin tr©n träng c¶m ¬n”. Nh×n

74

HiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸ giao tiÕp cña ng−ßi NhËt B¶n ®Ó thÊy ®−îc mét sè nÐt kh¸c biÖt víi ng−êi ViÖt Nam sÏ gióp ta tr¸nh d−îc sù hiÓu nhÇm b¶n chÊt vµ tÝnh c¸ch cña hä trong quan hÖ giao dÞch. ViÖc xin lçi ®èi víi ng−êi ViÖt Nam chóng ta còng lµ sù chÊp nhËn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lçi ®ã, kÓ c¶ nh÷ng lçi hÖ träng cÇn thiÕt ph¶i båi th−êng tiÒn cña. Khi m−în c¸i g× cña ai ®ã vµ ®em tr¶ trong t×nh tr¹ng bÞ h− háng, ng−êi tr¶ ph¶i xin lçi kÌm theo tr¸ch nhiÖm ph¶i båi th−êng tiÒn söa ch÷a hoÆc ®Òn c¸i míi. Cßn víi ng−êi NhËt B¶n trong tr−êng hîp ®ã, ng−êi m−în chØ cÇn xin lçi mét c¸ch thµnh thùc lµ ®−îc, chø kh«ng cÇn ph¶i båi th−êng. §iÒu ®ã ®−îc x· héi NhËt B¶n chÊp nhËn, v× hµnh vi c¶m ¬n vµ xin lçi cña ng−êi NhËt, ngoµi ý muèn tá lßng biÕt ¬n hay hèi lçi, cßn lµ phÐp lÞch sù do x· héi quy ®Þnh mµ mçi ng−êi cÇn ph¶i tu©n theo. Trong khi ®èi víi ng−êi ViÖt Nam c¸c hµnh vi nµy vÉn cßn kÌm theo sù rµng buéc víi thùc tÕ hµnh ®éng, ch−a trë thµnh hµnh vi mang tÝnh nghi thøc thuÇn tuý. HiÓu ®−îc v¨n ho¸ giao tiÕp cña cña c¸c d©n téc nãi chung vµ cña NhËt B¶n nãi riªng sÏ gãp phÇn gióp ta tr¸nh ®−îc sù hiÓu nhÇm nhau còng nh− tr¸nh ®−îc nh÷ng lçi kh«ng ®¸ng cã khi tiÕp xóc víi ng−êi n−íc ngoµi nãi chung vµ ng−êi NhËt B¶n nãi riªng trong trong xu thÕ héi nhËp ngµy cµng t¨ng hiÖn nay.

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 nhiÒu khi bÞ l¹m dông trë thµnh nguþ biÖn hoÆc lµ sù nhËn lçi kh«ng trung thùc cã tÝnh g−îng Ðp, khu«n s¸o. §èi víi ng−êi NhËt B¶n, sù biÖn hé cho thiÕu sãt cña m×nh kh«ng ®−îc ®¸nh gi¸ cao, thËm chÝ kh«ng ®−îc chÊp nhËn. Khi xin lçi, ng−êi NhËt kh«ng hÒ gi¶i thÝch lý do, ®Æc biÖt kh«ng bao giê ®æ lçi cho kh¸ch quan. VÝ nh− ®Õn häp muén do ph−¬ng tiÖn cã sù cè, ng−êi ta chØ xin lçi vµ nh¾c l¹i lêi ®ã nhiÒu lÇn víi mäi ng−êi, nghÜa lµ hoµn toµn nhËn lçi vÒ m×nh chø kh«ng ®æ lçi cho hoµn c¶nh. Thãi quen ®· trë thµnh tËp qu¸n Êy lµ mét nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ øng xö cña ng−êi NhËt B¶n. C¸c nhµ nghiªn cøu v¨n ho¸ NhËt B¶n cho r»ng, tËp qu¸n ®ã ®−îc h×nh thµnh tõ trong truyÒn thèng gi¸o dôc gia ®×nh ®−îc truyÒn qua nhiÒu thÕ hÖ. Trong gia ®×nh NhËt B¶n mäi ng−êi ph¶i hiÓu nhau vµ biÕt hµnh ®éng ®óng víi bæn phËn, nghÜa vô cña m×nh, ®ång thêi ph¶i biÕt tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh còng nh− ph¶i biÕt nhËn ra sai sãt cña m×nh khi vÊp ph¶i. Con c¸i cã nghÜa vô v©ng lêi cha mÑ mét c¸ch lÆng lÏ, kh«ng ®−îc c·i l¹i khi ®−îc nghe nh÷ng lêi khuyªn b¶o hay nh¾c nhë cña cha mÑ vµ ng−êi trªn, bëi sù biÖn luËn cho dï cã ®óng còng sÏ g©y nªn sù bùc m×nh hoÆc buån phiÒn cho ng−êi trªn. TruyÒn thèng ®ã vÉn ®−îc gi÷ nguyªn ®Õn c¶ khi con c¸i ®· tr−ëng thµnh vµ tõ ®ã ®· më réng ra ph¹m vi giao tiÕp x· héi, t¹o ra nÕp sèng lÞch sù, nh· nhÆn, dÔ chÞu cho mäi ng−êi xung quanh.

75

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007

3. Vµi nÐt vÒ v¨n ho¸ Èm thùc

mãn ¨n ®−îc ng−êi NhËt sö dông tõ rÊt l©u ®êi víi nghÖ thuËt cao trong viÖc chÕ biÕn. Ng−êi NhËt B¶n rÊt chó träng h×nh thøc, hÇu hÕt c¸c mãn ¨n cña hä ®Òu ®−îc tr×nh bµy rÊt ®Ñp vµ ®−îc trang trÝ mét c¸ch lÞch sù trong b÷a ¨n. Ngay c¶ trong b÷a c¬m th−êng ngµy, chØ riªng l¸t c¸ t−¬i máng ®Æt trªn mét ®Üa c¬m còng ph¶i lµm rÊt cÇu k× c«ng phu. §å gia vÞ còng rÊt quan träng trong c¸c mãn ¨n cña ng−êi NhËt B¶n, tõ nh÷ng h¹t võng, nh÷ng sîi hµnh hoa th¸i chØ nhá, vµi l¸t ít t−¬i, mét chót gõng x¾t máng còng kh«ng thÓ thiÕu khi ¨n mãn m× udon NhËt. Còng gièng nh− mãn gµ hÊp, c¸ nÊu, ngã sen, rong biÓn trong b÷a ¨n cña ng−êi NhËt B¶n kh«ng thÓ thiÕu mãn yakumi. Yakumi lµ ®å gia vÞ t−¬i sèng hoÆc nÊu chÝn ®Ó t¹o h−¬ng th¬m cho mãn ¨n. Nã lµ tËp hîp cña c¸c lo¹i th¶o d−îc ®· ®−îc lùa chän röa s¹ch, c¾t nhá, dïng trong c¸c b÷a ¨n ®Çy hÊp dÉn, t¹o nªn mét h−¬ng vÞ ®Æc biÖt kÝch thÝch sù ngon miÖng. Bªn c¹nh c¸c mãn ¨n, ®å uèng, trµ xanh okha lµ lo¹i n−íc uèng th−êng ®−îc ng−êi NhËt B¶n −a chuéng nhÊt. Trµ ®−îc dïng sau khi ¨n hoÆc lóc ngåi ch¬i giao tiÕp víi kh¸ch khøa, b¹n bÌ. Ngµy nay, trong b÷a ¨n cña ng−êi NhËt B¶n còng cã ®ñ c¸c lo¹i n−íc hoa qu¶, bia, r−îu Whisky vµ Champagne, mÆc dï tr−íc kia hä chØ thÝch uèng r−îu Sake, nh−ng ngµy nay th× lèi sèng ¢u ®· phæ biÕn vµ ®−îc NhËt ho¸. §èi víi ng−êi NhËt B¶n, truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i lu«n song song tån NÐt ®Ñp v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi NhËt B¶n cßn ®−îc thÓ hiÖn trong c¸ch lµm c¸c mãn ¨n vµ phôc vô c¸c b÷a ¨n hoÆc trong nghi lÔ uèng trµ... Ng−êi NhËt cã c©u “Con ng−êi cßn sèng chõng nµo cßn mét tr¸i umahãshi vµ b¸t c¬m”. Umahãshi lµ mãn mËn muèi cæ truyÒn cña ng−êi NhËt B¶n kh«ng thÓ thiÕu trong b÷a ¨n th−êng ngµy còng nh− trong b÷a tiÖc. Mãn ¨n nµy ®−îc lµm tõ qu¶ mËn xanh ®· ®−îc ñ, cã vÞ chua mÆn hay lµm thµnh r−îu mËn. Umahãshi vµ r−îu mËn võa lµ thøc ¨n, ®å uèng cæ truyÒn võa lµ vÞ thuèc cã gi¸ tri ch÷a bÖnh, nhÊt lµ bÖnh tiªu ho¸. §Ó cã mãn vÒ ®−êng umahãshi, ng−êi ta röa s¹ch mËn, xÕp vµo v¹i sµnh, r¾c ®Òu muèi råi nÐn xuèng trong vµi ba tuÇn. Khi mïa m−a b¾t ®Çu, ng−êi ta cho l¸ tÝa t« vµo v¹i ®Ó t¹o ra h−¬ng vÞ vµ mµu s¾c cho umahãshi. Sau khi mËn ®· ngÊm h−¬ng vÞ, hä ®em ra ph¬i kh« ®Ó ¨n dÇn. ë NhËt, Umahoshi ®−îc sö dông trong pha chÕ, nÊu n−íng, kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong b÷a c¬m NhËt B¶n. Ngoµi ra, t¶o biÓn Kaiso còng lµ mét lo¹i thøc ¨n ®a t¸c dông. Ng−êi NhËt ®· biÕt sö dông rong t¶o biÓn tõ xa x−a cho khÈu vÞ ¨n uèng, ch÷a bÖnh vµ trang trÝ b÷a ¨n. Kaiso kh«ng chØ lµ thøc ¨n ®¬n thuÇn mµ cßn cã kh¶ n¨ng trùc tiÕp thu muèi kho¸ng, s¶n sinh ra vitamin vµ protein, ngoµi ra cßn cã gi¸ trÞ ®iÒu trÞ mét sè bÖnh nh− lµm ®Ñp, dµy m¸i tãc, ch÷a bÖnh t¾c m¹ch m¸u... Kaiso lµ mét

76

t©m hån trong s¹ch theo tinh thÇn cña ThÇn ®¹o vµ PhËt gi¸o.

4. Mét sè phong tôc tËp qu¸n

Ng¾m hoa. ë NhËt B¶n tôc ng¾m hoa anh ®µo në ré vµo nh÷ng ngµy xu©n gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng tinh thÇn vµ quan ®iÓm thÈm mü cña con ng−êi, bëi hoa anh ®µo trë thµnh mét thø Quèc hoa ®Æc biÖt mµ mäi ng−êi d©n NhËt B¶n ®Òu −a chuéng vµ ng−ìng mé. T×nh yªu ®èi víi hoa anh ®µo ®· t¹o ra mét phong tôc tËp qu¸n thanh tao, ®Ñp ®Ï cña ng−êi NhËt B¶n th«ng qua viÖc ng¾m hoa anh ®µo në. Mïa xu©n ®Õn, tiÕt trêi Êm ¸p, hoa anh ®µo në ré. Ng−êi NhËt B¶n coi ®ã lµ mét ®iÒm b¸o thiªng liªng vÒ mét ®iÒu tèt lµnh, v× vËy mçi n¨m mét lÇn ng−êi NhËt cïng nhau ®i ng¾m hoa anh ®µo vµ coi ®ã lµ mét thó vui cÇn tËn h−ëng. Phong tôc ng¾m hoa anh ®µo ®· thu hót kh«ng chØ ®µn «ng mµ tÊt c¶ nh÷ng phô n÷ ®Òu rêi khái c¨n nhµ cña m×nh ®Ó ®−îc th¶ t©m hån vµo thiªn nhiªn t−¬i ®Ñp, ®−îc ng¾m c¶nh xu©n víi s¾c hoa anh ®µo t−¬i th¾m. Mäi ng−êi cïng du xu©n, gÆp gì b¹n bÌ, ng−êi th©n vµ cïng th¶ t©m hån trong thó vui ng¾m hoa. Phong tôc ng¾m hoa anh ®µo mang l¹i cho ng−êi NhËt B¶n sù s¶ng kho¸i nhÑ nhµng ®Ó quªn ®i mäi sù −u phiÒn trong cuéc sèng, ®ång thêi lµm cho mäi ng−êi cµng xÝch l¹i gÇn nhau h¬n trong sù gÇn gòi chan hoµ víi thiªn nhiªn t−¬i ®Ñp... Phong tôc ng¾m hoa anh ®µo (Hanimi) vµo mïa xu©n, lóc ®Çu còng lµ mét lÔ héi ®ãn hån ng−êi chÕt, dÇn

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 t¹i, ngµy nay ng−êi NhËt B¶n phæ biÕn dïng r−îu T©y, nh−ng nghi lÔ h×nh thøc trµ ®¹o vÉn ®−îc gi÷ g×n. Trµ ®¹o lµ mét nghi thøc mang ®Æc tÝnh râ nÐt nhÊt cña ng−êi NhËt B¶n. Ng−êi ta ph¶i tu©n theo mét c¸ch nghiªm ngÆt nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh phøc t¹p cña nã. Trong nghi lÔ uèng trµ, tÊt c¶ mäi ng−êi tham gia ®Òu nh− lµ diÔn viªn vËy. Tõ thÕ kû XV, ng−êi NhËt ®· ph¸t triÓn viÖc uèng trµ lªn thµnh mét nghÖ thuËt gäi lµ Trµ ®¹o. Khi tiÒn hµnh trµ ®¹o, c¸c nghi lÔ ph¶i ®−îc tæ chøc trong phßng nhá, sö dông nh÷ng dông cô b»ng tre hay vËt liÖu b×nh th−êng kh¸c, kh«ng dïng c¸c ®å dïng b»ng ngµ hay quý gi¸ sang träng, hä còng Ýt coi träng ®å sø Trung Quèc vµ TriÒu Tiªn mµ chØ dïng nh÷ng c¸i b¸t, c¸i b×nh cña xø së m×nh nh»m ®Ò cao gi¸ trÞ vµ t«n vinh nghÖ thuËt ®å gèm NhËt B¶n. Ng−êi tham dù trµ ®¹o cÇn cã mét vèn liÕng th¬ ca, héi ho¹, v¨n häc cæ ®iÓn, nghÖ thuËt c¾m hoa hoÆc c¸c nghÒ thñ c«ng kh¸c nhau vµ lßng hiÕu kh¸ch. Phßng uèng trµ cña ng−êi NhËt B¶n th−êng lµ c¨n phßng víi mét kho¶ng kh«ng gian hÑp thÓ hiÖn sù khiªm nh−êng. Nguyªn liÖu x©y dùng phßng trµ vµ ®−êng nÐt trang trÝ rÊt gi¶n dÞ nh»m tr¸nh sù khoe khoang sang giµu, ®ång thêi biÓu hiÖn mèi giao hoµ gi÷a trêi, ®Êt víi con ng−êi. Muèn vµo phßng trµ ng−êi ta ph¶i ®i qua mét cöa hÑp ®Ó t©m hån ®−îc th¶ vµo tr¹ng th¸i tÜnh t¹i, thÓ hiÖn tÝnh c¸ch trÇm t−, thanh b¹ch, d©n d· gÇn gòi víi thiªn nhiªn cña ng−êi NhËt B¶n, phï hîp víi

77

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 dÇn ng−êi NhËt B¶n chØ cßn gi÷ l¹i lÔ héi víi thiªn nhiªn, xuÊt ph¸t tõ sinh ho¹t n«ng nghiÖp theo mïa. Th¸ng giªng, vµo dÞp tÕt ©m lÞch, n«ng d©n diÔn l¹i qu¸ tr×nh trång lóa ®Ó cÇu mong ®−îc mïa, th¸ng t− cã lÔ héi cÊy lóa, th¸ng m−êi cã lÔ héi c¬m míi, th¸ng m−êi mét cã lÔ tiÔn ThÇn §iÒn Thæ ®· ë víi ruéng ®Êt tõ th¸ng giªng. Ngµy lÔ héi mïng 7 th¸ng 7 ©m lÞch (Tanabata) gîi l¹i sù tÝch hai ng«i sao Ng−u Lang, Chøc N÷ bÞ gi¶i Ng©n Hµ chia rÏ, mçi n¨m chØ ®−îc gÆp nhau mét lÇn nÕu trêi kh«ng m−a. C¸c c« g¸i cßn cã héi hoa ®µo vµo ngµy mång 3 th¸ng 3, cßn c¸c chµng trai cã héi Tango vµo ngµy 5 th¸ng 5... lµ lÔ héi ®éc ®¸o cña c− d©n NhËt B¶n.

§èi víi ng−êi NhËt B¶n mçi lo¹i c©y vµ hoa ®Òu cã ý nghÜa t−îng tr−ng. Th«ng, tre, mËn, lµ biÓu t−îng cña tuæi thä vµ sù l©u bÒn. Hoa cóc në muén vµ l©u tµn ®−îc dïng ®Ó mõng thä c¸c cô giµ vµ còng lµ loµi hoa biÓu t−îng cña Hoµng gia. Tre ®−îc ng−êi NhËt t«n kÝnh v× coi ®ã lµ n¬i cã thÇn tró ngô. Tre vµ m¨ng ®−îc thê ë c¸c ®Òn ThÇn ®¹o. ViÖc ®i ng¾m hoa, ng¾m c¶nh thiªn nhiªn lµ mét phong tôc tËp qu¸n ®Ñp ®Ï thanh tao cña ng−êi NhËt B¶n. Tõ thÕ kû VIII vµo thêi Heian phô n÷ cã tôc hµnh h−¬ng, phÇn v× mé ®¹o, phÇn ®Ó chiªm ng−ìng c¶nh thiªn nhiªn, tËn h−ëng chót tù do ngoµi chèn khuª phßng. Ngoµi tôc ng¾m hoa anh ®µo vµo mïa xu©n, ng−êi NhËt B¶n cßn cã tôc ng¾m hoa mÉu ®¬n vµo th¸ng 5, ng¾m hoa sen vµo th¸ng 7, ng¾m hoa cóc vµ l¸ vµng mïa thu vµo th¸ng 10. NÐt ®Ñp cña tËp qu¸n ng¾m hoa trong v¨n ho¸ truyÒn thèng NhËt B¶n ch¾c ch¾n sÏ tån t¹i m·i víi thêi gian. NghÖ thuËt c¾m hoa. Cïng víi tËp qu¸n ng¾m hoa, ë NhËt B¶n cßn cã mét tËp qu¸n ®Ñp mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt nghÖ thuËt cña lèi sèng v¨n ho¸, ®ã lµ nghÖ thuËt c¾m hoa (Ikebana). Còng nh− trµ ®¹o, lo¹i h×nh nghÖ thuËt nµy ®−îc h×nh thµnh tõ thÕ kû XV. Tõ ®ã viÖc th−ëng thøc vÎ ®Ñp cña c¸c loµi hoa ë NhËt B¶n b−íc sang thêi kú míi vµ ph¸t triÓn m¹nh ®Õn møc ®åi hái nh÷ng chuÈn mùc nhÊt ®Þnh trë thµnh hoa ®¹o. Hoa ®−îc c¾m vµo b×nh ®Ó trang trÝ phßng trµ vµ phßng kh¸ch. ViÖc c¾m hoa ph¶i tu©n theo nh÷ng luËt lÖ hÕt søc nghiªm ngÆt nh»m thÓ hiÖn sù giao hoµ gi÷a trêi, ®Êt víi con ng−êi. Cã nhiÒu c¸ch c¾m hoa: cã c¸ch ®¬n gi¶n, còng cã c¸ch hÕt søc cÇu kú. Nh−ng mçi c¸ch ®Òu mang mét ý nghÜa riªng thÓ hiÖn t©m tr¹ng vµ hoµn c¶nh riªng biÖt, ph¶n ¸nh t©m t− t×nh c¶m còng nh− −íc nguyÖn cña con ng−êi. §©y thùc sù lµ lo¹i h×nh nghÖ thuËt thÓ hiÖn nÐt ®Ñp v¨n ho¸ trong ®êi sèng tinh thÇn cña ng−êi NhËt B¶n. NghÖ thuËt c¾m hoa ®ßi hái ng−êi thùc hiÖn ph¶i cã t©m hån phong phó, ph¶i thËt sù t©m ®¾c, say mª, biÕt rung c¶m, cã lßng yªu thiªn nhiªn thùc sù vµ sù nh¹y c¶m s©u s¾c tr−íc ng«n ng÷ cña c¸c loµi hoa. Thµnh c«ng cña nghÖ thuËt c¾m hoa lµ biÓu hiÖn ®Ønh cao cña t©m hån NhËt B¶n thuÇn khiÕt. Trong lÞch sö NhËt B¶n ®· xuÊt hiÖn nhiÒu nghÖ nh©n tµi giái cña

78

tinh hoa v¨n ho¸ ngo¹i lai kÕt hîp víi v¨n ho¸ b¶n ®Þa t¹o nªn nh÷ng nÐt ®Ñp riªng mang b¶n s¾c NhËt B¶n. Trong qu¸ tr×nh lÞch sö ng−êi NhËt B¶n ®· biÕt g×n gi÷ nÐt ®Ñp v¨n ho¸ d©n téc m×nh trong lèi sèng hoµ nhËp víi thiªn nhiªn, hµi hoµ víi ®Êt trêi, mang ®Ëm nÐt nh©n v¨n vµ thÎ hiÖn râ sù héi tô, hoµ quyÖn cæ, kim, §«ng, T©y. §iÒu ®ã ®−îc biÓu hiÖn ®Çy ®ñ, phong phó trong v¨n ho¸ truyÒn thèng nh− lèi sèng, quan niÖm thÈm mü, v¨n ho¸ Èm thùc, phong tôc tËp qu¸n... Nh÷ng nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ truyÒn thèng ®ã ch¾c ch¾n sÏ ®−îc ng−êi NhËt gi÷ g×n b¶o l−u l©u dµi vµ sÏ t¹o nªn søc m¹nh tinh thÇn ®Ó ®−a ®Êt n−íc NhËt B¶n tiÕp tôc ph¸t triÓn.

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 nghÖ thuËt c¾m hoa, ®· t¹o ra nh÷ng phong c¸ch c¾m hoa tuyÖt mü, ®iÓn h×nh lµ nghÖ nh©n Senkei (thÕ kû XV) [4, tr 35]. §Ó nghÖ thuËt nµy ph¸t triÓn, ng−êi NhËt B¶n ®· dµy c«ng trau dåi, s¸ng t¹o nh»m c¶m nhËn hÕt mäi vÎ ®Ñp cña t¹o ho¸ trong mçi b«ng hoa, mçi cµnh hoa, mçi loµi hoa, tõ ®ã mµ lµm cho lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®éc ®¸o nµy kh«ng bÞ mai mét qua nhiÒu biÕn ®éng cña thêi gian vµ hoµn c¶nh x· héi. Tãm l¹i, NhËt B¶n cã mét nÒn v¨n ho¸ phong phó ®a d¹ng, ®éc ®¸o. Tuy nhiªn trong tiÕn tr×nh lÞch sö, NhËt B¶n còng chÞu ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸ ch©u ¸ lôc ®Þa, nhÊt lµ v¨n ho¸ Trung Hoa, TriÒu Tiªn, Ên ®é vµ sau nµy lµ v¨n ho¸ ph−¬ng T©y, nh−ng ng−êi NhËt B¶n ®· biÕt tiÕp thu cã chän läc nh÷ng

Tµi liÖu tham kh¶o

[1] Hå Hoµng Hoa, LÔ héi mét nÐt ®Ñp trong sinh ho¹t v¨n ho¸ céng ®ång, NXB Khoa

häc x· héi, Hµ Néi 1998.

[2] Hå Hoµng Hoa, TiÕn tr×nh v¨n ho¸ NhËt B¶n, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi

1999.

[3] Hå Hoµng Hoa (chñ biªn), V¨n ho¸ NhËt nh÷ng chÆng ®−êng ph¸t triÓn, NXB

Khoa häc x· héi, Hµ Néi 1989.

[4] Cung H÷u Kh¸nh, NÐt v¨n ho¸ thÓ hiÖn trong lèi sèng cña ng−êi NhËt. T¹p chÝ

Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸, sè 3 (45), 6-2003.

[5] Cung H÷u Kh¸nh, Ng−êi NhËt víi c¸c t«n gi¸o, T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ

§«ng B¾c ¸, sè 2 (38) 4-2002.

[6] NguyÔn Minh Lîi, Nghi lÔ thÇn ®¹o ë NhËt B¶n, T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n,

sè 11, 1997.

[7] H÷u Ngäc, Ch©n dung v¨n ho¸ ®Êt n−íc mÆt trêi mäc, NXB ThÕ giíi, 1993.

79

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXIV, sè 3b-2007 [8] G. B. Sansom, L−îc sö v¨n ho¸ NhËt B¶n, TËp I,II, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi

1989.

[9] Ph¹m Hång Th¸i, TÝn ng−ìng truyÒn thèng cña ng−êi NhËt-nguån gèc vµ mét sè quan niÖm c¬ b¶n, T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸, sè 1 (43 ) 2- 2003.

[10] Hoµng Anh Thi, Vµi nÐt so s¸nh ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a v¨n ho¸ NhËt B¶n vµ v¨n ho¸ ViÖt Nam thÓ hiÖn trong ng«n ng÷ giao tiÕp, T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n, sè 1 (9)-1997.

Summary

The beauty of Japanese traditional culture

“The wonder of Japanese economy” and its achievements in cultural and social development attracts a lot of researchers’ attentions and interest from every corner of the world. At present, Viet Nam and Japan has fruitful cooperative relation in various fields such as economy, culture, technical science, ect. Exploring and making a study on Japanese history in general, and its culture in particular have practical and scientific significance. Japan is gifted a diversified culture with its unique identity based on the harmony of alien and native cultures. Japanese traditional culture is home to its own characteristics that can be seen nowadays. In this article we deal with the beauty of the Japanese communication ways, dietetic culture and traditional customs. (a) Khoa lÞch sö, tr−êng §¹i häc Vinh

80