Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Phan Thị Nga,Độc thoại nội tâm của Lâm Đại Ngọc (Hồng lâu mộng - Tào Tuyết Cần, Cao Ngạc"

Phan ThÞ Nga §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc, tr. 50-56

§éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc (Hång l©u méng - Tµo TuyÕt CÇn, Cao Ng¹c)

Phan ThÞ Nga (a)

Tãm t¾t. §éc tho¹i néi t©m trong tiÓu thuyÕt Hång l©u méng thÓ hiÖn sù ®æi míi theo h−íng hiÖn ®¹i hãa cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc. Sö dông ®éc tho¹i néi t©m kÕt hîp víi miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt, Tµo TuyÕt CÇn vµ Cao Ng¹c ®· x©y dùng ®−îc nhiÒu nh©n vËt cã tÝnh c¸ch ®éc ®¸o, ®iÓn h×nh mµ tiªu biÓu lµ L©m §¹i Ngäc. Bµi viÕt nµy tËp trung ph©n tÝch vµ lÝ gi¶i yÕu tè ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc ®Ó chøng tá thµnh c«ng cña c¸c t¸c gi¶ trong viÖc kh¾c häa chiÒu s©u t©m lÝ nh©n vËt còng nh− trong nghÖ thuËt liªn kÕt - tæ chøc néi dung vµ chñ ®Ò cña t¸c phÈm.

H

NhËn bµi ngµy 28/11/2008. Söa ch÷a xong 19/02/2009.

thÓ hiÖn b»ng nhiÒu c¸ch thøc, hoÆc b»ng lêi trùc tiÕp miªu t¶ cña t¸c gi¶, hoÆc dïng lêi nh©n vËt kh¸c ®Ó giíi thiÖu t©m lÝ nh©n vËt, hoÆc qua ngo¹i h×nh ®Ó béc lé néi t©m. Nh−ng nÐt kh¸c biÖt, còng lµ ®ãng gãp lín nhÊt cña Tµo TuyÕt CÇn lµ dïng ®éc tho¹i néi t©m ®Ó thÓ hiÖn t©m lÝ nh©n vËt. Sù phèi hîp mét c¸ch tµi t×nh nh÷ng thñ ph¸p trªn ®· t¹o nªn nh÷ng h×nh t−îng sinh ®éng trong t¸c phÈm. Êy lµ mét Gi¶ B¶o Ngäc ph¶n nghÞch, ngang b−íng, mét L©m §¹i Ngäc c« ®éc, kiªu kú, cao ng¹o, si t×nh, ®a sÇu ®a c¶m, mét TiÕt B¶o Thoa thøc thêi, mét Th¸n Xu©n bÐn nh¹y… Trong sè c¸c nh©n vËt n÷ cña Hång l©u méng, L©m §¹i Ngäc lµ nh©n vËt cã tÝnh c¸ch phøc t¹p vµo bËc nhÊt. C« kh«ng cã ®−îc sù s¾c s¶o, kh«n ngoan ®Õn läc lâi, nham hiÓm nh− Ph−îng Th− nh−ng l¹i cã sù phong phó vÒ ®êi sèng t©m hån, s©u s¾c trong t×nh yªu Ýt c« g¸i nµo trong Hång l©u méng s¸nh kÞp. Víi L©m §¹i Ngäc, Tµo TuyÕt CÇn ®· miªu t¶ mäi ph−¬ng diÖn cña ®êi sèng t×nh c¶m, yªu, ghÐt, buån, giËn, mõng, lo vµ c¸c cung bËc khãc c−êi th«ng qua mét thñ ph¸p h÷u hiÖu lµ lêi ®éc tho¹i néi t©m. §éc tho¹i néi t©m lµ “lêi ph¸t ng«n cña nh©n vËt nãi ång l©u méng lµ ®Ønh cao cña tiÓu thuyÕt hiÖn thùc, lµ tËp ®¹i thµnh cho nh÷ng tiÕn bé nghÖ thuËt cña tiÓu thuyÕt hiÖn thùc Trung Quèc thÕ kØ XIV ®Õn XVIII. Kh¸c víi nh÷ng t¸c phÈm tiÓu thuyÕt ®êi Minh nh− Tam quèc diÔn nghÜa, Thuû hö… viÕt vÒ nh÷ng nh©n vËt phi phµm, vÒ v« sè sù kiÖn, biÕn cè li k× rïng rîn, Hång l©u méng ®· b¸m s¸t ®êi sèng hµng ngµy mµ miªu t¶ mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt. Nh©n vËt trong Hång l©u méng lµ nh©n vËt cã tÝnh c¸ch râ rÖt, bao gåm c¶ mÆt tèt lÉn mÆt xÊu, b×nh dÞ nh− cuéc sèng chø kh«ng ®−îc t« vÏ c−êng ®iÖu víi c¸i nh×n lý t−ëng ho¸, trän vÑn ®Õn phi thùc tÕ. Hång l©u méng trë thµnh kiÖt t¸c “tuyÖt thÕ kú th−” v× ®· mét phÇn lín ph¸ vì tÝnh quy ph¹m, c¸ch thøc thÓ hiÖn ®êi sèng cña tiÓu thuyÕt Minh Thanh, ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu trong nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt “mÆc dï sè l−îng ®«ng, nh−ng c¸c nh©n vËt ®Òu cã m¸u thÞt, cã c¸ tÝnh râ nÐt” [3, 153]. Bªn c¹nh viÖc kÕ thõa v¨n häc truyÒn thèng trong nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt nh− kh¾c ho¹ nh©n vËt qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ hµnh ®éng cña chÝnh nh©n vËt, Tµo TuyÕt CÇn cßn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt. Cã thÓ thÊy t©m lÝ nh©n vËt ®−îc

50

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1b-2009 víi chÝnh m×nh, thÓ hiÖn trùc tiÕp qua tr×nh t©m lÝ néi t©m, m« t¶ ho¹t ®éng c¶m xóc, suy nghÜ cña con ng−êi trong dßng ch¶y trùc tiÕp cña nã”. B»ng ®éc tho¹i néi t©m, tÝnh c¸ch cña L©m §¹i Ngäc ®−îc biÓu hiÖn ch©n thùc h¬n, t©m hån ®−îc biÓu hiÖn phong phó vµ cã chiÒu s©u h¬n.

ngÈn say s−a nghÜ bông: “b©y giê B¶o Ngäc ®· biÕt thÓ tÊt nçi ®au khæ cña ta, ®ã lµ ®iÒu lµm cho ta ®¸ng mõng; ta cã ý nghÜ vËy, kh«ng biÕt sau nµy ra sao, ®ã lµ ®iÒu lµm cho ta ®¸ng th−¬ng; tù nhiªn v« cí, mang hai m¶nh lôa cò ®Õn, nÕu chØ riªng nh×n hai m¶nh lôa mµ kh«ng hiÓu ý s©u xa cña ta, ®ã lµ ®iÒu lµm cho ta ®¸ng c−êi; cßn chuyÖn sai ng−êi lÐn lót tÆng cho ta, ®ã lµ ®iÒu khiÕn cho ta ®¸ng sî; ta cø hay khãc, nghÜ còng v« Ých, ®ã lµ ®iÒu lµm cho ta ®¸ng xÊu hæ” [1, tËp I, 494].

Bªn c¹nh d¹ng ®éc tho¹i néi t©m thuÇn tuý víi c¸c dÊu hiÖu vÒ v¨n b¶n nh− trªn, cßn cã d¹ng ®éc tho¹i néi t©m b»ng c¸c bµi th¬, ®iÖu h¸t, c©u h¸t do chÝnh L©m §¹i Ngäc ®Æt ra hoÆc ng©m ngîi. Ch¼ng h¹n, c¸c bµi th¬ “T¸ng hoa tõ”, “Thu song phong vò tÞch” hoÆc bèn khóc h¸t göi cho TiÕt B¶o Thoa nh©n nhËn ®−îc th− cña TiÕt B¶o Thoa. Cã lóc, ®éc tho¹i néi t©m ®−îc biÓu hiÖn qua h×nh thøc ®èi tho¹i theo kiÓu ph©n th©n gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc vµ L©m §¹i Ngäc. Lo buån, hên ghen tr−íc viÖc Tr−¬ng ®¹o sÜ m¸ch mèi vî cho B¶o Ngäc, §¹i Ngäc ®au khæ, B¶o Ngäc bÞ §¹i Ngäc dµy vß song c¶ hai l¹i kh«ng d¸m béc lé lßng m×nh mét c¸ch th¼ng th¾n mµ dïng h×nh thøc ®èi tho¹i trong suy nghÜ ®Ó béc lé nh÷ng suy t− thÇm kÝn: “§¹i Ngäc dïng lèi vê vÉn ®Ó th¨m dß: “v× nÕu anh ®· t×m c¸ch che dÊu nçi lßng ch©n thùc cña anh th× t«i còng t×m c¸ch che dÊu nçi lßng ch©n thùc cña t«i”. B¶o Ngäc nghÜ bông “ng−êi kh¸c kh«ng biÕt bông m×nh cßn cã thÓ tha thø ®−îc, lÏ nµo §¹i Ngäc l¹i kh«ng biÕt trong lßng ta, trong m¾t ta chØ cã c« Êy th«i µ? C« Êy kh«ng gì nçi buån cho ta th× chí, l¹i cßn ®−a ra nh÷ng c©u lÊp häng ta, lßng ta giê nµo, phót nµo còng nghÜ ®Õn c« Êy, nh−ng cã bao giê c« Êy nghÜ ®Õn ta ®©u”. B¶o Ngäc nghÜ vËy, XuÊt hiÖn tõ håi 3 vµ kÕt thóc cuéc ®êi vµo håi 97, L©m §¹i Ngäc ®−îc miªu t¶ víi nh÷ng nÐt c¸ tÝnh thiªn vÒ t©m lÝ kh«ng thÓ lÉn víi bÊt cø tiÓu th− nµo trong phñ Gi¶. Ngoµi nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt truyÒn thèng, Tµo TuyÕt CÇn cßn sö dông kh¸ nhiÒu lêi ®éc tho¹i néi t©m trong viÖc thÓ hiÖn t©m lÝ L©m §¹i Ngäc. Kh¶o s¸t Hång l©u méng (3 tËp), NXB V¨n häc, Hµ Néi 2002 do nhãm dÞch gi¶ Vò Béi Hoµng, TrÇn Qu¶ng, NguyÔn §øc V©n, NguyÔn V¨n HuyÕn, NguyÔn Thä, NguyÔn Do·n §Þch dÞch, chóng t«i thÊy L©m §¹i Ngäc cã 41 lÇn ®éc tho¹i néi t©m. ë tËp 1: 16 lÇn, tËp 2: 4 lÇn, tËp 3: 21 lÇn. H×nh thøc ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc v« cïng phong phó. PhÇn lín lêi ®éc tho¹i ®Òu n»m sau nh÷ng tõ ng÷ ®−îc ®¸nh dÊu nh− “nghÜ bông” “tù nghÜ”, “nghÜ mét m×nh” vµ ®Òu ®−îc dÞch gi¶ ®Æt trong dÊu ngoÆc kÐp. Th«ng qua d¹ng ®éc tho¹i nµy, L©m §¹i Ngäc tù biÓu hiÖn t− t−ëng t×nh c¶m víi chÝnh b¶n th©n m×nh, nh÷ng chuyÓn biÕn hay nh÷ng suy nghÜ thÇm kÝn cña nh©n vËt thùc ra chØ mét m×nh m×nh biÕt, mét m×nh m×nh hay. Ch¼ng h¹n, håi 3, L©m §¹i Ngäc theo Gi¶ Vò Th«n ®Õn ë nhê nhµ bµ ngo¹i, lóc võa ë thuyÒn lªn, gÆp gia nh©n ra ®ãn ®· nghÜ bông: “ta ®· ®Õn ®©y cµng ph¶i cÈn thËn ®Ó ý lu«n, nÕu lì mét lêi, sai mét b−íc sÏ bÞ chª c−êi” [1, tËp I, 51]. HoÆc khi L©m §¹i Ngäc nhËn ®−îc hai chiÕc kh¨n lôa cò do Gi¶ B¶o Ngäc göi ®· hiÓu ®−îc ý tø cña B¶o Ngäc mµ ng¬

51

Phan ThÞ Nga §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc, tr. 50-56 nh−ng kh«ng nãi ®−îc ra lêi. §¹i Ngäc th× nghÜ “…”, trong bông B¶o Ngäc l¹i nghÜ “…”, råi §¹i Ngäc l¹i nghÜ “…”.

V©n khi T−¬ng V©n ®eo con k× l©n vµng biÓu tr−ng cho l−¬ng duyªn kim ngäc ®Õn ch¬i (håi 29). Sau ®ã lµ viÖc nghe lám c©u chuyÖn hái vî cho B¶o Ngäc cña hai a hoµn Tö Quyªn vµ TuyÕt Nh¹n (håi 90). PhÇn lín, c¸c cuéc ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc ®Òu trong hoµn c¶nh mét m×nh c« lÎ vµ diÔn ra trong phßng ë cña c«. §iÒu nµy rÊt phï hîp víi t×nh c¶nh vµ tÝnh c¸ch cña mét kÎ må c«i chØ ru ró trong nhµ nh− L©m §¹i Ngäc.

§Æc biÖt, nh÷ng suy nghÜ tõ trong th¼m s©u tr¸i tim ®a c¶m, sù b¨n kho¨n day døt cho sè phËn t×nh duyªn cña L©m §¹i Ngäc cßn ®−îc t¸c gi¶ göi vµo giÊc méng - sù ¸m ¶nh cña nh÷ng suy nghÜ trong ®êi sèng thùc tÕ - v× vËy, ¸c méng cña L©m §¹i Ngäc vÒ viÖc bÞ g¶ b¸n cho mét ng−êi ®µn «ng kh¸c cã thÓ xem lµ mét d¹ng ®éc tho¹i néi t©m ®Æc biÖt. Nh− vËy c¸c d¹ng ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc kh¸ phong phó so víi nh÷ng t¸c phÈm cæ ®iÓn Trung Quèc tr−íc Hång l©u méng.

Hång l©u méng ®· thÓ hiÖn sù phèi hîp t−¬ng ®èi nhuÇn nhuyÔn lêi ng−êi dÉn truyÖn víi lêi nh©n vËt. Ng−êi dÉn truyÖn trong Hång l©u méng kh«ng ®¬n gi¶n nh− trong tiÓu thuyÕt tr−íc ®ã mµ ®· cã tÝnh c¸ch ®éc lËp, lµm cho c¸c ®iÓm nh×n trong v¨n b¶n Hång l©u méng kh¸ ®a d¹ng. Hång l©u méng cã ®iÓm nh×n cña ng−êi kÓ chuyÖn, ®iÓm nh×n cña nh©n vËt, ®iÓm nh×n cña ng−êi ®äc vµ ®iÓm nh×n cña t¸c gi¶. §iÓm nh×n t¸c gi¶ vµ ng−êi kÓ chuyÖn cã sù kh¸c biÖt nªn ng«n ng÷ trÇn thuËt trong t¸c phÈm kh¸ linh ho¹t. Ngoµi c¸c d¹ng ®éc tho¹i néi t©m ®· tr×nh bµy, Hång l©u méng cßn xuÊt hiÖn d¹ng ®éc tho¹i cã sù phèi hîp lêi miªu t¶ trùc tiÕp cña t¸c gi¶ víi néi t©m cña nh©n vËt. Ch¼ng h¹n t©m tr¹ng cña L©m §¹i Ngäc sau khi nghe trém c©u chuyÖn cña Tö Quyªn vµ TuyÕt Nh¹n vÒ viÖc hái vî cho B¶o Ngäc ®−îc miªu t¶: “tuy nghe kh«ng râ l¾m nh−ng còng ®· hiÓu ®−îc b¶y t¸m phÇn. C« ta thÊy h×nh nh− bÞ ai vøt xuèng bÓ. NghÜ tr−íc nghÜ sau thËt lµ ®óng nh− giÊc chiªm bao ngµy tr−íc, mu«n sÇu ngh×n tñi chÊt chøa trong lßng. Suy tÝnh tr−íc sau chi b»ng chÕt ®i cho r¶nh ®Ó ®ì tr«ng thÊy c¸i chuyÖn bÊt ngê, l¹i cµng khã chÞu. C« ta l¹i nghÜ ®Õn c¶nh khæ cña m×nh kh«ng cha kh«ng mÑ vµ quyÕt ®Þnh tõ nay vÒ sau h»ng ngµy m×nh cø dµy vß th©n Mét ph−¬ng diÖn n÷a cÇn ®−îc quan t©m lµ lêi ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc xuÊt hiÖn tr−íc nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn Gi¶ B¶o Ngäc vµ t×nh yªu cña hai ng−êi hoÆc nh÷ng d»ng xÐ trong suy nghÜ vÒ th©n phËn ¨n göi ë nhê vµ søc khoÎ vèn dÜ yÕu ít cña m×nh. §éc tho¹i néi t©m cßn ®−îc x¸c lËp khi ®èi diÖn víi ngo¹i c¶nh: tr−íc ®ªm m−a (håi 83, 88), lóc nghe m−a (håi 76), khi ng¾m tr¨ng, mïa hoa rông… vèn lµ nh÷ng bèi c¶nh nh¹y c¶m, dÔ lµm rung ®éng lßng ng−êi. Nh÷ng bèi c¶nh Êy gîi ra bao nçi sÇu ®au, buån giËn cho th©n phËn må c«i, sù c« ®éc, th©n phËn ¨n nhê ë ®Ëu vµ sù yÕu ít, bÖnh ho¹n vÒ thÓ x¸c cña m×nh. Nguyªn do chñ yÕu gîi nªn nh÷ng ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc phÇn lín ®−îc tËp trung ë sù t¸c ®éng cña c¸c sù kiÖn, biÕn cè x¶y ra trong cèt truyÖn cã liªn quan ®Õn t×nh yªu cña c« vµ Gi¶ B¶o Ngäc. L©m §¹i Ngäc yªu ®Õn si mª trong lßng nh−ng kh«ng d¸m bµy tá nªn cã nh÷ng d»n vÆt, hên ghen v« cí, lo l¾ng cho t×nh yªu kh«ng kÕt qu¶. C¸c biÕn cè lín nhÊt cã liªn quan ®Õn t×nh yªu ®−îc thæ lé qua lêi ®éc tho¹i néi t©m lµ viÖc ghen tu«ng víi Sö T−¬ng

52

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1b-2009 m×nh, nh− thÕ mét n¨m, n¨m b¶y th¸ng, thÕ nµo còng tho¸t khái nî ®êi” [1, tËp III, 133]. ë d¹ng ®éc tho¹i nµy, suy nghÜ cña nh©n vËt vµ ng«n ng÷ cña t¸c gi¶ hoµ vµo nhau; t¸c gi¶ võa kÓ, võa t¶, võa gi¶i thÝch b×nh luËn lµm cho t©m lÝ nh©n vËt L©m §¹i Ngäc hiÖn lªn râ rµng, s©u s¾c.

chØ ®á xuyªn suèt t¸c phÈm, cã t¸c dông g¾n hai m¹ch truyÖn, hai chñ ®Ò l¹i víi nhau. Nh÷ng nghÜ suy cña L©m §¹i Ngäc, nh÷ng buån giËn, sung s−íng cña c« vÒ t×nh yªu víi Gi¶ B¶o Ngäc chøng tá t×nh yªu Êy lµ cao ®Ñp, ®¸ng quý, lu«n h−íng ®Õn sù tù do. Nh÷ng day døt, b¨n kho¨n, lo sî cña L©m §¹i Ngäc vÒ mét kÕt côc kh«ng s¸ng sña cña t×nh yªu vµ t©m tr¹ng ®a sÇu ®a c¶m cho th©n phËn cña L©m §¹i Ngäc lµ lêi tè c¸o sù lçi thêi, gi¶ dèi vµ ®éc ¸c cña lÔ gi¸o vµ chÕ ®é gia téc phong kiÕn. Cã khi, chØ b»ng Ýt lêi ®éc tho¹i, t¸c gi¶ thùc hiÖn ®−îc nhiÒu môc ®Ých. VÝ nh− ®éc tho¹i néi t©m cña §¹i Ngäc vÒ Gi¶ mÉu. Sè lÇn ®éc tho¹i néi t©m vÒ Gi¶ mÉu kh«ng nhiÒu, chØ liªn quan ®Õn chuyÖn t×nh yªu cña L©m §¹i Ngäc víi Gi¶ B¶o Ngäc. Cã lóc lµ lêi thë than cho viÖc ch−a cã ý kiÕn t¸c thµnh ®«i løa cña c¸c bËc phô huynh: “ng−êi m×nh th× yÕu, tuæi còng ®· lín, xem ý B¶o Ngäc tuy mét lßng nghÜ ®Õn m×nh nh−ng bµ vµ mî l¹i kh«ng tá ý g×” [1, tËp III, 26, 27]. §éc tho¹i néi t©m cña §¹i Ngäc vÒ Gi¶ mÉu ®−îc tËp trung ë c¬n ¸c méng. MÆc cho §¹i Ngäc ho¶ng hèt v× bÞ g¶ ®i lÊy chång xa, Gi¶ mÉu “mÆt mµy l¹nh lïng, c−êi nãi: “c¸i ®ã kh«ng can g× ®Õn ta”” råi mÆc cho §¹i Ngäc nµi nØ, cÇu xin gióp ®ì vÉn qu¶ quyÕt: “kh«ng ¨n thua ®©u! Lµm con g¸i nhÊt ®Þnh lµ ph¶i ®i lÊy chång. Ch¸u cßn bÐ kh«ng biÕt ®Êy th«i, kh«ng thÓ ë ®©y ®−îc m·i ®©u ch¸u ¹” khiÕn §¹i Ngäc thÊt väng mµ r»ng: “tuy bµ ngo¹i, c¸c mî vµ chÞ em ngµy th−êng ®èi ®·i víi m×nh hÕt søc tö tÕ nh−ng ch¼ng qua còng lµ gi¶ dèi c¶” [1, tËp III, 28]. Lêi ®éc tho¹i néi t©m trªn võa biÓu hiÖn t×nh yªu s©u s¾c, ch©n thµnh cña L©m §¹i Ngäc víi Gi¶ B¶o Ngäc, võa cã t¸c dông phª ph¸n sù ®éc ¸c cña Gi¶ mÉu nãi riªng vµ chÕ ®é gia téc phong kiÕn nãi chung ViÖc xuÊt hiÖn sè l−îng lín nh÷ng ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc nh− trªn thÓ hiÖn sù c¸ch t©n trong nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, chøng tá sù tµi hoa trong viÖc sö dông ng«n ng÷ cña Tµo TuyÕt CÇn. §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc tæ chøc kÕt cÊu t¸c phÈm còng nh− thÓ hiÖn sinh ®éng h×nh t−îng nh©n vËt nh»m phôc vô cho viÖc béc lé quan niÖm vÒ con ng−êi, cuéc sèng cña t¸c gi¶. §−îc ®¸nh gi¸ lµ ®Ønh cao cña chñ nghÜa hiÖn thùc trong tiÓu thuyÕt Minh Thanh, Hång l©u méng ®· ph¶n ¸nh mét c¸ch tØ mØ, ch©n thùc bøc tranh cuéc sèng. Ngoµi nh÷ng chi tiÕt trùc tiÕp miªu t¶ sù ¨n ch¬i xa hoa phung phÝ, thãi v« lu©n, sù ghÐt ghen giµnh giËt ®Þa vÞ lÉn nhau, sè phËn bÊt h¹nh cña nh÷ng con ng−êi trong phñ Gi¶… viÖc dïng lêi ®éc tho¹i néi t©m cã t¸c dông t« ®Ëm chi tiÕt lµm cho bøc tranh cuéc sèng ®−îc tr¶i ra víi ®Çy ®ñ sù tØ mØ, vôn vÆt cña nã ë c¶ ph−¬ng diÖn ®êi sèng vËt chÊt lÉn tinh thÇn. V× thÕ, Hång l©u méng ®· ®−îc ®¸nh gi¸ lµ t¸c phÈm “chØ m« t¶ c©u chuyÖn 8 n¨m cña mét gia ®×nh mµ ®¹t ®Õn quy m« cña nh÷ng t¸c phÈm cã khi viÕt vÒ c©u chuyÖn 100 n¨m cña nh÷ng ba n−íc (Tam quèc)” [7, 147]. Hång l©u méng cã sù kÕt hîp khÐo lÐo gi÷a c¸c m¹ch truyÖn, m¹ch vÒ t×nh yªu Gi¶ B¶o Ngäc, L©m §¹i Ngäc, TiÕt B¶o Thoa, m¹ch vÒ sù suy tµn ruçng n¸t cña gia téc hä Gi¶ nh−ng c©u chuyÖn t×nh yªu bi th¶m cña Gi¶ B¶o Ngäc vµ L©m §¹i Ngäc lµ sîi

53

Phan ThÞ Nga §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc, tr. 50-56 trong viÖc bãp nghÑt nh÷ng mÇm mèng míi, tiÕn bé.

ph©n tÝch, ghen tu«ng, ®au ®ín ®Õn s−ít m−ít, thËm chÝ ngÊt ®i. Si t×nh nªn khao kh¸t ®−îc s¸nh duyªn cïng B¶o Ngäc, vui mõng, hi väng vµ xÊu hæ khi nghÜ ®Õn kÕt qu¶ cña t×nh yªu. C¸c biÓu hiÖn mu«n mµu mu«n vÎ trong suy nghÜ §¹i Ngäc vÒ t×nh yªu chøng tá L©m §¹i Ngäc cã mét t×nh yªu ch©n thµnh tha thiÕt, v−ît tho¸t lÔ gi¸o phong kiÕn. Nh−ng ®iÒu nµy còng cho ta thÊy tÝnh chÊt bi th−¬ng, nh÷ng chiªm nghiÖm suy t− trµn trÒ dù c¶m vÒ sù bÊt h¹nh cña cuéc ®êi ng¾n ngñi, l¾m −u phiÒn vµ vÒ mét t×nh yªu ®au ®ín, bi kÞch cña nh©n vËt. ¸c méng cña L©m §¹i Ngäc ë håi 82 vµ c¸c bµi th¬ “T¸ng hoa tõ”, “Thu song phong vò tÞch”, “§µo hoa hµnh” ®−îc xem lµ bé ba ®o¶n khóc dù b¸o vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña L©m §¹i Ngäc còng nh− sè phËn bi kÞch cña nh÷ng kÎ hång nhan trong phñ Gi¶.

Vai trß lín nhÊt cña lêi ®éc tho¹i néi t©m L©m §¹i Ngäc lµ gãp phÇn biÓu hiÖn hoµn chØnh hÖ thèng tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. L©m §¹i Ngäc kh«ng chØ ®a sÇu ®a c¶m ë hµnh ®éng hay khãc hay sÇu, kh«ng chØ c« ®éc ë hµnh vi th−êng giam m×nh trong phßng, mµ cßn ®a sÇu ®a c¶m tõ nh÷ng suy nghÜ cña chÝnh m×nh. L©m §¹i Ngäc ®a sÇu ®a c¶m nªn hay c¶ nghÜ, hay bÞ ngo¹i giíi t¸c ®éng. C« ®éc v× mÆc c¶m vµ v× kiªu k× nªn nh©n vËt chØ biÕt tù m×nh béc lé nh÷ng sÇu ®au, suy t− vÒ b¶n th©n, vÒ t×nh yªu qua ®éc tho¹i néi t©m. Tµo TuyÕt CÇn cã tµi n¾m b¾t nh÷ng tr¹ng th¸i t©m lÝ phøc t¹p còng nh− nh÷ng biÕn chuyÓn t©m lÝ cña nh©n vËt vµ miªu t¶ mét c¸ch cô thÓ, tinh tÕ, tù nhiªn vµ s©u s¾c nh÷ng biÕn chuyÓn t©m lÝ Êy. Håi 23 “Nghe khóc h¸t MÉu ®¬n ®×nh ch¹nh lßng hên tñi” vµ håi 35 miªu t¶ §¹i Ngäc tõ qu¸n Tiªu T−¬ng nh×n mäi ng−êi trong phñ ®æ vÒ viÖn Di Hång th¨m §¹i Ngäc ®−îc ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng håi thµnh c«ng trong viÖc miªu t¶ diÔn biÕn t©m lÝ cña §¹i Ngäc. Thñ ph¸p “tho¸i ®Ó mµ tiÕn, Ðp ®Ó mµ d−¬ng, tÇng tÇng uèn khóc, vßng vÌo mµ tiÕn, liªn tiÕp dÊn s©u” ë håi 23 [6, 47] khiÕn ng−êi ®äc nhËn thÊy sù chuyÓn biÕn néi t©m cña c« g¸i quý téc ®a sÇu ®a c¶m, c« ®éc kh«ng n¬i n−¬ng tùa. Håi 35 l¹i béc lé nçi ch¹nh lßng vµ niÒm ai o¸n sÇu n·o cña §¹i Ngäc. Ch¹nh lßng v× sù c« ®éc kh«ng ng−êi ruét thÞt, ai o¸n sÇu n·o v× tù xãt th−¬ng cho kiÕp hång nhan b¹c mÖnh.

VÒ ph−¬ng diÖn t×nh yªu, ngoµi nh÷ng cö chØ vµ lêi nãi thÓ hiÖn trùc tiÕp t×nh yªu víi Gi¶ B¶o Ngäc, L©m §¹i Ngäc cßn chøng tá m×nh lµ ng−êi si t×nh b»ng nh÷ng suy nghÜ d»n vÆt trong lßng. Si t×nh nªn cã sù nghiÒn ngÉm, §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc lµ mét ph−¬ng diÖn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc kh¾c s©u vµ hoµn thiÖn hÖ thèng tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. T¸c gi¶ thÓ hiÖn con ng−êi trong sù vËn ®éng ph¸t triÓn ®Çy m©u thuÉn, ®Çy biÖn chøng mµ kh«ng gi¶n ®¬n quy con ng−êi vµo mét tÝnh c¸ch r¹ch rßi, cùc ®oan. §©y lµ nÐt ®éc ®¸o vµ míi l¹ cña bót ph¸p Hång l©u méng. §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc ®· lµm nªn mét hÖ thèng tÝnh c¸ch phøc t¹p, cã tèt cã xÊu nh»m biÓu hiÖn quan ®iÓm míi mÎ vÒ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt “chÝnh tµ gåm c¶” “mÜ trung bÊt tóc” cña Tµo TuyÕt CÇn. L©m §¹i Ngäc s¾c s¶o, xinh ®Ñp, th«ng minh h¬n ng−êi, cã ®êi sèng t©m hån phong phó nh−ng sinh ra gÆp c¶nh ë nhê nªn l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng qu¸ ®a sÇu ®a c¶m ®Õn møc hÑp hßi, tù ti. Ngay viÖc ®Êu tranh b¶o vÖ t×nh yªu cña m×nh còng kh«ng lµm ®−îc nªn ®· chÕt trong sù ®au ®ín cña bÖnh tËt, trong nçi bÊt h¹nh cña mét t×nh

54

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1b-2009 yªu kh«ng cã kÕt qu¶. Cuéc ®êi ®Çy bÊt h¹nh cña L©m §¹i Ngäc göi g¾m nçi niÒm tang th−¬ng cña Tµo TuyÕt CÇn vÒ sù tµn phai cña c¸i ®Ñp. Bi kÞch cña nh©n vËt chøa ®ùng quan niÖm, triÕt lÝ vÒ cuéc ®êi: cuéc sèng hiÖn thùc ®Çy nh÷ng biÕn ®éng, mäi thø trong cuéc ®êi ®Òu cã giíi h¹n cña nã, kh«ng cã g× lµ tr−êng tån, bÊt biÕn vµ còng kh«ng cã g× lµ hoµn h¶o, trän vÑn.

CÇn víi nh÷ng yÕu tè tiÕn bé trong cuéc sèng ®· ®¹t ®Õn ®é s©u s¾c cÇn thiÕt. Víi TiÕt B¶o Thoa, nh÷ng suy nghÜ cña L©m §¹i ngäc ë håi 88 vÒ néi dung bøc th− B¶o Thoa göi sang “chÞ B¶o kh«ng göi cho ai mµ chØ göi cho m×nh, còng lµ ng−êi cïng héi cïng thuyÒn ®©y” råi “c¶nh ngé kh«ng gièng nhau mµ lßng cïng chung ®au xãt” khiÕn ®äc gi¶ kh«ng khái ch¹nh lßng khi nghÜ ®Õn nçi bÊt h¹nh, khæ ®au cña TiÕt B¶o Thoa, còng lµ cña c¸c c« g¸i ®Ñp trong phñ Gi¶.

§éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc nãi riªng vµ ®éc tho¹i néi t©m trong Hång l©u méng nãi chung thÓ hiÖn sù ®æi míi cña tiÓu thuyÕt hiÖn thùc Trung Quèc trªn con ®−êng ph¸t triÓn. B»ng viÖc miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt mét c¸ch trùc diÖn kÕt hîp víi ®éc tho¹i néi t©m cña nh©n vËt mµ ng«n ng÷ trong Hång l©u méng ®Ëm chÊt t©m lÝ h¬n so víi c¸c bé tiÓu thuyÕt tr−íc ®ã. §éc tho¹i néi t©m cã vai trß quan träng trong viÖc kh¾c häa chiÒu s©u t©m lÝ, khiÕn cho t©m lÝ nh©n vËt ®−îc miªu t¶ mét c¸ch chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ, hÖ thèng. §éc tho¹i néi t©m cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc tæ chøc - liªn kÕt c¸c néi dung vµ chñ ®Ò t¸c phÈm víi nhau. Nhê viÖc sö dông ®éc tho¹i néi t©m trong nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt mµ Hång l©u méng ®−îc Lç TÊn ®¸nh gi¸ “Tõ khi Hång l©u méng ra ®êi, t− t−ëng vµ c¸ch viÕt truyÒn thèng bÞ ®¶ ph¸”. §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc cßn cã vai trß quan träng trong viÖc lµm næi bËt tÝnh c¸ch cña mét sè nh©n vËt cã quan hÖ víi nµng nh− Gi¶ B¶o Ngäc, TiÕt B¶o Thoa… Tµo TuyÕt CÇn ®· viÕt vÒ ®éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc trong quan hÖ víi nh÷ng ng−êi trªn d−íi, xung quanh nh»m “tßng th−îng h¹, t¶ h÷u t¶” khiÕn cho c¸c nh©n vËt ®−îc so s¸nh, ®èi chiÕu lµm næi bËt lÉn nhau, tõ ®ã mµ tÝnh c¸ch cña mçi nh©n vËt ®−îc thÓ hiÖn cµng râ, cµng ®a d¹ng h¬n. ë Gi¶ B¶o Ngäc lµ nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång víi §¹i Ngäc nh− t©m hån phong phó, dÔ rung ®éng, dÔ xóc c¶m tr−íc thiªn nhiªn, con ng−êi. Gi¶ B¶o Ngäc ch¼ng ph¶i ®· nghe bµi th¬ “T¸ng hoa tõ” cña L©m §¹i Ngäc mµ ngÊt ®i vµ day døt nghÜ suy vÒ sù tµn phai nhan s¾c cña c¸c c« g¸i ®Ñp, vÒ sù kh«ng vÜnh cöu cña ®êi ng−êi? Trong t×nh yªu, c¶ hai ®Òu ch©n thµnh, chØ nghe theo tiÕng gäi tr¸i tim mµ theo ®uæi víi tinh thÇn kh«ng chÞu rµng buéc cña lÔ gi¸o phong kiÕn. Tõ ®ã, tinh thÇn ngîi ca cña Tµo TuyÕt

Tµi liÖu tham kh¶o

[1] Tµo TuyÕt CÇn, Hång l©u méng (3 tËp), NXB V¨n häc, Hµ Néi, 2002. [2] NguyÔn Kh¾c Phi, Th¬ v¨n cæ Trung Hoa, m¶nh ®Êt quen mµ l¹, NXB Gi¸o dôc, 1998.

[3] NguyÔn Kh¾c Phi (chñ biªn), LÞch sö v¨n häc Trung Quèc, tËp 2, NXB §¹i häc s− ph¹m, 2002.

55

Phan ThÞ Nga §éc tho¹i néi t©m cña L©m §¹i Ngäc, tr. 50-56 [4] TrÇn §×nh Sö (chñ biªn), Tù sù häc, phÇn 2, NXB §¹i häc s− ph¹m, 2008. [5] Kh©u ChÊn Thanh, LÝ luËn v¨n häc nghÖ thuËt cæ ®iÓn Trung Quèc, NXB V¨n

häc, 2001.

[6] Tr−¬ng Kh¸nh ThiÖn, L−u VÜnh L−¬ng, M¹n ®µm vÒ Hång l©u méng, NXB ThuËn Hãa, 2001.

[7] L−¬ng Duy Thø, §Ó hiÓu 8 bé tiÓu thuyÕt cæ Trung Quèc, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2000.

Summary

internal monologue of lin xue qin

Internal monologue in Hong Lou Meng shows the renovation according to the modernization of Chinese classical novels. Using monologue in combining with describing characters’ psychology, Tao Tuyet Can and Cao Ngac build up many characters with unique, symbolic personality, typically is Lin Xue Qin. This article focuses on analyzing and explaining the internal monologue element of Lin Xue Qin to prove the success of authors in describing the depth of character’s psychology and the art of connection, content organization and the topic of his work. (a) Khoa Ng÷ v¨n, tr−êng ®¹i häc vinh.

56