NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
1
PHAÂN TÍCH KHOÂNG GIAN ÑEÅ ÑAÙNH GIAÙ KEÁT HÔÏP TROÀNG TROÏT VAØ CHAÊN NUOÂI TREÂN DIEÄN ROÄNG ÔÛ 4 TÆNH THAØNH: ÑOÀNG NAI, BÌNH DÖÔNG, LONG AN VAØ TP. HOÀ CHÍ MINH SPATIAL ANALYSIS FOR EVALUATION OF CROP-LIVESTOCK INTEGRATION IN WIDE AREA OF FOUR SITES: DONG NAI, BINH DUONG, LONG AN PROVINCE AND HOCHIMINH CITY Leâ Quang Höng Khoa Noâng hoïc, Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM ÑT: 08.7220726; FAX: 08.8974060; Email: lqhung@fmail.vnn.vn
SUMMARY VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP
Ñòa ñieåm khaûo saùt goàm tænh Ñoàng Nai, Bình Döông, Long An vaø TP Hoà Chí Minh. Soá lieäu thu thaäp thoáng keâ vaø ñieàu tra thöïc ñòa (2001-2002) cho soá löôïng gia suùc chính nhö: heo, gaø, boø, traâu. Caây troàng ñöôïc thoáng keâ dieän tích, naêng suaát bao goàm caùc caây löông thöïc chính (nhö luùa, baép, khoai), rau ñaäu, caây aên quaû, caây coâng nghieäp… Livestock farms especially pig farms in Thu Duc, Bien Hoa and Thuan An have caused water contamination and smell around dwellers’ areas. Animal waste from livestock farms should be moved to the suburbs for crop growing. Therefore, the master plan of farm relocation is conducted by elevation analysis, water source and crop patterns for new livestock farm establishment on large-scale.
MÔÛ ÑAÀU
Baûn ñoà 4 tænh thaønh döïa treân heä UTM, xaùc ñònh cao ñoä, möïc thuûy caáp treân cô sôû öùng duïng heä thoáng thoâng tin ñòa lyù (GIS) vaø phaân tích soá lieäu treân MAPINFO 6.0 vaø ARCVIEW 3.2. Caùc traïi chaên nuoâi heo, nhaø maùy thöùc aên gia suùc, loø moã ñöôïc ñònh vò (GPS) vaø theå hieän leân baûn ñoà. Phaân tích caùc vuøng thích hôïp cho vieäc troàng caây vaø chaên nuoâi döïa treân ñòa hình vaø ñoä cao, vuøng ñaát.
KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN
Ñieàu kieän töï nhieân (ñaát, nöôùc)
Nguoàn nöôùc
Söï phaùt trieån chaên nuoâi gia suùc taäp trung quanh thaønh phoá laø yeáu toá haïn cheá ñeán söùc khoûe coäng ñoàng do söï oâ nhieãm nguoàn nöôùc töø caùc keânh raïch, soâng suoái, möïc nöôùc ngaàm vaø muøi phaân gaàn nôi daân cö. Caùc loaïi gia suùc chính goàm coù heo, gaø, boø vaø traâu maø caùc bieän phaùp xöû lyù chaát thaûi raén vaø loûng hieän nay chöa ñaùp öùng ñöôïc tieâu chuaån vaø kyõ thuaät xöû lyù. Caùc chuoàng traïi nhaát laø traïi heo tröôùc ñaây taäp trung gaàn trung taâm daân cö, chaát thaûi chöa xöû lyù kòp, trong khi nhu caàu söû duïng caùc loaïi phaân chuoàng cho caây troàng ôû caùc vuøng khaùc chöa ñuû. Moät soá loaïi caây troàng cho giaù trò kinh teá cao nhö rau caûi, caø pheâ, hoà tieâu, caây aên quaû… caàn löôïng lôùn phaân chuoàng cho muøa vuï vaø phaûi chuyeân chôû töø nôi khaùc ñeán, do ñoù giaù thaønh khaù cao.
TP. Hoà Chí Minh naèm caïnh soâng Saøi Goøn vaø coù caûng Caàn Giôø. Tænh Ñoàng Nai naèm veà phía Baéc Saøi Goøn vaø coù nhaø maùy thuûy ñieän Trò An, vôùi ñoä saâu thuûy caáp töø -5 ñeán -8 m vaø muøa khoâ saâu hôn ñeán -24 m. Tænh Long An naèm veà phía Nam, vôùi möïc thuûy caáp töø -1 m nhö vuøng Moäc Hoùa ñeán 2 m nhö ôû Taân An. Rieâng Long An laø vuøng ngaäp luõ haøng naêm töø thaùng 6 -11. Hình 1 cho thaáy heä thoáng soâng nöôùc ngoït chaûy daàn töø Bình Döông, Ñoàng Nai veà TP HCM vaø ra bieån Caàn Giôø laø vuøng röøng ngaäp maën.
Ñaát
Veà phöông dieän keát hôïp troàng troït vaø chaên nuoâi, vieäc di dôøi caùc traïi chaên nuoâi trong khu daân cö ra ngoaïi thaønh laø moät yeâu caàn thieát ñeå ñaûm baûo söùc khoûe coâng chuùng vaø giaûm oâ nhieãm. Vieäc söû duïng caùc chaát thaûi chaên nuoâi nhö phaân chuoàng laø moät bieän phaùp cung caáp döôõng lieäu cho caây troàng ôû ngay khu vöïc hoaëc vôùi khaû naêng di chuyeån ñeán caùc nôi laân caän. Muïc tieâu cuûa baøi naøy laø ñaùnh giaù soá löôïng heo, gaø, boø, chuû yeáu laø soá löôïng heo vaø söï phaân boá caùc traïi chaên nuoâi heo, caùc nhaø maùy thöùc aên gia suùc, loø moã vaø dieän tích caây troàng chính. Treân cô sôû ñoù ñaùnh giaù söï cung caáp döôõng lieäu töø ngaønh chaên nuoâi heo vaø khaû naêng di dôøi sang caùc vuøng thích hôïp trong töông lai.
Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
Tænh Ñoàng Nai thuoäc loaïi ñaát xaùm laø moät phaàn lôùn thuoäc ñaát ñoû nhö caùc huyeän Thoáng Nhaát, Long Khaùnh, Xuaân Loäc. Bình Döông, TP. HCM phaàn lôùn thuoäc nhoùm ñaát xaùm vaø Long An thuoäc ñaát phuø sa coå, moät phaàn ñaát pheøn ngaäp nhö ôû Thaïnh Hoùa, Moäc Hoùa. Ñoä doác ñöôïc xöû lyù töø ARCVIEW 3.2 cho thaáy raát lôùn ôû huyeän Xuaân Loäc töø (10-24%), ít hôn ôû caùc huyeän khaùc vaø ôû tænh Bình Döông (2-3%)
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
2
Soá löôïng gia suùc
vaø baèng phaúng ôû Long An. Vuøng coù röøng ngaäp maën ven bieån nhö Caàn Giôø, Caàn Ñöôùc. Cuû Chi vaø Beán Caùt laø vuøng ñaát keùm phì nhieâu neân coù theå laø nôi di dôøi cho caùc traïi chaên nuoâi töø caùc thaønh phoá.
Daân soá
Daân soá taäp trung quanh TP Hoà Chí Minh vaø caùc thò xaõ cuûa caùc tænh nhö baûng 1.
Baûng 1. Daân soá ôû 4 tænh thaønh khaûo saùt (naêm 2000)
Tænh thaønh
Daân soá 742.790 2.086.634 5.169.449 1.329.271
Bình Döông Ñoàng Nai TP Hoà Chí Minh Long An
Thöù töï 1 2 3 4
Loaïi gia suùc phaùt trieån chuû yeáu laø heo, gaø, boø, traâu. Soá löôïng heo töø traïi quoác doanh taäp trung gaàn thaønh phoá nhö Thuû Ñöùc, Goø Vaáp, Quaän 12, Dó An, Thuaän An, vaø traïi tö nhaân lôùn ôû Beán Caùt. Soá ñaàu heo lôùn nhaát laø Ñoàng Nai laø 621.959, cao nhaát ôû thaønh phoá Bieân Hoøa (168.000 con) vaø Thoáng Nhaát (106.956 con). TP Hoà Chí Minh coù 176.784 ñaàu heo, nhieàu nhaát laø huyeän Cuû Chi, Bình Chaùnh, Hoác Moân, Quaän 12, Thuû Ñöùc…, Bình Döông coù 178.894 ñaàu heo, Long An coù 184.545 ñaàu heo (Hình 2 vaø 3). Soá gaø ôû Bình Döông: 2.224.357 con, Ñoàng Nai: 4.508.000 con, TP HCM: 2.067.541 con, Long An: 2.312.760 con, trong ñoù treân 1 trieäu con ôû huyeän Bieân Hoøa, Thoáng Nhaát, Long Thaønh thuoäc tænh Ñoàng Nai. Soá boø ôû Bình Döông: 27.128 con, Ñoàng Nai: 50.664 con, TP HCM: 39.117 con, Long An: 22.503 con. Soá traâu ôû Bình Döông: 16.868 con, Ñoàng Nai: 8.211 con, TP HCM: 7.925 con, Long An: 22.375 con.
Daân soá taäp trung ôû TP Hoà Chí Minh, cao nhaát laø hôn 5 trieäu ngöôøi, tieáp theo laø tænh Ñoàng Nai hôn 2 trieäu ngöôøi vaø tænh Bình Döông laø 742.790 ngöôøi.
Hình 1. Ñoä cao töø 200 - 300 m ôû Xuaân Loäc vaø giaûm daàn xuoáng
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM
Hình 2. Vò trí cuûa caùc traïi heo (pig farms), nhaø maùy thöùc aên gia suùc (feed mills), loø moã (slaughterhouses), vaø ñöôøng giao thoâng (transport), töø treân xuoáng
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
3
Hình 3. Phaân boá traïi heo (pig farms), maät ñoä heo (pig density) ôû caùc tænh Ñoàng Nai, Bình Döông, Long An vaø TP Hoà Chí Minh
Hình 4. Caân ñoái cuûa löôïng ñaïm (N, kg/ha) do chaên nuoâi gia suùc ôû caùc tænh Ñoàng Nai, Bình Döông, Long An vaø TP Hoà Chí Minh.
chuoàng do gia suùc thaûi ra vôùi haøm löôïng ñaïm (N) raát cao ôû khu vöïc Bieân Hoøa, quaän 12 vaø Taân Bình nhö hình 4, töông töï nhö löôïng laân (P2O5). Vì vaäy phaân chuoàng saûn xuaát nhieàu, caàn coù bieän phaùp di chuyeån ñeán cho nhöõng vuøng khaùc coù saûn xuaát caây troàng.
Caùc nhaø maùy thöùc aên gia suùc lôùn taäp trung ôû khu Long Bình 1 vaø 2 nhö CP Thaùi vôùi coâng suaát 30.000 taán/naêm, Cargill 25.000 taán/naêm, Thaønh Coâng 25.000 taán/naêm, Proconco 15.000 taán/naêm,… Loø moã lôùn nhö Vissan coâng suaát 2.400 heo/ngaøy, Tabico 2.000 heo/ngaøy, Nam Phong, Bình Chaùnh, Chaùnh Höng vaø raõi raùc ôû caùc thò xaõ caùc tænh khoaûng 50-100 heo/ngaøy. Vò trí caùc nhaø maùy thöùc aên gia suùc vaø loø moã ñöôïc ñònh vò vaø theå hieän nhö hình 2.
Baûng 2. Tæ leä cung caáp N, P2O5, K2O do phaân chuoàng töø gia suùc haøng naêm ôû 4 tænh thaønh khaûo saùt
Cung caáp phaân chuoàng töø gia suùc
Boø 44,8 40,5 11,0 57,3 26,2 12,1 28,8 28,1 33,0
Traâu 3,0 3,9 10,1
Tæ leä (%) Heo Gaø N P2O5 K2O
Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
Phaân chuoàng cung caáp do phaân heo trong toång soá chieám 44,8% löôïng N, tieáp theo laø gia caàm vôùi 40,5% löôïng N vaø traâu boø laø 13% löôïng N. Phaân
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
4
Hình 5. Toång dieän tích canh taùc caây troàng ôû caùc tænh Ñoàng Nai, Bình Döông, Long An vaø TP. Hoà Chí Minh
Hình 6. Caùc traïi chaên nuoâi heo ñaõ coù vaø vuøng thích hôïp ñeå phaùt trieån caùc traïi môùi coù theå di dôøi.
Saûn xuaát caây troàng Khaû naêng choïn vuøng môùi cho keá hoaïch di dôøi traïi chaên nuoâi
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM
Toång dieän tích gieo troàng ñöôïc theå hieän theo hình 5. Söï phaân boá caây troàng vôùi caây rau ôû ven vuøng ngoaïi oâ TP Hoà Chí Minh, tænh Bình Döông vaø Ñoàng Nai taäp trung vôùi caây aên quaû vaø caây coâng nghieäp, caây laâu naêm nhö cao su, hoà tieâu vaø röøng, vuøng quanh TP HCM phaùt trieån rau vaø Long An phaàn lôùn troàng luùa, vuøng pheøn ngaäp chæ troàng luùa, khoai môõ muøa khoâ, coøn muøa möa töø thaùng 6 -11 bò ngaäp ñeán 0,5 m ôû caùc huyeän Moäc Hoùa, Thaïnh Hoùa, Taân Höng neân khoâng troàng ñöôïc hoa maøu. Treân cô sôû ñònh vò möïc thuûy caáp cho thaáy möïc thuûy caáp ñeán –24 m muøa khoâ ôû Xuaân Loäc, trong khi chæ 1 m ôû Long An. Tænh Long An coù nhieàu vuøng ngaäp muøa möa theo chu kyø 1 vaø 3 naêm, vì vaäy laøm haïn cheá söï phaùt trieån caùc traïi chaên nuoâi. Keá hoaïch hieän thôøi ñaõ coù döï aùn di dôøi traïi Ñoàng Hieäp leân caïnh noâng tröôøng Phaïm Vaên Coäi, Cuû Chi. Moät soá vuøng khaùc cuõng ñang naèm trong döï kieán cuûa döï aùn di dôøi caùc traïi chaên nuoâi lôùn ñeán huyeän Beán Caùt, coù theå laø xaõ An Taây vaø Lai Uyeân. Theo ñaùnh giaù toång theå treân cô sôû tính toaùn veà vuøng ñaát, ñoä cao baèng phöông phaùp ñònh vò vaø phaân vuøng, khu vöïc thích hôïp cho vieäc phaùt trieån chaên nuoâi ñöôïc theå hieän treân baûn ñoà bao goàm caùc khu vöïc taäp trung ôû ngoaïi thaønh TP
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT
5
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Hoà Chí Minh, Bình Döông, khu vöïc thò xaõ Taân An tænh Long An vaø Ñoàng Nai (hình 6).
Cuïc thoáng keâ Ñoàng Nai, 2001. Nieân giaùm Thoáng keâ tænh Ñoàng Nai, 175 tr. KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ
Töø caùc keát quaû treân cho thaáy: Cuïc thoáng keâ Bình Döông, 2001. Nieân giaùm thoáng keâ tænh Bình Döông, 209 tr.
Cuïc thoáng keâ Long An. 2001. Nieân giaùm thoáng keâ, 125 tr. Caùc traïi chaên nuoâi quan troïng laø traïi heo taäp trung gaàn thaønh phoá ñoâng daân cö do ñoù coù theå caàn ñöôïc di dôøi ra vuøng ngoaïi thaønh ñeå giaûm söï oâ nhieãm do phaân chuoàng vaø muøi.
Cuïc thoáng keâ TP Hoà Chí Minh. 2001. Nieân giaùm thoáng keâ, 205 tr.
Caùc vuøng nuoâi heo taäp trung trong thaønh phoá cho thaáy löôïng ñaïm vaø laân cung caáp dö thöøa töø phaân chuoàng khi khoâng coù ñaát canh taùc, do ñoù caàn ñöôïc di chuyeån ra caùc vuøng troàng caây ngoaïi thaønh ñeå laøm nguoàn phaân boùn cho caây troàng. www.lead-envirtualcentre.org. Elements of Spatial Analysis Related to the Area Wide Integration Project in Jiangsu (China), 18 pp.
Vuøng thuaän lôïi cho chaên nuoâi lôùn taäp trung ôû ngoaïi thaønh vaø ôû vuøng cao khoâng ngaäp nöôùc muøa möa.
Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM
Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 2/2003
www.lead-envirtualcentre.org. Use of Geographical Information Systems to Support the Area Wide Integration (AWI) Project in Region 2, Thailand, 18 pp.
