BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH www.svbaochi.net
95
CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH
1, Khái niệm
Chương trình truyền hình là sự liên kết, sắp xếp bố trí hợp lý các tin bài,
bảng tư liệu, hình ảnh, âm thanh trong một thời gian nhất định được mở đầu
bằng lời giới thiệu, nhạc hiệu, kết thúc bằng lời chào tạm biệt, đáp ứng yêu cầu
tuyên truyền của cơ quan báo chí truyền hình nhằm mang lại hiệu quả cao nhất
cho khán giả.
Thuật ngữ chương trình “program” trong chương trình truyền hình được
hiểu gồm các chương trình như: chương trình “Thời sự”, “Vì an ninh Tổ quốc”,
chương trình “Kinh tế”, “Văn hóa”, “Quân đội”, “Phụ nữ”, “Thiếu nhi”, “Trò
chơi (show games)”,… được phân bổ theo các kênh chương trình và được thể
hiện bằng những nội dung cụ thể qua tin, bài, tác phẩm truyền hình.
Đối với một Đài truyền hình qúa trình sản xuất bắt đầu bằng việc sáng
tạo các tác phẩm truyền hình. Một đài truyền hình thường bao gồm có các bộ
phận: lãnh đạo quản lý, biên tập viên, phóng viên, kỹ thuật viên. Trong đó
phóng viên là người trực tiếp sáng tạo tác phẩm báo chí truyền hình. Các tác
phẩm báo chí truyền hình này thể hiện bản lĩnh chính trị, năng lực và trách
nhiệm xã hội của nhà báo truyền hình. Uy tín, ảnh hưởng của một đài truyền
hình trước hết được quy định bởi khả năng nắm bắt thực tiễn, phát hiện những
vấn đề nổi cộm, có ý nghĩa và phản ánh chúng một cách kịp thời tới công chúng
khán giả, góp phần nâng cao nhận thức, mở rộng hiểu biết và định hướng tư
tưởng cho công chúng.
Các tác phẩm tin, bài được phát qua các chương trình truyền hình đều có
sự lựa chọn, xắp xếp bố trí hợp lý để giúp khán giả tiếp nhận chương trình một
cách đầy đủ, hệ thống, có chiều sâu.
BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH www.svbaochi.net
96
Chương trình truyền hình đề cập tới các vấn đề của đời sống xã hội
không phải một cách ngẫu nhiên như tự thân nó có, mà nó thường chuyển tải
các loại thông tin từ chương trình này đến chương trình khác, từ ngày này qua
ngày khác nhằm phục vụ đối tượng công chúng xác định. Nội dung của nó làm
sâu sắc thêm một cách trực tiếp những tư tưởng, chủ đề dần dần tạo thói quen
trong ý thức công chúng.
Chương trình theo cách hiểu của truyền thông như là một thế giới phong
phú, vô tận những biểu hiện trong bản chất vốn có của nó.
Các loại hình truyền thông đại chúng như báo in, phát thanh, truyền hình,
báo Internet có sự khác biệt trong phương thức phản ánh và tái tạo hiện thực.
Bởi mỗi loại hình báo chí ngoài những nét chung đều có những đặc thù riêng.
Đặc thù đó tạo ra những nét riêng từ việc sản xuất, tiếp nhận và tiêu dùng sản
phẩm. Có thể nói chương trình truyền hình là kêt quả cuối cùng của quá trình
giao tiếp với công chúng truyền hình.
Từ vấn đề trên có thể có các cách tiếp cận:
Thứ nhất, từ phương diện kỹ thuật truyền tải thông tin nhiệm vụ của
chương trình là làm sao để đưa ra được lời đáp, lời hướng dẫn cho thực tế khi
xây dựng chương trình truyền hình, quy đinh được nguyên tắc phối hợp tin, bài.
Đây hoàn toàn là khuynh hướng nghề nghiệp, được nghiên cứu một mặt của
việc phản ánh từ sự tiếp xúc xã hội rộng lớn, đến mối quan hệ nhân quả.
Thứ hai, khuynh hướng quan tâm đến ưu thế và biểu hiện ở hiệu quả tác
động của hoạt động giao tiếp đại chúng tới hiệu lực của nó. Tuy chưa được
nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện nhưng cách tiếp cận này cung đưa ra
khái niệm chỉ về phần giao tiếp cũng như đặt ra nhưng vấn đề, sự kiện mà nó
ảnh hưởng tới cơ cấu, khuynh hướng của chương trình.
Thứ ba, chương trình là hình thức thể hiện thực tế, hình thức vật chất
hóa sự tồn tại của truyền hình trong xã hội để truyền tải thông tin đến công
chúng truyền hình. Có thể nói nếu không có chương trình thì không còn truyền
BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH www.svbaochi.net
hình. Nhưng mặt khác, chương trình truyền hình là kết quả hoạt động, là sản
phẩm của tập thể cơ quan đài: bộ phận lãnh đạo, bộ phận kỹ thuật, bộ phận nội
dung chương trình, bộ phận hậu cần,… tạo nên thuật ngữ chương trình truyền
hình cả về mặt sáng tạo và sản xuất chương trình. Cũng như việc sản xuất các
sản phẩm khác, có người sản xuất, có người tiêu dùng. Người tiêu dùng sản
phẩm báo chí cũng có tác động chi phối tới người làm ra sản phẩm, trong báo
chí mối quan hệ đó được thể hiện: nhà báo – tác phẩm - công chúng. Chương
trình truyền hình tạo thành chu kỳ khép kín các mắt xích trong chuỗi mắt xích
giao tiếp truyền hình.
Tóm lại, chương trình truyền hình là kết quả truyền hình. Trong đó bao
gồm các quá trình sáng tạo ra nó từ nhiều công đoạn và tồn tại ở nhiều mức độ
khác nhau. Quá trình tạo dựng kế hoạch và xắp xếp chương trình được gọi là
chương trình truyền hình.
Quy trình này có thể được hiểu như sau:
97
Tác phẩm
văn học,
kịch bản
văn học
Kịch bản
truyền
hình
Trình
diễn thu
băng hình
Duyệt
Phát sóng Thu hình
Tiêu dùng
sản phẩm
truyền hình
2, Kế hoạch và các yếu tố xây dựng chương trình
Chương trình truyền hình là chương trình tổng hợp của nhiều loại chương
trình đề cập đến các vấn đề chính trị- kinh tế - văn hóa – xã hội. Bởi vậy việc
BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH www.svbaochi.net
98
xây dựng chương trình phải có khoa học, có kế hoạch mới đảm bảo sự thống
nhất trong quá trình truyền thông truyền hình.
Nếu xét về mức độ cơ cấu thì nội dung chương trình truyền hình trước
tiên phải hướng tới tư tưởng, chủ đề. Có thể nói tư tưởng là điểm xuất phát để
xác định cách thức và khuynh hướng của chương trình. Làm sao để chương
trình hay và có tác dụng thiết thực, hiệu quả là vấn đề cần được chú ý. Sự tác
động về mặt tư tưởng được biêu hiện trong toàn bộ những yếu tố cơ cấu của
chương trình từ thông tin, lựa chọn, bố cục sự kiện, thông qua sự phân tích đánh
giá về mặt tư tưởng đến tất cả các thể loại, từ thông báo tin tức đến phân tích,
tổng hợp, đánh giá,…
Mục tiêu tư tưởng của chương trình là hình thành được thế giới quan
khoa học, tập hợp và thống nhất các thành viên của xã hội, được thể hiện một
cách trực tiếp mang tính hệ thống trong các chương trình truyền hình.
Yếu tố chính trị tồn tại năng động, dựa trên tư tưởng, thể hiện một cách
trực tiếp, trong ý thức và trong sự cụ thể của những mục tiêu và nhiệm vụ xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc trong từng giai đoạn cụ thể. Khi xây dựng chương trình
truyền hình phải bám sát những mục tiêu, nhiệm vụ, kế hoạch phát triển đất
nước và chức năng, nhiệm vụ của truyền hình phải làm sao hoàn thành những
công việc đó.
Để xây dựng một chương trình truyền hình cần qua các bước:
- Lập kế hoạch tuyên truyền cho từng kênh, từng chương trình từ tổng thể
đến cụ thể.
- Bố cục chương trình là sự phân bố và sắp xếp tin bài vào các vị trí xác
định, trình bày sao để công chúng theo dõi một cách thuận lợi, nhanh nhất và
rõ nét trong việc tiếp cận thông tin.
- Những chương trình truyền hình dựa vào thời gian phát sóng phân ra
các chương trình riêng biệt thường có thời lượng được xác định; vào lich cố
BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH www.svbaochi.net
99
định và có tín hiệu, nhác hiệu riêng. Việc phân bố chương trình trở thành
phương pháp thu hút sự chú ý của công chúng truyền hình.
- Kế hoạch của cơ quan đài truyền hình là sự tạo lập kế hoạch tác phẩm
báo chí dựa theo các thể loại để sáng tạo tác phẩm mà truyền hình cần chuyển
tới công chúng. Nhưng nếu kế hoạch quý hay tháng còn là giai đoạn tổ chức
trong nội bộ đài, thì chương trình truyền hình tuần luôn là hệ thống mở. Chương
trình tuần - hình thức và nội dung của truyền hình là vật chất hóa nội dung theo
chức năng của nó trong xã hội. Kế hoạch tuần đó là hình thức mà kết quả hoạt
động phải đạt tới. Giai đọan quan trọng trong chương trình là phân bố chương
trình.
- Mối quan hệ qua lại giữa màn ảnh nhỏ và công chúng là cơ sở để xây
dựng các chương trình truyền hình. Mối quan hệ này được thể hiện là công
chúng với các chương trình truyền hình thông qua các chuyên mục, thể loại
cùng với hoàn cảnh thực tế của người xem, tạo nên việc phân bố chương trình
một cách hợp lý. Phương pháp phân bố chương trình là xuất phát từ mục tiêu
đảm bảo cho sự tác động của chương trình vào công chúng một cách mạnh mẽ
nhất.
- Cách phân bố chương trình phải hướng tới đông đảo công chúng, được
bắt đầu từ việc lựa chọn thông tin theo cấp độ ý nghĩa chính trị xã hội của các
thông tin đó (phân bố theo nội dung, các giai đoạn chính của nội dung được
phát sóng).
- Tính liên tục của các chương trình được tính bằng đặc điểm tâm lý tiếp
nhận của công chúng, tức là vấn đề thời gian tối ưu để xem chương trình và
qua nó giáo dục thói quen cho công chúng.
Phân bố theo nội dung: là sự phân bổ chương trình theo các địa chỉ cụ
thể vào thời điểm đã dự tính trong ngày. Khi chương trình phát sóng còn hạn
chế, vấn đề đó không đặt ra, nhưng khi truyền hình đã phát sóng liên tục với