1
CÁC PHƯƠNG PHÁP
ĐI TÌM Ý TƯỞNG
SÁNG TẠO
Ths Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu
Ts Huỳnh Văn Sơn
(Biên soạn & Tổng hợp)
(Tài liệu tham khảo môn Tâm lý học sáng tạo
dành cho sinh viên Khoa tâm lý Giáo dục -
trường ĐH Sư phạm Tp.HCM)
2
LỜI NÓI ĐẦU
“CÓ MỘT THỨ MẠNH HƠN TẤT CẢ CÁC ĐẠO QUÂN TR
ÊN
THẾ GIỚI ĐÓ LÀ Ý TƯỞNG, THỜI ĐẠI CỦA Ý TƯỞNG ĐÃ ĐẾN.”
- VICTOR HUGO -
Chắc hẳn trong mỗi chúng ta, kể từ khi còn cắp sách đến trường phổ
thông cho đến những năm tháng lê la trên ghế giảng đường Đại học rồi bước
chân vào đời với biết bao khát khao cháy bỏng về tương lai và những hoài
bão từng ấp ủ… Ắt hẳn cũng như bao người khác, luôn nghe nói đến từ “Ý
TƯỞNG”. Vậy có bao giờ chúng ta chợt hỏi: Ý tưởng là gì và làm sao để có
ý tưởng?
Ý tưởng là hai từ thật ngắn gọn nhưng lại làm cho mỗi người có những
suy nghĩ khác nhau về nó. Ý tưởng - không chỉ ý tưởng về quảng cáo mà
còn là ý tưởng về mọi lĩnh vực trong cuộc sống hàng ngày; đó là hoạt động
của cả một đời người, một công việc không bao giờ dừng lại, một mục tiêu
không bao giờ hoàn toàn thỏa mãn. Một cán bộ kế toán, nhà lập kế hoạch
truyền thông, một nhà nghiên cứu chứ không chỉ là người soạn thảo các
chương trình quảng cáo hay người chỉ đạo nghệ thuật; một người mới vào
nghề hay một người được xem là “gạo cội” chuyên nghiệp và cũng như bao
người khác dù là doanh nhân hay công chức, giáo viên hay nội trợ… tất cả
họ cần biết cách nảy sinh ý tưởng. Tại sao?
Trước tiên, vì ý tưởng mới là bánh xe của sự tiến bộ, khả năng nảy
sinh ý tưởng tốt chính là điều kiện sống còn cho thành công của mỗingười.
Không có ý tưởng đồng nghĩa với sự trì truệ, sự hạn định, sự ngưng đọng
như cái “chết”.
3
Thứ hai, máy vi tính hiện nay đang cáng đáng hầu hết những công
việc tầm thường mà chúng ta phải làm, do đó (ít ra là trên lý thuyết) con
người được tự do và tất nhiên đòi hỏi phải thực hiện công việc lao động sáng
tạo mà máy vi tính không thể đáp ứng. Chỉ có ý tưởng mới là thứ mà máy
móc chưa thể đáp ứng và lẽ đương nhiên, việc tạo ra máy móc cũng là ý
tưởng của con người.
Thứ ba, con người đang sống trong kỷ nguyên mà người ta gọi là “Kỷ
nguyên của thông tin”, một kỷ nguyên luôn yêu cầu dòng chảy liên tục của
những ý tưởng mới nếu muốn khai thác hết tiềm năng của con người và
thành tựu của vận mệnh nhân loại. Chính ý tưởng là sản phẩm hay nguồn tài
nguyên vô tận được khai thác một cách lý thú và vô biên. Nguồn tải sản quý
báu này được xem là một trong những thước đo hiếm thấy để minh chứng về
sự phát triển và sự thành công một cách đúng nghĩa.
Tóm lại, giá trị thật của ý tưởng là vô biên. Không thể đánh giá một
cách đầy đủ hay đúng nghĩa đến mức tròn trĩnh về ý tưởng. Càng không thể
định hình những ý tưởng hay định giá ý tưởng một cách thô thiển vì có
những ý tưởng là vô giá. Những nghiên cứu hay những lý luận về ý tưởng sẽ
giúp mỗi người hiểu sự vật thấu đáo hơn, có những định hướng sâu sắc và lý
thú hơn. Khi những thông tin bùng nổ một cách bất ngờ, những khám phá
chỉ thực có khi được phối hợp với những thông tin khác để hình thành ý
tưởng mới: ý tưởng giải quyết vấn đề; ý tưởng giúp đỡ người khác; ý tưởng
để tiết kiệm, sửa chữa và tạo ra sự vật; ý tưởng làm cho sự vật tốt hơn, rẻ
hơn và có ích hơn; những tưởng có khả năng soi sáng, động viên, tiếp sức,
tạo cảm hứng và làm cho cuộc sống thêm phong phú.
Ý tưởng là một danh từ nhưng ý tưởng cũng chính là một mỹ từ thật
đẹp. Ý tưởng dành cho mỗi người nếu như những cá nhân biết suy nghĩ, biết
cảm xúc, biết trăn trở và biết sáng tạo một cách tích cực. Ý tưởng không tự
4
đến nhưng ý tưởng có thể được gửi trao bằng hình thức thắp sáng niềm đam
mê, khát khao và nỗ lực ý chí. Cuộc sống vẫn ngày ngày diễn ra, mỗi người
sẽ bắt đầu thực hiện những nhiệm vụ khác nhau, mỗi người sẽ có thể có
những sự thay đổi hay phát triển nhưng chắc chắn mọi thứ đó không thể tách
rời ý tưởng. Ý tưởng là ngọn nguồn của mọi thứ trong cuộc sống này hiểu
theo nghĩa rộng của nó là như thế!
Quyển tài liệu này ra đời cũng bắt nguồn từ một ý tưởng. Ý tưởng rất
thú vị đó là ý tưởng tạo ra một tài liệu về ý tưởng. Không hẳn là chưa có
quyển tài liệu nào viết chuyên biệt về quảng cáo, sáng tạo, tư duy sáng tạo
hay những vấn đề có liên quan nhưng một quyển tài liệu chuyên sâu về ý
tưởng quả thật là một ý tưởng thú vị. Tại sao không thực hiện ý tưởng thành
hiện thực? Đó là những suy nghĩ mang tính chất ý tưởng của chúng tôi. Hy
vọng ý tưởng ấy sẽ được đón nhận. Ý tưởng ấy không chỉ là ý tưởng mà nó
đã là một sản phẩm có thật dù rằng những hạn chế hay những thiếu sót của
nó là khó tránh khỏi.
5
CHƯƠNG 1. THẾ NÀO LÀ MỘT Ý TƯỞNG
I. Ý TƯỞNG VÀ Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
Như đã đề cập, khái niệm ý tưởng là một khái niệm hết sức độc đáo.
Khi con người lóe sáng một suy nghĩ, đó cũng là một ý tưởng. Khi con
người quan sát một sự vật hiện tượng xung quanh - đó cũng là ý tưởng. Ý
tưởng luôn hiện hữu trong cuộc sống xung quanh và mỗi người chúng ta
hoàn toàn có thể lấy nó ra một cách hết sức giản đơn. Hãy bắt đầu bằng một
ví dụ trong thực tiễn để thấy rằng ý tưởng là ngọn nguồn của mọi sự sáng tạo
hay mọi thành tựu.
Món ăn mà nhiều người đều có thể dùng hoặc đều phải dùng trong
cuộc sống hiện đại này đó chính là mì gói. Thế nhưng cũng chính khi con
người dùng món này thì chúng ta lại nảy sinh một ý tưởng rằng món mì gói
thật sự có khá nhiều “ưu điểm”nhưng cũng không thể tránh khỏi quá nhiều
khuyết điểm. Hãy liệt kê thật nhiều khuyết điểm của gói mì theo nghĩa chưa
hài lòng về nó và mong muốn nó sẽ được cải tiến một cách thú vị. Từ việc
đánh giá về hình thức bên ngoài cho đến những “phản ánh” về chất lượng
của gói mì đều thể hiện những ý tưởng của con người. Đó chính là: “mì này
sao mà ít hay nhiều thế”, “có quá nhiều dầu”, “mùi có vẻ không thực sự
thơm lắm”, “thiếu chất dinh dưỡng”, “thiếu độ xanh tươi vì không có rau”,
“ăn vào khá nóng”, “có thể tăng cân một cách nhanh chóng”... Tất cả những
điều đó là những yếu tố phục vụ cho ý tưởng đánh giá về gói mì ăn liền. Mọi
thứ chưa dừng lại vì con người vẫn có quyền đưa ra những mong đợi lý
tưởng về gói mì như: “phải chi có thể thêm vài hạt bắp”, “phải chi có thể có
một chiếc tô hay cái muỗng kèm theo”, “phải chi có vài viên thịt băm”,
“phải chi có một chút rau xanh được nén lại”, “phải chi có thể có nhiều chất