CÁC PH
NG PHÁP KHÁM M CH MÁU
ƯƠ
Ạ
I – KHÁM Đ NG M CH Ộ
Ạ
A- CÁC PH
NG PHÁP LÂM SÀNG
ƯƠ
1. Nhìn:
ạ ồ ớ M ch máu có t m quan tr ng ầ m ch, tĩnh m ch, mao m ch, bïch m ch. ạ ọ l n đ i v i h tu n hoàn và toàn thân. M ch máu g m đ ng ộ ạ ố ớ ệ ầ ạ ạ ạ
ủ ng h p suy tu n hoàn ngo i vi ầ ạ m n tính, có th teo ể ạ ợ ườ i da. 1.1. Đ l n c a chi: ộ ớ cơ c ng chân, c ơ ở ẳ chi teo nh trong tr đùi cũng nh mô d ướ ỏ ư
1.2. Màu s c c a da: ắ ủ
là tu n hoàn bình th ng, ơ ầ ề i lao đ ng chân tay nhi u, ườ ở ặ ờ ế ớ nh ng ng ơ ề thì da có màu nâu nh t và m t láng, s vào cũng h i ườ ặ ữ ạ ộ ờ - Màu vàng nh t và h i nóng ạ các chi ti p xúc v i ánh m t tr i nhi u nóng.
- Da đ và nóng h n trong tr ng h p dãn đ ng m ch. ơ ỏ ườ ạ ộ ợ
tu n hoàn kém l u thông ng. - Da tím tái và nh t, s vào th y l nh ợ ấ ạ ch ng t ứ ờ ỏ ầ ư chi b thi u d ị ế ưỡ
ể ệ ề ố ể ạ ớ ư ắ ạ lên ạ ng ườ ắ ộ ắ ữ ủ ứ ắ ọ đ a m t chi lên ng c a chi: ủ ộ ưỡ nh ng ng i b b nh t c đ ng m ch, ườ ị ệ ộ c a chi càng nh t màu khi gi ạ ơ Ta có th dùng nghi m pháp sau đây đ khám v r i lo n dinh d cao trong 30 giây thì chi đó nh t màu so v i bình th ở tuỳ theo m c đ t c, càng t c nghiêm tr ng thì màu s c da cao.
ng h p có u m ch ho c h ng đ ng m ch, ta th y m t u trên đ ng đi c a ườ ạ ặ ạ ấ ồ ộ ộ ườ ủ 1.3. Trong các tr đ ng m ch, khám u này s th y: ạ ợ ẽ ấ ộ
- U m m, đ p theo nh p đ p c a đ ng m ch. ị ủ ề ậ ậ ạ ộ
- S có th th y rung miu n u u to và thành các huy t qu n l n ể ấ ế ờ ở ả ớ ế
ng, đ ng m ch cánh tay, ạ ộ ố ộ ạ ạ ộ ng h p ngo n ngoèo và n y đ p nh p nhàng nom nh con giu n ạ ậ ợ ngoài nông nh đ ng m ch thái d ư ộ ườ ằ ng h p này có th th y nh ng ng ộ ố ữ ặ ể ấ ở ẩ ữ ươ ị ế i x c ng đ ng m ch có huy t ườ ơ ứ ư ạ ợ ộ 1.4. M t s đ ng m ch ở đ ng m ch quay, v.v… có tr u n trên m t da, nh ng tr ườ áp cao.
2. Ph
ươ
ng pháp s : ờ
ng: tr ệ ỗ ế ng h p này x y ra khi b thi u ưỡ ườ ư ể ạ ả ợ ạ ặ ầ ượ ủ i ch làm cho các ph n xa c a chi (ngón tay, ngón chân, các móng) không đ ỗ ồ ị ố ủ ụ ặ ư ừ ạ và trong các tr ng h p r i lo n th n kinh ạ ợ ố ườ ặ ắ ầ ộ 1.5. Phát hi n ch loét ho c ho i th do thi u d ị c đ dinh máu t ủ ng r i b loét, khô móng, r ng móng ho c ho i th t ng đ t c a ngón tay, ngón chân. Lo i d ạ ạ ưỡ này ch y u g p trong b nh viêm t c đ ng m ch ệ v n m ch (b nh Reynaud). ệ ậ ủ ế ạ
t đ da: i b nh, tr t đ ệ ộ ở ệ ộ 1.1. Kh o sát nhi ả th ầ ướ ng ta s b ng mu bàn tay vì ch này nh y c m v i nhi m ch máu, ta c n xe nhi ớ c khi s ỗ ờ ạ ạ chi c a ng ườ ệ ủ t đ xung quanh h n. V mùa rét ta ề ơ ệ ộ ờ ằ ườ ả
ng đ s h i nóng, c dinh d ườ ệ ấ i b nh trong phòng m bình th ộ i đ ng da ng ườ ượ ườ ệ ư ủ ẽ ơ ắ ưỡ ệ ạ nên khám ng n u da l nh là do tu n hoàn đ ng m ch kém nh trong b nh Reynaud, b nh viêm t c đ ng ộ m ch, trong ch ng t ạ đau đ u chi (érythromélalgie). ế ạ ầ ỏ ứ ầ
dùng đ các ngón tay (các ờ ộ ầ ộ hai bên ạ ngón hai, ba b n)ố đ t vào rãnh đ ng m ch ộ ặ ạ ể ờ ạ ạ ẹ ể ờ ộ phía m t cá trong. Nên b t m ch ng, m ch c nh, m t mu chân, m ch chày sau ặ ạ ổ ả ạ ắ ạ ắ ạ ở 1.2. S đ ng m ch: quay phía trên c tay đ s m ch . ngoài đ ng m ch quay có th s đ ng m ch b n, m ch thái d ạ đ so sánh. ươ ể
Khi b t m ch ta s nh n đ nh v : ề ẽ ắ ạ ậ ị
ố ườ ạ ắ ạ ồ ng ng ư ườ ế ị i t p luy n đi n kinh ề ng i ta b t m ch trong m t phút, có th b t m ch trong 30 giây r i nh n k t ế ậ ể ắ ng ườ ạ ạ và th thao nhi u thì m ch ề ả ắ ệ ả ộ ể ế ề ỗ - T n s : th ộ ầ qu v i hai. Nh ng n u nh p tim không đ u thì ph i b t m ch trong c m t phút. Bình th ả ớ m ch đ p t Ở ườ ậ ạ ch m h n. ậ 70 đ n 80 l n m i phút. ầ tr em m ch nhanh h n. ơ ậ ừ ơ Ở ẻ ạ
ng h p c m đ ng, trong khi lao đ ng, khi s t, khi m c b nh ườ ả ợ ệ c ắ ộ ộ ố ngườ M ch tăng trong các tr tuy n giáp tr ng (b nh Basedow) ho c m c b nh tim. ạ ế ệ ệ ạ ắ ặ
M ch ch m d i 60 l n m i phút, có th do ng đ c digitan có b nh phân ly nhĩ – th t. ạ ậ ướ ộ ộ ể ệ ầ ấ ỗ
ườ ị ộ ố ườ ị tim ngo i tâm thu ho c do run th nhĩ ệ làm cho nh p tim r i lo n (g i là ị ể ớ ng h p b nh lý, nh p tim ố ợ ị ạ ọ - Thay đ i v nh p: bình th ổ ề không đ u có th do ề lo n nh p hoàn toàn) (xem ph n r i lo n nh p tim). ị ng nh p tim r t đ u, trong m t s tr ạ ầ ố ấ ề ặ ị ạ ạ
ắ bình th ẳ ấ ổ ề ệ ờ ạ ồ ộ ạ ứ ề ả ng h p tru tim m ch ho c h p h i, m ch n y ơ ứ ố ệ ặ ồ ạ ườ ạ ạ ấ ạ ỏ ợ ng s m ch th y ph ng phiu và có tính ch t đàn - Thay đ i v biên đ và đ ch c: ấ ườ ộ trong tăng huy t áp, g gh và c ng trong b nh x c ng đ ng h i. Khi có b nh: m ch căng ộ ế m ch: m ch nh có khi không s th y trong tr ờ ấ ỵ trong b nh h van đ ng m ch ch . ủ ệ ạ ộ ở
1.3. Nghe đ ng m ch: ộ ạ
c: th ạ ướ c ườ ữ ạ ộ ộ ư ộ c nh ng đ ng m ch có kíc th ượ ộ ng ng ộ ạ ườ ổ ng tuy n giáp tr ng, do l u l i nhi u, ta có ng máu t i ta nghe đ ả ạ ư ượ ể ủ ộ ườ ượ ạ ế ộ th nghe đ ng ộ ể ườ ề ạ ớ - Các đ ng m ch có th nghe đ ạ l n nh đ ng m ch ch , đ ng m ch ph i, đ ng m ch c nh, đ ng m ch cánh tay, đ ng m ch ạ ớ đùi. Trong tr ng h p c ợ m ch tuy n giáp. ế ạ
ườ ặ ố ẹ ố ộ ơ ợ c m t ti ng nh thì tâm thu, riêng ể ủ các đ ng m ch g n tim nh đ ng m ch ch , ầ ở ộ i đòn, ta còn nghe đ ng h p bình th ượ ạ ộ ng: Ta đ t ng nghe vào đ ng m ch, h i đè nh ng nghe, ta có th ạ ỏ ở ạ ư ộ c ti ng th hai là ti ng lan c a ti ng tim ế ạ ủ ạ ế ườ ượ ứ ế - Tr ườ nghe đ ộ ế đ ng m ch c nh, đ ng m ch d ả th hai. ộ ứ
ng h p b nh lý: khi đ t ng nghe và n nh vào đ ng m ch ợ ệ ườ ấ ấ do dòng máu đi v i t c đ nhanh t ổ ắ ẹ ổ ấ ế ỗ ộ ạ ổ đ ng m ch đùi c a ng ủ trong thì tâm tr ỗ ẹ ạ ủ ườ ươ ồ ỗ ạ - Tr ặ ố ộ ti ng th i tâm thu ng n. C ch phát sinh ti ng th i này là ế ơ ế ch h p ra ch r ng. Ta g p ti ng th i này khi nghe ế ở ộ ặ m ch ch , tr ng h p này vì h van máu d n v th t trái ề ấ ở tâm thu, tim l ồ ạ ằ đùi t ạ i ch h p ạ ta th y có th nghe th y m t ộ ể ừ ớ ố ộ i b h van đ ng ộ ườ ị ở ng nên đ n m i thì ế ạ i ho t đ ng bù b ng cách bóp m nh d n máu ra ngo i vi nên khi qua đ ng m ch ộ ỗ ẹ do ta n xu ng thì phát sinh ra ti ng th i. ổ ợ ạ ộ ấ ế ố ớ
ng tuy n giáp tr ng ta nghe đ ng h p c ợ ế ạ ặ ố ượ ế ng ch c năng nên máu t i nhi u ặ c ti ng th i ớ ổ tâm thu khi đ t ng nghe ế ở ề trong tuy n và ch y nhanh ứ ả ườ Trong tr ườ ườ ế vì do tuy n to ra và c m t tuy n ế nên ta nghe đ ế c ti ng th i. ổ ượ
ng h p có các l ườ ộ ế ụ ỗ ộ ợ Trong các tr dòng máu xoáy đi qua ch thông ổ đ ng m ch sang tĩnh m ch. và có s thay đ i áp l c thông đ ng tĩnh m ch, ta nghe th y m t ti ng th i liên t c vì ạ ấ ự khi đi t ừ ộ ạ ổ ự ạ ỗ
ộ ự ộ ự ề ạ th t trái ạ ạ ộ ế ượ i tác d ng c a m t áp l c khi tim ủ ụ ở ạ ự ồ ộ ằ c là do là do khi tim bóp máu t ừ ấ ờ ệ ạ ự ả ủ ự ẩ ế ủ ự ạ ọ ỷ áp l c đ ng m ch tình b ng chi u cao c t thu ộ b đ y vào ị ẩ làm vi c t o ra, đ ng th i cũng do l c co bóp ự l c đ y c a tim và l c ủ ạ ờ ộ ế ế ố ế ạ tim không bóp mà máu ạ ơ ch ng m c nh t đ nh ự ự ở ấ ị ừ ẫ 1.4. Đo áp l c máu đ ng m ch (đo huy t áp): ngân. S dĩ máu ch y trong đ ng m ch đ ả đ ng m ch d ướ ộ ự c a thành m ch làm cho máu ti p t c l u thông, k t qu c a hai l c đó: ế ụ ư ạ ủ co bóp c a thành m ch t o nên m t áp l c máu l u thông g i là huy t áp đ ng m ch. Vì th ạ ộ ngay sau khi tâm thu, huy t áp đ ng m ch cao nh t g i là huy t áp t i đa; đ n th i kỳ tâm ộ ế ế ụ ch y t tr ả ớ ươ v n ch y đ ẫ ả th ng đ ượ ắ ế ư ấ ọ i các mao m ch nh ng ch m h n. Tuy ậ ư ượ m t áp l c c ộ i thi u. ể ố ng dòng máu ti p t c ạ v n duy trì đ c vì ượ c s c c n c a thành m ch, đó là huy t áp t ứ trong h th ng m ch ệ ố ả ủ ế ạ
PH
ƯƠ
Ộ NG PHÁP ĐO HUY T ÁP Đ NG
Ế
M CH Ạ
Có ba ph ng pháp đo: ươ
+ Ph ng pháp s c a Rivai. Rotxi ươ ờ ủ
+ Ph ng pháp nghe c a Korot Kow ươ ủ
+ Ph ng pháp giao đ ng ký c a Pachon. ươ ủ ộ
i b nh: khi đo huy t áp ph i chu n b ng ị ế ị ả ể ẩ ế ườ ả ườ ệ ự ữ ả ạ ậ ệ ả i hay c m đ ng; n u ng ộ ườ ơ ả ế ạ ự ự ạ ộ ộ i b nh yên i b nh, gi i thích đ ng ườ ệ i b nh lo l ng s làm cho áp l c đ ng ộ ắ ơ ả t áp l c đ ng m ch c b n ạ ộ ệ c trong các đi u ki n ề ườ ệ i ta phân bi áp l c đo đ ự ẽ ự ượ - Chu n b ng ườ ệ ẩ tâm khi đo, nh t là nh ng ng ấ m ch tăng lên, k t qu không đúng. Chính vì v y ng và áp l c đ ng m ch lâm th i. Áp l c đ ng m ch c b n là ờ sau:
i b nh v a ng xong m t đêm ngon gi c trong m t phòng yên tĩnh (ph i dùng thêm ả ộ ườ ệ ừ ủ ấ i, xong l c suy nghĩ gì. + Ng thu c an th n), sáng d y n u c n thì đi gi ố ộ ầ ế ầ ậ ả ạ ằ i n m ngh không đ ỉ ượ
i b nh đ c gi i thích và bi c s đ c đo huy t áp và cũng đã quen v i cách đo ườ ệ ượ ả t tr ế ướ ẽ ượ ế ớ + Ng r i.ồ
i b nh đã bi c, đ n đo kh n tr ườ ế ờ ườ ệ t tr ế ướ ế ẩ ươ ng + Ng không nói chuy n v i ng i b nh. i đ n đo huy t áp cũng là ngu i mà ng ườ ệ ế ớ ệ
Còn trong th c t b nh ph ng ng i ta ch đo huy t áp ự ế ở ệ ỏ ườ ế ỉ trong các đi u ki n sau: ề ệ
+ Cũng chu n b ng i b nh tr c. ẩ ị ườ ệ ướ
+ Ng i b nh đ c n m ườ ệ ượ ằ tho i mái. ả
l n đo sau (vì ng i b nh đã quen). + Nên l y k t qu các ế ấ ả ầ ườ ệ
Nguyên t c chung cho các ph ng pháp đo là máy đo ph i đ đ cao ngang v i m c tim. ắ ươ ả ể ở ộ ứ ớ
ấ ự ươ ờ ạ ồ ơ ơ ủ ắ n p khu u tr lên, bo m h i vào túi cao su đ ng th i ơ ỷ ọ ả ế ữ i đo k t ự ộ ặ ố
ư ở ỷ ạ ấ ậ i đa r i, ta l t s t ượ ố ố ồ ấ ạ ệ ạ ầ t ạ ố ế ộ i co giãn đ i đa thì c, ế ả ằ ờ ấ ứ ộ ấ ẹ i đa, đè b p ậ ắ ầ máu ch y qua nên ta không s th y m ch n a, đ n lúc ta h áp l c ự ạ ờ ấ ượ máu ứ ạ ố ế ậ ả ư ậ ự ạ ướ ự ố ế ể ạ ộ ậ ươ ủ ỷ ả ả ố ọ i thi u. Vì v y ngày nay ng ề ậ ỏ ơ ộ ấ đ c k t qu trong c t thu ngân ế khi xác đ nh s t ố ố i thi u. Ph ể i ta ườ ộ ể ậ ị - Đo huy t áp b ng ph ế ng pháp s m ch máu: qu n bao cao su đ ng h i c a máy đo huy t ằ ế ủ ờ b t m ch quay c a áp vào cánh tay t ạ ừ ế ớ ố ố tay đo cho đ n lúc không th y m ch đ p n a thì đ c k t qu trên c t thu ngân i ng v i s t ứ ự ế qu b ng cách v n c tháo h i ra cho áp l c đa, sau khi áp l c v ơ ạ i thích các hi n h xu ng ệ ậ mà ta s th y t c là s t ố đ n lúc l i xu t hi n m ch đ p i đa. Ta gi ố ố ả ế ạ ạ đ ng m ch ng này nh sau: lúc đ u áp l c trong bao cao su còn th p ch a v t t huy t áp ế ượ ư ượ ự ớ lúc áp l cự trong túi b t đ u v i nên ta s th y m ch đ p, sau t ượ huy t áp t ờ ấ ế đ ng m ch không cho ữ ạ ả ạ t i m c ngang huy t áp thành m ch l trong túi cao su xu ng t ớ ạ ố ơ trong bao cao su, đo i s th y m ch đ p. Đ n đây ta ti p t c tháo h i ch y qua m ch mà ta l ế ạ ạ ờ ấ ế ụ ạ ấ i bao cao su, vì v y s m ch lúc này m nh nh t, áp l c h d n, thành m ch nh b p b nh d ờ ạ ạ ầ ạ i thi u c a đ ng m ch, biên đ đ p m ch đ t đ n lúc áp l c trong bao cao su nh h n áp l c t ộ ạ ự ng pháp đo nhiên gi m h n xu ng, lúc y là s t ố ố ẳ ổ ế dùng ph bi n này không chính xác, nh t làấ ph ng pháp nghe. ươ
ng pháp nghe: bu c bao cao su c a máy ế ươ ủ đây dùng m t ng nghe ộ ộ ố ặ ở i bao cao su. Khi ta b m d n h i vào bao ườ đ t vào ơ ầ ơ ỷ ế ậ ạ cũng ti n hành ế ằ ng pháp s m ch ờ ạ nh ng ư ươ n p khu u ngay sát b d ở ế ờ ướ ố ế ộ ố ắ ầ ắ ầ ề ế ơ ọ ả ứ ế ụ ề ộ ể ộ không nghe th y ti ng m ch đ p n a ho c chuy n ơ ế ữ ạ ạ ậ ặ ơ - Đo huy t áp đ ng m ch b ng ph ộ ạ nh đ i v i ph đo huy t ápế ư ố ớ đ ng đi c a đ ng m ch ạ ộ ủ ằ cho đ n lúc không nghe ti ng đ p qua ng nghe thì b t đ u h áp l c trong bao cao su b ng ự ế đ pậ thì đ c k t qu cách tháo h i ra b i m t c đi u ch nh cho đ n lúc b t đ u nghe th y ti ng ấ ế ỉ ờ trên chi ucao c t thu ngân, đó là s t ế i đa. C ti p t c tháo h i ra, ta s nghe th y các ti ng ấ ẽ ố ố ỷ đ p càng m nh h n, ang h n, r u đ t ng t ộ ơ ậ xu ng r t th p, đó là áp l c t h n âm s c ti ng đ p ấ ắ ấ i thi u. ể ự ố ố ấ ậ ẳ ế ố
ả ầ ả ệ ữ ặ ậ ự ạ ơ ế ứ ừ ẳ ạ ậ ơ ế ỷ đ n m c 180 milimet ch ng h n ta b t đ u nghe th y ti ng đ p, nh ng t ỷ ữ ế ạ ạ ậ ợ ỷ ắ ầ ậ ế ự ế ả ư ố ợ ơ ọ ặ t quá 22mm r i còn nghe ti ng m ch đ p thì ta l i b jm lên n a. Trong khi đó c n chú ý: ph i phát hi n nh ng kho ng im l ng trong khi nghe m ch đ p. Ví d : ụ ự i đa, ta tháo h i ra, áp l c khi b m h i vào cho áp l c trong bao cao su lên quá huy t áp t ố ơ ế 160 đ n xu ng,ố ế ư ấ i m c ạ i ứ 140ml thu ngân, ta l 140ml thu ngân, ta không nghe ti ng m ch đ p n a, r i d ồ ướ ng h p này n u không b m cho c t thu ngân cao trên 180mm nghe th y m ch đ p. Trong tr ộ ườ ơ ấ ừ ng 140 là s huy t áp t i đa nh ng th c ra s t i đa là trên 180mm. kho ng cách th thì ta t ố ố ố ố ưở h ng khi nghe. Mu n tránh g p tr 140 đ n 160 g i là l ự ng h p này, ta nên b m cho áp l c ườ ỗ ổ ế v ạ ơ ạ ượ ữ ế ậ ồ
g n s t h ng này i thi u, ví d ta đang h áp l c ể ố ố ở ầ ạ ế ng h p l ợ ỗ ổ ậ ữ c ti ng đ p thì ượ ế ế ậ ợ ư ả ặ ự trong bao cao su xu ng,ố ụ ạ i ấ ế t ng h p này n u không ti p t c ế ụ nghe đ ng huy t áp ườ ưở ế i thi u là 60mm; kho ng cách t 90 đ n 70mm ế ự ừ ể ố ố ỷ i thi u. Vì v y mu n tránh các sai sót khi đo huy t áp ta ế ố ậ ể xu ng t ạ cho đ n khi c t thu ngân ố ế ộ ế ộ ỷ ớ i Có tr ườ các ti ng đ p đang rõ, đ n 90mm ta không nghe th y n a nhung đ n quãng 70mm – 60mml ế c. Trong tr nghe đ ượ i thi u là t 90mm thu ngân nh ng th c ra s t ể ố g i là kho ng cách im l ng trên s t ố ố ả ọ nên b m cho thu ngân lên cao g n h t c t và nghe m ch ầ ỷ ơ m c s không. ố ứ
ng pháp đo huy t áp b ng giao đ ng k : (Hình 11).Khi c n bi ộ ằ ươ ạ ế m t đo n chi (đ phát h n có t c m ch ộ ạ ặ ự ừ ắ ạ ở ủ ộ ầ ể ộ ộ ộ ủ ế ộ ế ế c n i li n nhau b i ng ố ề ơ ơ ặ ộ ố ơ ự ế ộ ố ộ ộ ố ẹ ớ ơ ố ể ơ ở ố o1 và v i túi h i b i ng o2. m t ng b m b b m h i ớ t áp l c c a không khí b m vào m t c x dùng ế ể đè b p b ng m t ộ ằ ế túi h i ch ơ ữ ơ ở ố ủ ộ ố ữ ự ở ỉ ổ nh h t áp ộ l c t ng đo n đ ng - Ph ế ế ạ đo n m chạ ho c tìm đ dao đ ng c a thành m ch ệ ạ ộ ở ộ i ta dùng dao đ ng k . Dao đ ng k g m có m t h p kim khí trong đó có m t áp đó không), ng ế ồ ườ ộ ộ k A1, rung đ ng c a áp k chuy n đ n kim K, kim y quay trên m t m t kính đ có chia đ . H p ộ ấ ộ ế kim và áp k đ ế ượ vào c h th ng qua van v, m t áp k A2 cho bi ả ệ ố để tháo b t h i ra: ng o2 n i h p kím vào áp k A1 là m t ng cao su có th nút n và làm cho hai bên không thông v i nhau n a: khi y nh ng thay đ i áp l c ớ ấ ế A2 thôi và kim s giao đ ng m nh. ẽ ả ng đ n áp k ế ưở ạ ộ
ơ ố ơ ỷ ơ ơ ế ự ụ ứ
ẽ ứ ộ ộ i đa ộ ữ ọ ủ ạ ự ạ ặ ố ạ ấ ị ừ ữ ộ ạ ộ ấ ị ế ặ ạ ơ ơ ị ít ta l ừ ộ ộ ộ i tháo h i, ví d đ n 150mm có m t dao đ ng l n ớ ạ ứ ế ụ ớ ả ấ ệ ơ ạ ấ ộ ỗ ầ ế ế i n nút n ỏ ầ ả ắ ầ ỗ i thi u. Sau đó các dao đ ng c a kim có biên đ r t th p r i h t dao đ ng. Tóm l ứ ự ố ộ ấ ể ộ ố ộ ộ ấ ồ ế Cách đo: sau khi bu c túi h i vào đo n chi mà ta mu n đo áp l c máu ta b m không khí vào túi ạ ộ i đa c a máu, ví d m c 220mm thu ngân (khi đó n h i cho đ n khi áp l c cao h n áp l c t ấ ủ ự ố ự ề thì ph iả vào nút n không th y kim dao đ ng n a). N u n nút n mà kim còn giao đ ng nhi u ế ấ ữ ộ ấ ự ấ ta n nút n kim s không dao đ ng ho c ch dao áp l c y b m lên n a cho đ n m c mà ơ ỉ ặ ấ ở ế do m ch ch m vào bìa trên c a túi cao su. M c x tháo đ ng ít, g i là dao đ ng trên s t ộ ạ ở ố ố ố ộ i và n nút n đ theo m t đ n v do dao đ ng h i ra cho áp l c h xu ng t ng cm thì v n c x l ể ộ ơ ố ơ c a kim ( l y kho ng cách gi a hai v ch trên b ng chia đ làm m t đ n v do dao đ ng, ví d ta ụ ị ộ ơ ả ả ộ ủ ạ ho c 3 đo n trên n u kim chuy n d ch 2 đo n ghi 2 đ n v dao đ ng, 3 đ n v dao đ ng v.v… ị ể ộ b ng), ch ng nào dao đ ng kim còn ơ ụ ế i đa. Ta c ti p t c tháo h i ra cho áp l c ự xu t hi n, m c áp l c y là áp l c ngang v i áp l c t ự ố ự ứ ự ấ và ghi các dao đ ng c a và m i l n tháo h i ra ta l thu ngân xu ngố d n t ng cm ủ ơ ỷ ầ ừ kim, ta s th y dao đ ng l n d n cho đ n m c cao nh t r i nh d n và cu i cùng khi áp k ch ỉ ộ ấ ồ ứ ầ ớ ẽ ấ ứ ộ b t đ u gi m đ t ng t. Ta ghi ch đó ng m t m c nào đó ví d 80mmHg ta th y các dao đ ng ụ ộ v i áp l c t ạ i ớ n u ghi các dao đ ng trên m t bi u đ , ta s có 5 vùng (Hình 12) ể ế ấ ộ ồ ủ ẽ ộ ộ
i đa. + Vùng dao đ ng ít trên s t ộ ố ố
+ Vùng dao đ ng tăng đ t bi n, ch b t đ u tăng ng v i huy t ap t i đa. ỗ ắ ầ ứ ế ế ộ ớ ộ ố
+ Vùng dao đ ng l n ớ và không thay đ iổ ng v i áp l c trung bình. ứ ự ớ ộ
+ Vùng dao đ ng gi m đ t ng t, ch cu i ng v i áp l c t ố ứ ự ố ả ộ ộ ớ ộ ỗ i thi u. ể
+ Vùng dao đ ng th p d i m c t ấ ộ ướ ứ ố i thi u. ể
ộ ạ đùi, khoeo, c chân. Ngoài ổ ở ẳ ế ở dùng ế ạ ng pháp nghe n u đo n đ ng m ch đó ể ng pháp nghe, còn các đ ng m ch káhc cũng ổ ươ ạ ươ ạ ẳ ộ : Ta có th đo huy t áp Đo huy t áp các đ ng m ch khác đ ng m ch cánh tay hay đo b ng ph ằ ộ ph ế nghe, còn thì dùng ph ươ c ng tay, ộ ch c ở ớ nông và t l p ứ ở n gpháp dao đ ng k đ đo các đ ng m ch ạ ộ ế ể ạ ễ ể ố đó ph ng phiu d đ ng t ng đo n chi. ở ừ ạ ộ
: ta nghe đ ng m ch chày sau phía sau và 1/3 d i c ng chân ế ở ướ ẳ ở ộ ạ ở trong m t cáắ Đo huy t áp trong.
đây i đa h n s t i đa ả ế ể ố ố ế ở ở ở ế 1/3 d K t qu : huy t áp tay đ 1cm . v đ dao đ ng đ ng m ch ề ộ tay có th s t đây nói chung b ng huy t áp ở i chân b ng ½ hay 2/3 dao đ ng ằ ướ ằ ạ ơ ộ ố ố tay. ở ộ ộ ở ộ
Đo huy t áp đ ng m ch khoeo: đ t ng nghe hõm khoeo. ế ở ộ ặ ố ạ ở
tay 2cm; s t i thi u h n ơ ở ố ố ơ ở ể ạ tay 1cm. ch s dao đ ng đ ng m ch ỉ ố ộ ộ i đa h n tay. K t qu : ả s t ế nh ng t t ự ươ ố ố ư ở
1/3 d i đùi: đây th ng ch đo đ dao đ ng m nh ế ở ướ ở ườ ạ và nó b ng đ dao đ ng ằ ộ ộ ộ ộ ỉ ở Đo huy t áp tay.
t ng n i ta đ xem đ ng m ch ủ ế ầ ạ t c m t ph n hay t c toàn ph n, ừ ể ắ ầ ắ ơ ộ ộ L i ích c a vi c đo huy t áp ệ ch n đoán v trí t c c a đ ng m ch ắ ợ ẩ ủ ộ ị ị ạ đ quy t đ nh ch đ đi u tr . ế ộ ề ế ị ể
B – KHÁM Đ NG M CH B NG D NG C Ạ
Ộ
Ụ
Ằ
Ụ
n gpháp ụ ố nh tron gph ư ấ ả ơ ắ ụ ồ ộ đo n nào, các nhánh bên phát tri n t t không? ị ắ ở ể ố ấ . Nguyên t c gi ng 1. Ch p đ ng m ch ạ sau khi m ch t c n quang ươ ộ ch p bu ng tim và m ch l n, dùng đ xác đ nh xem ị ứ đ ng m ch có b t c không, có b đ t ị ắ ạ ớ ạ không (ví d sau ch n th ươ ạ ụ ng pháp đi u tr . T đó ta quy t đ nh ph ị ươ ể ng); n u t c thì t c ế ắ ề ế ị ừ
ộ ườ ệ ạ ộ ộ ặ ờ ộ ả ơ i ta có th phát hi n các u m ch, m t túi phình đ n gm ch ạ ạ ạ ạ ạ ạ ộ ộ ụ ủ ể ả Cũng nh ch p đ ng m ch, ng ể ụ ố c nh m ch đè ép làm c n tr tu n hoàn đ ng m ch. Do đó ng ho c m t u i ta b m thu c ở ạ ườ ở ầ c n quang vào đ ng m ch c nh, ch p các nhánh c a đ ng m ch não đ ch n đoán các b nh ệ ả ấ ộ m ch máu não, u não,v.v…. ạ
ộ ể ặ ộ i ta dùng m t máy g i là đ ng m ch ký đ t vào rãnh m ch đ ghi, dao ạ ộ ủ i ta s phân tích hình d ng, biên đ c a ọ ể ạ ạ ạ ộ ườ ẽ ồ 2. Đ ng m ch đ : ồ Ng ườ đ ng c a đ ng m ch s đ ẽ ượ ạ đ ng m ch đ , đ ch n đoán m t s b nh. ẩ ồ ể ộ c ghi lên m t bi u đ , ng ộ ộ ố ệ ủ ạ ộ ộ
II – KHÁM TĨNH M CH Ạ
A- KHÁM LÂM SÀNG
1. Nhìn:
- Tĩnh m ch n i to và quăn queo chân trong tr ng h p giãn tĩnh m ch. ạ ổ ở ườ ạ ợ
- Cũng có tr ng h p tĩnh m ch n i to là bi u hi n th phát ườ ứ ệ ể ạ ợ ổ c a m t b nh khác nh : ư ộ ệ ủ
+ Tĩnh m ch c n i trong suy tim. ổ ổ ạ
ng h p x gan teo, chèn ép tĩnh m ch l n, viêm t c tĩnh m ch l n b n trong,v.v… các ợ ườ ơ ớ ệ nhánh bên ể ắ ớ ổ ụ g i là tu n hoàn bàng b ng ạ ọ ầ h .ệ + Các tr ạ tĩnh m ch ngoài nông n i lên và phát tri n các ổ ạ i ta chia làm ba lo i: Ng ạ ườ
ầ l ứ ạ ệ ặ ạ ơ ệ ụ ể ổ ủ G p trong b nh x gan, máu trong tĩnh m ch gánh ệ ủ ơ l ứ ạ ủ ướ ủ ạ ạ ề ở ủ ả h s i, các nhánh bên xu t hi n i đi vào các nhánh ph đ đ vào tĩnh m ch ch trên hay ch d ố ở ạ ườ ủ ướ ầ i. Trong lo i tu n n ph i (n i tĩnh m ch ạ ố ệ ở ấ ạ ệ ầ ủ ạ ấ i r n (n i tĩnh m ch gánh v i tĩnh m ch c d i). 1.2. Tu n hoàn bàng h gánh ch : i đi ạ vào các nhánh ph đ đ vào tĩnh m ch ch . G p trong các b nh x gan, máu trong tĩnh m ch ặ ạ gánh ụ ể ổ hoàn gánh ch trên, các nhánh bên xu t hi n nhi u trên r n, gánh v i tĩnh m ch ch trên). Trong lo i tu n hoàn gánh ch d d ớ ớ ướ ố ủ ướ ạ ạ ố
ng h p chèn ép ho c ầ ệ ườ ợ ắ ạ ặ bên b n, hai bên b ng d ặ viêm t c tĩnh m ch ch c lên trên (các nhánh n i t ướ ủ g p trong các tr ệ ở ướ ượ ủ ố ừ i đi lên tĩnh m ch 1.3. Tu n hoàn h ch - ch : i, các nhánh bên xu t hi n d tĩnh m ch ch ph n d ầ ủ ấ ướ ủ ạ i đi ng ẹ ụ ạ ch ph n trên ch t c). ỗ ắ ủ ầ
g p trong các h i ch ng chèn ép trung th t, tĩnh mch ch ầ ệ ặ ạ ộ ủ ệ ở ủ ả ứ ấ ấ ệ ụ ầ ấ ị 1.4. Tu n hoàn bàng h ch trên: trên b đè, máu đ vào tim ph i qua các nhánh ph . Ta th y tu n hoàn bàng h xu t hi n ổ ng c, ch y u bên ph i, đ ng th i có bi u hi n phù áo khoác, tĩnh m ch c nh n i to. ệ ủ ế ự ể ạ ả ả ồ ờ ổ
2. S : ờ
ể ờ ượ ộ ừ c m t búi các tĩnh m ch giãn ra nh trong tru ng h p giãn tĩnh m ch th ng ư ạ ạ ờ ợ - Ta có th s đ tinh, giãn đám r iố tĩnh m ch khoeo. ạ
thông gi a ng ho p có l ợ ỗ ữ đ ng m ch và tĩnh m ch, ta s th y rung miu ạ ờ ấ ạ ộ ở da g n ch ầ ỗ - Tr ườ thông.
ế ệ ầ ườ ợ ng h p 3. Nghe: N u ch khám đ n thu n h tĩnh m ch có l ơ ỉ thông đ ng tĩnh m ch ạ thì nghe g n ch thông có th có ti ng th i liên t c. ạ thì không dùng cách nghe. Trong tr ế ỗ ụ ể ầ ổ ỗ ộ
áp l c tĩnh m ch đ m b o cho máu ế ạ ả ở tĩnh m ch tr v tim, càng v ở ề ề 4. Đo huy t áp tĩnh m ch: ả g n tim áp l c này càng th p, đ n nhĩ ph i thì áp l c ấ ạ ự tĩnh m ch có th âm. ự ế ạ ả ự ể ầ ạ
tr , ầ ị ở ạ ắ ứ ệ do các b nh suy tim, x gan, chèn ép, ệ ơ Khi tu n hoàn tĩnh m ch b tr ng i( viêm t c, ạ v.v…) thì áp l c tĩnh m ch tăng lên. ạ ự
ng ự ườ ệ ử ằ ố
ớ ứ v i áp k i b nh n m ng a không g i, tay ph i đ t song ạ m c cao ngang v i m c tim. Ta dùng kim c a áp k tĩnh ở ứ ế ế nên có th đ c k t qu tr c ti p ả ặ ế ả ự ể ọ ả ắ ầ ủ ế đ u ng r i kh i ỏ sau khi đ c k t qu l n đ u ta tháo ỉ ầ ố ủ ả ầ ạ ế ả ờ ế ữ ư ầ ế ế ả ầ ố ế ớ ỉ ế tay 8-14cm n chân 10-20cm n c. Bình th ng pháp đo áp l c tĩnh m ch: 4.1. Ph ươ song v i c th , kê m t g i đ tay ớ ơ ể ộ ố ể m chạ ch c th ng vào tĩnh m ch, vì kim này thông ớ ẳ ọ ạ trên áp k . Mu n có k t qu ch c ch n thì ố ọ ế t máu ch y ra, lúc y áp k không thông v i tĩnh m ch n a nên kim c a áp k ch kim đ vài gi ọ ể i ch k t qu đúng nh l n đ u là đúng. Áp số không, ta l ạ ắ ố c. c, ng l c tĩnh m ch tính b ng centimet n ướ ướ ở ằ ự ắ ấ i l p ng vào đ c kim, n u áp k l ế ạ ườ ướ ạ ở
i ta còn đo b ng áp k có c t n c, áp k này n i v i m t ng cao su ố ớ ộ ố ế ằ ạ ể ở ầ ắ ộ ạ tác d ng làm cho c t đ u l p kim đ ụ c thông v i kim dâng lên cao, ta đ c k t qu b ng chi u cao c t n c đó. Ng ộ ướ ườ ch c vào tĩnh m ch, khi kim đã đ a vào tĩnh m ch, do áp l c tĩnh m ch ư ọ n ướ ế ạ ả ằ ộ ướ ự ề ế ớ ọ
n gan: ế ạ ạ khi đo huy t áp tĩnh m ch xong ta đ nguyên kim trong tĩnh m ch ng khi n nh v y, áp ấ ấ ư ậ ườ ụ ấ i bình th ng Ở ườ ng khi ta nh c tay lên. 4.2. Nghi m pháp ệ và dùng gan bàn tay n đ u và liên t c lên vùng gan. ề l c máu tĩnh m ch ườ ự ạ xu ng m t ít ố ộ r i tr l ồ ở ạ ể i bình th ấ
ấ i suy tim, khi n gan, huy t áp tĩnh m ch tăng lên, ế ạ ầ ng này sau đó tr l ở ạ ầ ở ở ề ấ ậ ậ ư tr v nhĩ ph i tăng lên nh ng tâm th t ph i đã suy không đ s c ở ề ấ ở ề ị ố ệ ượ ủ ứ đ y h t l ẩ và ti p đó làm tăng áp l c đây i d n tr s ban đ u khi vì khi ế ượ ng ự trong ả nhĩ ph i làm tăng áp l c ự ở ứ ở ế ng Ở ườ b tay ra, nh ng tr v r t ch m, tim càng suy tr v càng ch m. S dĩ có hi n t ỏ n gan máu ấ ư ả máu thêm y cho nên máu ấ các tĩnh m ch ch và huy t áp tĩnh m ch ngo i vi. ế ạ ả ạ ủ ạ
i bình th ả ấ ườ ở ả dù ta ti p t c n gan lâu (vì ạ ng ngay ạ i bình th ạ ổ ph n x gan- tĩnh m ch c nh: ườ ấ ng ườ ế ụ ấ ả ườ ẽ ổ ấ ạ ổ ơ ạ ỏ ẹ ư ấ ả ầ ố ỏ i m c bình th Trong khi n gan, chúng ta còn kh o sát ng khi ả n gan làm tĩnh m ch c nh n i lên nh ng tr l ư ấ ở ạ ả i suy tim, khi n gan, tĩnh m ch c nh s n i r t to và ng th t ph i đ y máu đi nhanh). Trái l i ạ ở ả ẩ ấ ạ ả n gan lâu, tĩnh m ch c nh càng n i h n, sau khi b tay n gan, tĩnh m ch c nh n u càng gi ấ ả ữ ấ ế x p xu ng d n lâu h n, sau khi b tay n gan, tĩnh m ch c nh x p xu ng d n nh ng lâu m i ớ ẹ ố ạ ầ tr l ở ạ ơ ng. ườ ứ
ữ ủ ệ ể ệ ể ả ạ ơ trong giai đo nạ Đây là nh ng bi n pháp đ n gi n đ phát hi n tình tr ng th u năng c a c tim ch a tăng huy t áp tĩnh m ch. ế ơ ạ ư
B- KHÁM TĨNH M CH B NG D NG C Ạ
Ụ
Ằ
Ụ
ạ ụ ạ ở ớ ủ ụ ệ ệ ặ ậ ạ 1. Ch p tĩnh m ch sau khi b m thu c c n quang: m ch r i ch p. Ph ồ ươ c nh ng t sâu, phát hi n đ ữ ượ hi n chính xác ỗ ắ ữ tiêm vào tĩnh Dùng ch t c n quang có iod ấ ả ả ố ơ cũng nh l pư ớ t s +phân b các tĩnh m ch l p nông ng pháp này cho bi ế ự ạ ố ng b m sinh ho c ho c h u phát c a h tĩnh m ch, phát t b t th ặ ẩ ườ ậ ấ nh ng ch t c c a tĩnh m ch. ủ ệ ạ
2. Tĩnh m ch đ : i ta dùng m t máy ghi th t nh y có th ghi đ c ồ Ng ạ ườ ể ậ ậ ộ ượ tĩnh m ch đ . ồ ạ
