Cẩn thận dùng thuốc trong
nhiễm độc thai
Nhiễm độc thai có biểu hiện: tăng huyết áp cộng với phù hoặc
protein niệu cao cộng với phù hoặc cả tăng huyết áp, protein niệu cao.
Khi có thai, cơ thể thường dự trữ thêm nước dùng cho mẹ và thai nên
có phù ít hay nhiều.
Khi nào được xem là nhiễm độc thai?
Nhiễm độc thai có biểu hiện: tăng huyết áp cộng với phù hoặc protein
niệu cao cộng với phù hoặc cả tăng huyết áp, protein niệu cao. Khi có thai,
cơ thể thường dự trữ thêm nước dùng cho mẹ và thai nên có phù ít hay
nhiều. Phù chỉ là một dấu hiệu báo động chứ không phải là yếu tố xác định
nhiễm độc thai. Không được dùng bất cứ thuốc nào chống phù.
Cho đến nay vẫn chưa hiểu rõ vì sao có nhiễm độc thai. Những lý do
nêu lên như dinh dưỡng, rối loạn đông máu, di truyền... chỉ có tính giả thiết.
Vì thế khó biết trước người nào sẽ bị nhiễm độc thai.
Nhiễm độc thai gây nên các tai biến nguy hiểm có thể dẫn đến các kết
cục bi thảm... Bà mẹ có thể bị co giật (sản giật), ngợp thở (phù phổi cấp),
đứt mạch máu não, suy tim, suy thận, nặng nhất là tử vong. Thai có nguy cơ
chậm tăng trưởng, èo ợt, yếu, suy thai, nặng hơn nữa là chết thai. Có những
trường hợp chết cả mẹ lẫn con.
Người bệnh, nhân viên y tế tuyến dưới cần thấy tính nghiêm trọng của
nhiễm độc thai, bằng mọi cách đưa người bệnh đến điều trị sớm, tích cực tại
các bệnh viện.
Những sai lầm cần tránh trong dùng thuốc
Trong nhiễm độc thai cần dùng một số thuốc nhưng dùng không đúng
sẽ làm nhiễm độc thai diễn biến theo chiều hướng xấu:
Tuyệt đối không dùng thuốc lợi niệu
Khi nhiễm độc thai nước bị thất thoát ra ngoài hệ tuần hoàn và nằm ở
dưới da nên nhìn bề ngoài thấy phù nhưng thật ra do sự thất thoát nước như
thế nên máu đã bị cô đặc hơn bình thường. Nếu dùng thuốc lợi tiểu thì nước
càng bị thất thoát nhiều hơn và máu sẽ cô đặc hơn, kèm theo sự mất một số
chất, gây nên tình trạng rối loạn cân bằng nước - chất điện giải. Điều này
không chỉ xảy ra khi dùng các thuốc lợi tiểu bằng hóa dược mạnh như
hydrochlorothiazid mà còn xảy ra ngay cả khi dùng các thuốc lợi tiểu bằng
thảo dược như bông mã đề, râu ngô, cây râu mèo.
Cân nhắc kỹ khi dùng thuốc hạ áp:
Huyết áp hơi cao ở người có thai là cần thiết để có thể bơm nhanh
máu đến nhau thai, đem chất dinh dưỡng và dưỡng khí đến nuôi thai. Tất cả
các loại thuốc hạ áp đều gây giảm áp lực máu, dẫn tới giảm lượng máu đến
nhau thai và do thế sẽ làm giảm chất dinh dưỡng và dưỡng khí nuôi thai,
làm cho thai chậm phát triển, èo ợt, thậm chí là có khuyết tật. Vì lẽ này
không nên dùng thuốc hạ áp khi huyết áp tăng nhưng chưa đến mức nguy
hiểm. Các thầy thuốc khuyên chỉ dùng thuốc khi huyết áp quá cao.
Cần thiết và thận trọng khi dùng thuốc chống sản giật:
Sản giật là một tai biến nặng làm cho nhiễm độc thai diễn tiến xấu hơn
trong đó có việc dọa sẩy thai. Cần thiết phải dùng thuốc phòng chống sản
giật.
- Magiesium sulfat là thuốc cổ điển đến nay vẫn dùng vì vừa dự
phòng vừa chống được sản giật. Đây là thuốc mạnh nếu dùng liều quá cao
sẽ làm tăng cao nồng độ magnesium máu, gây đổ mồ hôi, trụy tuần hoàn,
mất phản xạ, yếu cơ, suy giảm chức năng tim và thần kinh trung ương.
Trong sản giật chức năng thận không bị rối loạn, magnesium sulfat vẫn bài
tiết nhanh không gây nhiễm độc thận, nhưng với những người vốn có chức
năng thận suy giảm thì sự bài tiết bị hạn chế, nồng độ magnesiumsulfat máu
sẽ cao, dễ dẫn đến những tai biến nói trên. Tuyến y tế cơ sở được trang bị
thuốc này, có thể dùng khi cấp cứu, nhưng cần thận trọng.
- Nifedipin sulfat là thuốc dùng phổ biến trong bệnh tim mạch. Trên
người, do làm hạ huyết áp mạnh nên làm giảm tưới máu tử cung gây thiếu
dinh dưỡng, thiếu ôxy cho thai. Mặt khác tuy chưa có bằng chứng trên người
nhưng trên súc vật thí nghiệm, nifedipin sulfat làm rối loạn tưới máu tử cung
gây quái thai (bất thường ở đầu chi ở chuột, thỏ; chết phôi và thai ở chuột
lang, chuột nhắt, thỏ; làm cho kích thước nhau thai nhỏ lại, nhung mao kém
phát triển ở khỉ, làm cho thời gian mang thai kéo dài, giảm khả năng sống
sót ở chuột sơ sinh). Vì thế trong tất cả các tài liệu chuyên môn đều ghi
“không nên dùng nifedipin cho người mang thai trong suốt thai kỳ”.
Tuy nhiên, nifedipin sulat có một dược tính có lợi: chặn dòng đi của
calcium qua màng tế bào, làm giảm calcium trong tương bào, dẫn đến giãn
tử cung, chống các cơn gò tử cung, co giật, chống dọa sẩy thai. Thuốc làm
giảm cơn co thắt, cơn gò tử cung sớm, làm tăng đáng kể thời gian lưu thai,
nhưng lại không làm kéo dài quá trình chuyển dạ, không gây tai biến cho
thai nhi. So với một số thuốc chống dọa sẩy thai trước đây thì nifedipin tốt
hơn. Vì vậy nhiều nước cho dùng nifedipin sulfat chống dọa sẩy thai và coi
là một chỉ định chính.
Trong nhiễm độc thai, thầy thuốc cho dùng nifedipin với mục đích hạ
huyết áp chống co giật, chống dọa sẩy thai. Người bệnh cần hiểu điều này để
yên tâm. Nhưng đây là một thuốc khó dùng. Việc dùng nó chỉ có thể thực
hiện được với các thầy thuốc chuyên khoa tại bệnh viện có đủ điều kiện, ở
tuyến y tế cơ sở không nên dùng.
Người mang thai cần thử protein niệu, đo huyết áp ở tuyến y tế cơ sở.
Khi thấy huyết áp, protein niệu không bình thường cần đến ngay các bệnh
viện để khám xem có bị nhiễm độc thai không? Nếu có thì phải điều trị theo
hướng dẫn của thầy thuốc chuyên khoa, tốt hơn nữa là điều trị nội trú.
Nhiễm độc thai có thể gây rủi ro, nhưng nếu phát hiện điều trị sớm, tích cực,
đúng tuyến, trong nhiều trường hợp thường cho hiệu quả tốt. Ngay cả trường
hợp bị rủi ro, sau khi điều trị khoảng 6 tuần mọi cơ quan sẽ trở lại bình
thường, nếu huyết áp không còn cao, thì vẫn có thể có thai lại. Không nên
ám ảnh với thất bại do lần có thai trước.
