Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 6)

Chia sẻ: Romano Romano | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

259
lượt xem 55
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng phương pháp Chăm sóc sức khỏe phụ nữ . Nội dung bài 6 trình bày về Các dị tật bẩm sinh ở đường sinh dục. Tài liệu dành cho sinh viên khoa điều dưỡng tham khảo học tập mở mang kiến thức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 6)

B μi 6 C¸c dÞ tËt bÈm sinh cña ®−êng sinh dôc n÷ Môc tiªu 1. M« t¶ ®−îc c¸c dÞ tËt bÈm sinh cña bé phËn sinh dôc n÷. 2. Tr×nh bμy ®−îc h−íng ®iÒu trÞ cña mét sè dÞ tËt bé phËn sinh dôc n÷. DÞ tËt bÈm sinh ®−êng sinh dôc n÷, cã thÓ gÆp ë ®−êng sinh dôc cao vμ ®−êng sinh dôc thÊp. §ã lμ kÕt qu¶ cña nh÷ng rèi lo¹n ë thêi kú ph¸t triÓn bμo thai vμ vÊn ®Ò ®iÒu trÞ th−êng lμ phÉu thuËt. 1. DÞ tËt bÈm sinh ë bé phËn sinh dôc thÊp 1.1. DÞ tËt ë ©m hé − DÞ tËt ë ©m hé th−êng hiÕm vμ nÕu cã th× phøc t¹p. − BiÓu hiÖn l©m sμng th−êng lμ: + ThiÓu s¶n ©m hé, kh«ng cã ©m hé, dÝnh c¸c m«i cña ©m hé. + ¢m hé nèi víi hËu m«n. + ¢m hé nèi trùc tiÕp víi lç niÖu ®¹o, th−êng kÕt hîp víi lç niÖu ®¹o bÞ lÖch. + DÞ d¹ng ©m vËt, ph× ®¹i ©m vËt. Cã thÓ do u buång trøng chÕ tiÕt néi tiÕt tè nam, hay do tuyÕn th−îng thËn. + L−ìng tÝnh − Nh×n chung dÞ tËt bÈm sinh ©m hé cã hai nhãm chÝnh, ®ã lμ: n÷ d¹ng nam hay nam d¹ng n÷. + N÷ d¹ng nam: ®ã lμ nh÷ng c¸ thÓ cã buång trøng, nh−ng cã nhiÒu hay Ýt nh÷ng tÝnh chÊt sinh dôc nam nh− lμ: ©m vËt to hay qu¸ to, hai m«i lín dÝnh nhau, hoÆc do niÖu ®¹o kÐo dμi dÉn ®Õn lç ®¸i bÞ l¹c chç. + Nam d¹ng n÷: ®ã lμ nh÷ng c¸ thÓ cã tinh hoμn, nh−ng cã nhiÒu hay Ýt nh÷ng tÝnh chÊt sinh dôc n÷ nh− lμ: d−¬ng vËt nhá, b×u d¸i teo cßn nhá nh− hai gi¶i x¬, lç ®¸i bÞ l¹c chç ë b×u d¹ng m«i lín. 70
a. Hoµn toµn kh«ng cã ®−êng sinh dôc trõ phÇn ba d−íi cña ©m ®¹o. VÉn cã thÓ giao hîp ®−îc song kh«ng cã kh¶ n¨ng cã thai ®−îc b. Hoµn toµn kh«ng cã ©m ®¹o. ChØ cã mét chç lâm nhÑ s¸t mµng trinh. Kh«ng thÓ giao hîp b×nh th−êng ®−îc c. ©m ®¹o cã v¸ch ng¨n (©m ®¹o kÐp) víi hai cæ tö cung, vÉn cã kh¶ n¨ng cã thai b×nh th−êng vµ ®Î ®−îc H×nh 18: DÞ tËt ©m ®¹o 1.2. DÞ tËt bÈm sinh ©m ®¹o Ng−êi ta ph©n biÖt cã hai lo¹i nh− sau: − Kh«ng cã ©m ®¹o: cã thÓ ®ã lμ héi chøng Rokitanski - Kuster. HoÆc do qu¸ s¶n tuyÕn th−îng thËn bÈm sinh. Cã khi lμ biÓu hiÖn cña tinh hoμn n÷ tÝnh, tr−êng hîp nμy sÏ kh«ng cã kinh. − V¸ch ng¨n ©m ®¹o: cã hai lo¹i th−êng gÆp: + V¸ch ng¨n däc ©m ®¹o, mét phÇn hay toμn thÓ. Khi gÆp tr−êng hîp nμy, cÇn kh¸m thªm ®Ó t×m c¸c dÞ tËt kh¸c n÷a. + V¸ch ng¨n ngang ©m ®¹o: lo¹i th−êng gÆp lμ kh«ng hoμn toμn, vÞ trÝ cña v¸ch ng¨n lμ ë phÇn ba gi÷a, v¸ch ng¨n th−êng th¼ng gãc víi trôc cña ©m ®¹o. §iÒu trÞ lμ phÉu thuËt c¾t bá v¸ch ng¨n, nÕu kh«ng sÏ g©y ®au khi giao hîp, mét ®«i khi g©y v« sinh. 1.3. Mμng trinh kh«ng cã lç 2. DÞ tËt bÈm sinh ë bé phËn sinh dôc cao ë bé phËn sinh dôc cao th−êng gÆp chñ yÕu lμ dÞ tËt sinh dôc tö cung. 2.1. DÞ tËt tö cung Th−êng ®ã lμ hËu qu¶ cña mét sù ngõng ph¸t triÓn mÇm sinh dôc trong bμo thai, th−êng x¶y ra vμo kho¶ng tõ tuÇn thø 7 ®Õn tuÇn thø 17 cña thai nghÐn. Tû lÖ m¾c bÖnh kho¶ng 0,5 - 3 %. 71
2.1.1. C¸c d¹ng bÊt th−êng ë tö cung − BÊt s¶n ë tö cung: sù bÊt s¶n cã thÓ x¶y ra ë hoμn toμn mét bªn tö cung, trªn l©m sμng chóng ta cã thÓ gÆp tö cung mét buång thùc sù, lo¹i nμy th−êng hiÕm, x¶y ra khi mét trong hai nöa cña tö cung bÞ bÊt s¶n. Trong tr−êng hîp nμy, chØ cã mét nöa tö cung, mét vßi trøng vμ mét thËn b×nh th−¬ng. Tuy nhiªn, thØnh tho¶ng ta còng cã thÓ gÆp phÝa bªn ®èi diÖn cã mét d¶i x¬ nhá, cã thÓ gÆp phÇn phô vμ èng dÉn trøng. − BÊt s¶n tö cung mét bªn, cã thÓ lμ kh«ng hoμn toμn, ®ã lμ tr−êng hîp tö cung hai buång, mét bªn ph¸t triÓn b×nh th−êng, mét bªn nhi tÝnh céng víi phÇn phô b×nh th−êng, bÖnh nh©n nμy cã thÓ cã thai vμ còng cã thÓ cã c¸c biÕn chøng cña thai nghÐn, nh− vì tö cung… − Tö cung hai sõng, hai cæ: tr−êng hîp nμy, hai cæ, hai th©n tö cung hoμn toμn ®éc lËp nhau. ¢m ®¹o cã thÓ lμ mét hay cã thÓ cã v¸ch ng¨n. − Tö cung hai sõng, mét cæ: tr−êng hîp nμy, chØ cã mét cæ, mét eo tö cung. Hai sõng cña tö cung cã thÓ b»ng nhau hoÆc kh«ng b»ng nhau. − Tö cung cã v¸ch ng¨n: tr−êng hîp nμy bªn ngoμi cña tö cung cã vÎ b×nh th−êng, nh−ng bªn trong buång cña tö cung réng ra, cã mét v¸ch ng¨n chia buång tö cung lμm hai phÇn. V¸ch ng¨n cã thÓ hoμn toμn (®Õn cæ tö cung) hoÆc kh«ng hoμn toμn (chØ ®Õn eo tö cung). DÞ d¹ng nμy, th−êng ®−îc ph¸t hiÖn khi chôp tö cung cã chuÈn bÞ. − Tö cung kÐm ph¸t triÓn: toμn bé tö cung kÐm ph¸t triÓn, cã kÝch th−íc nhá h¬n b×nh th−êng, ta cßn gäi lμ tö cung nhi tÝnh. (a) Tö cung ®«i (b) Tö cung hai sõng Cã hai tö cung, hai cæ Chó ý thÊy cã d©y tö cung vµ th−êng cã ch»ng, th−êng ch¹y hai ©m ®¹o. Mét vµi t¸c tõ trùc trµng tíi gi¶ gäi h×nh th¸i nµy lµ bµng quang “tö cung ®«i gi¶” nÕu kh«ng cã hai ©m hé (d) Tö cung cã sõng phô Sõng phô kh«ng cã (c) Tö cung hai cæ tö cung. NÕu cã s−ng,hai cæ hµnh kinh th× sÏ ®−a Cã hai cæ tö cung ®Õn t×nh tr¹ng kinh Èn vµ hai th©n tö cung dÝnh vµo nhau Tinh trïng cã thÓ tíi ®−îc sõng nµy H×nh 19: C¸c dÞ tËt cña tö cung 2.1.2. C¸c dÊu hiÖu l©m sμng DÞ tËt bÈm sinh tö cung th−êng ®−îc ph¸t hiÖn trong nh÷ng hoμn c¶nh kh¸c nhau nh− sau: 72
− Giao hîp ®au, rèi lo¹n kinh nguyÖt, ®«i khi lμ v« sinh. − S¶y thai liªn tiÕp (tuæi thai ngμy cμng muén). − §Î non. − Ng«i bÊt th−êng nh− ng«i m«ng , ng«i ngang. − BÊt th−êng trong khi chuyÓn d¹ nh−: ®Î khã c¬ häc, hoÆc rau m¾c kÑt trong tr−êng hîp tö cung cã v¸ch ng¨n. 2.1.3. ChÈn ®o¸n − ChÈn ®o¸n th−êng dùa vμo c¸c xÐt nghiÖm bæ sung nh−: − Chôp tö cung, èng dÉn trøng cã chuÈn bÞ. − Néi soi. 2.1.4. H−íng xö trÝ Ngoμi c¸c biÕn chøng cÊp cøu nh− ø m¸u kinh, th× vÊn ®Ò xö trÝ b»ng ngo¹i khoa hoÆc ®iÒu trÞ néi tiÕt sÏ ®−îc ®Æt ra trong nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ. 2.2. DÞ tËt bÈm sinh èng dÉn trøng §èi víi èng dÉn trøng c¸c dÞ tËt cã thÓ gÆp lμ: kh«ng cã mét bªn èng dÉn trøng, loa èng dÉn trøng cã c¸c lç phô, c¸c tói thõa ë èng dÉn trøng hoÆc thiÓu s¶n èng dÉn trøng. 2.3. DÞ tËt buång trøng §ã lμ c¸c bÊt th−êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh−: thiÓu s¶n buång trøng, buång trøng cã d¹ng tr¸i chμ lμ, h×nh d¶i x¬. 3. Ch¨m sãc DÞ tËt bÈm sinh ®−êng sinh dôc n÷ lμ bÖnh Ýt gÆp. Ng−êi hé sinh cÇn ph¸t hiÖn sím c¸c dÞ tËt, chuyÓn tuyÕn cã kh¶ n¨ng phÉu thuËt. NÕu ë tuyÕn cã phÉu thuËt th× qu¸ tr×nh ch¨m sãc tr−íc mæ vμ sau mæ theo quy tr×nh ch¨m sãc. 3.1. NhËn ®Þnh − Tuæi cña bÖnh nh©n: cã nh÷ng dÞ d¹ng ph¸t hiÖn sím khi cßn nhá nh−ng cã nhiÒu dÞ tËt chØ ph¸t hiÖn ra khi trÎ ®· lín kh«ng hμnh kinh hoÆc cã nh÷ng ng−êi cã chång nh−ng kh«ng cã ©m ®¹o hoÆc khi sinh ®Î míi ph¸t hiÖn ra nh÷ng dÞ tËt bÈm sinh ®−êng sinh dôc. − Lo¹i dÞ d¹ng: dÞ d¹ng ®¬n thuÇn hay phèi hîp, phøc t¹p hay ®¬n gi¶n, cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn sinh ho¹t vμ cuéc sèng hay Ýt. 73
− Lo¹i dÞ d¹ng cã gi¶i quyÕt ®−îc hay kh«ng, nÕu gi¶i quyÕt ®−îc th× tèt nhÊt ë thêi ®iÓm nμo? 3.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc - nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc − ¢m hé hoÆc tiÕt niÖu bÊt th−êng − Kh«ng hμnh kinh − Kh«ng giao hîp ®−îc − Kh«ng râ giíi, sinh dôc phô kh«ng ph¸t triÓn − V« sinh − T©m lý ng−êi bÖnh 3.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc − T− vÊn cho bÖnh nh©n c¸ch ch¨m sãc b¶n th©n, ®Æc biÖt liªn quan nh÷ng bÊt th−êng − T− vÊn thêi ®iÓm cã thÓ phÉu thuËt, gi¶i quyÕt ®−îc trong nh÷ng tr−êng hîp cã thÓ. − T− vÊn c¸ch ch¨m sãc cho nh÷ng tr−êng hîp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc b»ng phÉu thuËt. 3.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc − T− vÊn cho c¸c bμ mÑ tõ khi mang thai c¸ch ch¨m sãc theo dâi c¸c con m×nh ®Ó ph¸t hiÖn sím nh÷ng bÊt th−êng. Khi ®· ph¸t hiÖn ra cÇn sím ®−a ®Õn c¸c c¬ së y tÕ ®Ó x¸c ®Þnh ph©n lo¹i dÞ tËt vμ x¸c ®Þnh thêi ®iÓm còng nh− kh¶ n¨ng cã thÓ ®iÒu trÞ ®−îc. − T− vÊn cho c¸ nh©n c¸ch ch¨m sãc cho b¶n th©n vμ chän thêi ®iÓm thÝch hîp gi¶i quyÕt c¨n nguyªn theo hÑn cña b¸c sÜ. − Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt cÇn th¶o luËn chu ®¸o víi ng−êi bÖnh 3.5. §¸nh gi¸ − NÕu ph¸t hiÖn sím dÞ tËt, gi¶i quyÕt sím sÏ tèt cho bÖnh nh©n, quyÕt ®Þnh h«n nh©n. − Tr−êng hîp kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cÇn t− vÊn cho bÖnh nh©n vμ gia ®×nh c¸ch ch¨m sãc vμ chÊp nhËn ®Ó hoμ nhËp céng ®ång. 74
Tù l−îng gi¸ Tr¶ lêi ng¾n c¸c c©u tõ 1-2 C©u 1. KÓ tªn 3 h×nh th¸i dÞ tËt c¬ quan sinh dôc cao. A. B. C. C©u 2. KÓ tªn 5 d¹ng bÊt th−êng ë tö cung A. B. C. D. E. C©u 3. Tr×nh bμy h−íng xö trÝ mét sè dÞ tËt ®−êng sinh dôc n÷ Ph©n biÖt §óng - Sai trong c¸c c©u tõ 4 ®Õn 8 Néi dung §óng Sai C©u 4. TÊt c¶ c¸c v¸ch ng¨n ©m ®¹o chØ ph¸t hiÖn ®−îc khi ®Î. C©u 5. Khi kh¸m thÊy lç niÖu ®¹o lÖch, nªn nghÜ ®Õn dÞ tËt ©m hé. C©u 6. Khi em g¸i trªn 18 tuæi kh«ng cã kinh nguyÖt, ph¶i kiÓm tra xem cã dÞ tËt ë bé phËn sinh dôc kh«ng. C©u 7. TÊt c¶ c¸c dÞ tËt sinh dôc ®Òu cã thÓ g©y ®Î non C©u 8. DÞ tËt tö cung cã thÓ g©y ®Õn ng«i thai bÊt th−êng. 75