T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
275
CHẤT LƯỢNG KHỐI TẾ BÀO GỐC MÁU NGOẠI VI SAU BẢO QUẢN
ĐÔNG LẠNH TẠI NGÂN HÀNG TẾ BÀO GỐC - VIỆN HUYẾT HỌC -
TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG GIAI ĐOẠN 2014 – 2023
Đỗ Quang Linh1, Nguyễn Bá Khanh2, Lê Xuân Thịnh1,
Trần Ngọc Quế1, Nguyễn Hà Thanh2
TÓM TẮT33
Mục tiêu: Đánh giá chất lưng của khối tế
bào gốc tạo máu từ máu ngoại vi sau rã đông tại
Ngân hàng Tế bào gốc – Viện Huyết học -
Truyền máu Trung ương giai đoạn 2014-2023.
Đối tượng và phương pháp: Chúng tôi lựa
chọn 21 mẫu TBG máu ngoại vi đưc rã đông
sau bảo quản đông lạnh không còn chỉ định ứng
dụng lâm sàng đưc lưu trữ tại Viện Huyết học -
Truyền máu Trung ương từ 2014-2020.
Kết quả: Đánh giá 21 đơn vị TBG máu
ngoại sau rã đông, chúng tôi nhận thấy tỷ lệ đối
tưng ngưi hiến là nam giới chiếm 85,70%.
Khối TBG sau rã đông có tỷ lệ sống của tế bào
đánh giá bằng phương pháp Xanhtrypan đạt
70,00%, tỷ lệ sống của tế bào CD34+ đạt
78,20%, tỷ lệ phục hồi tế bào CD34+ đạt
84,52%. Tất cả các mẫu đều còn nguyên vẹn sau
quá trnh lưu trữ và có tạo cụm sau nuôi cấy tế
bào. Tỷ lệ sống của tế bào CD34+ và tỷ lệ phục
hồi của tế bào CD34+ đều có xu hướng giảm dần
theo số năm bảo quản.
Kết luận: Quá trnh đánh giá chất lưng mẫu
TBG máu ngoại vi sau rã đông đưc bảo quản tại
1Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương
2Trường Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Đỗ Quang Linh
SĐT: 0368014504
Email: dr.quanglinh.1993@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
Ngân hàng Tế bào gốc cho kết quả tốt, phù hp
để sử dụng cho bệnh nhân.
Từ khoá: Chất lưng tế bào gốc sau rã đông,
tế bào gốc máu ngoại vi, tỷ lệ phục hồi tế bào
CD34+ sau rã đông.
SUMMARY
QUALITY OF PERIPHERAL BLOOD
STEM CELLS AFTER
CRYOPRESERVATION STORAGE AT
STEM CELL BANK - NATIONAL
INSTITUTE OF HEMATOLOGY AND
BLOOD TRANSFUSION (2014 – 2023)
Objective: Evaluate the quality of
hematopoietic stem cells from peripheral blood
after thawing at the Stem Cell Bank - National
Institute of Hematology and Blood Transfusion
in the period of 2014-2023
Subjects and methods: We selected 21
samples of peripheral blood stem cells thawed
after cryopreservation that were no longer
indicated for clinical application and stored at the
National Institute of Hematology and Blood
Transfusion from 2014-2020
Results: We evaluated 21 units of peripheral
blood stem cells after thawing, we found that the
proportion of male donors were 85.70%. The
stem cells after thawing had a cell survival rate of
70% assessed by the Trypan blue method,
CD34+ cell survival rate were 78.20%, and
CD34+ cell recovery rate were 84.52%. All
samples were intact after storage and had colony-
forming units after using the CFU assay. The
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
276
survival rate of CD34+ cells and the recovery
rate of CD34+ cells both tend to decrease with
the number of years of storage.
Conclusion: The process of evaluating the
quality of peripheral blood stem cell samples
after thawing stored at the Stem Cell Bank gave
good results, suitable for use in patients.
Keywords: Quality of stem cells after
thawing, peripheral blood stem cells, recovery
rate of CD34+ cells after thawing.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tế bào gốc tạo máu từ máu ngoại vi
(TBG MNV) hiện đang là nguồn TBG tạo
máu đưc ứng dụng nhiều nhất trong phương
pháp ghép TBG để điều trị bệnh với khoảng
50.000 ca ghép mỗi năm điều trị chủ yếu cho
các bệnh lý huyết học [1]. Tại Viện Huyết
học – Truyền máu Trung ương (HH-TM
TW), phương pháp ghép TBG máu ngoại vi
đã đưc ứng dụng trong các bệnh lý huyết
học như lơ-xê-mi cấp, suy tủy xương, u
lympho, đa u tủy xương đem lại đưc nhiều
kết quả đáng khch lệ với khoảng 50 ca ghép
mỗi năm [2]. Khối TBG sau khi thu thập từ
ngưi hiến hoặc bệnh nhân sẽ đưc xử lý,
loại bỏ huyết tương và thêm dung dịch bảo
quản đông lạnh (dimethyl sulfoxide –
DMSO), sau đó đưc bảo quản trong điều
kiện nhiệt độ đông lạnh và có thể lưu trữ lâu
dài trước khi sử dụng. DMSO có vai tr quan
trọng trong quá trnh bảo quản ở nhiệt độ
thấp, nhưng ngưc lại, chúng lại gây tổn
thương tế bào ở nhiệt độ thông thưng [3].
Bên cạnh đó, ngoài tác động của DMSO,
nhiều tác nhân có thể làm suy giảm chất
lưng TBG bao gồm nồng độ tế bào có nhân
trước bảo quản. Tại Việt Nam, các nghiên
cứu về chất lưng TBG sau rã đông cn hạn
chế. Do đó, nhằm đánh giá sự ảnh hưởng của
một số yếu tố tới chất lưng của khối TBG
tạo máu từ máu ngoại vi sau rã đông trong
môi trưng ống nghiệm, chúng tôi tiến hành
nghiên cứu nhằm mục tiêu: “Đánh giá chất
lượng của khối TBG tạo máu từ máu ngoại vi
sau rã đông tại Ngân hàng Tế bào gốc –
Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: 21 mẫu
TBG máu ngoại vi đưc rã đông sau bảo
quản đông lạnh không cn chỉ định ứng dụng
lâm sàng.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
- Thi gian lưu trữ: từ 2014 đến 2023,
- 21 mẫu đưc phân bố đều theo năm
bảo quản: Năm 2014: 3 mẫu; Năm 2015: 3
mẫu; Năm 2016: 3 mẫu; Năm 2017: 3 mẫu;
Năm 2018: 3 mẫu; Năm 2019: 3 mẫu; Năm
2020: 3 mẫu.
(Ghi chú: Các mẫu đưc lựa chọn nghiên
cứu đã đưc thông qua quyết định hủy do
không còn chỉ định ứng dụng lâm sàng. Các
mẫu TBG này đưc lưu trữ nguyên vẹn theo
quy trnh trong điều kiện nhiệt độ đông lạnh
tại Ngân hàng TBG – Viện HH-TM TW).
2.2.2. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả loạt ca
bệnh.
2.2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu
- Thu thập thông tin trước bảo quản từ hồ
sơ lưu trữ: Thi gian xử lý lưu trữ; thể tch
túi sau gạn tách; nồng độ tế bào trước bảo
quản; số lưng tế bào CD34+.
- Tiến hành rã đông túi TBG trong bể ổn
nhiệt 37°C;
- Tiến hành các xét nghiệm: Đếm số
lưng tế bào có nhân (TNC) sau rã đông;
đánh giá tỷ lệ tế bào sống bằng phương pháp
nhuộm Xanh trypan và 7-AAD; đếm số
lưng tế bào CD34+; nuôi cấy tạo cụm tế
bào.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
277
2.2.4. Vật liu nghiên cứu
- Hồ sơ lưu trữ TBG MNV;
- Máy đếm tế bào dng chảy Flow
cytometry FC500;
- Máy phân tch tế bào máu DxH500;
- Các dụng cụ nuôi cấy Tế bào gốc: Tủ
an toàn sinh học, đĩa nuôi cấy, tủ nuôi cấy tế
bào, knh hiển vi đảo ngưc.
- Sinh phẩm môi trưng nuôi cấy TBG
tạo máu: StemMAC complete with EPO
(Miltenyi).
- Sinh phẩm đếm số lưng tế bào CD34+
bằng phương pháp Flow Cytometry: CD34
Antibody PE, CD45 Antibody FITC, 7 –
Amino Actinomysin D (7-AAD) (Beckman
Coulter).
2.2.5. Tiêu chuẩn áp dụng trong nghiên
cứu
Tiêu chuẩn đánh giá chất lưng TBG sau
rã đông [4]:
- Tỷ lệ phục hồi tế bào CD34+ ≥50%;
- Tỷ lệ sống của tế bào có nhân ≥50%;
- Tỷ lệ sống của tế bào CD34+ ≥80%;
- Kết quả nuôi cấy tế bào có tạo cụm.
2.2.6. Phương pháp thu thập và xử lý số
liu
- Xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0;
- Các thuật toán thống kê y học sử dụng
test thống kê:
+ Tnh giá trị trung bnh, SD,
+ So sánh giá trị trung bnh bằng kiểm
định t-test;
+ Tnh tỷ lệ %;
+ Phân tnh mối tương quan tuyến tnh
giữa 2 biến định lưng bằng kiểm định
Pearson;
+ p <0,05 khác biệt có ý nghĩa thống kê.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đặc điểm của đơn vị tế bào gốc rã đông
Bảng 3.1: Đặc điểm của người hiến khối TBG
X ±SD
Tuổi trung bnh
39,19 ± 13,90
n
%
Giới:
- Nam
- Nữ
18
3
85,70
14,30
Nhận xét: Trong số các đơn vị TBG đưc chọn, đối tưng ngưi hiến là nam giới chiếm
đa số với 85,70%, độ tuổi trung bnh là 39,19 tuổi.
Bảng 3.2: Đặc điểm chung của đơn vị TBG
Trung vị
Nhỏ nhất
Lớn nhất
Thể tch (ml)
377
160
479
Nồng độ TNC (x 106 tế bào/ml)
280,90
152
714,60
Số lưng tế bào CD34+ (x 106 tế bào)
784,70
77,52
1814,51
Thi gian lưu trữ (năm)
6
3
9
Nhận xét: Thể tích của các đơn vị TBG lưu trữ bảo quản có trung vị là 377 ml, chứa nồng
độ tế bào có nhân là 280,90 x 106 tế bào/ml và 784,70 x 106 tế bào CD34+. Thi gian lưu trữ
từ 3 – 9 năm.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
278
Bảng 3.3: Tính toàn vẹn của khối TBG
Số túi rách, vỡ
Tỷ lệ %
0
0
Nhận xét: Sau quá trnh lưu trữ bảo quản, tất cả các đơn vị TBG đều toàn vẹn.
Kết quả đánh giá chất lượng TBG sau rã đông
Bảng 3.4: Đặc điểm sau rã đông của đơn vị TBG
Đặc điểm
Khoảng giá trị
Nồng độ tế bào có nhân (x 106 tế bào/ml)
113,60 – 360,80
Số lưng CD34 (tb/µl)
378 – 13181
Tỷ lệ phục hồi tế bào có nhân (%)
35 – 114
Tỷ lệ phục hồi tế bào CD34+ (%)
61 – 128
Tỷ lệ sống của tế bào đánh giá bằng phương Xanh trypan (%)
58 - 87
Tỷ lệ sống của tế bào CD34+ đánh giá bằng 7-AAD (%)
56 – 95,50
Kết quả nuôi cấy tạo cụm tế bào (số cụm/đĩa)
10 – 155
Nhận xét: Đánh giá sau rã đông, tỷ lệ phục hồi tế bào có nhân đạt 78,62%. Số lưng tế
bào CD34+ đạt 2260 tb/µl, tỷ lệ phục hồi tế bào CD34 đạt 84,52%. Tỷ lệ sống của tế bào có
nhân đánh giá bằng phương pháp Xanh trypan đạt 70,00%. Tỷ lệ sống của tế bào CD34+ đạt
78,2%. Tất cả các mẫu đều nuôi cấy tạo cụm tế bào thành công với trung vị là 31 cụm/đĩa.
Biểu đồ 3.1: Kết quả đánh giá tỷ lsống của tế bào có nhân đánh giá
bằng phương pháp Xanh trypan theo các năm bảo quản
Nhận xét: Các đơn vị TBG đưc bảo quản qua các năm đều đạt tỷ lệ sống của tế bào có
nhân nằm trong khoảng 60% - 80% đánh giá bằng phương pháp Xanh trypan. Nhn chung các
mẫu có thi gian bảo quản ngắn hơn có tỷ lệ sống của tế bào có nhân cao hơn.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
279
Biểu đồ 3.2: Kết quả đánh giá các chỉ số của tế bào CD34+ theo các năm bảo quản
Nhận xét: Tỷ lệ sống và tỷ lệ phục hồi
của tế bào CD34+ đa số đều đạt trên 60%.
Cả hai chỉ số này đều có xu hướng tăng tỷ lệ
nghịch với thi gian bảo quản.
IV. BÀN LUẬN
Tế bào gốc tạo máu từ máu ngoại vi huy
động là nguồn TBG chnh và đưc sử dụng
ngày càng phổ biến. Với sự thành công của
phương pháp ghép nửa hoà hp
(haploidentical), khả năng tm kiếm thành
công từ ngưi hiến trưởng thành cng huyết
thống đã tăng lên đáng kể, dẫn tới khả năng
ứng dụng của TBG tạo máu từ máu ngoại vi
tăng lên nhanh chóng [5]. Phương pháp xử
lý, bảo quản đông lạnh giúp bảo quản TBG
lâu dài, giúp bệnh nhân chủ động trong quá
trnh điều trị điều kiện hóa và truyền TBG
trong khoảng thi gian thch hp. Một số
nghiên cứu đã chứng minh quá trnh bảo
quản đông lạnh có thể giữ đưc chất lưng
TBG sau nhiều năm thông qua các xét
nghiệm đánh giá sau rã đông [6].
Nhằm phục vụ cho nhu cầu ghép TBG
tạo máu để điều trị cho các bệnh nhân mắc
bệnh máu, Ngân hàng Tế bào gốc – Viện
HH-TM TW đã tiến hành xử lý lưu trữ các
đơn vị TBG tạo máu từ máu ngoại vi từ năm
2013. Trong 21 mẫu TBG bảo quản đông
lạnh đưc lựa chọn để tiến hành đánh giá
chất lưng TBG sau rã đông, trong đó tỷ lệ
ngưi hiến là nam giới chiếm đa số với
85,70%. Thể tch của túi bảo quản có trung
vị là 377ml với nồng độ tế bào có nhân trung
bnh là 280,90 G/l. Trong đó, số lưng tế bào
CD34+ là 2065 tế bào/µl. Chúng tôi sử dụng
quy trnh xử lý theo hướng dẫn của AABB
với mức nồng độ tế bào trong túi đạt từ 20-
800 x 106 tế bào/ml với nồng độ DMSO là
10% [7]. Mẫu có thi gian bảo quản lâu nhất
là 9 năm. Sau quá trnh lưu trữ bảo quản, tất
cả các khối TBG đều nguyên vẹn.