CHLTC NANG DIEU DUONG
Myc t i£u
1. Neu ditqc dinh nghia, cac dinh htidng cua nghi dieu dtidng.,
2. Trinh bdy dtifc chtic n&ng, cua ngtidi diiu dtidng trong cham soc ngtidi benh.
1. D AI C l/d N G
Con ngtfdi la tai san vo gia cua xa hoi, cua toan nhan loai. Con ngtfdi ton
tai va phat trien dtfdc can co nhiing nhu c£u cd ban: the cha't, tinh than, xa hoi.
Binh thtfdng con ngtfdi ttf dap iing dtfdc cac nhu clu do cho ban than minh.
Stic khoe la sii thoai mai hoan toan ve the chat, tinh than va xa hoi. No
khong chi bao ham la tinh trang khong co benh, tat (theo To chiic Y te The
gidi). Stic khoe khong chi la nhu cau ma con la quyen cd ban cua moi con
ngtfdi. Stfc khoe chiu anh htfcing bcii cac yeu to: di truyen, moi trtfdng (ttf
nhien, xa hoi) hanh vi ca nhan, va stf cham soc y te.
Khi con ngtfdi khong khoe (om dau benh tat...) khong ttf dap ting dtfdc
nhu c£u cho ban than, ho can co stf cham soc y te. Cham s6c y te thtfc chS't la
stf cham soc, nuoi dtfdng, dieu tri benh cua ngtfdi thay thuoc, ngtfdi dieu dtfdng
va stf cung cap day du, tien ldi cac dich vu y te cho cong dong, trong do nghe
dieu dtfdng co vai tro het stfc quan trong.
2. DIEU DlfClNG V A NGHE DIEU DtfCfNG
2.1. D inh n g h ia d ie u dtfdng
Do vi tri xa hoi, trinh do va stf phat trien cua Nganh Dieu dtfdng d cac
ntfdc rat khac nhau, cho den nay chtfa co stf thong nhat ve mot dinh nghia
chung cho Nganh Dieu dtfdng. Dtfdi day la mot so' dinh nghia da dtfdc da so cac
ntfdc cong nhan:
- Theo Quan diem cua Florence Nightingale 1860: dieu dtidng la mot
nghe thuat sti dung moi trtidng cua ngtidi benh de ho tret sti phuc hoi
cua ho.
Dinh nghia cua Florence Nightingale ve dieu dtfdng phai i IhW$f#Dq
tam cua thdi dai ma ba dang song. Ba dat vai tro trong tam
difdng la giai quyet cac yeu to m6i trUdng xung quanh ndi ngui
tan
• AV
ieu
17
benh dtfdc phuc hoi mot cach ttf nhien. Ba da xay dtfng chtfdng trinh dao tao
va md trUdng dieu dtfdng dau tien tren the gidi tai Benh vien Thomas Anh
quoc va ttf do dat nen tang cho dao tao dieu dtfdng sau nay.
- Theo quan diem cua Viginia Handerson 1960: chtic nang nghe
nghiep cd ban cua ngtidi dieu dtidng la ho trd cac hoat dong nang cao
hoac phuc hoi stic khoe cua ngtidi benh hoac ngiicfi khoe hoac cho cdi chet
diidc thanh than md moi cd nhan co the thtic hien neu nhit ho co du site
khoe, y chi va kien thtic. Giup dd cac cd the sao cho ho dat dtidc sit doc
lap cang s&m cang tot...
Dinh nghia cua Viginia Handerson da dtfdc Hoi dieu dtfdng Quoc te cha'p
nhjan vao n&m 1973 va da so cac nha hoc thuyet dieu dtfdng cung co stf thong
nhat. Theo Handerson chtic nang nghe nghiep cua ngtfdi dieu diidng la cham
soc va ho trd ngtfdi benh thtfc hien cac hoat dong hang ngay.
- Theo quan diem cua Hoi Dieu diidng My (Nam 1965): dieu dtidng la.
mot nghe ho trd cung cap cac dich vu cham soc dong gop vao viec hoi
phuc va nang cao stic khoe.
Nam 1980, dinh nghia ve dieu dtfdng cua My da dtfdc stia doi de phan
anh ro ban cha't nghe nghiep, cac khfa canh luat phap ve pham vi thtfc hanh
cua ngtfdi dieu dtfdng va the hien xu htfdng cua Nganh diSu dtfdng trong linh
vtfc cham soc stfc khoe: dieu dtidng Id chan doan (Diagnosis) vd Diiu tri
(treatment) nhting phan ting cua con ngtidi doi vdi benh hien tai hoac binh co
tiem nang xay ra.
Dinh nghia tren la cd sd de dtfa ra quy trinh dieu dtfdng ma hien nay
dtfdc ap dung tai rat nhieu ntfdc tren the gidi. Tuy nhien cung co mot so'y kien
cho rang, dinh nghia tren thien ve ky thuat va giam di thien chtfc cua nghe do
la cham soc.
- Theo quan diem cua cac nha khoa hoc Viet Nam.
Mai tdi cuoi the ky XIX, khi cac benh vien dau tien cua Viet Nam dtfdc
ngtfdi Phap thanh lap thi dieu dtfdng Viet Nam m6i chinh thtfc dtfdc hinh
thanh. Luc dau nhiing ngtfdi dieu dtfdng dtfdc dao tao tai cac benh vien theo
cach cam tay chi viec de lam cong tac phuc vu trong cac benh vien va ctiu
thtfdng. Den nam 1946 cac khoa dao tao y ta, ho sinh nong thon dtfdc md ra va
sau do tang len trinh do trung hoc vao cuoi nhiing nam 1960 va dao tao cao
dang va dai hoc dieu dtfdng dtfdc bat dau vao cuoi cua the ky XX. Mac du trinh
do dao tao va pham vi thtfc hanh cua dieu dtfdng Viet Nam hien nay da co
nhieu thay doi song trong nhan thtfc chung ve vai tro cua ngtfdi dieu dtfdng
chtfa dtfdc cap nhat cho phu hdp thtfc te.
r Ti* dien tieng Viet, Nha xuat ban Khoa hoc xa hoi 1999 dinh nghia: Y ta
(dieu dtidng) la ngtfdi cd trinh do trung cap trd xuong va cham soc
ngtfdi benh theo y lenh bac si. Chung ta can cd dinh nghia mdi ve dieu dtfdng
va figure dieu difdng trong stf nghiep cham soc stfc khoe hien nay.
18
2.2. Dinh htfdng nghe dieu dtfdng
Dieu dUdng la mot nghe dich vu stic khoe cong dong (public health
service). To chtic Y te The gidi danh gia dich vu cham soc stic khoe do dieu
dudng - ho sinh cung cap la mot trong nhiing tru cot cua he thong dich vu y te
nen da dua ra nhieu nghi quyet ve cung co" va tang cUdng dich vu dieu diidng -
ho sinh toan cau phat trien nguon nhan lUc dieu diidng co trinh do dUdc coi la
mot chien lUdc quan trong de tang cUdng sU tiep can cua ngUdi ngheo vdi cac
dich vu y te, cung nhu dam bao cong bang xa hoi trong y te. To chtic Y te The
gidi khuyen cao cac nUdc xay dung va cung co Nganh Dieu dudng theo cac
dinh hudng cd ban sau day.
Dieu dtfdng la mot nghe chuyen nghiep (Nursing profession).
- Y hoc ngay cang phat trien doi hoi phai nang cao kien thtic va trinh do
chuyen nghiep cua dieu diidng. Viec nang cao trinh do chuyen nghiep cua
dieu dudng d bac dai hoc va sau dai hoc da tao ra sU thay doi ve moi quan
he gitia ngUdi thay thuoc va ngUdi dieu dudng (Doctor-Nurse relationship),
ngUdi dieu dudng trd thanh ngUdi cong sU cua thay thuoc, mot thanh vien
cua nhom cham soc thay vi chi la ngUdi thilc hien y lenh.
- Nghe dieu dudng vdi ban cha't ngh§' nghiep la cham soc, nuoi dudng, dap
ting nhu cau cd ban cho ngUdi benh, giup ho nhanh chong trd ve trang
thai binh thUdng, khoe manh.
- Doi tUdng phuc vu cua ngUdi dieu dudng la con ngtfdi. Doi ttfdng phuc vu
nay doi hoi ngUdi dieu dudng phai c6 kien thtic, ky nang, thai dd thich
hdp de dam dudng cong viec het stic nang n£ va vinh quang ma Dang,
Nha nUdc giao pho: duy tri, bao ve va nang cao tinh trang stic khoe cho
nhan dan.
Dieu dtfdng la mot khoa hoc ve cham soc ngtfdi benh (Nursing is a
caring scinces).
- NgUdi dieu dudng khong phai la bac si thu nho ve phUdng dien kien thtic
va ky nang, noi mot cach khac kien thtic va ky nang cua thay thuoc se
vtia thtia va vtia thieu doi vdi ngUdi dieu dudng. Do bdi hai nghe co dinh
hudng khac nhau ve vai tro nghiep vu. Vai tro chinh cua bac si la chan
doan va dieu tri, vai tro chinh cua ngUdi dieu dudng la cham soc va dap
ting nhting nhu cau cd ban cua ngUdi benh ve the chat va tinh than. Do
do, dao tao mot doi ngu giang vien la dieu dudng de giang day dieu dudng
trong tUdng lai la mot trong nhting chinh sach thiet yeu de phat trien
nghe dieu dudng d Viet Nam.
- NgUdi lam cong tac dieu dudng phai trai qua mot qua trinh dao tao thich
dang ve nghe nghiep, trong cac trUdng dao tao tin cay de dUdc trang bi
cac kien thtic khoa hoc y hoc va dieu dudng.
19
D ieu dUOng la m ot n ga n h h<?c (Nursing is a discipline)
Do dac thu cua nghe dieu dUOng la lam cac cong viec cham soc tti don
gian nhat den nhiing cong viec phtic tap. Tti viec thay ga trai giUdng tdi
cac cong viec nghien ctiu, quan ly, dao tao va trd thanh nhiing chuyen gia
dieu dudng lam sang co trinh do (Nursing expert) nen cac nUdc da dao
tao dieu dudng 6 cac trinh do tti sO hoc, den trung hoc, dai hoc va sau dai
hoc de dap ting nhu cau hanh nghe. Ngay nay, dieu diidng khong chi la
mot nganh hoc co nhieu chuyen khoa nhu dieu diidng nhi, dieu dudng
phong md, dieu dudng cong dong, dieu dUdng tam than va nhieu nUdc con
ap dung dao tao ho sinh la mot chuyen khoa cua dieu dudng.
Pham vi hanh nghe cua dieu dtfdng dvtfcfc phap luat quy dinh
Bao gom luat ve pham vi hanh nghe ( Scope of Nursing Practices) va dao
dUc nghe dieu dUdng (Nursing ethics). Nhiing quy dinh nay la rat c&n
thiet de ngUdi dieu dudng thuc hien dung nghia vu nghe nghiep cua
minh doi vdi xa hoi, dong thdi ngUdi dieu dudng cung dUdc phap luat bao
ve trong qua trinh hanh nghe.
Nude ta, trudc day do hoan canh chien tranh k6o dai nen mai tdi nhiing
nam 1900 Nganh Dieu dudng mdi co cd hoi de tiep can vdi Nganh Dieu
dudng the gidi va khu vtfc. Trong thap ky vtia qua, Chinh phu va Bo Y te
da quan tam xay dung Nganh Dieu dudng va da tao dieu kien cho Nganh
Dieu dudng rut n gln dUdc sU tut hau so vdi cac nUdc khu vtfc nhU:
+ Da hinh thanh mang ludi quan ly va chi dao dieu dudng tti Bo den cac
Sd y te, cac benh vien va cac khoa.
+ Da co he thong trUdng dao tao d cac bac. Quyet dinh mdi day cua
Chinh Phu ve viec thanh lap trUdng Dai hoc Dieu dudng Nam Dinh la
mot chinh sach rat quan trong dat nen mong cho Nganh Dieu dudng
Viet Nam phat trien va hoi nhap.
+ Hoi dieu dudng Viet Nam da dUdc Nha nUdc cho phep thanh lap tti
nam 1990. Da tap hdp dUdc nhUng ngUdi cung nghe va la mot trong
nhting hoi chuyen nganh dUdc danh gia la hoat dong co hieu qua trong
cac hoi nghe nghiep cua Nganh Y te.
+ Cac mo hinh cham soc toan dien dang dUdc thuc hien da gop phan lam
tang chat lUdng dich vu dieu dudng va qua do dong vien toan xa hoi co
sU nhin nhan ve vai tro cua ngUdi dieu dudng va Nganh Dieu dudng
ngay cang ro net.
+ Ke hoach hanh dong quoc gia ve tang cUdng cong tac dieu dudng - ho
sinh den 2010 da dUdc Bo Y te phe duyet (5/2002) se la cd sd cho viec
xay dung nhting chinh sach phat trien nguon nhan lUc dieu dudng
cung nhu dau tu phat trien Nganh Dieu dudng.
3. CHLTC nAn g CUA N G l/d l DIEU DUONG
Theo To chtic Y te The gidi khuyen cao dieu dtfdng co hai chtic nang: chtic
nang chu dong va chtic nang phoi hdp.
3.1. Chtic n an g ch u d o n g (Chtic nang doc lap)
Chtic nang chu dong cua ngtfdi dieu dtfdng bao gom nhting nhiem vu
cham soc cd ban thuoc pham vi kien thtic ma ngtfdi dieu dtfdng da dtfdc hoc va
ho co the thtfc hien dtfdc mot cach chu dong.
Thtfc hien chtic nang chu dong la nh&m dap ting cac nhu cku cd ban cho
ngtfdi benh. Cac nhu cau cd ban do bao gom cac nhu cau cua ngtfdi benh ve: ho
hap, an uong, bai tiet, van dong, duy tri than nhiet, ve sinh ca nhan, thay mac
quan ao, ngu va nghi, an toan, giao tiep, tin ngtfdng, lao dong, hoc tap, ho trd
tinh than.
3.2. Chtic n a n g p h o i h o p
Chtic nang nay lien quan tdi viec thtfc hien cac y lenh cua thay thuoc va
viec bao cao tinh trang ngtfdi benh cho thay thuoc. Trong khi thtfc hien chtic
n&ng nay ngtfdi dieu dtfdng phai hieu dtfdc minh la ngtfdi cong tac vdi thay
thuoc (Co- ordinator), chti khong phai la ngtfdi trd giup cho thay thuoc nhtf
quan diem trtfdc day. Chtic n&ng phoi hdp cua ngtfdi dieu dtfdng bao ham ca
viec ngtfdi dieu dtfdng can co stf phoi hdp vdi ban be dong nghiep (dieu dtfdng,
ho sinh, ky thuat vien khac) de hoan thanh cong viec cua minh.
4. CHLfC NANG CUA N G l/d l DIEU DUONG CHAM SOC (T h eo q uy ch e
b en h v ie n N ha X u at b an Y h o c 1997).
- Nghiem chinh thtfc hien quy che benh vien, dac biet chu y thtfc hien quy
che cham soc ngtfdi benh toan dien, quy che quan ly buong benh, buong
thu thuat.
- Nghiem chinh thtfc hien day du y lenh cua thay thuoc.
- Thtfc hien cham soc ngtfdi benh theo dung quy dinh ky thuat benh vien:
+ Dieu dtfdng trung cap (dieu dtfdng chinh) thtfc hien dtfdc cac ky thuat
cd ban nhtf: lap ke hoach cham soc cho ngtfdi benh, uong thuoc, ky
thuat tiem thuoc, truyen dich, thay bang, dat ong thong, ky thuat cap
ctiu theo quy dinh va van hanh bao quan cac thiet bi y te trong khoa
theo stf phan cong,
+ Dieu dtfdng cao c&p (Cti nhan dieu dtfdng) ngoai viec thtfc hien nhtf
dieu dtfdng chinh con phai thtfc hien cac ky thuat cham soc phtic tap
khi dieu dtfdng chinh khong thtfc hien dtfdc, tham gia dao tao, quan ly
va stf dung thanh thao cac thiet bi y te trong khoa.
21