Hội thảo Chương trình đào tạo hợp tác Doanh nghiệp Co-op – Thành quả và Thách thức
1
CO-OP – GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI VẤN NẠN SINH VIÊN THẤT NGHIỆP
Nguyễn Văn Tâm
Sinh viên Khoa Hoá học Ứng dụng
Theo một thống kê gần đây do Bộ
Lao động – Thương binh & Xã hội cùng
Tổng cục Thống kê đã công bố, trong
quý IV – 2013, cả nước có 900.000
người thất nghiệp, trong đó có tới 72.000
cử nhân, thạc sĩ thất nghiệp, đó là chưa
kể số cử nhân, thạc sĩ làm trái ngành
nghề, làm những công việc không cần
bằng cấp, trình độ. Đây là một con số
đáng báo động. Theo ông Trần Anh Tuấn
– Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo nhu
cầu nhân lực và thông tin thị trường lao
động TPHCM cho rằng: “Việc hàng
ngàn cử nhân, kỹ sư, thạc sĩ thất nghiệp
là hệ quả của việc phân luồng, hướng
nghiệp cho học sinh kém hiệu quả. Bên
cạnh đó, vấn đề việc làm của sinh viên
sau khi tốt nghiệp phụ thuộc nhiều ở sinh
viên, tấm bằng chỉ là khởi đầu. Chỉ dựa
vào tấm bằng, lại thiếu kỹ năng hoặc thái
độ chưa tốt thì hành trình tìm việc sẽ rất
dài".
Đứng trước thực trạng đó, chúng
ta không khỏi thắc mắc tại sao lại như
vậy ? Trong khi các doanh nghiệp vẫn
đang khát nguồn nhân lực còn cử nhân,
thạc sĩ thì thất nghiệp ngày càng tăng. Có
rất nhiều ý kiến trái chiều trong việc lý
giải cho mâu thuẫn trên. Trong đó có ba
yếu tố được quan tâm trong công tác đào
tạo nguồn nhân lực đó là: nhà trường,
doanh nghiệp và sinh viên.
Ngày nay, công tác đào tạo của
nhiều trường đại học bị cho là đào tạo
quá lỏng lẽo, chưa thiết thực cho sinh
viên, trang thiết bị học tập chưa đầy đủ,
thêm vào đó là phương pháp giảng dạy
còn lạc hậu, nặng về lý thuyết và xa vời
thực tế. Còn với doanh nghiệp đại đa số
họ yêu cầu nguồn nhân lực phải biết làm
chứ không chỉ biết nói, “Khi tuyển dụng
một người, tôi không cần biết anh học
trường nào, bằng cấp gì, mà tôi chỉ cần
biết anh làm được gì hay không? Nhiều
cử nhân, thạc sĩ có bằng đỏ, yêu cầu nhà
tuyển dụng phải trả lương trên 20 triệu
đồng/tháng. Tôi hỏi bạn có đủ năng lực
để kiếm lợi nhuận 20 triệu/tháng về cho
công ty không thì bạn lại im lặng... Đừng
quá coi trọng chuyện bằng cấp, mà hãy
coi trọng khả năng làm việc của chính
bản thân mình" theo - ông Nguyễn Đức -
chủ một công ty chuyên về dịch vụ
mạng, TP.HCM đã phát biểu.
Riêng về phần sinh viên, đại đa
số những sinh viên sau khi tốt nghiệp ra
trường có kiến thức chuyên môn sơ sài,
thêm vào đó còn thiếu kỹ năng và kinh
nghiệm thực tế vì vậy khó có thể đáp ứng
được nhu cầu về nguồn nhân lực cho
doanh nghiệp, …Theo bà Phạm Thị Ly -
Viện Đào tạo quốc tế, Đại học Quốc gia
TP.HCM cho biết: “Bởi vì ngoài tấm
bằng, họ - cử nhân, thạc sĩ - không có
được những gì mà thị trường lao động
Hội thảo Chương trình đào tạo hợp tác Doanh nghiệp Co-op – Thành quả và Thách thức
Trường Đại học Trà Vinh
cần đến. Cái mà họ được học trong
trường thì không liên quan gì nhiều đến
công việc mà họ phải đảm nhận và
những năng lực, phẩm chất cần cho
những công việc đó”.
Chung quy lại, vấn đề ở đây là do
thiếu sự đồng bộ trong giáo dục và đào
tạo nguồn nhân lực mà một trong những
điều đáng nói là thiếu sự hợp tác giữa
nhà trường với doanh nghiệp. Khi tham
gia vào quá trình đào tạo, sinh viên đã
thực sự xác định mục tiêu và xây dựng kế
hoạch học tập cho mình chưa? Biết mình
học để làm gì không?… Nhà trường đã
đào tạo ra làm sao? Và doanh nghiệp có
cần quan tâm, giúp đỡ và hỗ trợ cho nhà
trường trong đào tạo nguồn nhân lực
không? Sứ mệnh tạo ra nguồn nhân lực
thật sự chất lượng cho xã hội là của
riêng ai hay của tất cả chúng ta? Để tạo
ra những sản phẩm chất lượng phục vụ
nhu cầu xã hội, các trường đại học cần
quan tâm đến những câu hỏi nêu trên.
Nói đến sự gắn kết trong đào tạo
giữa nhà trường và doanh nghiệp, tôi
được biết đến một mô hình đào tạo khá
hay ở Canada đã và đang được áp dụng ở
một số trường đại học trong đó tiêu biểu
là Trường Đại học Trà Vinh (ĐHTV).
Đó chính là mô hình Co-op.
Co-op là gì ? Viết tắt cho cụm từ
Cooperative Education Program - mô
hình giáo dục này cho phép bạn đặt việc
học tập trong lớp học của bạn thành hành
động, việc làm tại các doanh nghiệp.
Với sinh viên, chương trình Co-
op mang lại khá nhiều điều bổ ích như:
Sinh viên có cơ hội áp dụng kiến thức lý
thuyết khi học tại trường vào việc làm
thực tế tại doanh nghiệp, từ đó đem lại
cho sinh viên kinh nghiệm quý báu khi
còn ngồi trên ghế nhà trường; đa số
doanh nghiệp khi thực hiện chương trình
Co-op, sinh viên thực tập được trả lương
đúng công sức đã bỏ ra, giúp sinh viên
trang trải được một phần chi phí học tập
và sinh hoạt, đồng thời còn học cách
quản lý tài chính bản thân. Hơn thế nữa,
đây là cơ hội tốt để chứng tỏ cho nhà
tuyển dụng thấy rằng sinh viên không chỉ
được đào tạo về kiến thức học thuật mà
còn có thể làm tốt các công việc. Ngoài
ra, trong quá trình Co-op tại các doanh
nghiệp sinh viên sẽ rèn luyện cho mình
tác phong làm việc công nghiệp, khả
năng giao tiếp, ứng xử nơi công sở, …
Với nhà trường, chương trình này
giúp đào tạo sinh viên kiến thức thực tế
tại doanh nghiệp mà ở trường khó có thể
dạy được.
Với doanh nghiệp, đây là khoảng
thời gian mà doanh nghiệp tìm kiếm và
sàng lọc nguồn nhân lực cho công ty, đào
tạo nguồn nhân lực ngay từ bây giờ để
sau khi ra trường khỏi phải mất thời gian,
tiền của để đào tạo lại mà đây là một vấn
đề cấp bách về nguồn nhân lực hiện nay.
Là sinh viên Khoa Hóa học Ứng
dụng – Trường Đại học Trà Vinh, tôi đã
được trải nghiệm với mô hình Co-op này
tại Tập đoàn MyLan liên kết với trường
Đại học Trà Vinh. Nó mang lại cho tôi
nhiều giá trị bổ ích cũng như kiến thức,
kinh nghiệm mà tôi học được giúp tôi
trưởng thành hơn.
Hội thảo Chương trình đào tạo hợp tác Doanh nghiệp Co-op – Thành quả và Thách thức
Trường Đại học Trà Vinh
Vừa kết thúc học kì III, chúng tôi
đã đi Co-op, đối với ngành Hóa học, từ
học kì I đến học kì III, chúng tôi chủ yếu
học những môn học đại cương nên chưa
hiểu về kiến thức chuyên môn. Tại Tập
đoàn Mỹ Lan, tôi bắt đầu tự học tập và
tìm kiếm thông tin, kiến thức về công
việc mình đang làm. Cũng chính nhờ
vậy, tôi đã có thêm vốn kiến thức mới
mà chắc hẳn một điều, nếu không đi Co-
op tôi khó mà biết đến nó. Ngay từ lúc
chuẩn bị hồ sơ xin thực tập Co-op, tôi đã
tự thân vận động, từ đó tôi biết mình cần
phải chuẩn bị gì cho một buổi phỏng vấn
xin việc, từ việc chuẩn bị hồ sơ đến buổi
phỏng vấn như thế nào? Đến khi được
nhà tuyển dụng nhận vào Co-op, tôi biết
mình cần phải làm gì? Làm như thế nào?
làm ra sao?…và nhận thấy mình cần phải
có trách nhiệm hơn với công việc của
mình, với doanh nghiệp - nơi mình đang
làm từ đó giúp tôi rèn luyện tác phong và
thái độ làm việc tích cực và đây là yếu tố
quan trọng mà nhà tuyển dụng nào cũng
cần ở một nhân viên. Ngoài ra, tôi được
làm việc cùng với các nhân viên chính
thức của công ty, được tiếp xúc trực tiếp
với quy trình sản xuất tiên tiến, trang
thiết bị hiện đại, tối ưu, đó là điều kiện
thuận lợi mà khi học tập tại trường chúng
ta khó có thể có được.
Khi còn ngồi trên giảng đường,
chúng ta đã quen với lối học tập và làm
việc với sách vở, giáo trình và phải có
giảng viên,… còn với chương trình Co-
op tại doanh nghiệp bạn phải tự học và
cái mà bạn học phải áp dụng được vào
công việc, cũng chính nhờ vậy tôi đã có
thể tự học tốt hơn, chủ động tìm kiếm
công việc cho bản thân không còn lệ
thuộc vào người dẫn dắt nữa. Từ đấy,
nâng cao khả năng làm việc độc lập và
làm việc nhóm đạt hiệu quả cao. Môi
trường làm việc luôn luôn có nhiều thách
thức, nhiều khó khăn, nó khác hoàn toàn
với môi trường học tập. Co-op là nơi
giúp sinh viên va chạm thực tế. Tôi tin
chắc rằng chúng ta sẽ nhanh chóng thích
ứng tốt với môi trường làm việc nếu đã
trải qua các kỳ Co-op.
Vậy khi tham gia chương trình
Co-op tại doanh nghiệp, sinh viên cần và
nên như thế nào? Tùy vào môi trường,
tính chất công việc khác nhau mà mục
tiêu và phương thức làm việc cũng khác
nhau. Trải qua 4 tháng Co-op tại Tập
đoàn Mỹ Lan, tôi đã đúc kết được một
vài kinh nghiệm như sau:
Một là, nếu chúng ta vẫn còn thụ
động, với công việc chúng ta không biết
bắt đầu từ đâu và cần phải có ai đó nhắc
nhở về mọi thứ thì ngay từ bây giờ chúng
ta hãy rèn luyện tính chủ động cho mình.
Song song đó, chúng ta hãy thay đổi và
rèn luyện tư duy sáng tạo, cách đánh giá
và nhận biết vấn đề, như vậy giúp chúng
ta năng động hơn kể cả khi chúng ta đang
đứng trong môi trường mới lạ này.
Hai là, thông thường sinh viên ít
đọc sách và tự cho rằng mình như vậy là
đã đủ thì đó là một suy nghĩ lệch lạc.
Kiến thức thế giới rất rộng lớn, trong khi
đó kiến thức chúng ta học được trên
giảng đường chỉ là những hạt cát nhỏ
trên sa mạc. Vậy thử hỏi chúng ta làm
được gì khi bắt tay vào công việc thật sự
tại một doanh nghiệp nào đó? Điều này
cũng xảy ra với sinh viên tốt nghiệp ra
Hội thảo Chương trình đào tạo hợp tác Doanh nghiệp Co-op – Thành quả và Thách thức
Trường Đại học Trà Vinh
trường - 72.000 cử nhân, thạc sĩ thất
nghiệp là vậy. Do đó, là sinh viên, chúng
ta nên tranh thủ tự học thông qua việc
đọc sách và học ở mọi lúc mọi nơi.
Ba là, bạn cần xây dựng cho mình
thời gian biểu hợp lý, nghe có vẻ rất khó
thực hiện nhưng chúng rất quan trọng
cho việc xây dựng tương lai cho chúng
ta. Chính bản thân tôi, trước đó tôi không
lập cho mình một thời gian biểu hợp lý,
hậu quả là công việc lúc đầu ở công ty
rất khó khăn, tôi bắt đầu sắp xếp thứ tự
ưu tiên công việc: việc nào làm trước,
việc nào làm sau, từng công việc một
phải thực hiện như thế nào. Nhờ vậy mà
giúp tôi hoàn thành tốt công việc và đạt
hiệu quả cao.
Bốn là, nhiều sinh viên khi làm
việc thường than phiền công việc này,
công việc nọ không phù hợp và chỉ có
công việc đó, việc kia mới thích hợp với
mình,… đó là những suy nghĩ sai lệch.
Gặp trường hợp này, bạn hãy tự trả lời
các câu hỏi sau: Tại sao bạn không thích
công việc đó? Không thích là do bạn hay
do công việc đó? Bạn đã thật sự hiểu và
làm hết mình cho công việc đó chưa? Tôi
nhận thấy việc than phiền không giúp ích
gì cho bản thân, thay vào đó chúng ta hãy
nhìn nhận mọi việc theo chiều hướng tích
cực hơn, tuy công việc đó không phù hợp
với sở trường nhưng chúng ta hãy làm
việc đó với tất cả tinh thần và trách
nhiệm cao thì chắc chắn sẽ nhận được
những thành quả bất ngờ.
Năm là, chúng ta phải luôn là
người có trách nhiệm cao, luôn kỷ luật
với bản thân và luôn luôn chấp hành tốt
mọi quy định, kỷ luật của doanh nghiệp
nơi mà bạn thực hiện học phần Co-op.
Sáu là, chúng ta hãy luyện tập
thói quen lắng nghe và hợp tác với người
khác. Luôn hòa đồng, giúp đỡ người
khác và hơn hết là rèn luyện khả năng
giao tiếp tốt nơi công sở. Tuy nhiên, sinh
viên cần có lập trường cho bản thân
mình, khả năng giải quyết vấn đề, làm
chủ bản thân và sẵn sàng bảo vệ quan
điểm của mình nếu thấy đúng.
Những bài học kinh nghiệm quý
báu mà tôi đã tích lũy được, chính là
thành quả của mô hình đào tạo, hợp tác
giữa nhà trường cùng doanh nghiệp.
Trong đó, đáng nói hơn là sự quan tâm
sâu sát của nhà trường, lãnh đạo Khoa
Hóa học Ứng dụng trong việc tìm kiếm
doanh nghiệp cho sinh viên, thường
xuyên thăm hỏi ý kiến về tình hình sinh
viên thực tập tại doanh nghiệp để kịp
thời giúp đỡ sinh viên làm tốt công việc.
Ngoài ra, ngay từ khi chuẩn bị Co-op,
Khoa Hóa học Ứng dụng đã tạo mọi điều
kiện hỗ trợ sinh viên cả các khâu tổ chức
và tập huấn cho sinh viên về vấn đề viết
hồ sơ xin việc và phỏng vấn xin việc, lưu
ý các quy tắc an toàn trong lao động và
làm việc tại phòng thí nghiệm.
Quả thật chương trình Co-op đã
đem lại nhiều bài học quý báu cho sinh
viên. Nếu chúng ta ai cũng được trải qua
các học kỳ Co-op khi còn ngồi trên ghế
nhà trường, chúng ta được đào tạo và
trang bị vốn kiến thức học thuật tại
trường cùng với trải nghiệm thực tế,
được học tập tại doanh nghiệp thì chắc
hẳn chúng ta sẽ tự tin hơn sau khi tốt
nghiệp ra trường.
Hội thảo Chương trình đào tạo hợp tác Doanh nghiệp Co-op – Thành quả và Thách thức
Trường Đại học Trà Vinh
Nếu chúng ta vận dụng tốt mô
hình này vào hệ thống đào tạo giáo dục
tại Việt Nam, thì tôi tin rằng con số cử
nhân, thạc sĩ thất nghiệp cao như hiện
nay sẽ giảm dần. Sinh viên đã qua các kì
Co-op sẽ có kinh nghiệm làm việc thực
tiễn và đây là yếu tố mà tất cả các doanh
nghiệp nào cũng cần.
Vậy tại sao mô hình này chưa
được áp dụng ở nước ta? Vấn đề là ở
đâu?
Trả lời cho câu hỏi trên, theo TS.
Giáp Văn Dương: “Sự kết nối giữa nhà
trường và doanh nghiệp cũng rất hạn
chế. Lý do là Việt Nam cho đến nay vẫn
chưa có nền công nghiệp mạnh, nên
không có nhu cầu nhận sinh viên thực
tập nhiều. Sinh viên muốn tìm được một
nơi thực tập nhiều khi rất vất vả. Do quy
mô nền kinh tế còn nhỏ, nên các doanh
nghiệp cũng nhỏ và chưa đủ mạnh, chưa
có nhu cầu đầu tư để phát triển công
nghệ, vì thế không cần gắn kết với nhà
trường.
Điều này dẫn đến chuyện mạnh ai
nấy làm. Nhà trường thì đào tạo theo
chương trình đã được phê duyệt, cũng do
nhà trường trình lên. Người duyệt
chương trình đó cũng xuất thân từ
trường mà ra, không có gắn kết gì với
doanh nghiệp. Còn doanh nghiệp gần
như đứng ngoài cuộc, thì chỉ biết kêu ca
và lên chương trình đào tạo lại.
Nói thì dài dòng như vậy, nhưng
nếu phải kết một câu thì trong nhà
trường hiện nay, quan niệm giỏi mới
dừng ở mức học giỏi thi giỏi, chứ chưa
phải là làm giỏi. Tinh thần thực học,
thực nghiệp vẫn chưa có được chỗ đứng
trong nhà trường, nên việc đào tạo và cả
việc học, trong nhà trường còn xa rời
yêu cầu của nhà tuyển dụng”.
Cái khó trong việc áp dụng mô
hình này ở Việt Nam là thiếu sự hợp tác
của nhà trường và doanh nghiệp. Trường
học là nơi trang bị kiến thức nền cho sinh
viên nhưng cũng không nên chú trọng lý
thuyết suông, phải xây dựng chương
trình đào tạo gắn với thực tế nhiều hơn
mà nhu cầu xã hội cần phù hợp với từng
ngành đào tạo tại trường. Có cần và nên
giảm bớt học tập các môn thuộc kiến
thức chung không? Giảm thời lượng
giảng dạy lý thuyết thay vào đó cho sinh
viên thực tập nhiều hơn? Có cần thay đổi
phương pháp giảng dạy? Thay đổi hình
thức đánh giá sinh viên: không nên thiên
về lý thuyết mà thiên về thực hành và
vận dụng lý thuyết vào thực tế nghề
nghiệp?
Về phía doanh nghiệp, với vai trò
là nhà tuyển dụng có cần thiết hay không
việc chấp nhận một sinh viên đang ngồi
trên ghế nhà trường làm việc cho mình,
thoạt nhìn thì thấy nó mất thời gian cho
doanh nghiệp đó. Nhưng hãy nghĩ lại,
bây giờ doanh nghiệp chỉ cần cho sinh
viên hỗ trợ nhân viên chính thức làm
việc thì vừa giảm được nguồn nhân lực
cho công ty, có thể đào tạo ngay từ bây
giờ để có cơ hội sàng lọc nguồn nhân lực
cho công ty. Doanh nghiệp cùng phối
hợp với nhà trường để đào tạo ra nguồn
nhân lực cho chính mình. Thực tế cho
thấy, doanh nghiệp thường hay phản ánh
rằng sinh viên sau khi tốt nghiệp thiếu
kinh nghiệm thực tế, nhưng lại không