T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
517
BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ BIỂU HIỆN CỦA CD81 VÀ MỐI LIÊN QUAN
VỚI ĐÁP ỨNG ĐIỀU TRỊ PHÁC ĐỒ TẤN CÔNG Ở BỆNH NHÂN
LƠ XÊ MI CẤP DÒNG TỦY TẠI BỆNH VIỆN BẠCH MAI
Lê Lan Anh1,2, Đỗ Thị Vinh An2,
Nguyễn Tuấn Tùng2, Phạm Quang Vinh1
TÓM TẮT62
Giới thiệu: Mô tả mức độ biểu hiện CD81 ở
bệnh nhân lơ xê mi (LXM) cấp dòng tủy và mối
liên quan của nó với đáp ứng điều trị bằng phác
đồ tấn công.
Đối tượng và phương pháp: Mô tả loạt ca
bệnh trên 110 bệnh nhân LXM cấp dòng tủy
được chẩn đoán mới tại Trung tâm Huyết học -
Truyền máu Bệnh viện Bạch Mai từ tháng
6/2021 đến 6/2023. Bệnh nhân được phân tích
dấu ấn miễn dịch CD81 bằng xét nghiệm flow
cytometry tại thời điểm mới chẩn đoán, sau đó
bệnh nhân được điều trị phác đồ tấn công, đánh
giá kết quả điều trị sau 28 ngày.
Kết quả: Đa số bệnh nhân có tuổi trên 50
với 59,1%, tuổi trung bình là 50,1, thấp nhất 17
tuổi, cao nhất 83 tuổi, nam nhiều hơn nữ (57,3%
so với 42,7%). Thể lâm sàng chủ yếu là M4 với
30,9%. Bệnh nhân đa số có CD81 dương tính với
61,8% với giá trị trung bình là 30,4%. Tỉ lệ lui
bệnh hoàn toàn ở nhóm CD81- cao nhất với
74,2%, thấp nhất là nhóm CD81++ 25,0%. Tỉ lệ
tử vong trong giai đoạn cảm ứng cao nhất ở
nhóm CD81++ (41,7%).
1Đại học Y Hà Nội
2Bệnh viện Bạch Mai
Chịu trách nhiệm chính: Lê Lan Anh
SĐT: 0363253983
Email: lananhyc@gmail.com
Ngày nhận bài: 08/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 08/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
Kết luận: CD81 có mức độ biểu hiện cao ở
bệnh nhân LXM cấp dòng tủy, và có mối liên
quan đến đáp ứng điều trị của bệnh nhân
Từ khóa: lơ xê mi cấp dòng tuỷ, CD81, đáp
ứng điều trị.
SUMMARY
INITIAL ASSESSMENT OF CD81
EXPRESSION AND ITS
RELATIONSHIP WITH INITIAL
TREATMENT RESPONSE IN
PATIENTS WITH ACUTE MYELOID
LEUKEMIA AT BACH MAI HOSPITAL
Background: To investigate CD81
expression level in acute myeloid leukemia
(AML) patients and its association with initial
treatment response.
Populations and Methods: A case series
report on 110 AML patients newly diagnosed at
the Hematology and Transfusion Center of Bach
Mai Hospital from June 2021 to June 2023. At
the time of diagnosis, the CD81 expression level
was analyzed by flow cytometry. The patient was
treated with an attack regimen, treatment results
were evaluated after 28 days.
Results: The majority of patients were over
50 years old, with 59.1%, the average age was
50.1 years old; the lowest was 17 years old, the
highest was 83 years old, and there were more
men than women (57.3% compared to 42.7%).
The main clinical form was M4, with 30,9%.
Most patients had CD81 positive with 61.8%; the
average value was 30.4%. The complete
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
518
remission rate in the CD81- group was highest at
74.2%, followed by the CD81+ group with
31.4% and the CD81++ group with 25.0%. The
mortality rate during the induction period was
highest in the CD81++ group with 34.8%.
Conclusion: CD81 high expression in AML
patients was associated with initial treatment
response.
Keywords: Acute myeloid leukemia, CD81,
initial treatment response.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
CD81 là một protein bề mặt tế bào thuộc
họ Tetraspanin, là một protein xuyên màng
bề mặt tế bào. Biểu hiện của CD81 trong các
khối u ác tính ở người đã được chứng minh
là thúc đẩy sự phát triển và di căn của khối u,
cho nên CD81 được coi là một đích tiềm
năng trong điều trị ung thư.1,2 Trong bệnh lơ
xê mi cấp dòng tủy, theo Boyer và cộng sự
(2016), mức độ biểu hiện CD81 trên 20%
cho thấy tiên lượng xấu đáng kể với thời gian
sống thêm toàn bộ ngắn.3 CD81 cũng cho
thấy có vai trò tiềm năng như một dấu ấn tiên
lượng cho lơ xê mi cấp dòng tủy với đáp ứng
lâm sàng chỉ đạt được 12% ở nhóm CD81
dương tính so với 24% ở nhóm âm tính.4
CD81 là một kháng nguyên đặc trưng của
dòng lympho, tuy nhiên lại được ghi nhận
với tỷ lệ cao ở bệnh nhân lơ xê mi cấp dòng
tuỷ (từ 60-80%) và CD81 còn được coi là
yếu tố tiên lượng xấu trong điều trị bệnh
nhân lơ xê mi cấp dòng tuỷ.5 Chính vì vậy,
nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu
mô tả mức độ biểu hiện CD81 ở bệnh nhân
LXM cấp dòng tủy và đánh giá mối liên quan
của nó với đáp ứng điều trị bước đầu.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bao gồm 110 bệnh nhân LXM cấp dòng
tủy được chẩn đoán và điều trị tại Trung tâm
Huyết học - Truyền máu, Bệnh viện Bạch
Mai từ tháng 6/2021 đến 6/2023.
2.1.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán
Bệnh nhân được chẩn đoán LXM cấp
dòng tủy khi có biểu hiện
+ Lâm sàng: Hội chứng thiếu máu, xuất
huyết, nhiễm trùng, thâm nhiễm, biểu hiện
toàn thân của bệnh lý ác tính như mệt mỏi,
gầy sút, suy sụp nhanh.
+ Xét nghiệm tủy đồ thấy tỷ lệ tế bào non
ác tính (blast) ≥ 20% các tế bào có nhân
trong tủy xương. Nhuộm hóa học tế bào có
sudan đen, peroxidase dương tính, PAS âm
tính; phân loại miễn dịch có CD33, CD13
hoặc MPO dương tính.6 Xếp loại lơ xê mi
cấp dòng tuỷ theo phân loại FAB 1986 có bổ
sung phương pháp miễn dịch học.
2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
- Bệnh nhân LXM cấp dòng tủy mới
được chẩn đoán.
- Được thực hiện xét nghiệm phân loại
miễn dịch flow cytometry trên mẫu dịch tuỷ
xương.
- Hồ sơ bệnh án đầy đủ thông tin.
- Bệnh nhân đồng ý tham gia nghiên cứu
2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ:
- Bệnh nhân được chẩn đoán LXM cấp
dòng tủy thể tiền tủy bào (M3).
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả loạt ca
bệnh
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu:
Cỡ mẫu nghiên cứu được tính theo công
thức mô tả tỷ lệ của Tổ chức Y tế thế giới
WHO:
n: cỡ mẫu; α: Hệ số tin cậy 95%,
Z1-α/2= Zα/2 = 1,96
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
519
p: tỷ lệ bệnh nhân LXM có dấu ấn bất
thường, p=0,7 (theo nghiên cứu của Boyer và
cộng sự)3; d: sai số tương đối (=0,1)
Kết quả tính cỡ mẫu là n= 81 bệnh nhân.
Thực tế, nghiên cứu mô tả mức độ biểu
hiện CD81 ở 110 bệnh nhân LXM cấp dòng
tủy. Có 78 bệnh nhân đáp ứng đủ tiêu chuẩn
và hoàn thành đủ phác đồ điều trị được đánh
giá đáp ứng điều trị tại thời điểm ngày 28 sau
khi nhận hóa trị tấn công.
2.2.3. Quy trình kĩ thuật sử dụng trong
nghiên cứu
Xét nghiệm huyết tủy đồ và nhuộm hóa
học tế bào phương pháp sudan đen,
peroxidase, PAS theo quy trình đã được phê
duyệt của Trung tâm Huyết học Truyền máu,
Bệnh viện Bạch Mai.
Xét nghiệm công thức nhiễm sắc thể trên
mẫu dịch tuỷ xương thực hiện bằng phương
pháp nhuộm băng G theo quy trình đã được
phê duyệt của Trung tâm Huyết học Truyền
máu, Bệnh viện Bạch Mai.
Xét nghiệm phân tích dấu ấn miễn dịch
trên mẫu dịch tủy xương thực hiện trên máy
Flow cytometry Navios EX, Beckman
Coulter theo quy trình đã được phê duyệt của
Trung tâm Huyết học Truyền máu, Bệnh
viện Bạch Mai. Đánh giá kết quả CD âm tính
khi giá trị <20%, dương tính khi giá trị
≥20%.
Điều trị: phác đồ 3+7 đối với người bệnh
dưới 60 tuổi, hoặc phác đồ 2+5 đối với người
bệnh trên 60 tuổi
Theo dõi sau điều trị: Bệnh nhân được
thực hiện xét nghiệm tủy đồ vào ngày 28 sau
khi nhận hóa trị tấn công để đánh giá tình
trạng thuyên giảm. Tiêu chuẩn lui bệnh về
huyết học theo tiêu chuẩn của Viện Ung thư
quốc gia Hoa Kỳ (1990):
+ Lui bệnh hoàn toàn: Lâm sàng ổn định,
số lượng bạch cầu trung tính > 1,5G/L,
Hematocrit > 0,3 l/l, số lượng tiểu cầu >
100G/L, không còn tế bào blast ở máu ngoại
vi, tỷ lệ tế bào blast trong tủy xương < 5%
(trên nền tủy sinh máu bình thường);
+ Lui bệnh không hoàn toàn: Tỷ lệ tế bào
blast ở tủy xương từ 5-20%;
+ Không lui bệnh: Tỷ lệ tế bào blast ở
tủy xương > 20%.
2.3. Biến số, chỉ số nghiên cứu
- Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu: tuổi,
giới, xếp loại nhóm LXM cấp dòng tủy, theo
phân loại FAB 1986 kết hợp dấu ấn miễn
dịch.
- Đặc điểm xét nghiệm tế bào máu ngoại
vi: nồng đồ huyết sắc tố, số lượng tiểu cầu,
số lượng bạch cầu.
- Đặc điểm di truyền: công thức nhiễm
sắc thể dịch tuỷ xương; phân loại tiên lượng
dựa vào đặc điểm nhiễm sắc thể và gen.
- Tỉ lệ bệnh nhân có biểu hiện CD81:
CD81- khi tỉ lệ <20%, CD81+ khi tỉ lệ từ 20-
50%, CD81++ khi tỉ lệ từ 50% trở lên.
- Đánh giá đáp ứng điều trị sau điều trị
tấn công 28 ngày: lui bệnh hoàn toàn, lui
bệnh không hoàn toàn, không lui bệnh, tử
vong.
2.4. Phương pháp xử lí số liệu
Số liệu được nhập và xử lý bằng phần
mềm SPSS 26.0. Sử dụng test thống kê Chi-
bình phương, giá trị p<0,05 được coi là có ý
nghĩa thống kê.
2.5. Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu đã được thông qua Hội đồng
đạo đức của trường Đại học Y Hà Nội, số
927/GCN-HĐĐĐNCYSH- ĐHYHN.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
520
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong thời gian nghiên cứu, có 110 bệnh nhân LXM cấp dòng tủy thỏa mãn tiêu chuẩn
lựa chọn. Kết quả như sau:
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu (n=110)
Đặc điểm
n
%
Tuổi
Trung bình (X ±SD, min-max)
50,1±16,8 (17-83)
10-19
2
1,8
20-39
29
26,4
40-59
38
34,5
≥60
41
37,3
Giới
Nam
63
57,3
Nữ
47
42,7
Thể lâm sàng
M0
14
12,7
M1
15
13,6
M2
25
22,7
M4
34
30,9
M5
18
16,4
M6
2
1,8
M7
2
1,8
Nhận xét: Đa số bệnh nhân có tuổi trên 50 với 59,1%, tuổi trung bình là 50,1, thấp nhất
17 tuổi, cao nhất 83 tuổi. Bệnh nhân nam nhiều hơn nữ (57,3% so với 42,7%). Thể lâm sàng
chủ yếu là M4 với 30,9%, chỉ có 2 bệnh nhân thể M6 và M7.
Bảng 3.2. Mức độ biểu hiện dấu ấn CD81 ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu (n=110)
CD81
n
CD81-
42
CD81+
47
CD81++
21
Tổng số
110
Trung bình (X ±SD, min-max)
30,4±22,4 (0,3-98,3)
Nhận xét: Bệnh nhân đa số có CD81 dương tính với 61,8%, giá trị trung bình là 30,4%,
thấp nhất là 0,3%, cao nhất là 98,3%.
Bảng 3.3. Đặc điểm xét nghiệm huyết đồ theo biểu hiện CD81 (n=110)
Đặc điểm xét nghiệm
CD81-
(n=42)
CD81+
(n=47)
CD81++
(n=21)
p
Nồng độ huyết sắc tố (Hb, g/l)
87,4±18,4
79,3±16,8
81,1±12,1
0,016
Số lượng bạch cầu máu (BC, G/L)
34,2±65,2
56,7±68,8
78,5±115,5
>0,05
Số lượng tiểu cầu máu (TC, G/L)
104,7±107,2
82,2±77,5
72,8±40,2
>0,05
Nhận xét: Nồng độ huyết sắc tố của nhóm CD81- cao hơn so với nhóm CD81+ và
CD81++, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p<0,05. Số lượng bạch cầu máu của nhóm
CD81- thấp hơn nhóm CD81+ và CD81++.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
521
Bảng 3.4. Đặc điểm công thức nhiễm sắc thể, nguy cơ di truyền theo biểu hiện CD81
(n=110)
Đặc điểm
CD81-
(n=42) (a)
CD81+
(n=47) (b)
CD81++
(n=21) (c)
p
n
%
n
%
n
%
Công thức
nhiễm sắc
thể
Bình thường
26
61,9
22
46,8
8
38,1
pab=0,4
pac=0,3
pbc=0,9
Đột biến số lượng
1
2,4
5
10,6
2
9,5
Đột biến cấu trúc
4
9,5
5
10,6
2
9,5
Đột biến cấu trúc và số lượng
4
9,5
8
17,0
4
19,0
Không phân bào
7
16,7
7
14,9
5
23,8
Nguy cơ
di truyền
Thấp
3
7,1
6
12,8
1
4,8
pab=0,07
pac=0,9
pbc=0,3
Trung bình
33
78,6
26
55,3
16
76,2
Cao
6
14,3
15
31,9
4
19,0
Nhận xét: Phần lớn bệnh nhân được xếp loại nguy cơ trung bình. Nhóm bệnh nhân có
biểu hiện CD81 có tỷ lệ đột biến cấu trúc và số lượng nhiễm sắc thể cao (gần 20%).
Trong số 110 bệnh nhân nghiên cứu, có 78 bệnh nhân được điều trị hoá chất theo phác đồ
tiêu chuẩn, còn lại 32 bệnh nhân đã tử vong trong thời gian chờ chẩn đoán xác định.
Biểu đồ 3.1. Kết quả điều trị sau 1 tháng theo biểu hiện CD81 (n=78)
Nhận xét: Tỉ lệ lui bệnh hoàn toàn ở
nhóm CD81- cao nhất với 74,2%, thấp nhất ở
nhóm CD81++ với 25,0%. Tỉ lệ tử vong
trong giai đoạn điều trị tấn công cao nhất ở
nhóm CD81++ (41,7%).
IV. BÀN LUẬN
Trong thời gian nghiên cứu, có 110 bệnh
nhân lơ xê mi (LXM) cấp dòng tủy thỏa mãn
tiêu chuẩn lựa chọn. Kết quả ở bảng 3.1 cho
thấy, đa số bệnh nhân có tuổi cao, trên 50