T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
267
ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG BỆNH NHÂN ĐA U TỦY XƯƠNG
TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG QUÂN ĐỘI 108
Đỗ Thị Lý1, Phạm Thị Thu Hằng1, Mai Hằng Nga1,
Bùi Thị Lan1, Lê Thị Thu Luyến1, Đặng Vân Anh1,
Phạm Văn Hiệu1, Nguyễn Thanh Bình1
TÓM TẮT29
Mục tiêu: Đánh giá chất lượng cuộc sống
của bệnh nhân đa u tủy xương tại Bệnh viện
Trung ương quân đội 108. Xác định một số yếu
tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của bệnh
nhân đa u tủy xương. Đối tượng và phương
pháp nghiên cứu: 96 lượt bệnh nhân được chẩn
đoán đa u tủy xương tại khoa Huyết học lâm sàng
- bệnh viện Trung ương quân đội 108 từ tháng
10/2023 đến tháng 04/2024. Thiết kế nghiên
cứu: Mô tả cắt ngang. Kết quả nghiên cứu:
Điểm trung bình chất lượng cuộc sống (CLCS)
của đối tượng nghiên cứu là 52,7 ± 21,6. Ở thang
điểm chức năng: tâm lý cảm xúc, khả năng nhận
thức và hoạt động thể lực là ba phương diện có
số điểm cao nhất với giá trị lần lượt 73,9±24;
73,3±22,6; 57,5±30,7. Khó khăn tài chính, triệu
chứng mệt mỏi, cảm giác đau và triệu chứng
chán ăn là vấn đề phổ biến và nghiêm trọng với
số điểm khá cao (57,4±29,8; 50,9±26,6;
46,2±30,9; 45,9±32). Kết luận: Chất lượng cuộc
sống của người bệnh đa u tủy xương đạt mức độ
trung bình. Điểm khó khăn tài chính cao, triệu
chứng mệt mỏi, triệu chứng chán ăn và cảm giác
đau xuất hiện nhiều. Có sự khác biệt về chất
1Bệnh viện Trung ương quân đội 108
Chịu trách nhiệm chính: Đỗ Thị Lý
SĐT: 0388872826
Email: lycanon1996@gmail.com
Ngày nhận bài: 06/07/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/08/2024
Ngày duyệt bài: 01/10/2024
lượng cuộc sống chung của bệnh nhân đa u tủy
xương giữa đối tượng bệnh nhân nội trú và ngoại
trú.
Từ khóa: Chất lượng cuộc sống (CLCS), đa
u tủy xương.
SUMMARY
ASSESSING THE QUALITY OF LIFE
OF MULTIPLE MYELOMA PATIENTS
AT 108 MILITARY CENTRAL
HOSPITAL
Objectives: Assessing the quality of life of
multiple myeloma patients at 108 Military
Central Hospital. Identifying some factors related
to the quality of life of multiple myeloma
patients. Subjects and method: 96 patients were
diagnosed with multiple myeloma at the
Department of Clinical Hematology - 108
Military Central Hospital from October 2023 to
April 2024. Research design: Cross-sectional
description. Results: On the functional scale:
emotional psychology, cognitive ability and
physical activity are the three aspects with the
highest scores with values of 73.9±24, 73.3±22.6,
57, respectively. 5±30.7,. Financial difficulties,
fatigue symptoms, pain and anorexia symptoms
are common and serious problems with quite
high scores (57.4±29.8, 50.9±26.6, 46, 2±30.9,
45.9±32). Conclusion: 1. The quality of life of
multiple myeloma patients is average. Financial
difficulty scores were high, symptoms of fatigue,
anorexia and pain appeared frequently. 2. There
is a difference in the overall quality of life of
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
268
multiple myeloma patients between inpatients
and outpatients.
Keywords: Quality of life, multiple
myeloma.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đa u tủy xương (Multiple Myeloma) là
loại ung thư huyết học phổ biến thứ hai và
chiếm 10% trong số các khối u ác tính về
huyết học và 1% trong số tất cả các bệnh ung
thư. Tỷ lệ mắc bệnh mới hàng năm ở các
nước phương Tây là 5,6 ca/ 100.000 dân. Đa
u tủy xương chiếm 1% tổng số ca tử vong
liên quan đến ung thư (khoảng 72.000 ca tử
vong hàng năm) [1]. Theo thống kê năm
2022 của Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc
tế (IARC), tổng số ca mắc bệnh đa u tủy
xương trên toàn cầu là 538.948 ca, số ca mắc
mới là 187.952 ca. Còn tại Việt Nam, tổng số
ca đa u tủy xương vào năm 2022 là 1.643 ca,
số ca mắc mới là 607 ca, và ghi nhận nhiều
ca tử vong.
Mặc dù đã có những tiến bộ vượt bậc
trong lĩnh vực điều trị đa u tủy xương, căn
bệnh này vẫn không thể chữa khỏi. Mục tiêu
chính của điều trị là kéo dài thời gian sống
thêm và nâng cao chất lượng cuộc sống của
người bệnh. Vào những năm 1980 đến 1990,
tỷ lệ sống thêm của bệnh nhân mới chẩn
đoán đã tăng từ chỉ vài tháng lên 3-5 năm.
Các phương pháp điều trị có thể bao gồm
hóa trị; liệu pháp nhắm trúng đích; liệu pháp
miễn dịch; ghép tế bào gốc cùng với xạ trị và
chăm sóc hỗ trợ để làm giảm các triệu chứng,
biến chứng của bệnh. Những phương pháp
này có chi phí khá cao và yêu cầu bệnh nhân
phải tuân thủ phác đồ điều trị, đòi hỏi nhập
viện, lưu trú thường xuyên. Việc áp dụng các
phương pháp điều trị chuyên sâu như hóa trị
liệu liều cao kết hợp với ghép tế bào gốc tự
thân (ASCT), đã kéo dài hơn nữa thời gian
sống toàn bộ [1]. Tùy thuộc vào giai đoạn
của bệnh, thời gian sống toàn bộ trung bình
thay đổi từ 5-10 năm đối với bệnh nhân đa u
tủy xương giai đoạn I theo ISS được ghép tế
bào gốc và/hoặc được điều trị bằng các tác
nhân mới [1].
Triệu chứng bệnh bao gồm đau xương và
gãy xương do quá trình hủy xương, táo bón,
buồn nôn, lú lẫn do tăng canxi máu, nhiễm
trùng tái phát do suy giảm miễn dịch và suy
nhược do thiếu máu. Trong quá trình điều trị,
do các triệu chứng của bệnh, biến chứng và
tác dụng phụ của phương pháp điều trị, hầu
hết người bệnh gặp những vấn đề về sức
khỏe nhất định, tạo ra gánh nặng về tài chính,
tinh thần cũng như hao tốn nhiều thời gian
của cả bệnh nhân và gia đình, ảnh hưởng đến
chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tỷ lệ lo
âu và trầm cảm ở bệnh nhân có bệnh lý huyết
học trong quá trình điều trị được phát hiện là
35% [6]. Độc tính liên quan đến điều trị tăng
theo sự tiến triển của các bước điều trị và có
thể phải ngừng điều trị [7]. Do đó, bên cạnh
việc kéo dài thời gian sống, việc giảm bớt
các triệu chứng bệnh đồng thời giảm tác
dụng phụ của việc điều trị đã trở thành mục
tiêu quan trọng [3].
Theo Tổ chức Y tế thế giới năm 1995
định nghĩa chất lượng cuộc sống (CLCS) là
sự nhận thức của một cá nhân về tình trạng
hiện tại của người đó, theo những chuẩn mực
về văn hoá và sự thẩm định về giá trị của xã
hội mà người đó đang sống. Những nhận
thức này gắn liền với mục tiêu, kỳ vọng và
những mối quan tâm, lo lắng của họ [2].
Mong muốn cải thiện chất lượng cuộc sống
của bệnh nhân ung thư được coi như một
phần quan trọng trong chiến lược chăm sóc
và điều trị bệnh ung thư. Do đó, chất lượng
cuộc sống và đánh giá nó ngày càng trở nên
quan trọng hơn trong chăm sóc sức khỏe. Vì
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
269
vậy, nhóm nghiên cứu tiến hành nghiên cứu
đề tài “Đánh giá chất lượng cuộc sống người
bệnh đa u tủy xương tại Bệnh viện Trung
ương Quân đội 108” với hai mục tiêu:
1. Đánh giá chất lượng cuộc sống của
người bệnh đa u tủy xương tại Bệnh viện
Trung ương Quân đội 108.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến
chất lượng cuộc sống của người bệnh đa u
tủy xương tại Bệnh viện Trung ương Quân
đội 108.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện trên 96 lượt
người bệnh đa u tủy xương điều trị tại Khoa
Huyết học lâm sàng - Bệnh viện Trung ương
Quân đội 108 từ tháng 10/2023 đến tháng
4/2024.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp: Nghiên cứu sử dụng
thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang. Mẫu
nghiên cứu được lấy theo phương pháp chọn
mẫu thuận tiện.
* Chỉ tiêu nghiên cứu: Bao gồm tuổi,
giới tính, đối tượng nội/ngoại trú, trình độ
học vấn, nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân,
thu nhập, tình trạng có/không có bảo hiểm y
tế, và các dữ liệu lâm sàng bao gồm chẩn
đoán, tiền sử bệnh kèm theo, giai đoạn bệnh,
phương pháp điều trị, số liệu trình điều trị.
* Công cụ nghiên cứu: Đánh giá chất
lượng cuộc sống bệnh nhân đa u tủy xương
dựa vào bộ công cụ EORTC QLQ-C30 và
QLQ-MY20 [3]. Trong đó C30 là bộ câu hỏi
dùng chung cho tất cả các bệnh nhân ung
thư, còn MY20 là bộ câu hỏi dành riêng cho
đa u tủy xương, được thiết kế sử dụng kết
hợp với bộ C30.
Bộ câu hỏi EORTC-C30 gồm 30 câu hỏi,
được thiết kế để đánh giá chất lượng cuộc
sống của bệnh nhân ung thư nói chung, bao
gồm các khía cạnh về khả năng hoạt động thể
lực, khả năng nhận thức, hòa nhập xã hội,
khía cạnh cảm xúc cũng như các triệu chứng
toàn thân do bệnh hoặc do quá trình điều trị
ung thư gây ra. Bộ câu hỏi EORTC-MY20
gồm 20 câu hỏi, được thiết kế để đánh giá
CLCS của bệnh nhân ở các khía cạnh đặc
trưng cho đa u tủy xương, bao gồm các triệu
chứng bệnh liên quan đến đa u tủy xương,
tác dụng phụ của việc điều trị, hình ảnh cơ
thể và viễn cảnh tương lai. Tổng hợp hai bộ
câu hỏi EORTC-C30 và EORTC-MY20 có
50 câu hỏi. Với mỗi câu hỏi từ 1 đến 28 và từ
31 đến 50, bệnh nhân (BN) có thể lựa chọn
một trong bốn phương án trả lời, được đánh
số theo kiểu thang Likert từ 1 đến 4 tùy theo
mức độ ảnh hưởng của triệu chứng hoặc khía
cạnh đó đến CLCS của BN (1: không ảnh
hưởng; 2; ảnh hưởng ít; 3: ảnh hưởng nhiều;
4: ảnh hưởng rất nhiều). Riêng hai câu hỏi số
29 và 30 (đánh giá CLCS chung): BN có thể
lựa chọn một trong bảy phương án trả lời
(được đánh số theo kiểu thang Likert từ 1
đến 7, tương ứng với bảy mức độ về CLCS
chung). Các câu trả lời này sẽ được quy đổi
thành điểm (theo thang điểm 100) dựa vào
công thức trong sách hướng dẫn tính điểm
cho các bộ câu hỏi (được EORTC ban hành
kèm theo các bộ câu hỏi mẫu) [2].
* Các bước tiến hành nghiên cứu: Lấy
danh sách bệnh nhân đang điều trị tại khoa
Huyết học lâm sàng - bệnh viện Trung ương
Quân đội 108, tham khảo hồ sơ bệnh án. Lựa
chọn những đối tượng đủ tiêu chuẩn tham gia
nghiên cứu, phỏng vấn trực tiếp và khoanh
tròn vào câu trả lời theo các mức độ trong bộ
câu hỏi.
2.4. Xử lý số liệu
Số liệu được phân tích bằng phần mềm
thống kê y học SPSS 27.0
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
270
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Bảng 1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu
Đặc điểm
Số lượng (n=96)
Tỷ lệ (%)
Tuổi
<65
45
46,9
≥65
51
53,1
Tuổi trung bình
63,9 ± 10,4 (25 – 87)
Giới
Nam
54
56,3
Nữ
42
43,8
Trình độ học vấn
Trung học
57
59,4
Sau trung học
39
40,6
Nghề nghiệp
Lao động chân tay
36
37,5
Lao động trí óc
27
28,1
Nghỉ hưu
33
34,4
Đợt điều trị
Lần đầu
70
72,9
Tái phát
20
20,8
Tái khám định kỳ
6
6,3
Có Bảo hiểm y tế
Có BHYT
96
100
Không có BHYT
0
0
Diện điều trị
Nội trú
44
45,8
Ngoại trú
52
54,2
Bệnh kèm theo
Có
69
71,9
Không
27
28,1
Nhận xét: Tuổi trung bình của BN trong nghiên cứu là 63,9 ± 10,4 (25 - 87). Trong đó tỷ
lệ nam chiếm 56,3%, bệnh nhân ≥65 tuổi chiếm 53,1%; 37,5% bệnh nhân lao động chân tay;
72,9% bệnh nhân đa u tủy xương điều trị lần đầu; 45,8% bệnh nhân là nội trú.
3.2. Điểm chất lượng sống
Bảng 2. Điểm chất lượng sống
Điểm trung bình (SD)
Điểm trung vị
Max
EORTC-C30
CLCS nói chung
52,7 (21,6)
50
100
Thang đo chức năng
Hoạt động thể lực
57,5 (30,7)
60
100
Vai trò xã hội
46,2 (32)
50
100
Tâm lý cảm xúc
73,9 (24)
79
100
Khả năng nhận thức
73,3 (23,6)
67
100
Hòa nhập xã hội
49 (28)
41,5
100
Thang đo triệu chứng
Mệt mỏi
50,9 (26,6)
56
100
Buồn nôn và nôn
9,5 (17,9)
0
83
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
271
Cảm giác đau
46,2 (30,9)
50
100
Khó thở
17,7 (27,3)
0
0
100
Rối loạn giấc ngủ
42,3 (31,6)
33
100
Chán ăn
45,9 (32)
33
100
Táo bón
15,5 (23,6)
0
100
Bệnh tiêu chảy
10,7 (23)
0
100
Khó khăn tài chính
57,4 (29,8)
67
100
EORTC-MY20
Quan điểm về tương lai
61,5 (26)
67
100
Hình ảnh cơ thể
59,8 (27,5)
67
100
Triệu chứng bệnh
34,7 (23,6)
33
100
Tác dụng phụ của điều trị
23,2 (14,1)
23
67
Nhận xét: Điểm trung bình CLCS của
đối tượng nghiên cứu là 52,7 ± 21,6. Ở thang
điểm EORTC-C30, khía cạnh chức năng:
tâm lý cảm xúc, hoạt động thể lực, khả năng
nhận thức là ba phương diện có số điểm cao
nhất với giá trị lần lượt 73,9 ± 24; 57,5 ±
30,7; 73,3 ± 22,6. Khó khăn tài chính, triệu
chứng mệt mỏi và mất ngủ có số điểm khá
cao (57,4 ± 29,8, 50,9 ± 26,6, 46,2 ± 30,9). Ở
thang điểm EORTC-MY20, điểm cao nhất là
quan điểm tương lai và hình ảnh cơ thể (61,5
± 26, 59,8 ± 27,5).
3.3. Mối liên quan giữa chất lượng
cuộc sống và tuổi, giới
Bảng 3: Mối quan hệ giữa chất lượng cuộc sống và tuổi, giới
Nam
n=54
Nữ
n=42
Giá trị
p
Tuổi <65
n=45
Tuổi ≥65
n=51
EORTC-C30
Chất lượng cuộc sống chung
55,4
49,2
0,149
55,5
50,2
Thang đo chức năng
Hoạt động thể lực
60,6
53,5
0,263
70,6
45,8
Vai trò xã hội
49,7
21,6
0,223
55,9
37,5
Tâm lý cảm xúc
77,6
69,7
0,082
72,4
75,2
Khả năng nhận thức
77,1
68,3
0,058
75,9
70,9
Hòa nhập xã hội
53,7
43,1
0,067
55,1
43,7
Thang đo triệu chứng
Mệt mỏi
48,3
54,3
0,279
43,7
57,4
Buồn nôn và nôn
8,6
10,6
0,577
10,7
8,5
Cảm giác đau
43,5
49,6
0,341
39,7
52
Khó thở
16,6
19
0,668
16,2
18,9
Rối loạn giấc ngủ
37,6
48,4
0,098
40,7
43,7
Chán ăn
38,3
55,6
0,008*
45,2
46,4