HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
32
ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG DI CĂN HẠCH CỔ ÂM THẦM
TRONG UNG THƯ TUYẾN MANG TAI NGUY CƠ CAO
Nguyễn Việt Dũng1, Nguyễn Xuân Trực1, Phan Văn Mạnh2,
Lê Văn Cường1, Trương Công Tuấn Anh1, Trần Sơn Vũ1,
Châu Đức Toàn1,2, Nguyễn Đăng Khoa1, Nguyễn Đức Hương1,
Đỗ Nguyễn Tuấn Khanh1, Trần Thanh Tùng1,
Nguyễn Hoàng Thiên Bảo1, Hồ Thiên Tân1,
Nguyễn Trần Minh Khánh1, Lềnh Thanh Phong2, Võ Duy Phi Vũ1
TÓM TẮT5
Đặt vấn đề: Hiện nay chưa có sự đồng thuận
về chỉ định nạo hạch cổ dự phòng trên bệnh nhân
ung thư tuyến mang tai nguy cơ cao. Nghiên cứu
này nhằm khảo sát tỷ lệ di căn hạch cổ âm thầm
và xác định một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ này
trong các trường hợp ung thư tuyến mang tai
thuộc nhóm nguy cơ cao.
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu
hồi cứu mô tả loạt ca bệnh nhân ung thư tuyến
mang tai tại khoa Ngoại đầu cổ, tai mũi họng
Bệnh viện Ung Bướu Thành phố Hồ Chí Minh
(TP. HCM) từ 01/01/2022 đến 01/7/2024. Bệnh
nhân ung thư tuyến mang tai nguy cơ cao có hạch
cổ âm tính trên lâm sàng được phẫu thuật cắt
toàn bộ tuyến mang tai kết hợp nạo hạch cổ dự
phòng.
Kết quả: 26 trường hợp ung thư tuyến mang
tai thuộc nhóm nguy cơ cao được phẫu thuật với
tuổi trung bình là 52,4 tuổi (95% CI: 17 - 80
tuổi). Tỷ lệ nam/nữ là 1,36. Bướu ở giai đoạn
1Khoa Ngoại đầu cổ, tai mũi họng – Bệnh viện
Ung Bướu TP. HCM
2Bộ môn Ung thư – Đại học Y Dược TP. HCM
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Xuân Trực
Email: trucnguyen1836@gmail.com
Ngày nhận bài: 05/9/2024
Ngày phản biện: 11/9/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
tiến triển (T3-T4) chiếm đa số (80,8%). Nhóm
mô học nguy cơ cao chiếm 69,2%. Tỷ lệ di căn
hạch xác định sau phẫu thuật là 46,2% (12/26
ca), di căn hạch cổ thuộc nhóm II, III, IV chiếm
ưu thế với tỷ lệ lần lượt là 34,6%, 30,8%, 15,4%.
Có mối liên quan giữa nhóm mô bệnh học và tỷ
lệ di căn hạch cổ (p = 0,017).
Kết luận: Di căn hạch cổ trong ung thư
tuyến nước bọt mang tai thuộc nhóm nguy cơ cao
có tỷ lệ cao. Cần cân nhắc nạo hạch cổ dự phòng
đối với các trường hợp mô bệnh học nguy cơ cao.
Từ khóa: Ung thư tuyến mang tai nguy cơ
cao, di căn hạch cổ âm thầm, mô bệnh học nguy
cơ cao, Nạo hạch cổ dự phòng.
SUMMARY
PATTERNS OF OCCULT CERVICAL
LYMPH NODE METASTASIS IN HIGH-
RISK PAROTID CANCER
Background: The role of elective neck
dissection (END) in high-risk parotid cancer
patients remains controversial. This study was
carried out to investigate the prevalence of occult
cervical lymph node metastasis (OCNLM) and
identify associated risk factors for OCNLM in
high-risk parotid cancer.
Objects and methods: A retrospective
descriptive study was carried out at the
Department of Otorhinolaryngology - Head and
Neck Surgery, Ho Chi Minh City Oncology
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
33
Hospital from January 1, 2022 to July 1, 2024.
High-risk parotid cancer patients with clinically
node-negative (cN0) underwent total
parotidectomy combined with elective neck
dissection.
Results: A total of 26 patients met the
inclusion criteria. The mean age of the patients
was 52.4 years (95% CI: 17 - 80 years). The
male-to-female ratio was 1.36. The majority of
tumors were in advanced stage (T3 - T4) with
80.8%. High-risk histologies were found in
69.2% of cases. OCNLM rate was 46.2% (12/26
cases), predominantly involving in levels II to
IV, accounting for 34.6%, 30.8%, and 15.4%
respectively. There was a significant association
between histology and OCNLM (p = 0.017).
Conclusion: Our study revealed a high
incidence of OCNLM in high-risk parotid cancer
patients, which underscores potential benefits of
END for high-risk histologies parotid cancer
patients.
Keywords: High-risk parotid cancer patients,
occult cervical lymph node metastasis, high-risk
histologies, Elective neck dissection.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư tuyến mang tai là u ác tính hiếm
gặp, chiếm 6% tổng số ung thư vùng đầu và
cổ, bao gồm khoảng 23 loại giải phẫu bệnh
với các tiên lượng khác nhau. Điều trị tiêu
chuẩn ung thư tuyến mang tai hiện nay là
phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến mang tai có
hoặc không nạo hạch cổ kết hợp xạ trị bổ túc
trong trường hợp này nhằm mục đích giảm tỷ
lệ tái phát.
Di căn hạch cổ được đồng thuận là yếu tố
tiên lượng bệnh chính trong điều trị ung thư
tuyến mang tai, vì vậy việc chẩn đoán hạch
cổ trước phẫu thuật rất quan trọng bao gồm:
Khám lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và tế
bào - mô bệnh học. Tuy nhiên, tỷ lệ di căn
hạch cổ âm thầm được nhiều tác giả báo cáo
khoảng 20 - 48% trong các trường hợp ung
thư tuyến mang tai đã được chẩn đoán không
có di căn hạch cổ trên lâm sàng (cN0), trong
đó các khối bướu nguy cơ cao có tỷ lệ lên
đến 45%[1,3,5,7].
Chỉ định điều trị nạo hạch cổ dự phòng
và mức độ nạo hạch cổ đối với các bệnh
nhân ung thư tuyến mang tai cN0 vẫn còn
bàn cãi do quan điểm điều trị còn chưa được
thống nhất. Sự tiến bộ của các phương tiện
chẩn đoán hình ảnh và áp dụng sinh thiết lõi
kim giúp đánh giá, xác định nhóm bệnh ung
thư tuyến mang tai có nguy cơ cao, từ đó
cung cấp các bằng chứng cho các phẫu thuật
viên giúp chỉ định nạo hạch cổ dự phòng và
mức độ nạo hạch cổ chính xác.
Ung thư tuyến mang tai nguy cơ cao với
những đặc điểm như giai đoạn bướu lan rộng
tại chỗ, độ mô học (grad) cao hoặc thuộc loại
mô bệnh học có tiên lượng xấu. Hiện nay các
hiệp hội uy tín trên thế giới khuyến cáo chỉ
định nạo hạch cổ dự phòng trong ung thư
tuyến mang tai nguy cơ cao cN0[8].
Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm đánh
giá tỉ lệ di căn hạch âm thầm ở bệnh nhân
ung thư tuyến mang tai nguy cơ cao và xác
định các mối tương quan giữa các yếu tố
nguy cơ về lâm sàng – mô bệnh học đối với
tình trạng di căn hạch cổ.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Dân số chọn mẫu là bệnh nhân ung thư
tuyến mang tai được điều trị tại khoa Ngoại
đầu cổ, tai mũi họng Bệnh viện Ung Bướu
TP. HCM từ tháng 01/01/2022 đến tháng
01/7/2024.
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh
- Ung thư tuyến mang tai thuộc nhóm
nguy cơ cao.
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
34
- Giai đoạn T3-T4 theo AJCC 8th.
- Thuộc nhóm mô học nguy cơ cao bất kể
giai đoạn u trước phẫu thuật.
- Có hạch cổ âm tính trên lâm sàng.
- Được điều trị phẫu thuật cắt toàn bộ
tuyến mang tai kết hợp nạo hạch cổ dự
phòng.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Ung thư tuyến mang tai di căn hạch.
- Có di căn xa được chẩn đoán trước
phẫu thuật.
- Bệnh nhân có kèm ung thư khác.
Bảng 1. Xếp loại nhóm mô học nguy cơ theo WHO[6]
Nhóm mô học nguy cơ thấp
Nhóm mô học nguy cơ cao
Carcinôm túi tuyến
Carcinôm bọc dạng tuyến
(phần đặc > 30%)
Carcinôm bài tiết
Carcinôm kém biệt hóa
Carcinôm thần kinh nội tiết tế bào lớn hoặc nhỏ
Carcinôm không biệt hóa
Carcinôm nhầy bì grad thấp và grad trung
bình
Carcinôm nhầy bì, grad cao
Carcinôm tuyến đa hình grad thấp và grad
trung bình
Carcinôm tuyến đa hình grad cao
Carcinôm biểu mô - cơ biểu mô
Carcinôm tế bào sáng
Carcinôm tế bào đáy
Carcinôm tuyến bã
Carcinôm lymphôm biểu mô
Carcinôm nội ống
Carcinôm ống tuyến nước bọt
Carcinôm tuyến nước bọt không đặc hiệu,
grad thấp
Carcinôm tuyến nước bọt không đặc hiệu, grad
cao
Carcinôm cơ biểu mô
Sarcôm carcinôm
Carcinôm với thành phần tuyến đa hình
xâm lấn tối thiểu với grad thấp
Carcinôm với thành phần u tuyến đa hình xâm lấn
ngoài tuyến hoặc grad cao
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Hồi cứu, mô tả loạt ca.
Dữ liệu được ghi nhận thông qua bảng
thu thập số liệu dựa trên hồ sơ bệnh án và
phần mềm eHospital tại Bệnh viện Ung
Bướu TP. HCM.
2.3. Xử lý số liệu
Số liệu được nhập và xử lý bằng phần
mềm SPSS 26.0.
Phân tích mối tương quan giữa hạch di
căn âm thầm và các biến số sử dụng test Chi
bình phương hoặc Fisher. Ngưỡng có ý nghĩa
thống kê khi p ≤ 0,05 với độ tin cậy 95%.
2.4. Vấn đề y đức
Đây là nghiên cứu hồi cứu mô tả, ghi
nhận thông tin từ hồ sơ bệnh án, không can
thiệp vào quá trình chẩn đoán hay điều trị.
Các dữ kiện chuyên môn về điều trị theo
hướng dẫn điều trị của các hiệp hội có uy tín
trên thế giới.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
35
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
26 bệnh nhân tham gia vào nghiên cứu
với độ tuổi trung bình là 52,4 tuổi (95%, CI
17 - 80 tuổi), tỷ lệ nữ/nam là 1,36. Đặc điểm
lâm sàng và mô bệnh học trong nghiên cứu
được trình bày ở bảng 2.
Bảng 2. Các đặc điểm về lâm sàng và mô bệnh học
Đặc điểm lâm sàng
Số ca (Tỷ lệ %)
Triệu chứng lâm
sàng
Đau
Có
5 (19,2%)
Không
21 (80,8%)
Xâm nhiễm da
Có
9 (34,6%)
Không
17 (65,4%)
Liệt mặt
Có
4 (15,4%)
Không
22 (84,6%)
Đặc điểm bướu
Vị trí
Thùy nông
22 (84,6%)
Thùy sâu
4 (15,4%)
Giai đoạn bướu
Sớm (T1 - T2)
9 (34,6%)
Trễ (T3 - T4)
17 (65,4%)
Nhóm mô học
Nguy cơ cao
18 (69,2%)
Nguy cơ thấp
8 (30,8%)
Bảng 3. Phân bố hạch di căn theo nhóm
12 ca
Tỷ lệ trên 12 ca
Tỷ lệ trên 26 ca
2
16,6%
7,7%
9
75%
34,6%
8
66,6%
30,8%
4
33,3%
15,4%
3
25%
11,5%
Hình 1. Tỷ lệ di căn hạch âm thầm theo từng nhóm hạch cổ
Tỷ lệ di căn âm thầm là 46,2% (12 trường hợp) (bảng 3), các nhóm hạch có tỷ lệ xác định
lần lượt tương ứng là 7,7%, 34,6%, 30,8%, 15,4%, 11,5% ở nhóm I, II, III, IV, V.
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
36
Bảng 4. Loại mô bệnh học trong nghiên cứu
Loại mô bệnh học
Hạch cổ âm tính
Hạch cổ dương tính
Tổng
Carcinôm tế bào gai
2
0
2 (7,7%)
Carcinôm nhầy bì, grad 3
2
5
7 (26,9%)
Carcinôm tuyến, NOS, grad 3
1
2
3 (11,5%)
Carcinôm nhầy bì, grad 2
2
0
2 (7,7%)
Carcinôm tế bào đáy
1
0
1 (3,8%)
Carcinôm Lymphô biểu mô
2
1
3 (11,5%)
Carcinôm tế bào thần kinh nội tiết
0
1
1 (3,8%)
Carcinôm bọc dạng tuyến
1
2
3 (11,5%)
Carcinôm không biệt hóa
1
0
1 (3,8%)
Carcinôm ống tuyến nước bọt
0
1
1 (3,8%)
Carcinôm tế bào túi tuyến
2
0
2 (7,7%)
Bảng 5. Mối liên quan giữa tình trạng di căn hạch cổ âm thầm với các đặc điểm lâm
sàng và mô bệnh học
Đặc điểm
Có hạch di căn
Không hạch di căn
p
Đặc điểm nhân khẩu học
Nhóm tuổi
< 60 tuổi
≥ 60 tuổi
6 (23,1%)
6 (23,1%)
10 (38,4%)
4 (15,4%)
> 0,05
Giới tính
Nữ
Nam
4 (15,4%)
8 (30,8%)
7 (26,9%)
7 (26,9%)
> 0,05
Triệu chứng lâm sàng
Đau
Có
Không
3 (11,5%)
9 (34,6%)
2 (7,7%)
12 (46,2%)
> 0,05
Xâm nhiễm da
Có
Không
4 (15,4%)
8 (30,8%)
5 (19,2%)
9 (34,6%)
> 0,05
Liệt mặt
Có
Không
3 (11,5%)
9 (24,6%)
1 (3,8%)
13 (50%)
> 0,05
Đặc điểm bướu
Vị trí bướu
Thùy nông
Thùy sâu
10 (38,5%)
2 (7,7%)
12 (46,2%)
2 (7,7%)
> 0,05
Giai đoạn bướu
trước phẫu thuật
Giai đoạn sớm (T1 - T2)
Giai đoạn tiến triển (T3 - T4)
3 (11,5%)
9 (24,6%)
6 (23,1%)
8 (30,8%)
> 0,05
Đánh giá bướu sau phẫu thuật
Nhóm mô bệnh
học
Mô học nguy cơ thấp
Mô học nguy cơ cao
0 (0%)
12 (46,2%)
6 (23,1%)
8 (30,8%)
0,017
Giai đoạn bướu
sau phẫu thuật
Giai đoạn sớm (T1 - T2)
Giai đoạn tiến triển (T3 - T4)
1 (3,8%)
11 (42,3%)
4 (15,4%)
10 (38,5%)
> 0,05