https://doi.org/10.59459/1859-1655/JMM.614
ĐÁNHGIÁĐỘCTÍNHBÁNTRƯỜNGDIỄNCỦACAOLỎNG
PHONGTÊTHẤPTRÊNĐỘNGVẬTTHỰCNGHIỆM
TÓMTẮT
Mụctiêu:Đánhgiáđộctínhbántrườngdiễncủacaolỏng“Phongtêthấp”trênđộngvậtthựcnghiệm.
Đốitượngvàphươngpháp:Nghiêncứuthựcnghiệmcósosánhtrên30conchuộtcốngtrắngchủng
Wistar,chiangẫunhiênthànhlôchứng(10conchuột,chouốngnướccất10ml/kg/24giờ),lôtrị1(10con
chuột,chouốngcaolỏng“Phongtêthấp”vớiliều6,3g/kg/24giờ),lôtrị2(10conchuột,chouốngcaolỏng
“Phongtêthấp”vớiliều18,9g/kg/24giờ).Chochuộtuốngchấtnghiêncứuliêntụctrong90ngày.Đánh
giáđộctínhbántrườngdiễntheohướngdẫncủaBộYtếvàcủaOECD.
Kếtquả:Caolỏng“Phongtêthấp”khônggâyảnhhưởngđếntìnhtrạngchung,thểtrọngchuột,cácchỉsố
huyếthọc(sốlượnghồngcầu,bạchcầu,tiểucầu,hemoglobin),cácchỉsốsinhhóa(AST,ALT,albumin,
bilirubinvàcreatinin)vàmôbệnhhọcgan,lách,thậncủachuột.
Từkhóa:Caolỏng“Phongtêthấp”,độctínhbántrườngdiễn,OECD.
ABSTRACT
Objectives:Toevaluatethesub-chronictoxicityof“Phongtethap”liquidextractonexperimentalanimals.
Subjectsandmethods:Acomparativeexperimentalstudyon30Wistarrats,randomlydividedintoa
controlgroup(10rats,givendistilledwater10ml/kg/24hours),treatmentgroup1(10rats,given“Phongte
thap”liquidextractatadoseof6.3g/kg/24hours),andtreatmentgroup2(10rats,given“Phongtethap”
liquidextractatadoseof18.9g/kg/24hours).Ratswereadministeredthestudysubstancecontinuously
for 90 days. Sub-chronic toxicity was assessed according to the guidelines of the Ministry of Health
andOECD.
Results:The“Phong te thap” liquid extract did not affect the general condition, body weight of rats,
hematologicalindices(redbloodcellcount,whitebloodcellcount,plateletcount,hemoglobin),biochemical
indices(AST,ALT,albumin,bilirubinandcreatinin),andhistopathologyoftheliver,spleen,andkidneys
ofrats.
Keywords:Liquidrheumatismextract,sub-chronictoxicity,OECD.
Chịutráchnhiệmnộidung:VũNhịHà;Email:vunhiha.dhytn@gmail.com
Ngàynhậnbài:04/3/2025;mờiphảnbiệnkhoahọc:3/2025;chấpnhậnđăng:15/4/2025.
TrườngĐạihọcY-Dược(ĐạihọcTháiNguyên).
LạiThịNgọcAnh
,NgôThịMỹBình
TrầnHảiYến
,NguyễnĐứcMạnh
PhạmHoaTrang
,VũNhịHà
*
1.ĐẶTVẤNĐỀ
“Phongtêthấp”(PTT)làmộtbàithuốcgiatruyền
củađngbàovùngcao,đãđượcsửdnglâuđời
vớicôngdnglưuthôngkhíhuyết,giảmđaunhức
xươngkhớp,đauthầnkinhtọa,mỏicơ,cứngcơ,tê
bìchântay,tanmáuđông,giảicảm,giảiđộc,đng
thờicótácdngtốtđốivớiphnữsausinh,ngăn
ngừahậusản...Bàithuốcgmnhữngvịthuốclà
cácdượcliệuquý,đãđượckhoahọckiểmchứng.
VịthuốcThanhphonghoanhỏ(Sabiaparviora)có
vaitrtrongđiềutrịviêmkhớpdạngthấp(ứcchế
giảiphóngcácyếutốgâyviêm,ứcchếbiểuhiện
củaproteinhọTRPnhằmgiảmbiểuhiệncủaIL-1β,
IL-6,TNF-αvàproteingâyviêmVEGF;ứcchếbiểu
hiệncủaproteinNF-κBtrongmôhoạtdịch.Cáctác
dng kết hợp dẫn đến làm giảm mẩn đỏvà phù
nềởbànchântrongviêmkhớpdạngthấp[8]).Vị
thuốcNgũgiabìgai(Eleutherococcustrifoliatus)có
tácdngthanhnhiệt,giảiđộc,điềutrịthấpkhớp,
ứmáu,giảmđauvàgiảmcáctriệuchứngho,hen
suyễn;chốngviêm,khángkhuẩn,chốngoxyhóa,
chốngungthưnhờcáchoạtchấtavonoidvàaxit
caffeoylquinic,lignanvàsaponintriterpenoid[6].Vị
thuốc Ráng đuôi phng gần (Drynaria propinqua)
chứa các thành phần phenol, tannin, avonoid,
glycoside, tinh dầu, saponin, steroid có tác dng
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 53
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
chốngoxyhóamạnh;cóhoạttínhkhángkhuẩnvới
cácchủngkhácnhauởnhữngnngđộkhácnhau
[4].Vịthuốc Dâyđauxương(Tinosporasinensis)
cótiềmnăngchốngviêm,chốngoxyhóa(nhờmột
sốhợpchấtcókhảnăngứcchếvừaphảiđốivớisự
tạoraanionsuperoxidevàgiảiphóngelastase)[5].
Bài thuốc PTT được bào chế dưới dạng cao
lỏngtại Trường Đạihọc Y - Dược (Đại họcThái
Nguyên) dựa trên cơ sở nghiên cứu thành phần
và định danh cây thuốc, đánh giáhoạt tính sinh
họcvàtốiưuhóaquytrìnhbàochếcácdượcliệu
cótrongbàithuốcgiatruyềnnày.Theohướngdẫn
củaTổchứcYtếthếgiới,ngoạitrừcácbàithuốc
cổ phương chiết xuất theo phương pháp truyền
thống,tấtcảcácthuốccóngungốctừdượcliệu
đềuphảiđánhgiáđộctínhcấpvàbántrườngdiễn
trênđộngvậtthựcnghiệmtrướckhiđưavàothử
nghiệmtrênngười.
Đểkiểmtratínhantoàncủabàithuốc,tạotiền
đềchonhữngnghiêncứutiếptheo,chúngtôithực
hiệnđềtàinàynhằmđánhgiáđộctínhbántrường
diễncủacaolỏngPTTtrênđộngvậtthựcnghiệm.
2.ĐỐITƯỢNG,PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
2.1.Đốitượngnghiêncứu
-Độngvậtnghiêncứu:30conchuộtcốngtrắng
trưởng thành,chủng Wistar,trọng lượngmỗi con
180±20g.Chuộtđượcnuôitrongđiềukiệnphng
thínghiệm(tạiBộmônDượclí,TrườngĐạihọcY
Dược,ĐạihọcTháiNguyên),ănthứcăntheotiêu
chuẩnphngthínghiệm,nướcuốngtựdo.Cácnội
dungnghiêncứutrênđộngvậtthínghiệmtuânthủ
nguyêntắcvềđạođứctrongnghiêncứuysinhhọc.
-Chếphẩmnghiêncứu:caolỏngPTTđạttiêu
chuẩncơsở,bàochếtạiTrườngĐạihọcY-Dược
(ĐạihọcTháiNguyên).
Bảng1.Tênkhoahọc,bộphậndùng,tỉlệcácvịthuốctrongcaolỏngPTT
TT
Têncâythuốc
Tênkhoahọc Bộphậndùng Tỉlệ%
1
Liênđằnghoanhỏ
IligeraparvioraDunnHermandiaceae Thâncây 16,67
2
Dâyđauxương
Tinosporasinensis(Lour.)Merr.Menispermaceae Thâncây 6,67
3
Đìachủn
Pipersp.Piperaceae Thâncây 6,67
4
Mộcthôngta
Iodessp.Icacinaceae Thâncây 10,00
5
DươngđàoPeletot
ActinidiapetelotiiDielsActinidiaceae Thâncây 6,67
6
Ngũgiabìgai
Eleutherococcustrifoliatus(L.)S.Y.HuAraliaceae Thâncây 13,33
7
Móngb
Bauhiniasp.Fabaceae Thâncây 16,67
8
Câuđằngláthon
UncarialancifoliaHutch.Rubiaceae Thâncây 6,67
9
Rángđuôiphnggần
Drynariapropinqua(Wall.exMett.)Bedd.Polypodiaceae
Thâncây 3,33
10
Thanhphonghoanhỏ
SabiaparvioraWall.Sabiaceae Thâncây 13,33
-QuytrìnhbàochếcaolỏngPTT:
Hình1.SơđồquytrìnhbàochếcaolỏngPTT
theophươngphápchiếtbằngdungmôiethanol.
-Địađiểmnghiêncứu:BộmônDượclí,Trường
ĐạihọcY-Dược(ĐạihọcTháiNguyên).Thờigian
nghiêncứutừtháng5-9/2024.
2.2.Phươngphápnghiêncứu
-Thiếtkếnghiêncứu:thựcnghiệmcósosánh.
-Đánhgiáđộctínhbántrườngdiễntrênchuột
cốngtrắnguốngcaolỏngPTTtrong90ngày,theo
hướngdẫncủaBộYtế[1]vàcủaOECD[7].
-Phươngpháptiếnhành:
+ Chia ngẫu nhiên 30 con chuột cống trắng
thành3lô,mỗilô10con,gm:lôchứng(chochuột
uốngnướccất10ml/kg/24giờ);lôtrị1(chochuột
uốngcaolỏngPTTvớiliều6,3g/kg/24giờ);lôtrị2
(chochuộtuốngcaolỏngPTTvớiliều18,9g/kg/24
giờ).ChuộtuốngnướchoặccaolỏngPTTtrong90
ngày,mỗingày1lầnvàobuổisángbằngkimcong
đầutùchuyêndng.
+Đánhgiácácchỉtiêu:tìnhtrạngchung,thể
trọngchuột;chỉsốhuyếthọc(sốlượnghngcầu,
bạchcầu,tiểucầu,hemoglobin);chỉsốsinhhóa
54 TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025)
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
(AST,ALT,albumin,bilirubintoànphần,creatinin);
vàocácthờiđiểm:lúcbắtđầuthửnghiệm,sau45
ngàyvàsau90ngày.Cácxétnghiệmhuyếthọc,
sinhhóamáuchuộtthựchiệntạiKhoaSinhhóa,
BệnhviệnTrườngĐạihọcY-DượcTháiNguyên.
+Thờiđiểmngàythứ90,chọnngẫunhiên30%
sốchuộtởmỗilô,phẫutíchxétnghiệmmôbệnhhọc
gan,lách,thậnchuột.Xétnghiệmmôbệnhhọcgan,
lách,thậnchuộtthựchiệntạiKhoaGiảiphẫubệnh,
BệnhviệnTrườngĐạihọcY-DượcTháiNguyên.
-Xửlísốliệu:bằngphầnmềmSPSS22.0.Khác
biệtcóýnghĩathốngkêkhip<0,05.
- Đạo đứcnghiên cứu: đềcương nghiên cứu
đượcHộiđngđạođứcTrườngĐạihọcY-Dược
TháiNguyênchấpthuận.
3.KẾTQUẢNGHIÊNCỨU
3.1.ẢnhhưởngcủacaolỏngPTTđếntìnhtrạng
chungvàthểtrọngchuột
Bảng2.ẢnhhưởngcủacaolỏngPTTđốivớithểtrọngchuột(XSD)
Trọnglượngcơthể(g) Lôchứng
(1)
Lôtrị1
(2)
Lôtrị2
(3)
p
giữacáclô
Banđầu
(a)
165,68±11,91 174,54±19,62 170,01±24,98
p>0,05Sau45ngày
(b)
184,13±14,20 187,75±27,59 184,88±33,06
Sau90ngày
(c)
192,33±23,81 205,88±28,68 206,25±47,63
p
trongcùnglô
p
b,c-a
<0,05;
p
c-b
>0,05
p
b-a
>0,05;
p
c-b,a
<0,05
p
b,c-a
<0,05;
p
c-b
<0,05 -
Thểtrạngchungcủachuộtởcả3lôđềubìnhthường,khôngcóbấtkìdấuhiệungộđộcnào.Cácchuột
ănuống,vậnđộngbìnhthường,lôngmượt,phânkhôthànhkhuôn.Khôngcósựkhácbiệtvềthểtrọng
giữacáclôởcùngthờiđiểmđánhgiátrongsuốtthờigiannghiêncứu.Đasốchuộtởcáclôđềucósự
tăngthểtrọngtheothờigian.
3.2.ẢnhhưởngcủacaolỏngPTTđếnmộtsốchỉtiêuhuyếthọcvàsinhhóa
Bảng3.ẢnhhưởngcủacaolỏngPTTtớimộtsốchỉtiêuhuyếthọcvàsinhhóa(X±SD)
Chỉtiêuđánhgiá Lôchứng
(1)
Lôtrị1
(2)
Lôtrị2
(3)
p
giữacáclô
Sốlượng
hngcầu(T/L)
Banđầu
(a)
8,39±0,81 9,03±0,76 8,87±0,83
p>0,05Sau45ngày
(b)
9,31±0,82 9,47±0,67 9,69±0,80
Sau90ngày
(c)
9,24±0,97 9,71±0,85 9,26±2,19
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Hemoglobin(g/l)
Banđầu
(a)
148,0±19,94 154,0±10,78 154,88±11,03
p>0,05Sau45ngày
(b)
144,75±10,51 144,88±7,55 141,5±13,00
Sau90ngày
(c)
146,63±15,31 146,13±21,64 142,38±27,79
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Sốlượng
bạchcầu(G/l)
Banđầu
(a)
15,31±5,47 15,52±3,50 13,84±4,17
p>0,05Sau45ngày
(b)
14,49±3,84 15,42±3,19 13,70±2,74
Sau90ngày
(c)
12,77±2,76 14,71±2,11 14,14±4,99
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Sốlượng
tiểucầu(G/l)
Banđầu
(a)
574,63±139,72 511,63±184,10 449,50±160,54
p>0,05
Sau45ngày
(b)
546,13±101,00 594,38±159,33 563,38±113,91
Sau90ngày
(c)
558,88±133,59 406,25±167,71 523,29±155,91
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Hoạtđộ
AST(UI/l)
Banđầu
(a)
108,25±15,71 106,50±5,78 118,88±15,79
p>0,05
Sau45ngày
(b)
128,00±20,74 110,88±10,20 121,38±18,53
Sau90ngày
(c)
142,75±48,83 131,00±35,02 156,75±47,46
p
trongcùnglô
p>0,05 -
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 55
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
Chỉtiêuđánhgiá Lôchứng
(1)
Lôtrị1
(2)
Lôtrị2
(3)
p
giữacáclô
Hoạtđộ
ALT(UI/l)
Banđầu
(a)
46,75±8,65 49,00±7,33 53,00±16,54
p>0,05Sau45ngày
(b)
61,25±23,65 51,00±12,42 64,38±12,86
Sau90ngày
(c)
60,88±19,47 60,25±15,66 70,75±18,74
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Albumin
huyếttương(g/l)
Banđầu
(a)
34,50±3,38 34,38±1,60 35,63±2,56
p>0,05Sau45ngày
(b)
36,50±2,45 35,38±1,19 36,38±1,41
Sau90ngày
(c)
36,13±5,38 36,75±3,69 36,63±4,50
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Bilirubintoàn
phần(mol/l)
Banđầu
(a)
1,95±0,40 1,68±0,27 1,80±0,30
p>0,05Sau45ngày
(b)
2,39±1,02 2,01±0,63 1,81±0,54
Sau90ngày
(c)
1,70±1,05 2,38±0,77 1,83±0,56
p
trongcùnglô
p>0,05 -
Creatinin
(mol/l)
Banđầu
(a)
50,88±5,67 54,50±4,50 51,00±7,54
p>0,05Sau45ngày
(b)
55,00±2,27 52,88±5,84 54,75±7,81
Sau90ngày
(c)
53,81±23,92 61,50±9,15 59,13±8,97
p
trongcùnglô
p>0,05 -
-Khisosánhcácchỉsốhuyếthọctrongtừng
lôgiữacácthờiđiểmcũngnhưsosánhgiữacác
lôtrongcùngthờiđiểmnhậnthấycácchỉsốhng
cầu, hemoglobin, bạch cầu, tiểu cầu trong máu
chuộtthayđổikhôngcóýnghĩa(p>0,05).
-Caolỏng“PTT”vớicácmứcliềuvàthờigian
sửdngtrongnghiêncứukhônglàmthayđổihoạt
độ các enzymAST vàALT. Các chỉ số albumin,
bilirubin toàn phần và creatinin trong máu chuột
thayđổikhôngcóýnghĩa(p>0,05).
3.3. Ảnh hưởng của cao lỏng“PTT” lên hình
ảnhđạithểvàvithểgan,lách,thận
-Hìnhảnhđạithểgan,lách,thận:
Lôchứng. Lôtrị1.
Hình2.Hìnhảnhđại
thểgan,lách,thận
củachuộtởcáclô
nghiêncứu.
Lôtrị2.
Hình ảnh đại thể các tạng gan, lách, thận ở
cáclôtrịcómàuđỏthẫmđngđều,bềmặtnhẵn,
khôngcóucchoặcxuấthuyết,cóđànhikhiấn
xuốngvàkhôngkhácbiệtsovớilôchứng.
-Hìnhảnhvithểganchuột:
Lôchứng. Lôtrị1.
Hình3.Hìnhảnhvithể
ganchuộtởcáclô
nghiêncứu(HEx400).
Ghichú:1:tếbàogan;
2:khoảngcửa.
Lôtrị2.
Hìnhảnhvithểganchuộtởcáclôtrịsovớilô
chứng đềucó cấu trúc bình thường, không phát
hiệncáctổnthươngthoáihóa,hoạitửhoặcviêm.
-Hìnhảnhvithểthậnchuột:
Hìnhảnhvithểthậnchuộtởcáclôtrịsovớilô
chứngđềucócấutrúcbìnhthường,khôngthấytổn
thươngthoáihóahayhoạitử.
56 TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025)
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
Lôchứng. Lôtrị1.
Hình4.Hìnhảnhvi
thểthậnchuộtởcáclô
nghiêncứu(HEx400).
Ghichú:1:tếbàoống
thận;2:tiểucầuthận.
Lôtrị2.
-Hìnhảnhvithểláchchuột:
Lôchứng. Lôtrị1.
Hình5.Hìnhảnhvi
thểláchchuộtởcáclô
nghiêncứu(HEx400).
Ghichú:1:vùngtủyđỏ;
2:vùngtủytrắng.
Lôtrị2.
Vùngtủy trắngvà tủy đỏ củanhu môlách có
cấutrúc và hìnhthái cnnguyên vẹn. Sovới lô
chứng,vùngtủytrắngởcáclôtrịgiảmsốlượng
nanglympho,kíchthướcnangkhôngđềuvớiđộng
mạch bút lông ở trung tâm; vùng tủy đỏ có dây
Billrothvàxoangtĩnhmạchchứanhiềuhngcầu,
xâmnhậpcáctếbàoviêmmạntính(lymphobào,
tươngbào,bạchcầuđanhântrungtính);nhumô
láchteonhẹ,khôngcóhìnhảnhhoạitử.
4.BÀNLUẬN
Chúngtôithấykhôngcósựthayđổiđángkểvề
thểtrọng chuộtgiữa cáclô trongcùng thờiđiểm
nghiêncứu.Đasốchuộtđềutăngthểtrọngtheo
thờigian.Tuynhiên,thểtrọngchuộtlôchứngthời
điểm90ngàysovớithờiđiểm45ngàyvàthểtrọng
chuộtlôtrị1thờiđiểm45ngàysovớithờiđiểmbắt
đầunghiêncứukhácnhaukhôngcóýnghĩathống
kê (p > 0,05). Động vật trưởng thành có những
giaiđoạnkhôngtăngthểtrọnghoặctăngítlàđiều
hoàntoànbìnhthường.Hơnnữa,trongsuốtquá
trìnhnghiên cứu, chuộtở cả 3 lô đềuhoạt động
bìnhthường,khôngcóbiểuhiệnngộđộc;chuộtăn
uốngbìnhthường,daniêmmạchng,lôngmượt,
phânthànhkhuôn.Nhưvậy,sửdngcaolỏngPTT
ởcả2mứcliềunhưtrênkhôngảnhhưởngtớiquá
trìnhtiêuhóavàhấpthuthứcăn,khôngảnhhưởng
tớiquátrìnhtraođổichấtvàthểtrọngchuộtcống
trắngtrong90ngàysửdngchếphẩm.
Côngthứcmáulàcăncứquantrọngđánhgiá
sinhlívàbệnhlíđộngvậtthựcnghiệm.Sốlượng
vàchấtlượngcáctếbàomáuphảnánhtìnhtrạng
cơquantạomáu.Nếuchếphẩmtácđộngđếncơ
quantạomáuthìcóthểlàmthayđổigiớihạnbình
thườngcủacácchỉsốhuyếthọc.Kếtquảchothấy
khácbiệtkhôngcóýnghĩa giữacáclôtrị sovới
lôchứng về cácchỉ sốhngcầu, bạchcầu,tiểu
cầuvàhemoglobin(p>0,05).Khisosánhtrong
cùnglôgiữacácthờiđiểmnghiêncứucũngkhông
thấysựkhácbiệtvềcácchỉtiêutrên.Cáckếtquả
nàybướcđầuchophépkhẳngđịnhchếphẩmPTT
khônggâyđộctínhtrêncơquantạomáuvàcáctế
bàomáungoạivichuộtnghiêncứu.
ĐánhgiátácdngcủachếphẩmPTTtrênchức
nănggan,thấyhoạtđộASTvàALTmáuchuộtởhai
lôuốngcaolỏngPTTkhácbiệtkhôngcóýnghĩa
thốngkêsovớilôchứng.Khisosánhtrongcùng
lô,giữacácthờiđiểmtrướcvàsaukhiuống45và
90ngàycũngkhôngthấysựkhácbiệtvềhoạtđộ
ASTvàALT(vớip>0,05).Ngoàira,chỉsốalbumin
vàbilirubintoànphầntrongmáuchuộtở2lôuống
caolỏngPTTkhôngcósựkhácbiệtsovớilôchứng
(vớip>0,05).Nhưvậy,caolỏngPTTkhônggâytổn
thươnghủyhoạitếbàogan,khônglàmảnhhưởng
đến chức năng tổng hợpalbumin của gan chuột.
Kếtquảmôbệnhhọccũngphùhợpvớikếtquảxét
nghiệmsinhhóamáu.CácchuộtsửdngPTTđều
cócấutrúctếbàoganbìnhthường,khôngthấycác
tổnthươngthoáihóa,hoạitửhayviêmđặchiệu.
Đánhgiátrênchứcnăngthậnchothấy,khiso
sánhgiữacáclôhaysosánhtrongcùnglôgiữa
cácthờiđiểmkhácnhau,chỉsốcreatinintrongmáu
chuộtđềukhácbiệtkhôngcóýnghĩathốngkê(với
p>0,05).Kếtquảnàyphùhợpvớiquansátmô
bệnhhọcthậnchuột.Môbệnhhọcthậnchuộtthực
nghiệmởcảhai lôuống caolỏng PTT cho thấy,
hìnhảnhđạithểvàcấutrúcvithểcácvùngchức
năngthậnbìnhthườngvàkhôngkhácbiệtsovớilô
chứng.Cácthếbàobiểumôốngthậnchuộtcảhai
lôuốngcaolỏngPPTkhôngbịthoáihóavàhoạitử.
Nhưvậy,caolỏngPTTkhôngảnhhưởngtớichức
năngthậnchuột.
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 57
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI