Hoàng Bình Nguyên 0972.792.759
E-mail: Hoangbinhnguyen2009@gmail.com Eakar – Đăk Lăk
Đ O LÀM NG IẠ ƯỜ
Trong chúng ta ai cũng là con ng i nên đ o làm ng i trong m i chúng taườ ạ ườ ỗ
không thi u. Nh ng đ xác đ nh đ o làm ng i nh th nào cho đúng b n ph nế ư ể ị ạ ườ ư ế ổ ậ
l ng tâm và s ng cho ra m t con ng i thì đi u này quan tr ng. Cho nên kho tôi đ cươ ố ộ ườ ề ọ ọ
cu n sách liên quan đ n cu c đ i c a Kh ng T . Ông đ c coi là b c thánh c aố ế ộ ờ ủ ổ ử ượ ậ ủ
Trung Qu c và đ c m i ng i ng ng m . Và Vi t Nam thì Kh ng T không cóố ượ ọ ườ ưỡ ộ ở ệ ổ ử
gì là xa l . Nh ng khi tôi đ c th y trong đó có câu ạ ư ọ ấ “Vi nhân nan, vi nhân nan” d ch raị
là: “Làm ng i khó, làm ng i khó”ườ ườ . Thì tôi nghĩ: M t ng i đ c tôn s là thánhộ ườ ượ ư
mà nói m t câu r t t m th ng nh v y sao? Nh ng khi tôi đã l n h n r i, tôi đã h cộ ấ ầ ườ ư ậ ư ớ ơ ồ ọ
và hi u, bi t đ i nhân x th , nhìn cách đ i x c a chúng ta bên ngoài thì đúng làể ế ố ử ế ố ử ủ ở
m t câu c a b c thánh. Câu này mu n nói lên đi u gì? T t c chúng ta đ u là ng iộ ủ ậ ố ề ấ ả ề ườ
h t đó. Nh ng mà đ s ng cho ra con ng i thì l i là m t chuy n không ph i là d .ế ư ể ố ườ ạ ộ ệ ả ễ
Ai cũng là con ng i nh ng có s th ng yêu, hi u th o,…. T t c nh ng đi u nàyườ ư ự ươ ế ả ấ ả ữ ề
không ph i ai cũng có h t. Cho nên đã là con ng i mà s ng ra đ o lý con ng i làả ế ườ ố ạ ườ
m t chuy n không ph i d . S ng đ c đ o lý c a m t con ng i r i thì chúng taộ ệ ả ễ ố ượ ạ ủ ộ ườ ồ
mu n nói th n thánh gì chúng ta nói. Còn đ o lý con ng i mà chúng ta ch a lý gi iố ầ ạ ườ ư ả
đ c thì chúng ta đ ng có nói cái gì h t. Cho nên có m t tri t gia nói r ng: ượ ừ ế ộ ế ằ “H cọ
thuy t c a Đác-uyn nói v v n ng i thành ng i không bi t có đúng hayế ủ ề ượ ườ ườ ế
không? Nh ng mà đ m t loài v n tr thành ng i thì ph i tr i qua bao nhiêuư ể ộ ượ ở ườ ả ả
tri u năm, còn m t loài ng i mu n tr thành c m thú ch trong gang t c”ệ ộ ườ ố ở ầ ỉ ấ . Chỉ
nhìn lên t báo thôi, chúng ta s c m th y r ng: Con ng i chúng ta tr thành c m thúờ ẽ ả ấ ằ ườ ở ầ
r t là nhanh. Trong gang t c ch c n m t l i nói, hay hành đ ng nh đã khi n chúng taấ ấ ỉ ầ ộ ờ ộ ỏ ế
tr thành c m thú đ c. T tín d c cho đ n lòng đ o đ c hi u th o, n u chúng taở ầ ượ ừ ụ ế ạ ứ ế ả ế
không khéo thì chúng ta s tr thành con ng i gi ng nh c x a quá. Cho nên đâyẽ ở ườ ố ư ổ ư ở
ông nói r t là hay đáng đ mình ph i suy nghĩ trong xã h i ngày nay. Cho nên chínhấ ể ả ộ
nh ng ch đó mà nh ng nhà nhân văn đ o đ c s chúng ta b m t g c v m t n nữ ỗ ữ ạ ứ ợ ị ấ ố ề ộ ề
văn hóa. Mà m t n n văn hóa đ c bi t quan tr ng, đó là đ o lý c a con ng i. Trongộ ề ặ ệ ọ ạ ủ ườ
đ o lý c a con ng i thì đ o lý hi u th o , đ o đ c, bi t tôn ti tr t t trong luânạ ủ ườ ạ ế ả ạ ứ ế ậ ự
1
Hoàng Bình Nguyên 0972.792.759
E-mail: Hoangbinhnguyen2009@gmail.com Eakar – Đăk Lăk
th ng đ o lý là m t đi u quan tr ng trong đ o làm ng i. Nh ng nhà đ o đ c đãườ ạ ộ ề ọ ạ ườ ữ ạ ứ
th c t nh chúng ta, nh t là nh ng gi i tr ngày nay có xu h ng quên đi c i ngu nứ ỉ ấ ứ ớ ẻ ướ ộ ồ
c a mình. Khi m t đ i s ng xã h i văn minh nhi u s phát tri n khác. Thì s vănủ ộ ờ ố ộ ề ự ể ự
minh đó nh m t n n văn hóa phát tri n, đ o đ c suy đ i là m t s đau kh cho nhânư ộ ề ể ạ ứ ồ ộ ự ổ
lo i, cho m t qu c gia hay là m t t ch c. Đi u này chúng ta nên nh . Cho nên tôi cóạ ộ ố ộ ổ ứ ề ớ
đ c câu chuy n trong cu n sách “C h c tinh hoa” trong đó khi nói v khí chính nhân.ọ ệ ố ổ ọ ề
Vua n c T có h i Kh ng T m t câu nh th này: “Làm sao đ n đ nh chính sướ ề ỏ ổ ử ộ ư ế ể ổ ị ự
trong m t qu c gia?” Thì khi đó Kh ng T m i bình tĩnh và tr l i nh sau: “Mu nộ ố ổ ử ớ ả ờ ư ố
n đ nh đ c chính s qu c gia, tr c h t ph i n đ nh đ c luân th ng đ o lý,ổ ị ượ ự ố ướ ế ả ổ ị ượ ườ ạ
Trong luân th ng đ o lý có đ o vua – tôi, cha – con. N u trong m t đ t n c mà vuaườ ạ ạ ế ộ ấ ướ
không vua, tôi không ra tôi. Trong m t gia đình mà cha không ra cha, con không ra conộ
thì đ t n c đó lo n và nhà n c đó lâm nguy”. Sau l i nói c a Kh ng T thì vuaấ ướ ạ ướ ờ ủ ổ ử
n c t nói g t đ u và nói r ng: “N u đ o vua – tôi, cha – con mà không có thì g oướ ề ậ ầ ằ ế ạ ạ
thóc đ y b cũng không ng i yên mà h ng đ c. Đây là đi u mà chúng ta nên nh . ầ ồ ồ ưở ượ ề ớ
Nh v y n u trong m t gia đình mà đ i s ng chúng ta sung túc hay giàu có,ư ậ ế ộ ờ ố
nh ng d i lo n v m t luân th ng đ o lý thì chúng ta th nghĩ xem gia đình đó cóư ố ạ ề ặ ườ ạ ử
h nh phúc không? Có th h ng nh ng s ti n mà mình có không? Xin th a v i m iạ ể ưở ữ ố ề ư ớ ọ
ng i r ng: S không bao gi mình th y đ c cái g c c a ngu n c i h nh phúc.ườ ằ ẽ ờ ấ ượ ố ủ ồ ộ ạ
Chúng ta c nghĩ là chúng ta đua đòi v t ch t v i nh ng th bên ngoài, thì chúng taứ ậ ấ ớ ữ ứ ở
s có đ c h nh phúc. Chúng ta nghĩ nh v y thì đúng là m t đi u sai l m. Nh ngẽ ượ ạ ư ậ ộ ề ầ ữ
ng i đã đi ra n c ngoài ch y theo đ ng ti n, b r i các con. Làm n ng v t v nghĩườ ướ ạ ồ ề ỏ ơ ụ ấ ả
r ng làm ra đ c đ ng ti n cung c p cho con đ y đ ti n b c và h nh phúc. Nh ngằ ượ ồ ề ấ ầ ủ ề ạ ạ ư
khi có đ c đ ng ti n thì sao? Có ti n thì m t con. Cho nên có m t cô gái là T ngượ ồ ề ề ấ ộ ổ
giám đ c c a m t công ty t i Vi t Nam cô có nói trong n c m t nh sau: “Bây giố ủ ộ ạ ệ ướ ắ ư ờ
con trai tôi đang b nghi n ma túy n ng không th b đ c. N u bây gi mà đem cị ệ ặ ể ỏ ượ ế ờ ả
s nghi p này đ l y m t đ a con ngoan thì tôi s n sàng đ i”. Đó là câu nói c a m tự ệ ể ấ ộ ứ ẵ ổ ủ ộ
v T ng giám đ c. Ti n b c thì cô không thi u, nh ng bây gi đ a con mình b m tị ổ ố ề ạ ế ư ờ ứ ị ấ
t t c . Nh v y thì chúng ta th y đi u này quan tr ng vô cùng. Cho nên tôi đã đ cấ ả ư ậ ấ ề ọ ọ
cu n sách mà ông k l i nh m t t số ể ạ ư ộ ự ự
2
Hoàng Bình Nguyên 0972.792.759
E-mail: Hoangbinhnguyen2009@gmail.com Eakar – Đăk Lăk
Có m t bà m này sau khi ch ng qua đ i, bà ch còn 2 th ng con trai. Bà cộ ẹ ồ ờ ỉ ằ ố
g ng làm ăn v t v đ ki m ti n cho con. Bà cho th ng con trai nh đi du h c ắ ấ ả ể ế ề ằ ỏ ọ ở
n c ngoài. Sau m t th i gian đi h c thì đ a con bi t tích không h liên l c gì v i bàướ ộ ờ ọ ứ ệ ề ạ ớ
h t. Còn đ a con trai l n nó ép bà sang ngôi nhà cho nó đ ng tên và cu i cùng nó bánế ứ ớ ứ ố
đi, đ có ti n m công ty riêng đ nó làm giám đ c. Thì sau khi căn nhà đó đ c bánề ề ở ể ố ượ
xong thì nó đ a bà vào vi n d ng lão. Chúng ta th nghĩ đi, m t bà m góa ph ư ệ ưỡ ử ộ ẹ ụ ở
v y nuôi hai đ a con, bây gi c hai đ a nh v y bà r t là bu n và khi bà b b nh s pậ ứ ờ ả ứ ư ậ ấ ồ ị ệ ắ
ch t, ng i ta thông báo cho gia đình thì đ a con trai đó không vào thăm. Và cu iế ườ ứ ố
cùng, vào m t bu i sáng bà đi ra ngoài và b v p té mà ch t. Khi nghe đ c tin đó thìộ ổ ị ấ ế ượ
bu i chi u anh này m i vào mà đánh chi c xe vào và mang theo m t t m chi u. B nổ ề ớ ế ộ ấ ế ả
thân ng i này cũng không dám l y cái tay đ ng vào m , ph i nh ng i khác qu nườ ấ ụ ẹ ả ờ ườ ấ
h và b lên yên xe, ch v n i mai tang và trao cho ng i ta s ti n đ mai táng h .ộ ỏ ở ề ơ ườ ố ề ể ộ
Vì anh ta nghĩ mình là giám đ c, đang có công ăn vi c làm n đ nh, gi mà đ ng đ nố ệ ổ ị ờ ụ ế
xác ch t thì làm ăn không đ c. Th c s là anh ta s xui, v y mà anh ta l i làm nh ngế ượ ự ự ợ ậ ạ ữ
vi c mà tr i không dung, đ t không tha này thì làm sao đ i anh t n t i đ c.ệ ờ ấ ờ ồ ạ ượ
Nh v y thì n u chúng ta không đ c giáo d c, m t Đ o làm ng i khôngư ậ ế ượ ụ ộ ạ ườ
bi t đ c đi u căn b n thì con ng i chúng ta có l ch s , sang tr ng đ n m y thì nóế ượ ề ả ườ ị ự ọ ế ấ
cũng ch là gi trang, d i l a v i thiên h gi ng nh m t viên thu c b c đ ng đỉ ả ố ừ ớ ạ ố ư ộ ố ọ ườ ể
chúng ta đi l a g t ng i khác, nh m cung ph ng cho nhu c u c a chúng ta. Nh ngừ ạ ườ ằ ụ ầ ủ ư
n u ai đ c bài ế ọ “T I SAO PH I CÓ PH C Đ C?”Ạ Ả ƯỚ Ứ thì chúng ta s hi u, không aiẽ ể
đ ng đ y h n ly n c mình đang có. Nên nh r ng: Khi chúng ta không đ ph cự ầ ơ ướ ớ ằ ủ ướ
r i, gi ng nh ly n c đã đ y r i, thì chúng ta có mang c con sông đ vào cũngồ ố ư ướ ầ ồ ả ổ
không đ y h n đ c n a. Cho nên vì nh ng ch đó chúng ta ph i th y đ o làmầ ơ ượ ữ ữ ỗ ả ấ ạ
ng i r t đ c quý tr ng. M t n n văn hóa g c mà b m t đi, thì con ng i chúng taườ ấ ượ ọ ộ ề ố ị ấ ườ
s b d i lo n và b t h nh s x y ra. Có chuy n C n Th nh sau:ẽ ị ố ạ ấ ạ ẽ ả ệ ở ầ ơ ư
M mình ch t mà cô gái này t nh queo, bu i sáng v a t m ni m xong, v y màẹ ế ỉ ổ ừ ẩ ệ ậ
bu i chi u đã mang v t đi đánh Tenis v i b n bè. B n bè h i “T i sao m mày m tổ ề ợ ớ ạ ạ ỏ ạ ẹ ấ
mà nhìn mày bình th ng v y?” cô này nói r ng: “Bà y ch t là vi c c a bà y ch tườ ậ ằ ấ ế ệ ủ ấ ế
ch , còn ch i là vi c tao ch i ch ”. Thì ch em m i nói v i nhau r ng: “M nó ch tứ ơ ệ ơ ứ ị ớ ớ ằ ẹ ế
3
Hoàng Bình Nguyên 0972.792.759
E-mail: Hoangbinhnguyen2009@gmail.com Eakar – Đăk Lăk
mà nó không bu n thì t i gì mình ph i bu n vì nó” thay vì ng i ta đi phúng vi ng,ồ ộ ả ồ ườ ế
nh ng khi nghe nh v y thì kh i đi phúng vi ng luôn. Cô có m t đ a con trai, m yư ư ậ ỏ ế ộ ứ ấ
đ a b n m i nói r ng: “Chi u nay tao đ n vi ng bà ngo i mày”. Thì c u con trai m iứ ạ ớ ằ ề ế ế ạ ậ ớ
nói r ng: “Lúc đó tao b n đ a con đi ch i r i”. H n 6 gi đi phúng vi ng thì anh conằ ậ ư ơ ồ ẹ ờ ế
trai này nói là gi đó đi ăn v i b n r i”. Thì nhóm b n này m i l c đ u. M t đám tangờ ớ ạ ồ ạ ớ ắ ầ ộ
c a m , c a bà ngo i mà t t c m i ng i đ u xem nh không co chuy n gì x y ra.ủ ẹ ủ ạ ấ ả ọ ườ ề ư ệ ả
Nh v y đ n m t ngày nào đó mà chính nh ng ng i này s già và n m xu ng, b như ậ ế ộ ữ ườ ẽ ằ ố ệ
t t n m đó mà các con ngoài ăn ch i nh v y, thì li u h s nghĩ nh th nào?ậ ằ ở ơ ư ậ ệ ọ ẽ ư ế
Ch c h s đ t t ng đo n ru t mà ch t. H có c m th y đau kh khi m i ng iắ ọ ẽ ứ ừ ạ ộ ế ọ ả ấ ổ ọ ườ
trong gia đình đ i x v i nhau nh v y không? Thì t i vì h ch a t i nên mình khôngố ử ớ ư ậ ạ ọ ư ớ
c m giác đ c đi u này. Và chính b n thân h l i làm v i m mình nh v y, mình lả ượ ề ả ọ ạ ớ ẹ ư ậ ơ
là nh v y. Nh ng chuy n gì đã x y ra v i gia đình cô gái này. Th i gian g n đây sànư ậ ư ệ ả ớ ờ ầ
vàng có nhi u bi n đ ng và t t c gia s n c a cô gái này đã m t h t. Không còn m tề ế ộ ấ ả ả ủ ấ ế ộ
cái gì n a. Lúc này mà có h i h n thì cũng đã mu n r i. M t đ o đ c mà ta đánh m tữ ố ậ ộ ồ ộ ạ ứ ấ
đi, thì ta đã làm t n ph c c a chúng ta. Ph c báo này b m t thì làm sao chúng ta cóổ ướ ủ ướ ị ấ
h nh phúc đ c. Mà cô đã t ng làm m , mà mình l i d y con nh ng đi u nh v y thìạ ượ ừ ẹ ạ ạ ữ ề ư ậ
làm sao mà tích lũy đ c ph c đ c cho con. Đ i ng i ta con d y r ng:ượ ướ ứ ờ ườ ạ ằ
Ng i tr ng cây h nh ng i ch iườ ồ ạ ườ ơ
Tôi tr ng cây đ c đ đ i cho con.ồ ứ ể ờ
Ng i làm cha làm m hi u đ c c i ngu n c a phúc đ c, đ u gieo cho conườ ẹ ể ượ ộ ồ ủ ứ ề
mình nh ng h t gi ng lành đ đ c h nh phúc hi n t i và t ng lai. B i vì ng iữ ạ ố ể ượ ạ ở ệ ạ ươ ở ườ
cha, ng i m bi t r ng: Mình không th s ng đ c đ n su t đ i đ b o v choườ ẹ ế ằ ể ố ượ ế ố ờ ể ả ệ
con, ch có phúc đ c m i b o v đ c nó. Và con ng i mà có ph c đ c thì m i ănỉ ứ ớ ả ệ ượ ườ ướ ứ ớ
nên làm ra đ c. Ng i m đ o đ c nào cũng hi u đ c đi u này nên đã d y conượ ườ ẹ ạ ứ ể ượ ề ạ
nh v y. Còn chúng ta mà d y cho con r ng: “Ti n này, con đi ch i đi. Ti n này, conư ậ ạ ằ ề ơ ề
đi hút Hêrrôin đi con…”, chúng mu n cái gì đ c cái đ y, không bi t l giáo đ o đ cố ượ ấ ế ễ ạ ứ
là cái gì? S ng b ng đ ng ti n nh v y thì r t nguy hi m. Vì đ ng ti n là con dao 2ố ằ ồ ề ư ậ ấ ể ồ ề
l i. Nó giúp cho chúng ta có đ c cu c s ng ti n nghi h nh phúc, nh ng nó cũngưỡ ượ ộ ố ệ ạ ư
c t chúng ta đau kh t ng th th t. Cho nên đ xác đ nh đ o làm ng i không ch cóắ ổ ừ ớ ị ể ị ạ ườ ỉ
4
Hoàng Bình Nguyên 0972.792.759
E-mail: Hoangbinhnguyen2009@gmail.com Eakar – Đăk Lăk
đ o Hi u, nh ng mà thi u đi s hi u th o thì không th nào g i là con ng i đ c.ạ ế ư ế ự ế ả ể ọ ườ ượ
B i vì chúng ta hãy nhìn t t c nh ng sinh v t trên trái đ t này đi. Có sinh v t nàoở ấ ả ữ ậ ấ ậ
bi t hi u th o không? Ch c ch n là không. S hi u th o này ch có trên m t loàiế ế ả ắ ắ ự ế ả ỉ ộ
đ ng v t cao nh t, đó là con ng i. Đ o hi u không ph i là t t c , nh ng không cóộ ậ ấ ườ ạ ế ả ấ ả ư
đ o hi u thì không th g i là m t con ng i. Cho nên chúng ta ph i th y, n u s ngạ ế ể ọ ộ ườ ả ấ ế ố
trong cu c đ i mà không có tôn ti tr t t , luân th ng đ o lý thì hãy xét l i mình đi.ộ ờ ậ ự ườ ạ ạ
Đâu ph i con ng i có m t trên cu c đ i này đ ăn, đ làm giàu, đ có m t cái gì đóả ườ ặ ộ ờ ể ể ể ộ
cho mình là đ . Ng i ta hay nói “Hùm ch t đ da, ng i ch t đ ti ng” là v y. M tủ ườ ế ể ườ ế ể ế ậ ộ
khi chúng ta làm m t vi c gì đó vô nhân, th t đ c thì chúng ta s c m th t r ng:ộ ệ ấ ứ ẽ ả ấ ằ
Nh ng cái này s không giúp chúng ta h nh phúc và t n t i lâu dài. Cho nên chúng taữ ẽ ạ ồ ạ
ph i có vài câu hay hay nh th này.ả ư ế
Không đau kh l y gì làm ch t li uổ ấ ấ ệ
Không bu n th ng sao bi t chuy n con ng iồ ươ ế ệ ườ
Không đói nghèo làm sao thi v hóaị
Không lang thang sao bi t gió m a nhi uế ư ề
Không h i sao bi t đ i vinh nh cỏ ế ờ ụ
Không đau bu n sao bi t nghĩa gian nanồ ế
Không yêu th ng sao bi t s u ly bi t.ươ ế ầ ệ
Không hi u th o sao bi t đ o làm ng i.ế ả ế ạ ườ
Câu “Không hi u th o sao bi t đ o làm ng i.”ế ả ế ạ ườ Câu này cho chúng ta th y.ấ
Mình làm ng i không bi t chuy n gì x y ra, nh ng tr c tiên chúng ta ph i bi tườ ế ệ ả ư ướ ả ế
s ng có ngu n có c i m t chút, thì t thân chúng ta s giúp cho chúng ta c m th yố ồ ộ ộ ự ẽ ả ấ
x ng đáng v i m t đ i s ng, giá tr c a m t con ng i. Tôi l y ví d nh th này:ứ ớ ộ ờ ố ị ủ ộ ườ ấ ụ ư ế
Ng i h c gi i thông th ng là ng i ham h c. Ng i có ham mê s nghi p thì hamườ ọ ỏ ườ ườ ọ ườ ự ệ
kinh doanh. T c là chúng ta th y đ c giá tr c a kinh doanh là cái gì? M c đích c aứ ấ ượ ị ủ ụ ủ
kinh doanh là gì? Còn ng i bi t đ c giá tr c a h c hành thì bi t đ c m c đíchườ ế ượ ị ủ ọ ế ượ ụ
c a h c hành là gì? Nh v y: Ch có ng i đ o đ c m i hi u đ c giá tr c a hi uủ ọ ư ậ ỉ ườ ạ ứ ớ ể ượ ị ủ ế
th o. M t ng i không bao gi bi t đ n đ o đ c, hay không bao gi bi t đ n đi uả ộ ườ ờ ế ế ạ ứ ờ ế ế ề
này, thì hi u th o ng i ta xem nh là b t đ c dĩ. H làm theo ki u ép bu c, h nghĩế ả ườ ư ấ ắ ọ ể ộ ọ
5
