616
ĐÀO TẠO NGUỒN NH N LỰC CHẤT LƢỢNG CAO
Ở CÁC TỈNH DU ÊN HẢI MIỀN TRUNG TRONG
GIAI ĐOẠN HIỆN NA
Phạm Huy Thành(1), Nguyễn Văn Hoàn(2)
TÓM TẮT:
Duyên hải miền Trung Ďang trong quá trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế
ngày càng sâu rộng. Quá trình Ďó Ďã và Ďang tạo nhiều cơ hội và cả thách thức
Ďối với các lĩnh vực của Ďời sống xã hội, trong Ďó có vấn Ďề Ďào tạo nguồn nhân
lực chất lượng cao. Trên cơ sở phân tích tính tất yếu, thực trạng vấn Ďề Ďào tạo
nguồn nhân lực chất lương cao, tác giả Ďã Ďưa ra các giải pháp Ďể Ďào tạo có
nguồn nhân lực chất lượng cao, Ďáp ứng yêu cầu của sự phát triển vùng duyên
hải miền Trung trong bối cảnh hiện nay.
Từ khoá: Đào tạo, nguồn nhân lực chất lượng cao, duyên hải miền Trung.
ABSTRACT:
South central coastal provinces are in the process of deeper globalization and
international integration. That process has created both opportunities and
challenges to all the fields of social life, particularly in its subject of training
high-quality human resources. On the basis of analyzing the necessity, the
training situation problem of high quality human resources, the authors have
offered solutions to improve the quality of human resources, including human
resources quality, so as to meet the requirements of the development of the South
Central coastal region in the present situation.
Keywords: Training, high quality human resources, South Central coast
1. Đặt vấn đề
Trong các nguồn lực Ďể phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia, dân tộc,
nguồn lực con người là yếu tố quan trọng nhất, là yếu tố cơ bản quyết Ďịnh các
nguồn lực khác; quyết Ďịnh Ďến sự thành công hay thất bại của sự nghiệp phát
triển kinh tế - xã hội nói chung và quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện Ďại
hoá và hội nhập quốc tế của Ďất nước nói riêng. Đại hội XIII (năm 2021) của
Đảng tiếp tục xác Ďịnh: ―Phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất
lượng cao; ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh Ďạo, quản lí và
1, 2. TS. Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng.
617
các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn
diện, cơ bản về chất lượng giáo dục và Ďào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử
dụng, Ďãi ngộ nhân tài, Ďẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng và phát triển
mạnh khoa học và công nghệ, Ďổi mới sáng tạo‖1.
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, vấn Ďề Ďào tạo nguồn lực chất lượng cao luôn
Ďược quan tâm. Hiện tượng các nước công nghiệp mới (NICs) châu Á là những
minh chứng rõ ràng nhất cho việc quan tâm Ďúng mức Ďến vai trò quyết Ďịnh của
nguồn nhân lực chất lượng cao trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Một trong
những nguyên nhân mang tính Ďặc trưng chung cho tất cả các nước này Ďể Ďi Ďến
thành công chính là họ sớm nhận thức Ďược vai trò quyết Ďịnh của nguồn nhân lực
chất lượng cao và Ďầu tư thoả Ďáng cho chiến lược Ďào tạo nguồn nhân lực; Ďặt lên
hàng Ďầu chất lượng nguồn lao Ďộng, Ďặc biệt là các yếu tố văn hoá, kĩ thuật và kỉ
luật, Ďi trước một bước về giáo dục và Ďào tạo, coi Ďó là chìa khoá của cánh cửa tăng
trưởng, là Ďiều kiện Ďảm bảo cho thắng lợi của sự nghiệp công nghiệp hoá và hội
nhập quốc tế. Đây là một trong những bài học hết sức bổ ích cho Ďất nước Việt Nam
nói chung và khu vực duyên hải miền Trung nói riêng.
Duyên hải miền Trung trong những năm gần Ďây, quá trình hội nhập và công
nghiệp hoá, hiện Ďại hoá Ďã diễn ra một cách nhanh chóng, các khu công nghiệp lớn
Ďược mở ra Ďón chào các nhà Ďầu tư trong và ngoài nước. Quá trình hội nhập với
những chủ trương Ďẩy nhanh tốc Ďộ tăng trưởng, kinh tế khu vực duyên hải miền
Trung Ďang có xu hướng tách ra khỏi nền công nghiệp truyền thống Ďể phát triển
theo hướng công nghệ mới và chất lượng cao. Vì vậy, Ďào tạo nguồn nhân lực chất
lượng cao ở các tỉnh duyên hải miền Trung trong giai Ďoạn hiện nay cần có những
Ďột phá mới Ďể bảo Ďảm với xu thế phát triển kinh tế - xã hội nơi Ďây. Đồng thời,
thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 3/11/2022 của Bộ Chính trị về phát
triển kinh tế - xã hội và bảo Ďảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và
duyên hải Trung Bộ Ďến năm 2030, tầm nhìn Ďến năm 2045.
2. Nội dung
2.1. S cần thiết đào tạo nguồn nhân l c chất lượng cao cho các tỉnh
duyên hải miền Trung trong giai đoạn hiện nay
Trong những nguồn lực phát triển Ďất nước, nguồn nhân lực luôn là yếu tố
nắm vai trò quan trọng và quyết Ďịnh. Nguồn nhân lực là toàn bộ những người
trong Ďộ tuổi lao Ďộng có khả năng tham gia lao Ďộng của một quốc gia, bao gồm
thể lực, trí lực và tài lực. Ở Việt Nam, Ďể thực hiện chiến lược phát triển nhanh
và bền vững trước sự tác Ďộng mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần
thứ tư và hội nhập quốc tế. Đòi hỏi Ďất nước phải tập trung và chú trọng phát
triển nguồn nhân lực, Ďặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao. Nguồn nhân lực
chất lượng cao là khái niệm Ďể chỉ những người lao Ďộng Ďã Ďược Ďào tạo, có
trình Ďộ học vấn, trình Ďộ tay nghề cao (về chuyên môn, kĩ thuật) tương ứng với
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật,
Hà Nội, 2021, t. I, tr. 203 - 204.
618
một ngành nghề cụ thể theo tiêu chí phân loại lao Ďộng về chuyên môn, kĩ thuật
nhất Ďịnh (trên Ďại học, Ďại học, cao Ďẳng, lao Ďộng kĩ thuật lành nghề) và trên
thực tế có kĩ năng lao Ďộng giỏi. Những lao Ďộng này có khả năng thích ứng
nhanh với những thay Ďổi liên tục của môi trường công việc, có sức khoẻ và
phẩm chất tốt, có tính kỷ luật, có Ďạo Ďức và tác phong nghề nghiệp, mong muốn
Ďóng góp tài năng, công sức của mình cho sự thành công, phát triển chung của
tập thể. Cao hơn nữa, Ďó là những lao Ďộng có khả năng vận dụng những tri thức,
kĩ năng Ďã Ďược Ďào tạo vào quá trình lao Ďộng sản xuất nhằm sáng tạo, cải tiến
năng suất, chất lượng và mang lại hiệu quả cao trong công việc.
Nguồn nhân lực chất lượng cao có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong bối
cảnh hiện nay ở nước ta khi quá trình mở cửa, hội nhập vào thế ở nhiều lĩnh vực.
Điều này thể hiện ở chỗ, nguồn nhân lực chất lượng cao là Ďiều kiện tiên quyết
bảo Ďảm thành công cho quá trình công nghiệp hoá, hiện Ďại hoá; tạo Ďiều kiện
rút ngắn khoảng cách tụt hậu Ďồng thời duy trì tăng trưởng nhanh, bền vững.
Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết Ďịnh Ďẩy mạnh nghiên cứu, triển
khai ứng dụng khoa học - công nghệ trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư;
thúc Ďẩy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển Ďổi mô hình tăng trưởng; là
Ďộng lực chủ yếu tiếp cận và phát triển nền kinh tế tri thức; là Ďiều kiện quan
trọng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Như vậy, ở khu vực duyên hải
miền Trung, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong giai Ďoạn hiện nay
chịu sự tác Ďộng của cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình công nghiệp
hoá, hiện Ďại hoá của Ďất nước. Đồng thời gắn liền với công tác Ďào tạo ở các
trường Ďại học, cao Ďẳng và làm tốt công tác dự báo nhu cầu nguồn nhân lực chất
lượng cao ở những ngành nghề.
Vùng duyên hải miền Trung Ďược ưu Ďãi bởi một vị trí Ďịa lý thuận lợi, nằm
trên trục giao thông xuyên quốc gia về Ďường sắt, Ďường bộ, Ďường biển và
Ďường hàng không, có hệ thống cảng biển, sân bay rải Ďều các tỉnh, thành phố
trên Ďịa bàn. Đây là cửa ngõ thuận lợi nối với các quốc gia trên thế giới và khu
vực bằng Ďường biển, với các vùng sâu nội Ďịa như Tây Nguyên, Nam Lào, Đông
Bắc Campuchia, Đông Thái Lan và Mianma. Vùng duyên hải miền Trung có 9
tỉnh, trong Ďó có 5 tỉnh, thành phố thuộc vùng kinh tế trọng Ďiểm miền Trung
(Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định) có vị trí quan
trọng về kinh tế, chính trị và an ninh quốc phòng Ďối với cả nước. Đồng thời với
vị trí Ďịa lý như vậy, cho thấy khả năng hợp tác Ďể sự phát triển ngành nghề trong
tương lai của các tỉnh duyên hải miền Trung rất Ďa dạng.
Ngành, nghề Ďòi hỏi nhiều lao Ďộng chất lượng cao trong những năm tới ở
khu vực duyên hải miền Trung: ở lĩnh vực ứng dụng khoa học công nghệ và
truyền thông, cơ khí chính xác, tự Ďộng hoá, Ďiều khiển, hệ thống tự Ďộng hoá
tích hợp (embedded system), phát triển kinh tế biển (khai thác Ďánh bắt thuỷ hải
sản, khai thác năng lượng, logistics). Sự phát triển của các khu công nghiệp (Khu
công nghiệp Chân Mây, Khu công nghiệp Hòa Khánh - Liên Chiểu, Khu công
nghiệp Chu Lai - Kỳ Hà, khu công nghiệp lọc hoá dầu Dung Quất), Ďặc biệt là sự
619
ra Ďời khu công nghệ cao tại thành phố Đà Nẵng Ďang mở ra nhiều cơ hội Ďể Ďào
tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Các lĩnh vực ngành, nghề Ďòi hỏi nguồn nhân
chất lượng cao Ďang dần thay Ďổi bộ mặt công nghiệp nơi Ďây, Ďặc biệt là hệ
thống tự Ďộng tích hợp là cấu phần chính trong tất cả máy móc hiện Ďại, là sản
phẩm công nghệ cao như thiết bị viễn thông, thiết bị y tế, Ďo lường chính xác,
công nghiệp quốc phòng, vũ trụ, hàng không, ô tô, khai thác năng lượng,
logistics,…
2.2. Th c trạng đào tạo nguồn nhân l c chất lượng cao ở các tỉnh duyên
hải miền Trung trong giai đoạn hiện nay
Trong những năm qua, việc Ďào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao Ďáp ứng
quá trình công nghiệp hoá, hiện Ďại hoá khu vực duyên hải miền Trung Ďã có
những bước chuyển tích cực. Các trường Ďại học, cao Ďẳng ở khu vực duyên hải
miền Trung Ďã có những bước phát triển Ďáng kể về chất lượng và quy mô Ďào
tạo. Mạng lưới các trường Ďại học và cao Ďẳng phát triển rải khắp cả 9 tỉnh, tất cả
các tỉnh, thành phố Ďều có cơ sở Ďào tạo của các trường tạo ra sự Ďa dạng cho
nguồn nhân lực Ďáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội nơi Ďây. Toàn vùng có
402 cơ sở GDNN, bao gồm: 85 trường cao Ďẳng, 85 trường trung cấp, 232 trung
tâm GDNN (chiếm khoảng 21,11 tổng số cơ sở GDNN cả nước). Bên cạnh Ďó,
vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ có 137 cơ sở GDNN ngoài công lập
và Ďầu tư nước ngoài. Tổng số giáo viên Ďang làm việc trong các cơ sở GDNN
của vùng là khoảng hơn 12 nghìn người. Toàn vùng có 11 trường Ďược lựa chọn
Ďể Ďầu tư Ďồng bộ thành trường chất lượng cao Ďến năm 2020 trong tổng số 45
trường của cả nước; có 98 trường cao Ďẳng, trung cấp công lập Ďược lựa chọn
366 lượt ngành, nghề trọng Ďiểm, gồm: 94 lượt ngành, nghề cấp Ďộ quốc tế, 66
lượt ngành, nghề khu vực ASEAN và 206 lượt ngành, nghề cấp Ďộ quốc gia.
Trong vùng có 8 trường cao Ďẳng trên Ďịa bàn 6 tỉnh tham gia Ďào tạo thí Ďiểm
chương trình chuyển giao của Úc và 11 trường cao Ďẳng tại 7 tỉnh tham gia Ďào
tạo thí Ďiểm chương trình chuyển giao của Cộng hoà Liên bang Đức1.
Ngành nghề Ďào tạo của các trường Ďại học, cao Ďẳng ở khu vực duyên hải
miền Trung rất Ďa dạng, Ďáp ứng sự chuyển dịch cơ cấu ngành, nghề ở nơi Ďây.
Trong giai Ďoạn hiện nay, quá trình chuyển giao khoa học công nghệ, trình Ďộ
quản lí Ďang diễn ra rất mạnh mẽ ở nước ta nói chung, khu vực duyên hải miền
Trung nói riêng. Sự thu hút Ďầu tư cả trong nước và ngoài nước Ďến duyên hải
miền Trung càng ngày càng tăng, Ďủ các loại ngành nghề, nhưng Ďặc biệt là công
nghệ hoá dầu và khai thác thuỷ hải sản, du lịch. Cho nên, các trường Ďại học và
cao Ďẳng của khu vực Ďã rất nhanh chóng chuyển Ďổi mô hình Ďào tạo: Từ Ďào
tạo phục vụ cho các ngành công nghiệp truyền thống trước Ďây, hiện nay Ďã
chuyển sang cho các ngành công nghiệp hiện Ďại và dịch vụ (thiết bị viễn thông,
thiết bị y tế, Ďo lường chính xác, công nghiệp quốc phòng, vũ trụ, hàng không, ô
1. https://baodansinh.vn/nang-cao-chat-luong-nguon-nhan-luc-tao-dot-pha-trong-phat-trien-vung-bac-trung-bo-
va-duyen-hai-trung-bo-20230714154030.htm
620
tô, ngân hàng). Ngành, nghề Ďào tạo nhìn chung Ďáp ứng Ďược với nhu cầu hội
nhập và công nghiệp hoá, hiện Ďại hoá Ďất nước.
Tuy nhiên, trong giai Ďoạn hiện nay, Ďào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao ở
khu vực duyên hải miền Trung còn bộc lộ nhiều hạn chế.
Chất lượng nguồn lao động, sử dụng lao Ďộng Ďã qua Ďào tạo ở nước ta nói
chung và khu vực duyên hải miền Trung nói riêng Ďang trở thành vấn Ďề khó khăn
và nhiều bất cập. Số lao Ďộng Ďược qua Ďào tạo chiếm tỉ lệ thấp, Ďa số là lao Ďộng
chưa qua Ďào tạo, kĩ năng nghề nghiệp yếu. Quy mô Ďào tạo Ďại học và sau Ďại học
tăng dần qua các năm, Ďứng thứ ba trong sáu vùng kinh tế - xã hội. Toàn vùng hiện
có toàn vùng có 44 trường Ďại học. Bình quân hằng năm, có hơn 31.000 sinh viên
và hơn 2.400 học viên, nghiên cứu sinh tốt nghiệp, cung cấp nguồn nhân lực chất
lượng cao cho vùng. Chất lượng lao Ďộng của vùng ngày càng Ďược cải thiện với tỉ
lệ lao Ďộng có bằng cấp/chứng chỉ của vùng năm 2021 Ďạt 25,8 . Trong Ďó, tỉ lệ
lao Ďộng lao Ďộng trong lĩnh vực kinh tế biển Ďược Ďào tạo các trình Ďộ Ďạt khoảng
68 (tăng 39,6 so với năm 2010). Tuy nhiên, tỉ lệ lao Ďộng có bằng cấp vẫn thấp
hơn 0,3 so với mức bình quân chung của cả nước(1).
Về cơ cấu lao động theo ngành nghề đào tạo, trong giai Ďoạn hiện nay, sự
chuyên môn hoá trong lao Ďộng luôn Ďược Ďặt ra, Ďòi hỏi hình thành những Ďội
ngũ chuyên gia Ďể giải quyết các vấn Ďề trong sự phát triển. Vùng duyên hải
miền Trung trong những năm qua, các mô hình Ďào tạo phát triển rất nhanh
nhưng Ďể lại rất nhiều bất cập, chưa Ďáp ứng Ďược so với sự chuyển dịch cơ cấu
kinh tế ở nơi Ďây. Các cơ sở GDNN trong vùng Ďã tuyển sinh Ďược 354.368
người, trong Ďó tuyển mới trình Ďộ cao Ďẳng, trung cấp chiếm 17,94 tổng số,
thấp hơn bình quân chung cả nước (19,5 ), chủ yếu Ďào tạo trình Ďộ sơ cấp và
dưới 3 tháng. Giai Ďoạn 2010 - 2020, có 2.305.359 người trong vùng Ďược Ďào
tạo theo Đề án Ďào tạo nghề cho lao Ďộng nông thôn. Kết quả Ďào tạo của vùng
cao nhất so với các vùng trong cả nước(2).
Về phương pháp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, là Ďào tạo Ďội ngũ
lao Ďộng có tư duy năng Ďộng, luôn sáng tạo và phát triển sản phẩm mới theo nhu
cầu của thị trường. Nhưng cho Ďến, hiện nay các trường Ďại học, cao Ďẳng ở
duyên hải miền Trung vẫn chưa Ďáp ứng Ďược, tư duy dạy chay, học chay vẫn
còn tồn tại phổ biến. Quá trình Ďào tạo chưa kết hợp Ďược với nghiên cứu khoa
học, chưa thu hút Ďược các nhà nghiên cứu có kinh nghiệm vào giảng dạy, trang
thiết bị phục vụ nghiên cứu khoa học chưa Ďược Ďầu tư Ďồng bộ.
Từ thực trạng và dự báo nhu cầu nguồn nhân lực ở khu vực duyên hải miền
Trung Ďã cho thấy vấn Ďề Ďào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao Ďáp ứng yêu
cầu phát triển kinh tế vùng và hội nhập quốc tế Ďang Ďặt ra rất nhiều khó khăn từ
chất lượng Ďào tạo, quản lí Ďào tạo, nguồn tuyển sinh và việc làm của sinh viên
1. https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=8653
2. https://baodansinh.vn/nang-cao-chat-luong-nguon-nhan-luc-tao-dot-pha-trong-phat-trien-vung-bac-trung-bo-
va-duyen-hai-trung-bo-20230714154030.htm