Đau bụng cấp & mãn – Phần 2
V. Nguyên nhân.
A. Với ĐB cấp.
Theo vị trí của vùng đau, tuỳ theo vị trí xuất phát của ĐB ta sẽ có những gợi
ý chẩn đoán khác nhau.
1. Đau ở vùng thượng vị và phần bụng trên.
a. ĐB cấp ngoại khoa
* Thủng dạ dày: đau ở đây đột ngột có đặc điểm:
+ Đau dữ dội vùng thượng vị như dao đâm.
+ Tình trạng toàn thân: sốc, mạch nhanh, hốt hoảng lo lắng, kèm theo rối
loạn tiêu hoá: nôn, bí đại tiện và trung tiện.
+ Khám thành bụng có phản ứng cứng như gỗ, không di động theo nhịp thở.
Gõ thấy mất vùng đục trước gan vì co hơi.
+ Soi X quang thấy hình liềm hơi trên gan và/hoặc trên dạ dày.
+ Thường có tiền sử đau dạ dày từ trước, nhưng cũng có khi không.
* Viêm tuỵ tạng cấp chảy máu.
+ Đau ở vùng thượng vị lan ra sau lưng, thường xuất hiện đột ngột sau bữa
ăn.
+ Tình trạng sốc mạnh: mạch nhanh, huyết áp hạ…
+ Khám thấy bụng có phản ứng hơi căng, ân vùng thượng vị và đặc biệt là
điểm sường lưng, rất đau.
+ Lượng amylaza trong máu tăng cao.
b. ĐB cấp nội khoa.
* Cơn đau dạ dày cấp do loét hoặc viêm: ( kể cả hành tá tràng).
+ Đau nhiều ở vùng thượng vị, có thể kèm theo nôn ra nước chua và thức ăn.
+ Không có hiện tượng thành bụng co cứng và không mất vùng đục trước
gan.
+ Trong tiền sử thường có những cơn đau theo chu kỳ, xuất hiện vào những
giờ nhất định, liên quan đến bữa ăn trong ngày và vào những mùa nhất định
trong năm.
* Rối loạn vận động túi mật và đường mật.
+ Do túi mật hoặc cơ tròn Lutchkens co bóp không đều, gây nên những cơn
đau quặn gan điển hình từ hạ sườn phải lan lên vai phải (đau kiều dây đeo
quần) nhưng:
+ Không sốt, không vàng da, vàng mắt.
+ Thường xảy ra ở người trẻ.
+ Ta có thể gây lại cơn đau bằng cách ấn nhanh vàovùng túi mật.
* Cơn đau dạ dày trong bệnh tabét và giang mai thần kinh (giai đoạn III).
+ Đau dữ dội vùng thượng vị đột ngột.
+ Thường kèm theo nôn rất nhiều.
+ Cơn đau mất đi cũng rất đột ngột như lúc bắt đầu, ngoài cơn đau người
bệnh hoàn toàn bình thường.
+ Bệnh này ngày nay rất hiếm gặp.
c. ĐB cấp nội khoa có thể chuyển thành tình trạng ngoại khoa, cần phải theo
dõi để phát hiện và xử trí kịp thời.
* Áp xe gan
+ Đau ở vùng gan lan sang ngực, đau không giám cử động mạnh và thở
mạnh.
+ Toàn thân có dấu hiệu nhiễm khuẩn (sốt, môi khô, lưỡi bẩn, bạch cầu
tăng…).
+ Khám thấy gan to và rất đau.
+ Khi ápxe tiến triển vỡ vào ổ bụng, sẽ gây tình trạng viêm màng bụng cấp:
bụng cứng và phản ứng mạnh, bất động không theo nhịp thở, tình trạng
nhiễm khuẩn nặng.
* Sỏi mật
+ Gây những cơn đau quặn gan điển hình.
+ Tiếp theo là sốt, rồi vàng da.
+ Bệnh có thể có biến chứng gây lan rộng, vỡ vào màng bụng gây viêm
màng bụng giống như ápxe gan.
* Viêm túi mật
+ Đau vùng túi mật lan lên vai kèm hội chứng nhiễm khuẩn.
+ Khám, ấn vào điểm túi mật rất đau và làm nghiệm pháp Murphy thấy
dương tính: người bệnh hít vào sâu, trong khi đó ta đè ngón tay sâu dần vào
điểm túi mật đến một lúc nào đó, vì đau, người bệnh sẽ lại dừng đột ngột
không dám hít vào nữa: trong viêm túi mật, nghiệm pháp này dương tính.
+ Viêm túi mật có thể vỡ vào ổ bụng gây nên tình trạng viêm màng bụng
giống như apxe gan, hoặc mật có thể thấm qua vách túi mật, gây nên tình
trạng nhiễm mật màng bụng và cũng có dấu hiệu viêm màng bụng.
* Giun chui ống mật
+ Đau đột ngột, dữ dội và lăn lộn, ở vùng thượng vị và hạ sườn phải (người
bệnh thường phải nằm chổng mông hoặc dựng hai chân lên tường cho bớt
đau).
+ Khám thấy điểm sườn lưng và mũi ức rất đau.
+ Tiền sử người bệnh có nhiều giun (nôn và đại tiện ra giun).
Bệnh thường đươc theo dõi và điều trị nội khoa nhưng nếu có biến chứng
(tắc mật, ápxe, thủng…) thì trở thành cấp cứu ngoại khoa, cần phẫu thuật.
2. Đau ở vùng hố chậu và bụng dưới.
a. ĐB ngoại khoa:
* Viêm ruột thừa
+ Đau âm ỉ ở vùng hố chậu phải.
+ Rối loạn tiêu hoá: buồn nôn, nôn bí đại và trung tiện, có khi ỉa lỏng..
+ Khám ấn vào điểm ruột thừa Mac Burney rất đau, có khi có phản ứng
thành bụng vùng hố chậu phải.
+ Hội chứng nhiễm khuẩn: sốt và bạch cầu trong máu tăng.
Thăm trực tràng hay âm đạo, thấy đau ở vùng túi cùng bênphải.
* U nang buồng trứng bị xoắn
+ Đau vùng hố chậu dữ dội và đột ngột.
+ Tình trạng sốc.
+ Khám bụng và thăm âm đạo thấy khối u ở một bên hố chậu.
Theo dõi thấy khối u to nhanh.
* Chửa ngoài dạ con bị vỡ
