Dạy trẻ kiểu Nhật: Những chuyện đáng nhớ
Học không chỉ là trên sách vở
Điều đầu tiên khiến tôi rất ngạc nhiên là phương pháp dạy học ở các
trường mầm non của Nhật Bản.
Để giúp trẻ có tình yêu thương với động vật, cô giáo không nói "các em
phải biết yêu thương động vật", mà họ cho các bé tự nuôi và chăm sóc
một loại động vật gì đó như: gà, chuột lang, thỏ, rùa, thậm chí là cả giun
đất... mỗi một nhóm từ 4 - 5 em sẽ chăm sóc một con.
Qua quá trình các bé ngày ngày chăm sóc thú cưng của mình, chơi đùa,
trò chuyện, cho ăn, dọn chuồng... đặc biệt những khi thú bị ốm, tình cảm
của các bé với các loài động vật sẽ dần được hình thành. Sau đó, cô giáo
chỉ cần nói rất ít về tình yêu thương động vật mà trẻ vẫn hiểu được một
cách sâu sắc.
Để giúp trẻ hiểu rằng không nên lãng phí đồ ăn, cô giáo không giảng "một
hạt thóc vàng chín hạt mồ hôi, nên các em không được lãng phí...".
Các bé được trực tiếp trồng lúa hoặc các loại rau củ trong vườn cây hoặc
bồn hoa của trường. Các bé sẽ tự reo hạt, chăm sóc, cho tới thu hoạch,
tất nhiên là vẫn dưới có giáo viên hướng dẫn nhưng chủ yếu là các bé tự
làm.
Qua đó, trẻ hiểu được để làm ra được một củ cải hoặc một củ khoai cho
các bé ăn, các bác nông dân đã vất vả như thế nào.
Chơi... là chính
Hàng ngày, các bé đến trường học từ 9h sáng cho tới 2h chiều, và hầu hết
thời gian của trẻ ở trường là để... chơi.
Chỉ có 30 phút trước khi ra về là giờ hát tập thể và nghe cô giáo kể
chuyện. Toàn bộ thời gian còn lại, các bé có thể chơi bất cứ trò gì mình
thích trong khuôn viên nhà trường.
Trong trường, có rất nhiều thứ để chơi, từ trong nhà ra đến ngoài sân, ở
ngoài sân có bãi cát, xích đu, cầu trượt, dây leo... còn trong nhà có các
loại nhạc cụ, đồ chơi, gỗ, gối, gấu bông, búp bê, chăn, chiếu, băng dính,
giấy màu...
Rất nhiều thứ để chơi, và những loại đồ chơi này đều có đặc điểm chung
là giúp trẻ phát triển trí thông minh và khả năng sáng tạo. Trẻ sẽ phải suy
nghĩ, tìm tòi cách chơi, cách kết hợp những thứ có sẵn trong lớp học hoặc
ngoài sân để có được những trò chơi thú vị.
Các bé được tự do chơi và làm thứ mình thích. Các cô giáo hoàn toàn
không can thiệp vào quá trình vui chơi của trẻ, chỉ đứng từ xa quan sát và
hỗ trợ khi cần thiết.
Một nhóm đi đào đất, xây hầm, xây nhà.. .
Một nhóm khác bày biện các dụng cụ và chạy nhảy ngoài sân
Có bé chơi xích đu, nhào lộn hoặc đu xà...
Có bé chơi với búp bê...
Có bé chơi đàn, đánh trống...
Nhờ đó, trẻ được phát triển một cách tự nhiên, sở thích, năng khiếu, đam
mê và khả năng tiềm ẩn của từng bé sẽ dần bộc lộ và phát triển. Cô giáo
sẽ ghi chép lại những điều này và trao đổi với phụ huynh, từ đó giúp cho
việc định hướng nghề nghiệp của trẻ sau này.
Trẻ rất khỏe mạnh
Tôi đến thăm quan trường vào một ngày mùa đông, trời không gợn mây,
xanh thăm thẳm, có nắng vàng rực rỡ, nhưng nhiệt độ ngoài trời chỉ vào
khoảng 3~5oC, cái lạnh thấm qua da thịt khiến tôi không ngừng run rẩy.
Vậy mà tất cả các bé đều mặc quần sooc ngắn. Hôm đó tôi mặc quần bò ở
ngoài và cả một quần len ở trong mà vẫn cảm thấy lạnh, trong khi các bé
chỉ mặc mỗi một quần sooc mà vẫn chạy nhảy nô đùa bình thường.
Rất ngạc nhiên, tôi trao đổi cùng cô hiệu trưởng và được biết, việc cho
mặc quần sooc như vậy là để rèn luyện sức khỏe, sức đề kháng cho bé.
Dù trời có lạnh đến mấy, thậm chí cả trong ngày tuyết rơi các bé vẫn phải
mặc quần sooc.
Khả năng chịu đựng là điều rất cần thiết, mang tính sống còn ở một đất
nước có nhiều thiên tai và khí hậu khắc nghiệt như Nhật Bản.
Theo lời cô, trẻ em có khả năng thích nghi rất nhanh, nếu được rèn luyện
đúng mức thì khi trưởng thành các bé sẽ có sức khỏe tốt, còn nếu quá
nuông chiều hoặc quá chăm chút thì sau này khả năng chịu đựng của trẻ
sẽ rất kém.
Trẻ rất tự giác
Khi tôi bước vào lớp, vẫn trong giờ chơi tự do, có vài bé đang chơi đồ
hàng, một bé đang vẽ tranh, một số khác đang cắt dán các vỏ hộp giấy để
ghép thành hình nhà, thuyền... các bé đang chơi và đùa nghịch nên đồ
chơi bày tứ tung trong phòng, mỗi chỗ một cái, từ bút màu, búp bê, nhạc
cụ, xếp hình, giấy lộn... rất bừa bãi.
Ngay cả bước đi cũng phải cẩn thận nếu không sẽ dẫm vào đồ chơi các
bé đang vứt dưới sàn.
Tôi đứng quan sát các bé được một lúc thì đến giờ học, cô giáo từ ngoài
bước vào và nhẹ nhàng nói với các bé "Đến giờ nghe kể chuyện rồi,
chúng ta cùng dọn đồ chơi đi nào". Thế là các bé lập tức dừng các trò
đang chơi lại, cùng nhau dọn dẹp và kê bàn ghế.
Chỉ sau ít phút đồ đạc đã được cất trở về đúng từng ngăn, mọi thứ được
sắp xếp ngăn nắp, khoa học, căn phòng trở lại gọn gàng và sạch sẽ.
Tôi không thể tin vào mắt mình khi trước mắt tôi là những em bé mới có 4
tuổi, nhưng lại có thể làm được những điều này, mà lại vô cùng tự giác,
không cần cô giáo quát mắng hay thúc giục.
Trẻ rất đoàn kết
Trong lúc quan sát các bé dọn dẹp, tôi phát hiện một điều rất thú vị. Đó là
trẻ em Nhật Bản biết giúp đỡ và hỗ trợ nhau từ khi còn rất nhỏ. Mặc dù
không phải tất cả các bé đều tham gia chơi và bày biện đồ đạc, nhưng khi
dọn dẹp là tất cả các bé cùng xắn tay vào làm, không cần biết là ai bày,
các bé chỉ quan tâm đến việc làm sao cho lớp học được gọn gàng sạch
sẽ.
Các bé luôn cố gắng nỗ lực tự hoàn thành công việc của mình, ngay cả
với những công việc có vẻ hơi quá sức. Nhưng ngay khi thấy bạn mình
gặp khó khăn, các bé khác lập tức chạy đến giúp.
