ĐỀ CƯƠNG MÔN LẬP TRÌNH CĂN BẢN B
(45 tiết lý thuyết, 60 tiết thực hành)
-Mã môn lý thuyết lập trình căn bản B: TH018
-Mã môn thực hành lập trình căn bản B: TH019
IĐẶT VẤN ĐỀ
Trong thời gian qua, sinh viên các ngành kỹ thuật, công nghệ của trường Đại học Cần thơ
được học môn Tin học đại cương A với nội dung chủ yếu là học lập trình bằng ngôn ngữ
Pascal. Trước hết cần khẳng định rằng Pascal là một ngôn ngữ lập trình tốt và đặc biệt
được tạo ra với mục đích dùng cho giảng dạy vì các lý do: Có cú pháp rõ ràng, dễ dạy dễ
học; Pascal được viết theo lý thuyết chuẩn về lập trình cấu trúc nên một mặt nó minh hoạ
cho lý thuyết về ngôn ngữ lập trình, mặt khác nhiều tài liệu khoa học máy tính cũng dùng
Pascal để minh hoạ; Có thể sử dụng Pascal để viết các ứng dụng chuyên sâu, can thiệp vào
phần cứng của máy tính và các thiết bị điện tử khác và cuối cùng là do trình biên dịch
Pascal nhỏ gọn, có thể chạy tốt trên các máy tính cấu hình yếu, rất phù hợp với khả năng
đầu tư cho học tập của học sinh, sinh viên. Tuy nhiên ngày nay công nghệ thông tin đã có
nhiều thay đổi. Một trong những thay đổi cơ bản đó là môi trường hệ điều hành đã thay
đổi từ DOS sang Windows nên khó có thể sử dụng Pascal để viết các chương trình ứng
dụng dưới Windows. Để lập trình được dưới Windows với giao diện đồ hoạ, sinh viên bắt
buộc phải học thêm một ngôn ngữ khác chẳng hạn DELPHI, Visual Basic… Dĩ nhiên nếu
sinh viên nắm vững ngôn ngữ Pascal thì việc học thêm các ngôn ngữ này là dễ dàng theo
kiểu “21 ngày lập trình được…” Nhưng dù sao cũng cần phải có sự thay đổi sao cho việc
giảng dạy trong nhà trường có thể giúp sinh viên nhanh chóng ứng dụng kiến thức đã học
vào thực tế mà không cần phải mất thời gian đào tạo lại. Trên cơ sở đó chúng tôi đề xuất
môn học lập trình căn bản B với mục đích, một mặt rèn luyện cho sinh viên kỹ năng lập
trình, mặt khác giới thiệu một ngôn ngữ lập trình dễ học mà có thể sử dụng để viết các
trình ứng dụng một cách dễ dàng dưới môi trường Windows.
II GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tên môn học: Lập trình căn bản B – Basic Programming B.
2. Mã số môn học: TH018
3. Cấu trúc môn học:
-Tổng số tiết: 105
-Số tiết lý thuyết: 45
-Số tiết thực hành: 60 tiết trong phòng máy tính.
4. Điều kiện tiên quyết: Sinh viên phải có kiến thức của môn Tin học căn bản (TH016).
IIIĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
1. Mục tiêu của môn học
Rèn luyện cho sinh viên các kiến thức, kỹ năng về lập trình cấu trúc. Ngôn ngữ lập trình
được giới thiệu là ngôn ngữ DELPHI. Đây là một ngôn ngữ được phát triển từ ngôn ngữ
Pascal nên một mặt nó vẫn là một ngôn ngữ có thể dùng để giảng dạy, mặt khác có thể sử
dụng DELPHI để lập trình ứng dụng. Sau khi học, sinh viên có thể ứng dụng ngay DELPHI
để viết các chương trình ứng dụng.
2. Đối tượng sử dụng
Sinh viên các ngành kỹ thuật, công nghệ.
3. Tóm tắt nội dung môn học
Môn học bao gồm 2 phần: Giới thiệu về cấu trúc dữ liệu và giải thuật; Giới thiệu ngôn
ngữ lập trình DELPHI.
a). Phần giới thiệu về cấu trúc dữ liệu và giải thuật trình bày con đường đi từ bài toán
đến chương trình bằng cách xây dựng mô hình toán, tổ chức cấu trúc dữ liệu và
thiết kế giải thuật. Phần này cũng giới thiệu các loại dữ liệu, các cấu trúc suy luận
trong lập trình cấu trúc.
b). Phần hai giới thiệu về ngôn ngữ lập trình DELPHI, trong đó có 7 chương (từ
chương 2 đến chương 8) giới thiệu về các yếu tố cơ bản của lập trình cấu trúc.
Chương 9 giới thiệu cách thiết kế giao diện đồ hoạ và xử lý các sự kiện.
4. Chương trình chi tiết
PHẦN 1: GIỚI THIỆU VỀ CẤU TRÚC DỮ LIỆU VÀ GIẢI THUẬT
(10 LT+BT)
1.1. Từ bài toán đến chương trình
1.2. Khái niệm về ngôn ngữ lập trình
1.3. Khái niệm về kiểu dữ liệu
1.4. Phân loại kiểu dữ liệu
1.4.1. Kiểu dữ liệu sơ cấp.
1.4.2. Kiểu dữ liệu có cấu trúc (cấu trúc dữ liệu).
1.5. Khái niệm về giải thuật
1.6. Ngôn ngữ biểu diễn giải thuật.
1.6.1. Ngôn ngữ tự nhiên
1.6.2. Ngôn ngữ sơ đồ (lưu đồ)
1.7. Các cấu trúc suy luận
1.7.1. Cấu trúc tuần tự
1.7.2. Cấu trúc rẽ nhánh
1.7.3. Cấu trúc lựa chọn trường hợp
1.7.4. Cấu trúc lặp
1.8. Bài tập
PHẦN 2: GIỚI THIỆU VỀ MỘT NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH (DELPHI)
(35 LT + 60 TH)
Chương 2: BORLAND DELPHI
2.1. Tổng quan về Borland Delphi
2.1.1. Delphi là gì ?
2.1.2. Các phiên bản của Delphi
2.2. Môi trường phát triển tích hợp (IDE) của Delphi
2.2.1. Giao diện chính của Delphi
2.2.2. Thanh công cụ (Toolbar)
2.2.3. Bảng chứa các thành phần của Delphi (Component Palette)
2.2.4. Cửa sổ thiết kế biểu mẫu (Form Designer)
2.2.5. Cửa sổ thuộc tính/sự kiện của đối tượng (Object Inspector)
2.2.6. Cửa sổ soạn thảo mã lệnh (Code Editor)
2.3. Cấu trúc một dự án Delphi
2.3.1. Tập tin dự án
2.3.2. Các tập tin chứa mã lệnh
2.3.3. Các tập tin đặc tả biểu mẫu
2.3.4. Các tập tin tài nguyên khác
Chương 3: CÁC THÀNH PHẦN CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ OBJECT PASCAL
3.1. Bộ chữ viết
3.2. Từ khóa
3.3. Tên (danh biểu)
3.4. Hằng
3.5. Kiểu dữ liệu
3.6. Biến
3.7. Biểu thức
3.8. Lời chú thích
3.9. Cấu trúc một chương trình
3.10. Bài tập
Chương 4: CÁC KIỂU DỮ LIỆU SƠ CẤP CHUẨN – LỆNH ĐƠN
4.1. Các kiểu dữ liệu sơ cấp chuẩn
4.2. Lệnh đơn
4.3. Bài tập
Chương 5: CÁC LỆNH CÓ CẤU TRÚC
5.1. Lệnh cấu trúc rẽ nhánh
5.2. Lệnh cấu trúc lựa chọn
5.3. Lệnh vòng lặp
5.4. Bài tập
Chương 6: CHƯƠNG TRÌNH CON
6.1. Khái niệm
6.2. Hàm
6.3. Thủ tục
6.4. Truyền tham số
6.5. Chương trình con đệ quy
6.6. Bài tập
Chương 7: KIỂU MẢNG
7.1. Khái niệm
7.2. Mảng một chiều
7.3. Mảng nhiều chiều
7.4. Bài tập
Chương 8: KIỂU CHUỖI KÝ TỰ
8.1. Các loại chuỗi ký tự trong Object Pascal
8.2. Các thao tác trên chuỗi
8.3. Bài tập
Chương 9: KIỂU MẨU TIN
9.1. Khái niệm
9.2. Khai báo
9.3. Truy xuất các trường của mẩu tin
9.4. Bài tập
Chương 10: LẬP TRÌNH XỬ LÝ SỰ KIỆN - CÁC THÀNH PHẦN GIAO DIỆN
TRONG DELPHI
10.1. Lập trình xử lý sự kiện
10.1.1. Đối tượng
10.1.2. Thuộc tính
10.1.3. Phương thức
10.1.4. Sự kiện
10.1.5. Xử lý sự kiện
10.2. Biểu mẫu (Form)
10.3. Các thành phần giao diện phổ biến
10.3.1. Nhãn (Label)
10.3.2. Nút nhấn (Button)
10.3.3. Ô đánh dấu (Checkbox)
10.3.4. Ô chọn (RadioButton)
10.3.5. Ô văn bản một dòng (Edit)
10.3.6. Vùng văn bản (Memo)
10.3.7. Danh sách liệt kê (ListBox)
10.3.8. Danh sách sổ xuống (ComboBox)
10.3.9. Bảng chứa các thành phần (Panel)
10.3.10. Trình đơn chính (MainMenu)
10.3.11. Trình đơn ngữ cảnh (PopupMenu)
10.4. Bài tập
5. Tài liệu tham khảo
-Giáo trình lý thuyết và bài tập Borland Delphi Giáo trình tin học ứng dụng. Lê Phương
Lan,Hoàng Đức Hải. NXBGiáo Dục, Hà Nội, 2000.
-Introducing Delphi Programming: Theory through Practice (Paperback). John Barrow,
Linda Miller, Katherine Malan, Helene Gelderblom. Oxford University Press, USA; 4
edition 2005.
-Công cụ trợ giúp (Delphi) trong cửa sổ lập trình Delphi.