TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
69
DỰ BÁO TỔN THƯƠNG MẠCH MÁU LỚN BẰNG ĐÁNH GIÁ VAN
Ở BỆNH NHÂN NHỒI MÁU NÃO CẤP
Hoàng Khánh1, Hồ Tâm Tính1
TÓM TẮT9
Mục tiêu: Xác định tỷ lệ VAN dương tính
trong dự báo tắc mạch máu lớn ở bệnh nhân nhồi
máu não cấp (NMNC). Khảo sát mối liên quan
giữa VAN dương/âm tính với thang điểm
Glasgow, NIHSS, hình ảnh học mạch máu não và
một số yếu tố nguy cơ. Phương pháp: Mô tả cắt
ngang, mẫu thuận tiện trên bệnh nhân NMNC
điều trị tại Trung tâm Đột quỵ bệnh viện Trung
ương Huế từ tháng 4/2021 đến tháng 7/2022.
VAN (+) khi có liệt cộng với một hoặc hai, ba
yếu tố V, A hoặc N (thị lực, mất ngôn ngữ, lãng
quên). VAN (-): không có liệt hoặc không có
bằng chứng về rối loạn V, A hoặc N. Chụp
CTA/DSA để xác định vị trí tắc mạch mạch lớn.
Xác định mối liên quan giữa đánh VAN với
thang điểm Glasgow, NIHSS, hình ảnh học mạch
não. Xử lý số liệu bằng Excel 2017 và SPSS
22.0. Kết quả: VAN dương tính trên lâm sàng ở
bệnh nhân nhồi máu não cấp là 53,4%. VAN (+)
có tắc mạch lớn chiếm 84,84% trên CTA/DSA,
còn VAN (-) thì không trường hợp nào tắc mạch
lớn. VAN (+)/(-) có sự khác biệt giữa Glasgow ≤
12 và 13-15 điểm, NIHSS < 6 và ≥ 6 điểm, tuổi
<60 với p<0,05 và không có sự khác biệt ở nhóm
có hay không có tăng huyết áp, đái tháo đường,
rối loạn lipid với p >0,05. VAN có độ nhạy trong
1Đại học Y Huế
Chịu trách nhiệm chính: Hoàng Khánh
ĐT: 0935776386
Email: hkhanh@huemed-univ.edu.vn
Ngày nhận bài: 20/7/2024
Ngày gửi phản biện: 23/7/2024
Ngày duyệt bài: 10/8/2024
chẩn đoán tắc mạch máu não lớn là 100,0%, độ
đặc hiệu 85,7%, dự báo dương tính 84,8% và dự
báo âm tính 100,0%. Kết luận: VAN (+) 53,4%
trong đó tắc mạch lớn trên CTA/DSA 84,84%.
VAN (+) có giá trị trong xác định tắc mạch lớn
trong nhồi máu não cấp với độ nhạy 100%, độ
đặc hiệu 85,7%, dự báo dương tính 84,8% và dự
báo âm tính 100,0% và có mối liên quan với các
mức của thang điểm Glasgow và NIHSS. Cần
nghiên cứu cở mẫu lớn hơn để xác định đích thực
giá trị của đánh giá VAN.
Từ khóa: Nhồi máu não cấp, VAN, tắc mạch
lớn
SUMMARY
PREDICTION OF LARGE VESSEL
OCCLUSION BY VAN ASSESSMENT
IN PATIENTS WITH ACUTE
CEREBRAL INFARCTION
Objective: Determine the rate of positive
VAN in predicting large vessel occlusion in
patients with acute cerebral infarction. Survey the
relationship between positive/negative VAN with
Glasgow, NIHSS scale, cerebral vascular
imaging and some risk factors. Method: Cross-
sectional description, convenient sample of acute
cerebral infarction patients treated at the Stroke
Center of Hue Central Hospital from April 2021
to July 2022. VAN (+) when there is paralysis
plus one or two, three factors V, A or N (Vision,
Aphasia, Neglect). VAN (-): no paralysis or no
evidence of V, A or N disorder. CTA/DSA scan
to determine the location of large vessel
occlusion. Determine the relationship between
VAN assessment with Glasgow, NIHSS scale,
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
70
cerebral vascular imaging. Data processing using
Excel 2017 and SPSS 22.0. Results: Clinically
positive VAN in patients with acute cerebral
infarction was 53.4%. VAN (+) had large vessel
occlusion in 84.84% on CTA/DSA, while VAN
(-) had no large vessel occlusion. VAN (+)/(-)
had a difference between Glasgow ≤ 12 and 13-
15 points, NIHSS < 6 and ≥ 6 points, age <60
with p<0.05 and no difference between the group
with or without hypertension, diabetes, lipid
disorders with p>0.05. VAN had a sensitivity in
diagnosing large cerebral vessel occlusion of
100.0%, specificity of 85.7%, positive prediction
of 84.8% and negative prediction of 100.0%.
Conclusion: VAN (+) 53.4% of which large
vessel occlusion on CTA/DSA 84.84%. VAN (+)
is valuable in determining large vessel occlusion
in acute cerebral infarction with a sensitivity of
100%, specificity of 85.7%, positive prediction
of 84.8% and negative prediction of 100.0% and
is correlated with the levels of Glasgow and
NIHSS scale. Larger sample size studies are
needed to truly determine the value of VAN
assessment.
Keywords: Acute cerebral infarction, VAN,
large vessel occlusion
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đột quỵ có xu hướng ngày càng tăng do
các yếu tố nguy cơ của bệnh không giảm
như: lối sống không lành mạnh, căng thẳng,
tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, hút
thuốc lá… Ở Việt Nam, tỷ lệ tử vong hằng
năm trung bình là 20 - 25/100.000 dân, tỷ lệ
này ngày càng tăng tương ứng với sự phát
triển về kinh tế, xã hội, tuổi thọ và sự già hóa
dân số, là vấn đề cần có chiến lược y tế cấp
bách trước mắt cũng như lâu dài [3]. Trong
đột quỵ cấp, vấn đề tắc mạch máu lớn khá
phổ biến bao gồm tắc nghẽn huyết khối của
đoạn M1 của động mạch não giữa, động
mạch cảnh trong, động mạch nền, hoặc đoạn
M2. Các loại đột quỵ này có xu hướng kết
cục xấu nếu không được can thiệp nội mạch
lấy cục máu đông sớm. Làm thế nào để phát
hiện sớm khi tiếp cận bệnh nhân là rất cần
thiết. Gần đây đánh giá VAN (Vision,
Aphasia, Neglect) với sự kết hợp sàng lọc thị
lực, thất ngôn và lãng quên ngay khi vào
viện có vai trò nhất định trong việc xác định
tắc mạch máu lớn từ đó can thiệp kịp thời
hơn [7], [12]. Navalkele và cộng sự cho
thấy VAN có độ nhạy 100% trong việc xác
định những bệnh nhân sẽ cần can thiệp như
hút lấy cục máu đông và/hoặc phẫu thuật
[10]. Tại Huế hiện chưa thấy đề tài nào
nghiên cứu về vấn đề này. Xuất phát từ
những lý do trên chúng tôi tiến hành đề tài:
“Dự báo tổn thương mạch máu lớn bằng
đánh giá VAN ở bệnh nhân nhồi máu não
cấp” với mục tiêu:
1. Tỷ lệ VAN dương tính trong dự báo
tắc mạch máu lớn ở bệnh nhân nhồi máu não
cấp.
2. Mối liên quan giữa VAN dương/âm
với thang điểm Glasgow, NIHSS, hình ảnh
học mạch máu não và một số yếu tố nguy cơ.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bệnh nhân được chẩn đoán xác định
NMNC trên lâm sàng: có dấu thần kinh khu
trú xảy ra đột ngột và hình ảnh chụp não cắt
lớp vi tính có vùng giảm tỷ trọng 20 - 30 HU,
từ 18 tuổi trở lên, điều trị tại Trung tâm Đột
quỵ bệnh viện Trung Ương Huế từ tháng
4/2021 đến tháng 7/2022.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang, cỡ mẫu
thuận tiện.
Biến số nghiên cứu: tuổi, giới, triệu
chứng lâm sàng: đau đầu, nôn, thất ngôn, liệt
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
71
nửa người, điểm Glasgow (≤ 8, 9 - 12, 13 -
15 điểm), điểm NIHSS. Đánh giá VAN (rối
loạn thị giác, thất ngôn, lãng quên) qua 4
bước: bước 1 đánh giá liệt, nếu không liệt thì
VAN (-); có liệt thì tiếp tục bước 2 là đánh
giá thị lực (V) xem có rối loạn thị giác/ nhìn
đôi /mù mới xuất hiện; bước 3 đánh giá có
rối loạn ngôn ngữ (A) không và bước 4 là
xem có bị lãng quên (N) hay không. VAN
(+) khi có liệt cộng với một hoặc hai, ba yếu
tố V, A hoặc N (thị lực, mất ngôn ngữ, lãng
quên). VAN (-): không có liệt hoặc không có
bằng chứng về rối loạn V, A hoặc N [10].
Chụp CTA/DSA: Xác định vị trí tắc
mạch mạch lớn (động mạch cảnh trong, M1,
M2 động mạch não giữa, A2 động mạch não
trước, P1 động mạch não sau.
Xác định mối liên quan giữa công cụ
VAN với thang điểm Glasgow, NIHSS, hình
ảnh học mạch não. Xử lý số liệu bằng Excel
2017 và SPSS 22.0.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm lâm sàng
Bảng 3.1. Đặc điểm bệnh nhân
Đặc điểm
n
Tỷ lệ %
Tuổi: < 60
≥ 60
11
52
17,5
82,5
Giới: Nam
Nữ
33
30
52,4
47,6
Hút thuốc lá
11
17,5
Tăng huyết áp
42
66,7
Đái tháo đường
10
15,9
Tăng lipid máu
48
76,2
Tiền sử đột quỵ
10
15,9
Chủ yếu từ 60 tuổi trở lên, nam nhiều hơn nữ, tăng lipid máu, tăng huyết áp nhiều hơn hút
thuốc lá/đái tháo đường/tiền sử đột quỵ.
Bảng 3.2. Đặc điểm triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng lâm sàng (n=63)
n
Tỷ lệ %
Đau đầu
3
4,8
Chóng mặt
2
3,2
Nôn
1
1,6
Khuỵu
1
1,6
Co giật
0
0,0
Thất ngôn
7
11,1
Nói ngọng
2
3,2
Liệt nửa người
53
84,1
Liệt nửa người có tỷ lệ cao nhất sau đó là rối loạn ngôn ngữ vận động.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
72
Bảng 3.3. Kết quả đánh giá VAN
Đánh giá VAN
n
%
Dương tính (+)
33
52,4
Âm tính (-)
30
47,6
VAN (+) cao hơn VAN (-)
3.2. Đặc điểm CTA/DSA
Bảng 3.4. Đặc điểm kết quả CTA/ DSA
Tắc mạch não lớn
%
Có
44,4
Không
55,6
Tổng
100,0
Kết quả CTA/ DSA 44,4% có tắc mạch và 55,6% không có tắc mạch.
3.3. Liên quan giữa đánh giá van với thang điểm Glasgow, NIHSS, hình ảnh học và
một số yếu tố nguy cơ
Bảng 3.5. Liên quan giữa đánh giá VAN với thang điểm Glasgow
Glasgow
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
≤ 12
15
100,0
0
0,0
15
< 0,05
13-15
18
37,5
30
62,5
48
VAN có sự khác biệt giữa mức Glasgow ≤ 12 và từ 13 trở lên p<0,05.
Bảng 3.6. Liên quan giữa đánh giá VAN với thang điểm NIHSS
NIHSS
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
< 6
1
5,6
17
94,4
18
< 0,05
≥ 6
32
71,1
13
28,9
45
VAN có sự khác biệt giữa mức NIHSS < 6 và từ 6 trở lên với p<0,05.
Bảng 3.7. Liên quan giữa đánh giá VAN với hình ảnh học mạch máu lớn
Hình ảnh có tắc MML
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
Có
28
100,0
0
0,0
28
<0,05
Không
5
14,3
30
85,7
35
Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê có tắc và không tắc với có VAN (+) và VAN (-),
p<0,05. Trong số 33 ca VAN (+) thì có 28 ca có tắc mạch lớn chiếm 84,84% trên CTA/DSA.
Còn VAN (-) thì không trường hợp nào tắc mạch lớn.
Bảng 3.8. Liên quan giữa đánh giá VAN với tuổi
Tuổi
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
<60
3
27,3
8
72,7
11
<0,05
≥60
30
57,7
22
42,3
52
>0,05
Nhóm <60 tuổi có sự khác biệt VAN p<0,05, còn ≥60 tuổi không khác biệt p>0,05.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
73
Bảng 3.9. Liên quan giữa đánh giá VAN với tăng huyết áp
THA
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
Có
25
53,2
22
46,8
47
>0,05
Không
8
50,0
8
50,0
16
Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm, p>0,05.
Bảng 3.10. Liên quan giữa đánh giá VAN với đái tháo đường
ĐTĐ
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
Có
10
58,8
7
41,2
17
>0,05
Không
23
50,0
23
50,0
46
Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm, p>0,05.
Bảng 3.11. Liên quan giữa đánh giá VAN với rối loạn lipid máu
Tăng lipid máu
VAN (+) (n=33)
VAN (-) (n=30)
Tổng
(n=63)
p
n
%
n
%
Có
24
50,0
24
50,0
48
>0,05
Không
9
60,0
6
40,0
15
Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm, p>0,05.
Bảng 3.12. Độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị dự báo dương - âm tính chẩn đoán tắc mạch
máu lớn của VAN
Mạch máu não lớn
Đánh giá VAN
Tắc
Không tắc
VAN+
28
5
VAN-
0
30
Tổng
28
35
Độ nhạy (Sensitivity) = 100,0%; Độ đặc
hiệu (Specificity) = 85,7%
Giá trị dự báo dương tính (Positive
Predictive Value) = 84,8%
Giá trị dự báo âm tính (Negative
Predictive Value) = 100,0%
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm lâm sàng
Độ tuổi trung bình của đối tượng nghiên
cứu: 70,4±11,8 (36-97) khá cao; Độ tuổi có
tỷ lệ cao nhất: 60 - 69 (31,7%); ≥ 80
(28,6%); 70 - 79 (22,2%). Tuy nhiên có
trường hợp 36 tuổi đã bị đột quỵ. Theo
Nguyễn Yên Di, nhóm tuổi 60 - 79 tuổi có tỷ
lệ cao nhất với 52,1%. Tuổi trung bình của
nghiên cứu là 67,81±12,41 tuổi (thấp nhất:
27, cao nhất: 96 tuổi) [1].
Kết quả nghiên cứu thấy: nam giới chiếm
55,6%, nữ giới chiếm 44,4%. Tỷ lệ Nữ /Nam
là 1,08 [1]. Theo Nguyễn Yên Di nữ 52,1%,
nam 47,9%. Sự khác biệt về giới của mẫu
nghiên cứu không có ý nghĩa thống kê (p >
0,05).
Liệt ½ người chiếm tỷ lệ cao nhất sau đó
là thất ngôn, tương tự như tác giả Lê Uy